| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៥២៤] ៤. សង្ខបាលជាតកវណ្ណនា
[524] 4. Saṅkhapālajātakavaṇṇanā
អរិយាវកាសោសីតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ឧបោសថកម្មំ អារព្ភ កថេសិ។ តទា ហិ សត្ថា ឧបោសថិកេ ឧបាសកេ សម្បហំសេត្វា ‘‘បោរាណកបណ្ឌិតា មហតិំ នាគសម្បត្តិំ បហាយ ឧបោសថវាសំ ឧបវសិំសុយេវា’’តិ វត្វា តេហិ យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Ariyāvakāsosīti idaṃ satthā jetavane viharanto uposathakammaṃ ārabbha kathesi. Tadā hi satthā uposathike upāsake sampahaṃsetvā ‘‘porāṇakapaṇḍitā mahatiṃ nāgasampattiṃ pahāya uposathavāsaṃ upavasiṃsuyevā’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ រាជគហេ មគធរាជា នាម រជ្ជំ ការេសិ។ តទា ពោធិសត្តោ តស្ស រញ្ញោ អគ្គមហេសិយា កុច្ឆិម្ហិ និព្ពត្តិ, ‘‘ទុយ្យោធនោ’’តិស្ស នាមំ ករិំសុ។ សោ វយប្បត្តោ តក្កសិលាយំ សព្ពសិប្បានិ ឧគ្គណ្ហិត្វា អាគន្ត្វា បិតុ សិប្បំ ទស្សេសិ។ អថ នំ បិតា រជ្ជេ អភិសិញ្ចិត្វា ឥសិបព្ពជ្ជំ បព្ពជិត្វា ឧយ្យានេ វសិ។ ពោធិសត្តោ ទិវសស្ស តិក្ខត្តុំ បិតុ សន្តិកំ អគមាសិ។ តស្ស មហាលាភសក្ការោ ឧទបាទិ។ សោ តេនេវ បលិពោធេន កសិណបរិកម្មមត្តម្បិ កាតុំ អសក្កោន្តោ ចិន្តេសិ – ‘‘មហា មេ លាភសក្ការោ, ន សក្កា មយា ឥធ វសន្តេន ឥមំ ជដំ ឆិន្ទិតុំ, បុត្តស្ស មេ អនារោចេត្វាវ អញ្ញត្ថ គមិស្សាមី’’តិ។ សោ កញ្ចិ អជានាបេត្វា ឧយ្យានា និក្ខមិត្វា មគធរដ្ឋំ អតិក្កមិត្វា មហិសករដ្ឋេ សង្ខបាលទហតោ នាម និក្ខន្តាយ កណ្ណវេណ្ណាយ នទិយា និវត្តនេ ចន្ទកបព្ពតំ ឧបនិស្សាយ បណ្ណសាលំ កត្វា តត្ថ វសន្តោ កសិណបរិកម្មំ កត្វា ឈានាភិញ្ញា និព្ពត្តេត្វា ឧញ្ឆាចរិយាយ យាបេសិ។ តមេនំ សង្ខបាលោ នាម នាគរាជា មហន្តេន បរិវារេន កណ្ណវេណ្ណនទិតោ និក្ខមិត្វា អន្តរន្តរា ឧបសង្កមតិ។ សោ តស្ស ធម្មំ ទេសេសិ។ អថស្ស បុត្តោ បិតរំ ទដ្ឋុកាមោ គតដ្ឋានំ អជានន្តោ អនុវិចារាបេត្វា ‘‘អសុកដ្ឋានេ នាម វសតី’’តិ ញត្វា តស្ស ទស្សនត្ថាយ មហន្តេន បរិវារេន តត្ថ គន្ត្វា ឯកមន្តេ ខន្ធវារំ និវាសេត្វា កតិបយេហិ អមច្ចេហិ សទ្ធិំ អស្សមបទាភិមុខោ បាយាសិ។
Atīte rājagahe magadharājā nāma rajjaṃ kāresi. Tadā bodhisatto tassa rañño aggamahesiyā kucchimhi nibbatti, ‘‘duyyodhano’’tissa nāmaṃ kariṃsu. So vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā āgantvā pitu sippaṃ dassesi. Atha naṃ pitā rajje abhisiñcitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā uyyāne vasi. Bodhisatto divasassa tikkhattuṃ pitu santikaṃ agamāsi. Tassa mahālābhasakkāro udapādi. So teneva palibodhena kasiṇaparikammamattampi kātuṃ asakkonto cintesi – ‘‘mahā me lābhasakkāro, na sakkā mayā idha vasantena imaṃ jaṭaṃ chindituṃ, puttassa me anārocetvāva aññattha gamissāmī’’ti. So kañci ajānāpetvā uyyānā nikkhamitvā magadharaṭṭhaṃ atikkamitvā mahisakaraṭṭhe saṅkhapāladahato nāma nikkhantāya kaṇṇaveṇṇāya nadiyā nivattane candakapabbataṃ upanissāya paṇṇasālaṃ katvā tattha vasanto kasiṇaparikammaṃ katvā jhānābhiññā nibbattetvā uñchācariyāya yāpesi. Tamenaṃ saṅkhapālo nāma nāgarājā mahantena parivārena kaṇṇaveṇṇanadito nikkhamitvā antarantarā upasaṅkamati. So tassa dhammaṃ desesi. Athassa putto pitaraṃ daṭṭhukāmo gataṭṭhānaṃ ajānanto anuvicārāpetvā ‘‘asukaṭṭhāne nāma vasatī’’ti ñatvā tassa dassanatthāya mahantena parivārena tattha gantvā ekamante khandhavāraṃ nivāsetvā katipayehi amaccehi saddhiṃ assamapadābhimukho pāyāsi.
តស្មិំ ខណេ សង្ខបាលោ មហន្តេន បរិវារេន ធម្មំ សុណន្តោ និសីទិ។ សោ តំ រាជានំ អាគច្ឆន្តំ ទិស្វា ឥសិំ វន្ទិត្វា ឧដ្ឋាយាសនា បក្កាមិ។ រាជា បិតរំ វន្ទិត្វា បដិសន្ថារំ កត្វា និសីទិត្វា បុច្ឆិ – ‘‘ភន្តេ, កតររាជា នាមេស តុម្ហាកំ សន្តិកំ អាគតោ’’តិ។ តាត, សង្ខបាលនាគរាជា នាមេសោតិ។ សោ តស្ស សម្បត្តិំ និស្សាយ នាគភវនេ លោភំ កត្វា កតិបាហំ វសិត្វា បិតុ ភិក្ខាហារំ និពទ្ធំ ទាបេត្វា អត្តនោ នគរមេវ គន្ត្វា ចតូសុ ទ្វារេសុ ទានសាលាយោ ការេត្វា សកលជម្ពុទីបំ សង្ខោភេន្តោ ទានំ ទត្វា សីលំ រក្ខិត្វា ឧបោសថកម្មំ កត្វា នាគភវនំ បត្ថេត្វា អាយុបរិយោសានេ នាគភវនេ និព្ពត្តិត្វា សង្ខបាលនាគរាជា អហោសិ ។ សោ គច្ឆន្តេ កាលេ តាយ សម្បត្តិយា វិប្បដិសារី ហុត្វា តតោ បដ្ឋាយ មនុស្សយោនិំ បត្ថេន្តោ ឧបោសថវាសំ វសិ។ អថស្ស នាគភវនេ វសន្តស្ស ឧបោសថវាសោ ន សម្បជ្ជតិ, សីលវិនាសំ បាបុណាតិ។ សោ តតោ បដ្ឋាយ នាគភវនា និក្ខមិត្វា កណ្ណវេណ្ណាយ នទិយា អវិទូរេ មហាមគ្គស្ស ច ឯកបទិកមគ្គស្ស ច អន្តរេ ឯកំ វម្មិកំ បរិក្ខិបិត្វា ឧបោសថំ អធិដ្ឋាយ សមាទិន្នសីលោ ‘‘មម ចម្មមំសាទីហិ អត្ថិកា ចម្មមំសាទីនិ ហរន្តូ’’តិ អត្តានំ ទានមុខេ វិស្សជ្ជេត្វា វម្មិកមត្ថកេ និបន្នោ សមណធម្មំ ករោន្តោ ចាតុទ្ទសេ បន្នរសេ វសិត្វា បាដិបទេ នាគភវនំ គច្ឆតិ។
Tasmiṃ khaṇe saṅkhapālo mahantena parivārena dhammaṃ suṇanto nisīdi. So taṃ rājānaṃ āgacchantaṃ disvā isiṃ vanditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Rājā pitaraṃ vanditvā paṭisanthāraṃ katvā nisīditvā pucchi – ‘‘bhante, katararājā nāmesa tumhākaṃ santikaṃ āgato’’ti. Tāta, saṅkhapālanāgarājā nāmesoti. So tassa sampattiṃ nissāya nāgabhavane lobhaṃ katvā katipāhaṃ vasitvā pitu bhikkhāhāraṃ nibaddhaṃ dāpetvā attano nagarameva gantvā catūsu dvāresu dānasālāyo kāretvā sakalajambudīpaṃ saṅkhobhento dānaṃ datvā sīlaṃ rakkhitvā uposathakammaṃ katvā nāgabhavanaṃ patthetvā āyupariyosāne nāgabhavane nibbattitvā saṅkhapālanāgarājā ahosi . So gacchante kāle tāya sampattiyā vippaṭisārī hutvā tato paṭṭhāya manussayoniṃ patthento uposathavāsaṃ vasi. Athassa nāgabhavane vasantassa uposathavāso na sampajjati, sīlavināsaṃ pāpuṇāti. So tato paṭṭhāya nāgabhavanā nikkhamitvā kaṇṇaveṇṇāya nadiyā avidūre mahāmaggassa ca ekapadikamaggassa ca antare ekaṃ vammikaṃ parikkhipitvā uposathaṃ adhiṭṭhāya samādinnasīlo ‘‘mama cammamaṃsādīhi atthikā cammamaṃsādīni harantū’’ti attānaṃ dānamukhe vissajjetvā vammikamatthake nipanno samaṇadhammaṃ karonto cātuddase pannarase vasitvā pāṭipade nāgabhavanaṃ gacchati.
តស្មិំ ឯកទិវសំ ឯវំ សីលំ សមាទិយិត្វា និបន្នេ បច្ចន្តគាមវាសិនោ សោឡស ជនា ‘‘មំសំ អាហរិស្សាមា’’តិ អាវុធហត្ថា អរញ្ញេ វិចរន្តា កិញ្ចិ អលភិត្វា និក្ខន្តា តំ វម្មិកមត្ថកេ និបន្នំ ទិស្វា ‘‘មយំ អជ្ជ គោធាបោតកម្បិ ន លភិម្ហា, ឥមំ នាគរាជានំ វធិត្វា ខាទិស្សាមា’’តិ ចិន្តេត្វា ‘‘មហា ខោ បនេស គយ្ហមានោ បលាយេយ្យ, យថានិបន្នមេវ តំ ភោគេសុ សូលេហិ វិជ្ឈិត្វា ទុព្ពលំ កត្វា គណ្ហិស្សាមា’’តិ សូលានិ អាទាយ ឧបសង្កមិំសុ។ ពោធិសត្តស្ស សរីរំ មហន្តំ ឯកទោណិកនាវប្បមាណំ វដ្ដេត្វា ឋបិតសុមនបុប្ផទាមំ វិយ ជិញ្ជុកផលសន្និភេហិ អក្ខីហិ ជយសុមនបុប្ផសទិសេន ច សីសេន សមន្នាគតំ អតិវិយ សោភតិ។ សោ តេសំ សោឡសន្នំ ជនានំ បទសទ្ទេន ភោគន្តរតោ សីសំ នីហរិត្វា រត្តក្ខីនិ ឧម្មីលេត្វា តេ សូលហត្ថេ អាគច្ឆន្តេ ទិស្វា ចិន្តេសិ – ‘‘អជ្ជ មយ្ហំ មនោរថោ មត្ថកំ បាបុណិស្សតិ, អហំ អត្តានំ ទានមុខេ និយ្យាទេត្វា វីរិយំ អធិដ្ឋហិត្វា និបន្នោ, ឥមេ មម សរីរំ សត្តីហិ កោដ្ដេត្វា ឆិទ្ទាវឆិទ្ទំ ករោន្តេ កោធវសេន អក្ខីនិ ឧម្មីលេត្វា ន ឱលោកេស្សាមី’’តិ អត្តនោ សីលភេទភយេន ទឡ្ហំ អធិដ្ឋាយ សីសំ ភោគន្តរេយេវ បវេសេត្វា និបជ្ជិ។ អថ នំ តេ ឧបគន្ត្វា នង្គុដ្ឋេ គហេត្វា កឌ្ឍន្តា ភូមិយំ បោថេត្វា តិខិណសូលេហិ អដ្ឋសុ ឋានេសុ វិជ្ឈិត្វា សកណ្ដកកាឡវេត្តយដ្ឋិយោ បហារមុខេហិ បវេសេត្វា អដ្ឋសុ ឋានេសុ កាជេនាទាយ មហាមគ្គំ បដិបជ្ជិំសុ, មហាសត្តោ សូលេហិ វិជ្ឈនតោ បដ្ឋាយ ឯកដ្ឋានេបិ កោធវសេន អក្ខីនិ ឧម្មីលេត្វា តេ ន ឱលោកេសិ។ តស្ស អដ្ឋហិ កាជេហិ អាទាយ នីយមានស្ស សីសំ ឱលម្ពេត្វា ភូមិយំ បហរិ។ អថ នំ ‘‘សីសមស្ស ឱលម្ពតី’’តិ មហាមគ្គេ និបជ្ជាបេត្វា តរុណសូលេន នាសាបុដំ វិជ្ឈិត្វា រជ្ជុកំ បវេសេត្វា សីសំ ឧក្ខិបិត្វា កាជកោដិយំ លគ្គិត្វា បុនបិ ឧក្ខិបិត្វា មគ្គំ បដិបជ្ជិំសុ។
Tasmiṃ ekadivasaṃ evaṃ sīlaṃ samādiyitvā nipanne paccantagāmavāsino soḷasa janā ‘‘maṃsaṃ āharissāmā’’ti āvudhahatthā araññe vicarantā kiñci alabhitvā nikkhantā taṃ vammikamatthake nipannaṃ disvā ‘‘mayaṃ ajja godhāpotakampi na labhimhā, imaṃ nāgarājānaṃ vadhitvā khādissāmā’’ti cintetvā ‘‘mahā kho panesa gayhamāno palāyeyya, yathānipannameva taṃ bhogesu sūlehi vijjhitvā dubbalaṃ katvā gaṇhissāmā’’ti sūlāni ādāya upasaṅkamiṃsu. Bodhisattassa sarīraṃ mahantaṃ ekadoṇikanāvappamāṇaṃ vaṭṭetvā ṭhapitasumanapupphadāmaṃ viya jiñjukaphalasannibhehi akkhīhi jayasumanapupphasadisena ca sīsena samannāgataṃ ativiya sobhati. So tesaṃ soḷasannaṃ janānaṃ padasaddena bhogantarato sīsaṃ nīharitvā rattakkhīni ummīletvā te sūlahatthe āgacchante disvā cintesi – ‘‘ajja mayhaṃ manoratho matthakaṃ pāpuṇissati, ahaṃ attānaṃ dānamukhe niyyādetvā vīriyaṃ adhiṭṭhahitvā nipanno, ime mama sarīraṃ sattīhi koṭṭetvā chiddāvachiddaṃ karonte kodhavasena akkhīni ummīletvā na olokessāmī’’ti attano sīlabhedabhayena daḷhaṃ adhiṭṭhāya sīsaṃ bhogantareyeva pavesetvā nipajji. Atha naṃ te upagantvā naṅguṭṭhe gahetvā kaḍḍhantā bhūmiyaṃ pothetvā tikhiṇasūlehi aṭṭhasu ṭhānesu vijjhitvā sakaṇṭakakāḷavettayaṭṭhiyo pahāramukhehi pavesetvā aṭṭhasu ṭhānesu kājenādāya mahāmaggaṃ paṭipajjiṃsu, mahāsatto sūlehi vijjhanato paṭṭhāya ekaṭṭhānepi kodhavasena akkhīni ummīletvā te na olokesi. Tassa aṭṭhahi kājehi ādāya nīyamānassa sīsaṃ olambetvā bhūmiyaṃ pahari. Atha naṃ ‘‘sīsamassa olambatī’’ti mahāmagge nipajjāpetvā taruṇasūlena nāsāpuṭaṃ vijjhitvā rajjukaṃ pavesetvā sīsaṃ ukkhipitvā kājakoṭiyaṃ laggitvā punapi ukkhipitvā maggaṃ paṭipajjiṃsu.
តស្មិំ ខណេ វិទេហរដ្ឋេ មិថិលនគរវាសី អាឡារោ នាម កុដុម្ពិកោ បញ្ច សកដសតានិ អាទាយ សុខយានកេ និសីទិត្វា គច្ឆន្តោ តេ ភោជបុត្តេ ពោធិសត្តំ តថា គណ្ហិត្វា គច្ឆន្តេ ទិស្វា តេសំ សោឡសន្នម្បិ សោឡសហិ វាហគោណេហិ សទ្ធិំ បសតំ បសតំ សុវណ្ណមាសកេ សព្ពេសំ និវាសនបារុបនានិ ភរិយានម្បិ នេសំ វត្ថាភរណានិ ទត្វា វិស្សជ្ជាបេសិ។ អថ សោ នាគភវនំ គន្ត្វា តត្ថ បបញ្ចំ អកត្វា មហន្តេន បរិវារេន និក្ខមិត្វា អាឡារំ ឧបសង្កមិត្វា នាគភវនស្ស វណ្ណំ កថេត្វា តំ អាទាយ នាគភវនំ គន្ត្វា តីហិ នាគកញ្ញាសតេហិ សទ្ធិំ មហន្តមស្ស យសំ ទត្វា ទិព្ពេហិ កាមេហិ សន្តប្បេសិ។ អាឡារោ នាគភវនេ ឯកវស្សំ វសិត្វា ទិព្ពកាមេ បរិភុញ្ជិត្វា ‘‘ឥច្ឆាមហំ, សម្ម, បព្ពជិតុ’’ន្តិ នាគរាជស្ស កថេត្វា បព្ពជិតបរិក្ខារេ គហេត្វា នាគភវនតោ ហិមវន្តប្បទេសំ គន្ត្វា បព្ពជិត្វា តត្ថ ចិរំ វសិត្វា អបរភាគេ ចារិកំ ចរន្តោ ពារាណសិំ បត្វា រាជុយ្យានេ វសិត្វា បុនទិវសេ ភិក្ខាយ នគរំ បវិសិត្វា រាជទ្វារំ អគមាសិ។ អថ នំ ពារាណសិរាជា ទិស្វា ឥរិយាបថេ បសីទិត្វា បក្កោសាបេត្វា បញ្ញត្តាសនេ និសីទាបេត្វា នានគ្គរសភោជនំ ភោជេត្វា អញ្ញតរស្មិំ នីចេ អាសនេ និសិន្នោ វន្ទិត្វា តេន សទ្ធិំ សល្លបន្តោ បឋមំ គាថមាហ –
Tasmiṃ khaṇe videharaṭṭhe mithilanagaravāsī āḷāro nāma kuṭumbiko pañca sakaṭasatāni ādāya sukhayānake nisīditvā gacchanto te bhojaputte bodhisattaṃ tathā gaṇhitvā gacchante disvā tesaṃ soḷasannampi soḷasahi vāhagoṇehi saddhiṃ pasataṃ pasataṃ suvaṇṇamāsake sabbesaṃ nivāsanapārupanāni bhariyānampi nesaṃ vatthābharaṇāni datvā vissajjāpesi. Atha so nāgabhavanaṃ gantvā tattha papañcaṃ akatvā mahantena parivārena nikkhamitvā āḷāraṃ upasaṅkamitvā nāgabhavanassa vaṇṇaṃ kathetvā taṃ ādāya nāgabhavanaṃ gantvā tīhi nāgakaññāsatehi saddhiṃ mahantamassa yasaṃ datvā dibbehi kāmehi santappesi. Āḷāro nāgabhavane ekavassaṃ vasitvā dibbakāme paribhuñjitvā ‘‘icchāmahaṃ, samma, pabbajitu’’nti nāgarājassa kathetvā pabbajitaparikkhāre gahetvā nāgabhavanato himavantappadesaṃ gantvā pabbajitvā tattha ciraṃ vasitvā aparabhāge cārikaṃ caranto bārāṇasiṃ patvā rājuyyāne vasitvā punadivase bhikkhāya nagaraṃ pavisitvā rājadvāraṃ agamāsi. Atha naṃ bārāṇasirājā disvā iriyāpathe pasīditvā pakkosāpetvā paññattāsane nisīdāpetvā nānaggarasabhojanaṃ bhojetvā aññatarasmiṃ nīce āsane nisinno vanditvā tena saddhiṃ sallapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
១៤៣.
143.
‘‘អរិយាវកាសោសិ បសន្ននេត្តោ, មញ្ញេ ភវំ បព្ពជិតោ កុលម្ហា;
‘‘Ariyāvakāsosi pasannanetto, maññe bhavaṃ pabbajito kulamhā;
កថំ នុ វិត្តានិ បហាយ ភោគេ, បព្ពជិ និក្ខម្ម ឃរា សបញ្ញា’’តិ។
Kathaṃ nu vittāni pahāya bhoge, pabbaji nikkhamma gharā sapaññā’’ti.
តត្ថ អរិយាវកាសោសីតិ និទ្ទោសសុន្ទរសរីរាវកាសោសិ, អភិរូបោសីតិ អត្ថោ។ បសន្ននេត្តោតិ បញ្ចហិ បសាទេហិ យុត្តនេត្តោ។ កុលម្ហាតិ ខត្តិយកុលា វា ព្រាហ្មណកុលា វា សេដ្ឋិកុលា វា បព្ពជិតោសីតិ មញ្ញាមិ។ កថំ នូតិ កេន ការណេន កិំ អារម្មណំ កត្វា ធនញ្ច ឧបភោគេ ច បហាយ ឃរា និក្ខមិត្វា បព្ពជិតោសិ សបញ្ញ បណ្ឌិតបុរិសាតិ បុច្ឆតិ។
Tattha ariyāvakāsosīti niddosasundarasarīrāvakāsosi, abhirūposīti attho. Pasannanettoti pañcahi pasādehi yuttanetto. Kulamhāti khattiyakulā vā brāhmaṇakulā vā seṭṭhikulā vā pabbajitosīti maññāmi. Kathaṃ nūti kena kāraṇena kiṃ ārammaṇaṃ katvā dhanañca upabhoge ca pahāya gharā nikkhamitvā pabbajitosi sapañña paṇḍitapurisāti pucchati.
តតោ បរំ តាបសស្ស ច រញ្ញោ ច វចនប្បដិវចនវសេន គាថានំ សម្ពន្ធោ វេទិតព្ពោ –
Tato paraṃ tāpasassa ca rañño ca vacanappaṭivacanavasena gāthānaṃ sambandho veditabbo –
១៤៤.
144.
‘‘សយំ វិមានំ នរទេវ ទិស្វា, មហានុភាវស្ស មហោរគស្ស;
‘‘Sayaṃ vimānaṃ naradeva disvā, mahānubhāvassa mahoragassa;
ទិស្វាន បុញ្ញាន មហាវិបាកំ, សទ្ធាយហំ បព្ពជិតោម្ហិ រាជ។
Disvāna puññāna mahāvipākaṃ, saddhāyahaṃ pabbajitomhi rāja.
១៤៥.
145.
‘‘ន កាមកាមា ន ភយា ន ទោសា, វាចំ មុសា បព្ពជិតា ភណន្តិ;
‘‘Na kāmakāmā na bhayā na dosā, vācaṃ musā pabbajitā bhaṇanti;
អក្ខាហិ មេ បុច្ឆិតោ ឯតមត្ថំ, សុត្វាន មេ ជាយិហិតិប្បសាទោ។
Akkhāhi me pucchito etamatthaṃ, sutvāna me jāyihitippasādo.
១៤៦.
146.
‘‘វាណិជ្ជ រដ្ឋាធិប គច្ឆមានោ, បថេ អទ្ទសាសិម្ហិ ភោជបុត្តេ;
‘‘Vāṇijja raṭṭhādhipa gacchamāno, pathe addasāsimhi bhojaputte;
បវឌ្ឍកាយំ ឧរគំ មហន្តំ, អាទាយ គច្ឆន្តេ បមោទមានេ។
Pavaḍḍhakāyaṃ uragaṃ mahantaṃ, ādāya gacchante pamodamāne.
១៤៧.
147.
‘‘សោហំ សមាគម្ម ជនិន្ទ តេហិ, បហដ្ឋលោមោ អវចម្ហិ ភីតោ;
‘‘Sohaṃ samāgamma janinda tehi, pahaṭṭhalomo avacamhi bhīto;
កុហិំ អយំ នីយតិ ភីមកាយោ, នាគេន កិំ កាហថ ភោជបុត្តា។
Kuhiṃ ayaṃ nīyati bhīmakāyo, nāgena kiṃ kāhatha bhojaputtā.
១៤៨.
148.
‘‘នាគោ អយំ នីយតិ ភោជនត្ថា, បវឌ្ឍកាយោ ឧរគោ មហន្តោ;
‘‘Nāgo ayaṃ nīyati bhojanatthā, pavaḍḍhakāyo urago mahanto;
សាទុញ្ច ថូលញ្ច មុទុញ្ច មំសំ, ន ត្វំ រសញ្ញាសិ វិទេហបុត្ត។
Sāduñca thūlañca muduñca maṃsaṃ, na tvaṃ rasaññāsi videhaputta.
១៤៩.
149.
‘‘ឥតោ មយំ គន្ត្វា សកំ និកេតំ, អាទាយ សត្ថានិ វិកោបយិត្វា;
‘‘Ito mayaṃ gantvā sakaṃ niketaṃ, ādāya satthāni vikopayitvā;
មំសានិ ភោក្ខាម បមោទមានា, មយញ្ហិ វេ សត្តវោ បន្នគានំ។
Maṃsāni bhokkhāma pamodamānā, mayañhi ve sattavo pannagānaṃ.
១៥០.
150.
‘‘សចេ អយំ នីយតិ ភោជនត្ថា, បវឌ្ឍកាយោ ឧរគោ មហន្តោ;
‘‘Sace ayaṃ nīyati bhojanatthā, pavaḍḍhakāyo urago mahanto;
ទទាមិ វោ ពលិពទ្ទានិ សោឡស, នាគំ ឥមំ មុញ្ចថ ពន្ធនស្មា។
Dadāmi vo balibaddāni soḷasa, nāgaṃ imaṃ muñcatha bandhanasmā.
១៥១.
151.
‘‘អទ្ធា ហិ នោ ភក្ខោ អយំ មនាបោ, ពហូ ច នោ ឧរគា ភុត្តបុព្ពា;
‘‘Addhā hi no bhakkho ayaṃ manāpo, bahū ca no uragā bhuttapubbā;
ករោម តេ តំ វចនំ អឡារ, មិត្តញ្ច នោ ហោហិ វិទេហបុត្ត។
Karoma te taṃ vacanaṃ aḷāra, mittañca no hohi videhaputta.
១៥២.
152.
‘‘តទាស្សុ តេ ពន្ធនា មោចយិំសុ, យំ នត្ថុតោ បដិមោក្កស្ស បាសេ;
‘‘Tadāssu te bandhanā mocayiṃsu, yaṃ natthuto paṭimokkassa pāse;
មុត្តោ ច សោ ពន្ធនា នាគរាជា, បក្កាមិ បាចីនមុខោ មុហុត្តំ។
Mutto ca so bandhanā nāgarājā, pakkāmi pācīnamukho muhuttaṃ.
១៥៣.
153.
‘‘គន្ត្វាន បាចីនមុខោ មុហុត្តំ, បុណ្ណេហិ នេត្តេហិ បលោកយី មំ;
‘‘Gantvāna pācīnamukho muhuttaṃ, puṇṇehi nettehi palokayī maṃ;
តទាស្សហំ បិដ្ឋិតោ អន្វគច្ឆិំ, ទសង្គុលិំ អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វា។
Tadāssahaṃ piṭṭhito anvagacchiṃ, dasaṅguliṃ añjaliṃ paggahetvā.
១៥៤.
154.
‘‘គច្ឆេវ ខោ ត្វំ តរមានរូបោ, មា តំ អមិត្តា បុនរគ្គហេសុំ;
‘‘Gaccheva kho tvaṃ taramānarūpo, mā taṃ amittā punaraggahesuṃ;
ទុក្ខោ ហិ លុទ្ទេហិ បុនា សមាគមោ, អទស្សនំ ភោជបុត្តាន គច្ឆ។
Dukkho hi luddehi punā samāgamo, adassanaṃ bhojaputtāna gaccha.
១៥៥.
155.
‘‘អគមាសិ សោ រហទំ វិប្បសន្នំ, នីលោភាសំ រមណីយំ សុតិត្ថំ;
‘‘Agamāsi so rahadaṃ vippasannaṃ, nīlobhāsaṃ ramaṇīyaṃ sutitthaṃ;
សមោតតំ ជម្ពុហិ វេតសាហិ, បាវេក្ខិ និត្តិណ្ណភយោ បតីតោ។
Samotataṃ jambuhi vetasāhi, pāvekkhi nittiṇṇabhayo patīto.
១៥៦.
156.
‘‘សោ តំ បវិស្ស នចិរស្ស នាគោ, ទិព្ពេន មេ បាតុរហូ ជនិន្ទ;
‘‘So taṃ pavissa nacirassa nāgo, dibbena me pāturahū janinda;
ឧបដ្ឋហី មំ បិតរំវ បុត្តោ, ហទយង្គមំ កណ្ណសុខំ ភណន្តោ។
Upaṭṭhahī maṃ pitaraṃva putto, hadayaṅgamaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇanto.
១៥៧.
157.
‘‘ត្វំ មេសិ មាតា ច បិតា អឡារ, អព្ភន្តរោ បាណទទោ សហាយោ;
‘‘Tvaṃ mesi mātā ca pitā aḷāra, abbhantaro pāṇadado sahāyo;
សកញ្ច ឥទ្ធិំ បដិលាភកោស្មិ, អឡារ បស្ស មេ និវេសនានិ;
Sakañca iddhiṃ paṭilābhakosmi, aḷāra passa me nivesanāni;
បហូតភក្ខំ ពហុអន្នបានំ, មសក្កសារំ វិយ វាសវស្សា’’តិ។
Pahūtabhakkhaṃ bahuannapānaṃ, masakkasāraṃ viya vāsavassā’’ti.
តត្ថ វិមានន្តិ សង្ខបាលនាគរញ្ញោ អនេកសតនាដកសម្បត្តិសម្បន្នំ កញ្ចនមណិវិមានំ។ បុញ្ញានន្តិ តេន កតបុញ្ញានំ មហន្តំ វិបាកំ ទិស្វា កម្មញ្ច ផលញ្ច បរលោកញ្ច សទ្ទហិត្វា បវត្តាយ សទ្ធាយ អហំ បព្ពជិតោ។ ន កាមកាមាតិ ន វត្ថុកាមេនបិ ភយេនបិ ទោសេនបិ មុសា ភណន្តិ។ ជាយិហិតីតិ, ភន្តេ, តុម្ហាកំ វចនំ សុត្វា មយ្ហម្បិ បសាទោ សោមនស្សំ ជាយិស្សតិ។ វាណិជ្ជន្តិ វាណិជ្ជកម្មំ ករិស្សាមីតិ គច្ឆន្តោ។ បថេ អទ្ទសាសិម្ហីតិ បញ្ចន្នំ សកដសតានំ បុរតោ សុខយានកេ និសីទិត្វា គច្ឆន្តោ មហាមគ្គេ ជនបទមនុស្សេ អទ្ទសំ។ បវឌ្ឍកាយន្តិ វឌ្ឍិតកាយំ។ អាទាយាតិ អដ្ឋហិ កាជេហិ គហេត្វា។ អវចម្ហីតិ អភាសិំ។ ភីមកាយោតិ ភយជនកកាយោ។ ភោជបុត្តាតិ លុទ្ទបុត្តកេ បិយសមុទាចារេនាលបតិ។ វិទេហបុត្តាតិ វិទេហរដ្ឋវាសិតាយ អាឡារំ អាលបិំសុ។ វិកោបយិត្វាតិ ឆិន្ទិត្វា។ មយញ្ហិ វោ សត្តវោតិ មយំ បន នាគានំ វេរិនោ នាម។ ភោជនត្ថាតិ ភោជនត្ថាយ។ មិត្តញ្ច នោ ហោហីតិ ត្វំ អម្ហាកំ មិត្តោ ហោហិ, កតគុណំ ជាន។
Tattha vimānanti saṅkhapālanāgarañño anekasatanāṭakasampattisampannaṃ kañcanamaṇivimānaṃ. Puññānanti tena katapuññānaṃ mahantaṃ vipākaṃ disvā kammañca phalañca paralokañca saddahitvā pavattāya saddhāya ahaṃ pabbajito. Na kāmakāmāti na vatthukāmenapi bhayenapi dosenapi musā bhaṇanti. Jāyihitīti, bhante, tumhākaṃ vacanaṃ sutvā mayhampi pasādo somanassaṃ jāyissati. Vāṇijjanti vāṇijjakammaṃ karissāmīti gacchanto. Pathe addasāsimhīti pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ purato sukhayānake nisīditvā gacchanto mahāmagge janapadamanusse addasaṃ. Pavaḍḍhakāyanti vaḍḍhitakāyaṃ. Ādāyāti aṭṭhahi kājehi gahetvā. Avacamhīti abhāsiṃ. Bhīmakāyoti bhayajanakakāyo. Bhojaputtāti luddaputtake piyasamudācārenālapati. Videhaputtāti videharaṭṭhavāsitāya āḷāraṃ ālapiṃsu. Vikopayitvāti chinditvā. Mayañhi vo sattavoti mayaṃ pana nāgānaṃ verino nāma. Bhojanatthāti bhojanatthāya. Mittañca no hohīti tvaṃ amhākaṃ mitto hohi, kataguṇaṃ jāna.
តទាស្សុ តេតិ, មហារាជ, តេហិ ភោជបុត្តេហិ ឯវំ វុត្តេ អហំ តេសំ សោឡស វាហគោណេ និវាសនបារុបនានិ បសតំ បសតំ សុវណ្ណមាសកេ ភរិយានញ្ច នេសំ វត្ថាលង្ការំ អទាសិំ, អថ តេ សង្ខបាលនាគរាជានំ ភូមិយំ និបជ្ជាបេត្វា អត្តនោ កក្ខឡតាយ សកណ្ដកកាឡវេត្តលតាយ កោដិយំ គហេត្វា អាកឌ្ឍិតុំ អារភិំសុ។ អថាហំ នាគរាជានំ កិលមន្តំ ទិស្វា អកិលមេន្តោវ អសិនា តា លតា ឆិន្ទិត្វា ទារកានំ កណ្ណវេធតោ វដ្ដិនីហរណនិយាមេន អទុក្ខាបេន្តោ សណិកំ នីហរិំ, តស្មិំ កាលេ តេ ភោជបុត្តា យំ ពន្ធនំ អស្ស នត្ថុតោ បវេសេត្វា បាសេ បដិមោក្កំ, តស្មា ពន្ធនា តំ ឧរគំ មោចយិំសុ។ តស្ស នាសតោ សហ បាសេន តំ រជ្ជុកំ នីហរិំសូតិ ទីបេតិ។ ឥតិ តេ ឧរគំ វិស្សជ្ជេត្វា ថោកំ គន្ត្វា ‘‘អយំ ឧរគោ ទុព្ពលោ, មតកាលេ នំ គហេត្វា គមិស្សាមា’’តិ និលីយិំសុ។
Tadāssu teti, mahārāja, tehi bhojaputtehi evaṃ vutte ahaṃ tesaṃ soḷasa vāhagoṇe nivāsanapārupanāni pasataṃ pasataṃ suvaṇṇamāsake bhariyānañca nesaṃ vatthālaṅkāraṃ adāsiṃ, atha te saṅkhapālanāgarājānaṃ bhūmiyaṃ nipajjāpetvā attano kakkhaḷatāya sakaṇṭakakāḷavettalatāya koṭiyaṃ gahetvā ākaḍḍhituṃ ārabhiṃsu. Athāhaṃ nāgarājānaṃ kilamantaṃ disvā akilamentova asinā tā latā chinditvā dārakānaṃ kaṇṇavedhato vaṭṭinīharaṇaniyāmena adukkhāpento saṇikaṃ nīhariṃ, tasmiṃ kāle te bhojaputtā yaṃ bandhanaṃ assa natthuto pavesetvā pāse paṭimokkaṃ, tasmā bandhanā taṃ uragaṃ mocayiṃsu. Tassa nāsato saha pāsena taṃ rajjukaṃ nīhariṃsūti dīpeti. Iti te uragaṃ vissajjetvā thokaṃ gantvā ‘‘ayaṃ urago dubbalo, matakāle naṃ gahetvā gamissāmā’’ti nilīyiṃsu.
បុណ្ណេហីតិ សោបិ មុហុត្តំ បាចីនាភិមុខោ គន្ត្វា អស្សុបុណ្ណេហិ នេត្តេហិ មំ បលោកយិ។ តទាស្សហន្តិ តទា អស្ស អហំ។ គច្ឆេវាតិ ឯវំ តំ អវចន្តិ វទតិ។ រហទន្តិ កណ្ណវេណ្ណទហំ។ សមោតតន្តិ ឧភយតីរេសុ ជម្ពុរុក្ខវេតសរុក្ខេហិ ឱតតំ វិតតំ។ និត្តិណ្ណភយោ បតីតោតិ សោ កិរ តំ ទហំ បវិសន្តោ អាឡារស្ស និបច្ចការំ ទស្សេត្វា យាវ នង្គុដ្ឋា ឱតរិ, ឧទកេ បវិដ្ឋដ្ឋានមេវស្ស និព្ភយំ អហោសិ, តស្មា និត្តិណ្ណភយោ បតីតោ ហដ្ឋតុដ្ឋោ បាវេក្ខីតិ។ បវិស្សាតិ បវិសិត្វា។ ទិព្ពេន មេតិ នាគភវនេ បមាទំ អនាបជ្ជិត្វា មយិ កណ្ណវេណ្ណតីរំ អនតិក្កន្តេយេវ ទិព្ពេន បរិវារេន មម បុរតោ បាតុរហោសិ។ ឧបដ្ឋហីតិ ឧបាគមិ។ អព្ភន្តរោតិ ហទយមំសសទិសោ។ ត្វំ មម ពហុបការោ, សក្ការំ តេ ករិស្សាមិ។ បស្ស មេ និវេសនានីតិ មម នាគភវនំ បស្ស។ មសក្កសារំ វិយាតិ មសក្កសារោ វុច្ចតិ ឱសក្កនបរិសក្កនាភាវេន ឃនសារតាយ ច សិនេរុបព្ពតរាជា។ អយំ តត្ថ មាបិតំ តាវតិំសភវនំ សន្ធាយេវមាហ។
Puṇṇehīti sopi muhuttaṃ pācīnābhimukho gantvā assupuṇṇehi nettehi maṃ palokayi. Tadāssahanti tadā assa ahaṃ. Gacchevāti evaṃ taṃ avacanti vadati. Rahadanti kaṇṇaveṇṇadahaṃ. Samotatanti ubhayatīresu jamburukkhavetasarukkhehi otataṃ vitataṃ. Nittiṇṇabhayo patītoti so kira taṃ dahaṃ pavisanto āḷārassa nipaccakāraṃ dassetvā yāva naṅguṭṭhā otari, udake paviṭṭhaṭṭhānamevassa nibbhayaṃ ahosi, tasmā nittiṇṇabhayo patīto haṭṭhatuṭṭho pāvekkhīti. Pavissāti pavisitvā. Dibbena meti nāgabhavane pamādaṃ anāpajjitvā mayi kaṇṇaveṇṇatīraṃ anatikkanteyeva dibbena parivārena mama purato pāturahosi. Upaṭṭhahīti upāgami. Abbhantaroti hadayamaṃsasadiso. Tvaṃ mama bahupakāro, sakkāraṃ te karissāmi. Passa me nivesanānīti mama nāgabhavanaṃ passa. Masakkasāraṃ viyāti masakkasāro vuccati osakkanaparisakkanābhāvena ghanasāratāya ca sinerupabbatarājā. Ayaṃ tattha māpitaṃ tāvatiṃsabhavanaṃ sandhāyevamāha.
មហារាជ! ឯវំ វត្វា សោ នាគរាជា ឧត្តរិ អត្តនោ នាគភវនំ វណ្ណេន្តោ គាថាទ្វយមាហ –
Mahārāja! Evaṃ vatvā so nāgarājā uttari attano nāgabhavanaṃ vaṇṇento gāthādvayamāha –
១៥៨.
158.
‘‘តំ ភូមិភាគេហិ ឧបេតរូបំ, អសក្ខរា ចេវ មុទូ សុភា ច;
‘‘Taṃ bhūmibhāgehi upetarūpaṃ, asakkharā ceva mudū subhā ca;
នីចត្តិណា អប្បរជា ច ភូមិ, បាសាទិកា យត្ថ ជហន្តិ សោកំ។
Nīcattiṇā apparajā ca bhūmi, pāsādikā yattha jahanti sokaṃ.
១៥៩.
159.
‘‘អនាវកុលា វេឡុរិយូបនីលា, ចតុទ្ទិសំ អម្ពវនំ សុរម្មំ;
‘‘Anāvakulā veḷuriyūpanīlā, catuddisaṃ ambavanaṃ surammaṃ;
បក្កា ច បេសី ច ផលា សុផុល្លា, និច្ចោតុកា ធារយន្តី ផលានី’’តិ។
Pakkā ca pesī ca phalā suphullā, niccotukā dhārayantī phalānī’’ti.
តត្ថ អសក្ខរាតិ យា តត្ថ ភូមិ បាសាណសក្ខររហិតា មុទុ សុភា កញ្ចនរជតមណិមយា សត្តរតនវាលុកាកិណ្ណា។ នីចត្តិណាតិ ឥន្ទគោបកបិដ្ឋិសទិសវណ្ណេហិ នីចតិណេហិ សមន្នាគតា។ អប្បរជាតិ បំសុរហិតា។ យត្ថ ជហន្តិ សោកន្តិ យត្ថ បវិដ្ឋមត្តាវ និស្សោកា ហោន្តិ។ អនាវកុលាតិ ន អវកុលា អខាណុមា ឧបរិ ឧក្កុលវិកុលភាវរហិតា វា សមសណ្ឋិតា។ វេឡុរិយូបនីលាតិ វេឡុរិយេន ឧបនីលា, តស្មិំ នាគភវនេ វេឡុរិយមយា បសន្នសលិលា នីលោភាសា អនេកវណ្ណកមលុប្បលសញ្ឆន្នា បោក្ខរណីតិ អត្ថោ។ ចតុទ្ទិសន្តិ តស្សា បោក្ខរណិយា ចតូសុ ទិសាសុ។ បក្កា ចាតិ តស្មិំ អម្ពវនេ អម្ពរុក្ខា បក្កផលា ច អឌ្ឍបក្កផលា ច តរុណផលា ច ផុល្លិតាយេវាតិ អត្ថោ។ និច្ចោតុកាតិ ឆន្នម្បិ ឧតូនំ អនុរូបេហិ បុប្ផផលេហិ សមន្នាគតាតិ។
Tattha asakkharāti yā tattha bhūmi pāsāṇasakkhararahitā mudu subhā kañcanarajatamaṇimayā sattaratanavālukākiṇṇā. Nīcattiṇāti indagopakapiṭṭhisadisavaṇṇehi nīcatiṇehi samannāgatā. Apparajāti paṃsurahitā. Yattha jahanti sokanti yattha paviṭṭhamattāva nissokā honti. Anāvakulāti na avakulā akhāṇumā upari ukkulavikulabhāvarahitā vā samasaṇṭhitā. Veḷuriyūpanīlāti veḷuriyena upanīlā, tasmiṃ nāgabhavane veḷuriyamayā pasannasalilā nīlobhāsā anekavaṇṇakamaluppalasañchannā pokkharaṇīti attho. Catuddisanti tassā pokkharaṇiyā catūsu disāsu. Pakkā cāti tasmiṃ ambavane ambarukkhā pakkaphalā ca aḍḍhapakkaphalā ca taruṇaphalā ca phullitāyevāti attho. Niccotukāti channampi utūnaṃ anurūpehi pupphaphalehi samannāgatāti.
១៦០.
160.
តេសំ វនានំ នរទេវ មជ្ឈេ, និវេសនំ ភស្សរសន្និកាសំ;
Tesaṃ vanānaṃ naradeva majjhe, nivesanaṃ bhassarasannikāsaṃ;
រជតគ្គឡំ សោវណ្ណមយំ ឧឡារំ, ឱភាសតី វិជ្ជុរិវន្តលិក្ខេ។
Rajataggaḷaṃ sovaṇṇamayaṃ uḷāraṃ, obhāsatī vijjurivantalikkhe.
១៦១.
161.
‘‘មណីមយា សោណ្ណមយា ឧឡារា, អនេកចិត្តា សតតំ សុនិម្មិតា;
‘‘Maṇīmayā soṇṇamayā uḷārā, anekacittā satataṃ sunimmitā;
បរិបូរា កញ្ញាហិ អលង្កតាហិ, សុវណ្ណកាយូរធរាហិ រាជ។
Paripūrā kaññāhi alaṅkatāhi, suvaṇṇakāyūradharāhi rāja.
១៦២.
162.
‘‘សោ សង្ខបាលោ តរមានរូបោ, បាសាទមារុយ្ហ អនោមវណ្ណោ;
‘‘So saṅkhapālo taramānarūpo, pāsādamāruyha anomavaṇṇo;
សហស្សថម្ភំ អតុលានុភាវំ, យត្ថស្ស ភរិយា មហេសី អហោសិ។
Sahassathambhaṃ atulānubhāvaṃ, yatthassa bhariyā mahesī ahosi.
១៦៣.
163.
‘‘ឯកា ច នារី តរមានរូបា, អាទាយ វេឡុរិយមយំ មហគ្ឃំ;
‘‘Ekā ca nārī taramānarūpā, ādāya veḷuriyamayaṃ mahagghaṃ;
សុភំ មណិំ ជាតិមន្តូបបន្នំ, អចោទិតា អាសនមព្ភិហាសិ។
Subhaṃ maṇiṃ jātimantūpapannaṃ, acoditā āsanamabbhihāsi.
១៦៤.
164.
‘‘តតោ មំ ឧរគោ ហត្ថេ គហេត្វា, និសីទយី បាមុខអាសនស្មិំ;
‘‘Tato maṃ urago hatthe gahetvā, nisīdayī pāmukhaāsanasmiṃ;
ឥទមាសនំ អត្រ ភវំ និសីទតុ, ភវញ្ហិ មេ អញ្ញតរោ គរូនំ។
Idamāsanaṃ atra bhavaṃ nisīdatu, bhavañhi me aññataro garūnaṃ.
១៦៥.
165.
‘‘អញ្ញា ច នារី តរមានរូបា, អាទាយ វារិំ ឧបសង្កមិត្វា;
‘‘Aññā ca nārī taramānarūpā, ādāya vāriṃ upasaṅkamitvā;
បាទានិ បក្ខាលយី មេ ជនិន្ទ, ភរិយាវ ភត្តូ បតិនោ បិយស្ស។
Pādāni pakkhālayī me janinda, bhariyāva bhattū patino piyassa.
១៦៦.
166.
‘‘អបរា ច នារី តរមានរូបា, បគ្គយ្ហ សោវណ្ណមយាយ បាតិយា;
‘‘Aparā ca nārī taramānarūpā, paggayha sovaṇṇamayāya pātiyā;
អនេកសូបំ វិវិធំ វិយញ្ជនំ, ឧបនាមយី ភត្ត មនុញ្ញរូបំ។
Anekasūpaṃ vividhaṃ viyañjanaṃ, upanāmayī bhatta manuññarūpaṃ.
១៦៧.
167.
‘‘តុរិយេហិ មំ ភារត ភុត្តវន្តំ, ឧបដ្ឋហុំ ភត្តុ មនោ វិទិត្វា;
‘‘Turiyehi maṃ bhārata bhuttavantaṃ, upaṭṭhahuṃ bhattu mano viditvā;
តតុត្តរិំ មំ និបតី មហន្តំ, ទិព្ពេហិ កាមេហិ អនប្បកេហី’’តិ។
Tatuttariṃ maṃ nipatī mahantaṃ, dibbehi kāmehi anappakehī’’ti.
តត្ថ និវេសនន្តិ បាសាទោ។ ភស្សរសន្និកាសន្តិ បភស្សរទស្សនំ។ រជតគ្គឡន្តិ រជតទ្វារកវាដំ។ មណីមយាតិ ឯវរូបា តត្ថ កូដាគារា ច គព្ភា ច។ បរិបូរាតិ សម្បុណ្ណា។ សោ សង្ខបាលោតិ, មហារាជ, អហំ ឯវំ តស្មិំ នាគភវនំ វណ្ណេន្តេ តំ ទដ្ឋុកាមោ អហោសិំ, អថ មំ តត្ថ នេត្វា សោ សង្ខបាលោ ហត្ថេ គហេត្វា តរមានោ វេឡុរិយថម្ភេហិ សហស្សថម្ភំ បាសាទំ អារុយ្ហ យស្មិំ ឋានេ អស្ស មហេសី អហោសិ, តំ ឋានំ នេតីតិ ទីបេតិ។ ឯកា ចាតិ មយិ បាសាទំ អភិរុឡ្ហេ ឯកា ឥត្ថី អញ្ញេហិ មណីហិ ជាតិមហន្តេហិ ឧបេតំ សុភំ វេឡុរិយាសនំ តេន នាគរាជេន អវុត្តាវ។ អព្ភិហាសីតិ អភិហរិ, អត្ថរីតិ វុត្តំ ហោតិ។
Tattha nivesananti pāsādo. Bhassarasannikāsanti pabhassaradassanaṃ. Rajataggaḷanti rajatadvārakavāṭaṃ. Maṇīmayāti evarūpā tattha kūṭāgārā ca gabbhā ca. Paripūrāti sampuṇṇā. So saṅkhapāloti, mahārāja, ahaṃ evaṃ tasmiṃ nāgabhavanaṃ vaṇṇente taṃ daṭṭhukāmo ahosiṃ, atha maṃ tattha netvā so saṅkhapālo hatthe gahetvā taramāno veḷuriyathambhehi sahassathambhaṃ pāsādaṃ āruyha yasmiṃ ṭhāne assa mahesī ahosi, taṃ ṭhānaṃ netīti dīpeti. Ekā cāti mayi pāsādaṃ abhiruḷhe ekā itthī aññehi maṇīhi jātimahantehi upetaṃ subhaṃ veḷuriyāsanaṃ tena nāgarājena avuttāva. Abbhihāsīti abhihari, attharīti vuttaṃ hoti.
បាមុខអាសនស្មិន្តិ បមុខាសនស្មិំ, ឧត្តមាសនេ និសីទាបេសីតិ អត្ថោ។ គរូនន្តិ មាតាបិតូនំ មេ ត្វំ អញ្ញតរោតិ ឯវំ វត្វា និសីទាបេសិ។ វិវិធំ វិយញ្ជនន្តិ វិវិធំ ព្យញ្ជនំ។ ភត្ត មនុញ្ញរូបន្តិ ភត្តំ មនុញ្ញរូបំ។ ភារតាតិ រាជានំ អាលបតិ។ ភុត្តវន្តន្តិ ភុត្តាវិំ កតភត្តកិច្ចំ។ ឧបដ្ឋហុន្តិ អនេកសតេហិ តុរិយេហិ គន្ធព្ពំ កុរុមានា ឧបដ្ឋហិំសុ។ ភត្តុ មនោ វិទិត្វាតិ អត្តនោ បតិនោ ចិត្តំ ជានិត្វា។ តតុត្តរិន្តិ តតោ គន្ធព្ពករណតោ ឧត្តរិំ។ មំ និបតីតិ សោ នាគរាជា មំ ឧបសង្កមិ។ មហន្តំ ទិព្ពេហីតិ មហន្តេហិ ឧឡារេហិ ទិព្ពេហិ កាមេហិ តេហិ ច អនប្បកេហិ។
Pāmukhaāsanasminti pamukhāsanasmiṃ, uttamāsane nisīdāpesīti attho. Garūnanti mātāpitūnaṃ me tvaṃ aññataroti evaṃ vatvā nisīdāpesi. Vividhaṃ viyañjananti vividhaṃ byañjanaṃ. Bhatta manuññarūpanti bhattaṃ manuññarūpaṃ. Bhāratāti rājānaṃ ālapati. Bhuttavantanti bhuttāviṃ katabhattakiccaṃ. Upaṭṭhahunti anekasatehi turiyehi gandhabbaṃ kurumānā upaṭṭhahiṃsu. Bhattu mano viditvāti attano patino cittaṃ jānitvā. Tatuttarinti tato gandhabbakaraṇato uttariṃ. Maṃ nipatīti so nāgarājā maṃ upasaṅkami. Mahantaṃ dibbehīti mahantehi uḷārehi dibbehi kāmehi tehi ca anappakehi.
ឯវំ ឧបសង្កមិត្វា ច បន គាថមាហ –
Evaṃ upasaṅkamitvā ca pana gāthamāha –
១៦៨.
168.
‘‘ភរិយា មមេតា តិសតា អឡារ, សព្ពត្តមជ្ឈា បទុមុត្តរាភា;
‘‘Bhariyā mametā tisatā aḷāra, sabbattamajjhā padumuttarābhā;
អឡារ ឯតាស្សុ តេ កាមការា, ទទាមិ តេ តា បរិចារយស្សូ’’តិ។
Aḷāra etāssu te kāmakārā, dadāmi te tā paricārayassū’’ti.
តត្ថ សព្ពត្តមជ្ឈាតិ សព្ពា អត្តមជ្ឈា, បាណិនា គហិតប្បមាណមជ្ឈាតិ អត្ថោ។ អដ្ឋកថាយំ បន ‘‘សុមជ្ឈា’’តិ បាឋោ។ បទុមុត្តរាភាតិ បទុមវណ្ណឧត្តរាភា, បទុមវណ្ណឧត្តរច្ឆវិយោតិ អត្ថោ។ បរិចារយស្សូតិ តា អត្តនោ បាទបរិចារិកា ករោហីតិ វត្វា តីហិ ឥត្ថិសតេហិ សទ្ធិំ មហាសម្បត្តិំ មយ្ហំ អទាសិ។
Tattha sabbattamajjhāti sabbā attamajjhā, pāṇinā gahitappamāṇamajjhāti attho. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sumajjhā’’ti pāṭho. Padumuttarābhāti padumavaṇṇauttarābhā, padumavaṇṇauttaracchaviyoti attho. Paricārayassūti tā attano pādaparicārikā karohīti vatvā tīhi itthisatehi saddhiṃ mahāsampattiṃ mayhaṃ adāsi.
សោ អាហ –
So āha –
១៦៩.
169.
‘‘សំវច្ឆរំ ទិព្ពរសានុភុត្វា, តទាស្សុហំ ឧត្តរិមជ្ឈភាសិំ;
‘‘Saṃvaccharaṃ dibbarasānubhutvā, tadāssuhaṃ uttarimajjhabhāsiṃ;
នាគស្សិទំ កិន្តិ កថញ្ច លទ្ធំ, កថជ្ឈគមាសិ វិមានសេដ្ឋំ។
Nāgassidaṃ kinti kathañca laddhaṃ, kathajjhagamāsi vimānaseṭṭhaṃ.
១៧០.
170.
‘‘អធិច្ចលទ្ធំ បរិណាមជំ តេ, សយំកតំ ឧទាហុ ទេវេហិ ទិន្នំ;
‘‘Adhiccaladdhaṃ pariṇāmajaṃ te, sayaṃkataṃ udāhu devehi dinnaṃ;
បុច្ឆាមិ តំ នាគរាជេតមត្ថំ, កថជ្ឈគមាសិ វិមានសេដ្ឋ’’ន្តិ។
Pucchāmi taṃ nāgarājetamatthaṃ, kathajjhagamāsi vimānaseṭṭha’’nti.
តត្ថ ទិព្ពរសានុភុត្វាតិ ទិព្ពេ កាមគុណរសេ អនុភវិត្វា។ តទាស្សុហន្តិ តទា អស្សុ អហំ។ នាគស្សិទន្តិ ភទ្រមុខស្ស សង្ខបាលនាគរាជស្ស ឥទំ សម្បត្តិជាតំ កិន្តិ កិំ នាម កម្មំ កត្វា កថញ្ច កត្វា លទ្ធំ, កថមេតំ វិមានសេដ្ឋំ ត្វំ អជ្ឈគមាសិ, ឥតិ នំ អហំ បុច្ឆិំ។ អធិច្ចលទ្ធន្តិ អហេតុនា លទ្ធំ។ បរិណាមជំ តេតិ កេនចិ តវ អត្ថាយ បរិណាមិតត្តា បរិណាមតោ ជាតំ។ សយំកតន្តិ ការកេ បក្កោសាបេត្វា រតនានិ ទត្វា ការិតន្តិ។
Tattha dibbarasānubhutvāti dibbe kāmaguṇarase anubhavitvā. Tadāssuhanti tadā assu ahaṃ. Nāgassidanti bhadramukhassa saṅkhapālanāgarājassa idaṃ sampattijātaṃ kinti kiṃ nāma kammaṃ katvā kathañca katvā laddhaṃ, kathametaṃ vimānaseṭṭhaṃ tvaṃ ajjhagamāsi, iti naṃ ahaṃ pucchiṃ. Adhiccaladdhanti ahetunā laddhaṃ. Pariṇāmajaṃ teti kenaci tava atthāya pariṇāmitattā pariṇāmato jātaṃ. Sayaṃkatanti kārake pakkosāpetvā ratanāni datvā kāritanti.
តតោ បរា ទ្វិន្នម្បិ វចនប្បដិវចនគាថាវ –
Tato parā dvinnampi vacanappaṭivacanagāthāva –
១៧១.
171.
‘‘នាធិច្ចលទ្ធំ ន បរិណាមជំ មេ, ន សយំកតំ នាបិ ទេវេហិ ទិន្នំ;
‘‘Nādhiccaladdhaṃ na pariṇāmajaṃ me, na sayaṃkataṃ nāpi devehi dinnaṃ;
សកេហិ កម្មេហិ អបាបកេហិ, បុញ្ញេហិ មេ លទ្ធមិទំ វិមានំ។
Sakehi kammehi apāpakehi, puññehi me laddhamidaṃ vimānaṃ.
១៧២.
172.
‘‘កិំ តេ វតំ កិំ បន ព្រហ្មចរិយំ, កិស្ស សុចិណ្ណស្ស អយំ វិបាកោ;
‘‘Kiṃ te vataṃ kiṃ pana brahmacariyaṃ, kissa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
អក្ខាហិ មេ នាគរាជេតមត្ថំ, កថំ នុ តេ លទ្ធមិទំ វិមានំ។
Akkhāhi me nāgarājetamatthaṃ, kathaṃ nu te laddhamidaṃ vimānaṃ.
១៧៣.
173.
‘‘រាជា អហោសិំ មគធានមិស្សរោ, ទុយ្យោធនោ នាម មហានុភាវោ;
‘‘Rājā ahosiṃ magadhānamissaro, duyyodhano nāma mahānubhāvo;
សោ ឥត្តរំ ជីវិតំ សំវិទិត្វា, អសស្សតំ វិបរិណាមធម្មំ។
So ittaraṃ jīvitaṃ saṃviditvā, asassataṃ vipariṇāmadhammaṃ.
១៧៤.
174.
‘‘អន្នញ្ច បានញ្ច បសន្នចិត្តោ, សក្កច្ច ទានំ វិបុលំ អទាសិំ;
‘‘Annañca pānañca pasannacitto, sakkacca dānaṃ vipulaṃ adāsiṃ;
ឱបានភូតំ មេ ឃរំ តទាសិ, សន្តប្បិតា សមណព្រាហ្មណា ច។
Opānabhūtaṃ me gharaṃ tadāsi, santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.
១៧៥.
175.
‘‘មាលញ្ច គន្ធញ្ច វិលេបនញ្ច, បទីបិយំ យានមុបស្សយញ្ច;
‘‘Mālañca gandhañca vilepanañca, padīpiyaṃ yānamupassayañca;
អច្ឆាទនំ សយនមថន្នបានំ, សក្កច្ច ទានានិ អទម្ហ តត្ថ។
Acchādanaṃ sayanamathannapānaṃ, sakkacca dānāni adamha tattha.
១៧៦.
176.
‘‘តំ មេ វតំ តំ បន ព្រហ្មចរិយំ, តស្ស សុចិណ្ណស្ស អយំ វិបាកោ;
‘‘Taṃ me vataṃ taṃ pana brahmacariyaṃ, tassa suciṇṇassa ayaṃ vipāko;
តេនេវ មេ លទ្ធមិទំ វិមានំ, បហូតភក្ខំ ពហុអន្នបានំ;
Teneva me laddhamidaṃ vimānaṃ, pahūtabhakkhaṃ bahuannapānaṃ;
នច្ចេហិ គីតេហិ ចុបេតរូបំ, ចិរដ្ឋិតិកំ ន ច សស្សតាយំ។
Naccehi gītehi cupetarūpaṃ, ciraṭṭhitikaṃ na ca sassatāyaṃ.
១៧៧.
177.
‘‘អប្បានុភាវា តំ មហានុភាវំ, តេជស្សិនំ ហន្តិ អតេជវន្តោ;
‘‘Appānubhāvā taṃ mahānubhāvaṃ, tejassinaṃ hanti atejavanto;
កិមេវ ទាឋាវុធ កិំ បដិច្ច, ហត្ថត្តមាគច្ឆិ វនិព្ពកានំ។
Kimeva dāṭhāvudha kiṃ paṭicca, hatthattamāgacchi vanibbakānaṃ.
១៧៨.
178.
‘‘ភយំ នុ តេ អន្វគតំ មហន្តំ, តេជោ នុ តេ នាន្វគំ ទន្តមូលំ;
‘‘Bhayaṃ nu te anvagataṃ mahantaṃ, tejo nu te nānvagaṃ dantamūlaṃ;
កិមេវ ទាឋាវុធ កិំ បដិច្ច, កិលេសមាបជ្ជិ វនិព្ពកានំ។
Kimeva dāṭhāvudha kiṃ paṭicca, kilesamāpajji vanibbakānaṃ.
១៧៩.
179.
‘‘ន មេ ភយំ អន្វគតំ មហន្តំ, តេជោ ន សក្កា មម តេហិ ហន្តុំ;
‘‘Na me bhayaṃ anvagataṃ mahantaṃ, tejo na sakkā mama tehi hantuṃ;
សតញ្ច ធម្មានិ សុកិត្តិតានិ, សមុទ្ទវេលាវ ទុរច្ចយានិ។
Satañca dhammāni sukittitāni, samuddavelāva duraccayāni.
១៨០.
180.
‘‘ចាតុទ្ទសិំ បញ្ចទសិំ អឡារ, ឧបោសថំ និច្ចមុបាវសាមិ;
‘‘Cātuddasiṃ pañcadasiṃ aḷāra, uposathaṃ niccamupāvasāmi;
អថាគមុំ សោឡស ភោជបុត្តា, រជ្ជុំ គហេត្វាន ទឡ្ហញ្ច បាសំ។
Athāgamuṃ soḷasa bhojaputtā, rajjuṃ gahetvāna daḷhañca pāsaṃ.
១៨១.
181.
‘‘ភេត្វាន នាសំ អតិកស្ស រជ្ជុំ, នយិំសុ មំ សម្បរិគយ្ហ លុទ្ទា;
‘‘Bhetvāna nāsaṃ atikassa rajjuṃ, nayiṃsu maṃ samparigayha luddā;
ឯតាទិសំ ទុក្ខមហំ តិតិក្ខំ, ឧបោសថំ អប្បដិកោបយន្តោ។
Etādisaṃ dukkhamahaṃ titikkhaṃ, uposathaṃ appaṭikopayanto.
១៨២.
182.
‘‘ឯកាយនេ តំ បថេ អទ្ទសំសុ, ពលេន វណ្ណេន ចុបេតរូបំ;
‘‘Ekāyane taṃ pathe addasaṃsu, balena vaṇṇena cupetarūpaṃ;
សិរិយា បញ្ញាយ ច ភាវិតោសិ, កិំ បត្ថយំ នាគ តបោ ករោសិ។
Siriyā paññāya ca bhāvitosi, kiṃ patthayaṃ nāga tapo karosi.
១៨៣.
183.
‘‘ន បុត្តហេតូ ន ធនស្ស ហេតូ, ន អាយុនោ ចាបិ អឡារ ហេតុ;
‘‘Na puttahetū na dhanassa hetū, na āyuno cāpi aḷāra hetu;
មនុស្សយោនិំ អភិបត្ថយានោ, តស្មា បរក្កម តបោ ករោមិ។
Manussayoniṃ abhipatthayāno, tasmā parakkama tapo karomi.
១៨៤.
184.
‘‘ត្វំ លោហិតក្ខោ វិហតន្តរំសោ, អលង្កតោ កប្បិតកេសមស្សុ;
‘‘Tvaṃ lohitakkho vihatantaraṃso, alaṅkato kappitakesamassu;
សុរោសិតោ លោហិតចន្ទនេន, គន្ធព្ពរាជាវ ទិសា បភាសសិ។
Surosito lohitacandanena, gandhabbarājāva disā pabhāsasi.
១៨៥.
185.
‘‘ទេវិទ្ធិបត្តោសិ មហានុភាវោ, សព្ពេហិ កាមេហិ សមង្គិភូតោ;
‘‘Deviddhipattosi mahānubhāvo, sabbehi kāmehi samaṅgibhūto;
បុច្ឆាមិ តំ នាគរាជេតមត្ថំ, សេយ្យោ ឥតោ កេន មនុស្សលោកោ។
Pucchāmi taṃ nāgarājetamatthaṃ, seyyo ito kena manussaloko.
១៨៦.
186.
‘‘អឡារ នាញ្ញត្រ មនុស្សលោកា, សុទ្ធីវ សំវិជ្ជតិ សំយមោ វា;
‘‘Aḷāra nāññatra manussalokā, suddhīva saṃvijjati saṃyamo vā;
អហញ្ច លទ្ធាន មនុស្សយោនិំ, កាហាមិ ជាតិមរណស្ស អន្តំ។
Ahañca laddhāna manussayoniṃ, kāhāmi jātimaraṇassa antaṃ.
១៨៧.
187.
‘‘សំវច្ឆរោ មេ វសតោ តវន្តិកេ, អន្នេន បានេន ឧបដ្ឋិតោស្មិ;
‘‘Saṃvaccharo me vasato tavantike, annena pānena upaṭṭhitosmi;
អាមន្តយិត្វាន បលេមិ នាគ, ចិរប្បវុដ្ឋោស្មិ អហំ ជនិន្ទ។
Āmantayitvāna palemi nāga, cirappavuṭṭhosmi ahaṃ janinda.
១៨៨.
188.
‘‘បុត្តា ច ទារា អនុជីវិនោ ច, និច្ចានុសិដ្ឋា ឧបតិដ្ឋថេតំ;
‘‘Puttā ca dārā anujīvino ca, niccānusiṭṭhā upatiṭṭhathetaṃ;
កច្ចិន្នុ តំ នាភិសបិត្ថ កោចិ, បិយញ្ហិ មេ ទស្សនំ តុយ្ហំ អឡារ។
Kaccinnu taṃ nābhisapittha koci, piyañhi me dassanaṃ tuyhaṃ aḷāra.
១៨៩.
189.
‘‘យថាបិ មាតូ ច បិតូ អគារេ, បុត្តោ បិយោ បដិវិហិតោ វសេយ្យ;
‘‘Yathāpi mātū ca pitū agāre, putto piyo paṭivihito vaseyya;
តតោបិ មយ្ហំ ឥធមេវ សេយ្យោ, ចិត្តញ្ហិ តេ នាគ មយី បសន្នំ។
Tatopi mayhaṃ idhameva seyyo, cittañhi te nāga mayī pasannaṃ.
១៩០.
190.
‘‘មណី មមំ វិជ្ជតិ លោហិតង្កោ, ធនាហរោ មណិរតនំ ឧឡារំ;
‘‘Maṇī mamaṃ vijjati lohitaṅko, dhanāharo maṇiratanaṃ uḷāraṃ;
អាទាយ ត្វំ គច្ឆ សកំ និកេតំ, លទ្ធា ធនំ តំ មណិមោស្សជស្សូ’’តិ។
Ādāya tvaṃ gaccha sakaṃ niketaṃ, laddhā dhanaṃ taṃ maṇimossajassū’’ti.
តត្ថ កិំ តេ វតន្តិ កិំ តវ វតសមាទានំ។ ព្រហ្មចរិយន្តិ សេដ្ឋចរិយំ។ ឱបានភូតន្តិ ចតុមហាបថេ ខតបោក្ខរណី វិយ ធម្មិកសមណព្រាហ្មណានំ យថាសុខំ បរិភុញ្ជិតព្ពវិភវំ។ ន ច សស្សតាយន្តិ ចិរដ្ឋិតិកំ សមានម្បិ ចេ តំ មយ្ហំ សស្សតំ ន ហោតីតិ មេ កថេតិ។
Tattha kiṃ te vatanti kiṃ tava vatasamādānaṃ. Brahmacariyanti seṭṭhacariyaṃ. Opānabhūtanti catumahāpathe khatapokkharaṇī viya dhammikasamaṇabrāhmaṇānaṃ yathāsukhaṃ paribhuñjitabbavibhavaṃ. Na ca sassatāyanti ciraṭṭhitikaṃ samānampi ce taṃ mayhaṃ sassataṃ na hotīti me katheti.
អប្បានុភាវាតិ ភោជបុត្តេ សន្ធាយាហ។ ហន្តីតិ អដ្ឋសុ ឋានេសុ សូលេហិ វិជ្ឈន្តា កិំការណា ហនិំសុ។ កិំ បដិច្ចាតិ កិំ សន្ធាយ ត្វំ តទា តេសំ ហត្ថត្តំ អាគច្ឆិ វសំ ឧបគតោ។ វនិព្ពកានន្តិ ភោជបុត្តា ឥធ ‘‘វនិព្ពកា’’តិ វុត្តា។ តេជោ នុ តេ នាន្វគំ ទន្តមូលន្តិ កិំ នុ តវ តេជោ ភោជបុត្តេ ទិស្វា តទា ភយំ មហន្តំ អន្វគតំ, ឧទាហុ វិសំ ទន្តមូលំ ន អន្វគតំ។ កិលេសន្តិ ទុក្ខំ។ វនិព្ពកានន្តិ ភោជបុត្តានំ សន្តិកេ, ភោជបុត្តេ និស្សាយាតិ អត្ថោ។
Appānubhāvāti bhojaputte sandhāyāha. Hantīti aṭṭhasu ṭhānesu sūlehi vijjhantā kiṃkāraṇā haniṃsu. Kiṃ paṭiccāti kiṃ sandhāya tvaṃ tadā tesaṃ hatthattaṃ āgacchi vasaṃ upagato. Vanibbakānanti bhojaputtā idha ‘‘vanibbakā’’ti vuttā. Tejo nu te nānvagaṃ dantamūlanti kiṃ nu tava tejo bhojaputte disvā tadā bhayaṃ mahantaṃ anvagataṃ, udāhu visaṃ dantamūlaṃ na anvagataṃ. Kilesanti dukkhaṃ. Vanibbakānanti bhojaputtānaṃ santike, bhojaputte nissāyāti attho.
តេជោ ន សក្កា មម តេហិ ហន្តុន្តិ មម វិសតេជោ អញ្ញស្ស តេជេន អភិហន្តុម្បិ ន សក្កា។ សតន្តិ ពុទ្ធាទីនំ។ ធម្មានីតិ សីលសមាធិបញ្ញាខន្តិអនុទ្ទយមេត្តាភាវនាសង្ខាតានិ ធម្មានិ។ សុកិត្តិតានីតិ សុវណ្ណិតានិ សុកថិតានិ។ កិន្តិ កត្វា? សមុទ្ទវេលាវ ទុរច្ចយានីតិ តេហិ សមុទ្ទវេលា វិយ សប្បុរិសេហិ ជីវិតត្ថម្បិ ទុរច្ចយានីតិ វណ្ណិតានិ, តស្មា អហំ សីលភេទភយេន ខន្តិមេត្តាទិសមន្នាគតោ ហុត្វា មម កោបស្ស សីលវេលន្តំ អតិក្កមិតុំ ន អទាសិន្តិ អាហ។
Tejo na sakkā mama tehi hantunti mama visatejo aññassa tejena abhihantumpi na sakkā. Satanti buddhādīnaṃ. Dhammānīti sīlasamādhipaññākhantianuddayamettābhāvanāsaṅkhātāni dhammāni. Sukittitānīti suvaṇṇitāni sukathitāni. Kinti katvā? Samuddavelāva duraccayānīti tehi samuddavelā viya sappurisehi jīvitatthampi duraccayānīti vaṇṇitāni, tasmā ahaṃ sīlabhedabhayena khantimettādisamannāgato hutvā mama kopassa sīlavelantaṃ atikkamituṃ na adāsinti āha.
‘‘ឥមិស្សា បន សង្ខបាលធម្មទេសនាយ ទសបិ បារមិយោ លព្ភន្តិ។ តទា ហិ មហាសត្តេន សរីរស្ស បរិច្ចត្តភាវោ ទានបារមី នាម ហោតិ, តថារូបេនាបិ វិសតេជេន សីលស្ស អភិន្នតា សីលបារមី, នាគភវនតោ និក្ខមិត្វា សមណធម្មករណំ នេក្ខម្មបារមី, ‘ឥទញ្ចិទញ្ច កាតុំ វដ្ដតី’តិ សំវិទហនំ បញ្ញាបារមី, អធិវាសនវីរិយំ វីរិយបារមី, អធិវាសនខន្តិ ខន្តិបារមី, សច្ចសមាទានំ សច្ចបារមី, ‘មម សីលំ ន ភិន្ទិស្សាមី’តិ អធិដ្ឋានំ អធិដ្ឋានបារមី, អនុទ្ទយភាវោ មេត្តាបារមី, វេទនាយ មជ្ឈត្តភាវោ ឧបេក្ខាបារមី’’តិ។
‘‘Imissā pana saṅkhapāladhammadesanāya dasapi pāramiyo labbhanti. Tadā hi mahāsattena sarīrassa pariccattabhāvo dānapāramī nāma hoti, tathārūpenāpi visatejena sīlassa abhinnatā sīlapāramī, nāgabhavanato nikkhamitvā samaṇadhammakaraṇaṃ nekkhammapāramī, ‘idañcidañca kātuṃ vaṭṭatī’ti saṃvidahanaṃ paññāpāramī, adhivāsanavīriyaṃ vīriyapāramī, adhivāsanakhanti khantipāramī, saccasamādānaṃ saccapāramī, ‘mama sīlaṃ na bhindissāmī’ti adhiṭṭhānaṃ adhiṭṭhānapāramī, anuddayabhāvo mettāpāramī, vedanāya majjhattabhāvo upekkhāpāramī’’ti.
អថាគមុន្តិ អថេកទិវសំ វម្មិកមត្ថកេ និបន្នំ ទិស្វា សោឡស ភោជបុត្តា ខររជ្ជុញ្ច ទឡ្ហបាសញ្ច សូលានិ ច គហេត្វា មម សន្តិកំ អាគតា។ ភេត្វានាតិ មម សរីរំ អដ្ឋសុ ឋានេសុ ភិន្ទិត្វា សកណ្ដកកាឡវេត្តលតា បវេសេត្វា។ នាសំ អតិកស្ស រជ្ជុន្តិ ថោកំ គន្ត្វា សីសំ មេ ឱលម្ពន្តំ ទិស្វា មហាមគ្គេ និបជ្ជាបេត្វា បុន នាសម្បិ មេ ភិន្ទិត្វា វដ្ដរជ្ជុំ អតិកស្ស អាវុនិត្វា កាជកោដិយំ លគ្គេត្វា សមន្តតោ បរិគ្គហេត្វា មំ នយិំសុ។
Athāgamunti athekadivasaṃ vammikamatthake nipannaṃ disvā soḷasa bhojaputtā khararajjuñca daḷhapāsañca sūlāni ca gahetvā mama santikaṃ āgatā. Bhetvānāti mama sarīraṃ aṭṭhasu ṭhānesu bhinditvā sakaṇṭakakāḷavettalatā pavesetvā. Nāsaṃ atikassa rajjunti thokaṃ gantvā sīsaṃ me olambantaṃ disvā mahāmagge nipajjāpetvā puna nāsampi me bhinditvā vaṭṭarajjuṃ atikassa āvunitvā kājakoṭiyaṃ laggetvā samantato pariggahetvā maṃ nayiṃsu.
អទ្ទសំសូតិ, សម្ម សង្ខបាល, តេ ភោជបុត្តា ឯកាយនេ ឯកគមនេ ជង្ឃបទិកមគ្គេ តំ ពលេន ច វណ្ណេន ច ឧបេតរូបំ បស្សិំសុ, ត្វំ បន ឥស្សរិយសោភគ្គសិរិយា ច បញ្ញាយ ច ភាវិតោ វឌ្ឍិតោ, សោ ត្វំ ឯវរូបោ សមានោបិ កិមត្ថំ តបំ ករោសិ, កិមិច្ឆន្តោ ឧបោសថវាសំ វសសិ, សីលំ រក្ខសិ។ ‘‘អទ្ទសាសិ’’ន្តិបិ បាឋោ, អហំ ឯកាយនេ មហាមគ្គេ តំ អទ្ទសិន្តិ អត្ថោ។ អភិបត្ថយានោតិ បត្ថេន្តោ។ តស្មាតិ យស្មា មនុស្សយោនិំ បត្ថេមិ, តស្មា វីរិយេន បរក្កមិត្វា តបោកម្មំ ករោមិ។
Addasaṃsūti, samma saṅkhapāla, te bhojaputtā ekāyane ekagamane jaṅghapadikamagge taṃ balena ca vaṇṇena ca upetarūpaṃ passiṃsu, tvaṃ pana issariyasobhaggasiriyā ca paññāya ca bhāvito vaḍḍhito, so tvaṃ evarūpo samānopi kimatthaṃ tapaṃ karosi, kimicchanto uposathavāsaṃ vasasi, sīlaṃ rakkhasi. ‘‘Addasāsi’’ntipi pāṭho, ahaṃ ekāyane mahāmagge taṃ addasinti attho. Abhipatthayānoti patthento. Tasmāti yasmā manussayoniṃ patthemi, tasmā vīriyena parakkamitvā tapokammaṃ karomi.
សុរោសិតោតិ សុដ្ឋុ មនុលិត្តោ។ ឥតោតិ ឥមម្ហា នាគភវនា មនុស្សលោកោ កេន ឧត្តរិតរោ។ សុទ្ធីតិ មគ្គផលនិព្ពានសង្ខាតា វិសុទ្ធិ។ សំយមោតិ សីលំ។ ឥទំ សោ មនុស្សលោកេយេវ ពុទ្ធបច្ចេកពុទ្ធានំ ឧប្បត្តិំ សន្ធាយាហ។ កាហាមីតិ អត្តនោ អប្បដិសន្ធិកភាវំ ករោន្តោ ជាតិជរាមរណស្សន្តំ ករិស្សាមីតិ។ ឯវំ, មហារាជ, សោ សង្ខបាលោ មនុស្សលោកំ វណ្ណេសិ។ សំវច្ឆរោ មេតិ ឯវំ, មហារាជ, តស្មិំ មនុស្សលោកំ វណ្ណេន្តេ អហំ បព្ពជ្ជាយ សិនេហំ កត្វា ឯតទវោចំ។ តត្ថ ឧបដ្ឋិតោស្មីតិ អន្នបានេន ចេវ ទិព្ពេហិ ច កាមគុណេហិ បរិចិណ្ណោ មានិតោ អស្មិ។ បលេមីតិ បរេមិ គច្ឆាមិ។ ចិរប្បវុដ្ឋោស្មីតិ អហំ មនុស្សលោកតោ ចិរប្បវុដ្ឋោ អស្មិ។
Surositoti suṭṭhu manulitto. Itoti imamhā nāgabhavanā manussaloko kena uttaritaro. Suddhīti maggaphalanibbānasaṅkhātā visuddhi. Saṃyamoti sīlaṃ. Idaṃ so manussalokeyeva buddhapaccekabuddhānaṃ uppattiṃ sandhāyāha. Kāhāmīti attano appaṭisandhikabhāvaṃ karonto jātijarāmaraṇassantaṃ karissāmīti. Evaṃ, mahārāja, so saṅkhapālo manussalokaṃ vaṇṇesi. Saṃvaccharo meti evaṃ, mahārāja, tasmiṃ manussalokaṃ vaṇṇente ahaṃ pabbajjāya sinehaṃ katvā etadavocaṃ. Tattha upaṭṭhitosmīti annapānena ceva dibbehi ca kāmaguṇehi pariciṇṇo mānito asmi. Palemīti paremi gacchāmi. Cirappavuṭṭhosmīti ahaṃ manussalokato cirappavuṭṭho asmi.
នាភិសបិត្ថាតិ កច្ចិ នុ ខោ មម បុត្តាទីសុ កោចិ តំ ន អក្កោសិ ន បរិភាសីតិ បុច្ឆតិ។ ‘‘នាភិសជ្ជេថា’’តិបិ បាឋោ, ន កោបេសីតិ អត្ថោ។ បដិវិហិតោតិ បដិជគ្គិតោ។ មណី មមន្តិ សចេ, សម្ម អាឡារ, គច្ឆសិយេវ, ឯវំ សន្តេ មម លោហិតង្កោ ធនហារកោ សព្ពកាមទទោ មណិ សំវិជ្ជតិ, តំ ឧឡារំ មណិរតនំ អាទាយ តវ គេហំ គច្ឆ, តត្ថ ឥមស្សានុភាវេន យាវទិច្ឆកំ ធនំ លទ្ធា បុន ឥមំ មណិំ ឱស្សជស្សុ, ឱស្សជន្តោ ច អញ្ញត្ថ អនោស្សជិត្វា អត្តនោ ឧទកចាដិយំ ឱស្សជេយ្យាសីតិ វត្វា មយ្ហំ មណិរតនំ ឧបនេសីតិ វទតិ។
Nābhisapitthāti kacci nu kho mama puttādīsu koci taṃ na akkosi na paribhāsīti pucchati. ‘‘Nābhisajjethā’’tipi pāṭho, na kopesīti attho. Paṭivihitoti paṭijaggito. Maṇī mamanti sace, samma āḷāra, gacchasiyeva, evaṃ sante mama lohitaṅko dhanahārako sabbakāmadado maṇi saṃvijjati, taṃ uḷāraṃ maṇiratanaṃ ādāya tava gehaṃ gaccha, tattha imassānubhāvena yāvadicchakaṃ dhanaṃ laddhā puna imaṃ maṇiṃ ossajassu, ossajanto ca aññattha anossajitvā attano udakacāṭiyaṃ ossajeyyāsīti vatvā mayhaṃ maṇiratanaṃ upanesīti vadati.
ឯវំ វត្វា អាឡារោ ‘‘អថាហំ, មហារាជ, នាគរាជានំ ឯតទវោចំ – ‘សម្ម, នាហំ ធនេនត្ថិកោ, បព្ពជិតុំ បន ឥច្ឆាមី’តិ បព្ពជិតបរិក្ខារំ យាចិត្វា តេនេវ សទ្ធិំ នាគភវនា និក្ខមិត្វា តំ និវត្តេត្វា ហិមវន្តំ បវិសិត្វា បព្ពជិតោម្ហី’’តិ វត្វា រញ្ញោ ធម្មកថំ កថេន្តោ គាថាទ្វយមាហ –
Evaṃ vatvā āḷāro ‘‘athāhaṃ, mahārāja, nāgarājānaṃ etadavocaṃ – ‘samma, nāhaṃ dhanenatthiko, pabbajituṃ pana icchāmī’ti pabbajitaparikkhāraṃ yācitvā teneva saddhiṃ nāgabhavanā nikkhamitvā taṃ nivattetvā himavantaṃ pavisitvā pabbajitomhī’’ti vatvā rañño dhammakathaṃ kathento gāthādvayamāha –
១៩១.
191.
‘‘ទិដ្ឋា មយា មានុសកាបិ កាមា, អសស្សតា វិបរិណាមធម្មា;
‘‘Diṭṭhā mayā mānusakāpi kāmā, asassatā vipariṇāmadhammā;
អាទីនវំ កាមគុណេសុ ទិស្វា, សទ្ធាយហំ បព្ពជិតោម្ហិ រាជ។
Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā, saddhāyahaṃ pabbajitomhi rāja.
១៩២.
192.
‘‘ទុមប្ផលានីវ បតន្តិ មាណវា, ទហរា ច វុទ្ធា ច សរីរភេទា;
‘‘Dumapphalānīva patanti māṇavā, daharā ca vuddhā ca sarīrabhedā;
ឯតម្បិ ទិស្វា បព្ពជិតោម្ហិ រាជ, អបណ្ណកំ សាមញ្ញមេវ សេយ្យោ’’តិ។
Etampi disvā pabbajitomhi rāja, apaṇṇakaṃ sāmaññameva seyyo’’ti.
តត្ថ សទ្ធាយាតិ កម្មញ្ច ផលញ្ច និព្ពានញ្ច សទ្ទហិត្វា។ ទុមប្ផលានីវ បតន្តីតិ យថា រុក្ខផលានិ បក្កានិបិ អបក្កានិបិ បតន្តិ, តថា មាណវា ទហរា ច វុទ្ធា ច បតន្តិ។ អបណ្ណកន្តិ អវិរទ្ធំ និយ្យានិកំ។ សាមញ្ញមេវ សេយ្យោតិ បព្ពជ្ជាវ ឧត្តមាតិ បព្ពជ្ជាយ គុណំ ទិស្វា បព្ពជិតោម្ហិ, មហារាជាតិ។
Tattha saddhāyāti kammañca phalañca nibbānañca saddahitvā. Dumapphalānīva patantīti yathā rukkhaphalāni pakkānipi apakkānipi patanti, tathā māṇavā daharā ca vuddhā ca patanti. Apaṇṇakanti aviraddhaṃ niyyānikaṃ. Sāmaññameva seyyoti pabbajjāva uttamāti pabbajjāya guṇaṃ disvā pabbajitomhi, mahārājāti.
តំ សុត្វា រាជា អនន្តរំ គាថមាហ –
Taṃ sutvā rājā anantaraṃ gāthamāha –
១៩៣.
193.
‘‘អទ្ធា ហវេ សេវិតព្ពា សបញ្ញា, ពហុស្សុតា យេ ពហុឋានចិន្តិនោ;
‘‘Addhā have sevitabbā sapaññā, bahussutā ye bahuṭhānacintino;
នាគញ្ច សុត្វាន តវញ្ចឡារ, កាហាមិ បុញ្ញានិ អនប្បកានី’’តិ។
Nāgañca sutvāna tavañcaḷāra, kāhāmi puññāni anappakānī’’ti.
តត្ថ យេ ពហុឋានចិន្តិនោតិ យេ ពហូនិ ការណានិ ជានន្តិ។ នាគញ្ចាតិ តថា អប្បមាទវិហារិនំ នាគរាជានញ្ច តវ ច វចនំ សុត្វា។
Tattha ye bahuṭhānacintinoti ye bahūni kāraṇāni jānanti. Nāgañcāti tathā appamādavihārinaṃ nāgarājānañca tava ca vacanaṃ sutvā.
អថស្ស ឧស្សាហំ ជនេន្តោ តាបសោ ឱសានគាថមាហ –
Athassa ussāhaṃ janento tāpaso osānagāthamāha –
១៩៤.
194.
‘‘អទ្ធា ហវេ សេវិតព្ពា សបញ្ញា, ពហុស្សុតា យេ ពហុឋានចិន្តិនោ;
‘‘Addhā have sevitabbā sapaññā, bahussutā ye bahuṭhānacintino;
នាគញ្ច សុត្វាន មមញ្ច រាជ, ករោហិ បុញ្ញានិ អនប្បកានី’’តិ។
Nāgañca sutvāna mamañca rāja, karohi puññāni anappakānī’’ti.
ឯវំ សោ រញ្ញោ ធម្មំ ទេសេត្វា តត្ថេវ ចត្តារោ វស្សានមាសេ វសិត្វា បុន ហិមវន្តំ គន្ត្វា យាវជីវំ ចត្តារោ ព្រហ្មវិហារេ ភាវេត្វា ព្រហ្មលោកូបគោ អហោសិ។ សង្ខបាលោបិ យាវជីវំ ឧបោសថវាសំ វសិត្វា រាជា ច ទានាទីនិ បុញ្ញានិ ករិត្វា យថាកម្មំ គតា។
Evaṃ so rañño dhammaṃ desetvā tattheva cattāro vassānamāse vasitvā puna himavantaṃ gantvā yāvajīvaṃ cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmalokūpago ahosi. Saṅkhapālopi yāvajīvaṃ uposathavāsaṃ vasitvā rājā ca dānādīni puññāni karitvā yathākammaṃ gatā.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា បិតា តាបសោ កស្សបោ អហោសិ, ពារាណសិរាជា អានន្ទោ, អាឡារោ សារិបុត្តោ, សង្ខបាលនាគរាជា បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā pitā tāpaso kassapo ahosi, bārāṇasirājā ānando, āḷāro sāriputto, saṅkhapālanāgarājā pana ahameva ahosi’’nti.
សង្ខបាលជាតកវណ្ណនា ចតុត្ថា។
Saṅkhapālajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៥២៤. សង្ខបាលជាតកំ • 524. Saṅkhapālajātakaṃ
