| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
೬. ಸಙ್ಖಾರಯಮಕಂ
6. Saṅkhārayamakaṃ
೧. ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರವಣ್ಣನಾ
1. Paṇṇattivāravaṇṇanā
೧. ಸತಿಪಿ ಕುಸಲಮೂಲಾದೀನಮ್ಪಿ ವಿಭತ್ತಭಾವೇ ಖನ್ಧಾದಿವಿಭಾಗೋ ತತೋ ಸಾತಿಸಯೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಖನ್ಧಾದಯೋ ವಿಯ ಪುಬ್ಬೇ ಅವಿಭತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಪಕಾರತ್ಥೋ ವಾ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಭೂವಾದಯೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯಾತಿ ಕುಸಲಮೂಲಾದೀನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅವಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ ನಿಸಾಮೇನ್ತೇಹಿ। ಹೇತುಅತ್ಥೋ ವಾ ಏತ್ಥ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ಅವಿಞ್ಞಾಪಿತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯದಿಪಿ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾನಂ ವಿಕಪ್ಪದ್ವಯೇಪಿ ಹೇತುಫಲಭಾವೋಯೇವ ಇಚ್ಛಿತೋ, ಸಾಮಿವಚನರೂಪಾವಿಭೂತೋ ಪನ ಅತ್ಥೇವ ಅತ್ಥಭೇದೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕಾಯಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಕತ್ತುಅತ್ಥೇ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಪನಾತಿ ಕತ್ತುಅತ್ಥೋ।
1. Satipi kusalamūlādīnampi vibhattabhāve khandhādivibhāgo tato sātisayoti dassento ‘‘khandhādayo viya pubbe avibhattā’’ti āha. Pakārattho vā ettha ādi-saddo ‘‘bhūvādayo’’tiādīsu viyāti kusalamūlādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo. Aviññātattā nisāmentehi. Hetuattho vā ettha luttaniddiṭṭho aviññāpitattāti attho. Yadipi kāyasaṅkhārānaṃ vikappadvayepi hetuphalabhāvoyeva icchito, sāmivacanarūpāvibhūto pana attheva atthabhedoti dassento ‘‘kāyassa…pe… kattuatthe’’ti āha. So panāti kattuattho.
೨-೭. ಸುದ್ಧಿಕಏಕೇಕಪದವಸೇನಾತಿ ‘‘ಕಾಯೋ ಸಙ್ಖಾರೋ’’ತಿಆದೀಸು ದ್ವೀಸು ದ್ವೀಸು ಪದೇಸು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸಏಕೇಕಪದವಸೇನ। ಅತ್ಥಾಭಾವತೋತಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಾಭಾವತೋ। ಅಞ್ಞಥಾ ಕರಜಕಾಯಾದಿಕೋ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥೇವ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಪದಸೋಧನ…ಪೇ॰… ಅವಚನೀಯತ್ತಾ’’ತಿ। ಇದಾನಿ ತಮೇವ ಅತ್ಥಾಭಾವಂ ಬ್ಯತಿರೇಕವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಉಭಯತ್ಥ ಸಮಾನೇ ಸಮಾಸಪದಭಾವೇ ತತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಇಧ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ? ಭಿನ್ನಲಕ್ಖಣತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಹಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾದಿಪದಾನಿ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣಾನೀತಿ ಪದದ್ವಯಾಧಿಟ್ಠಾನೋ ಏಕೋ ಅತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಇಧ ಪನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾದಿಪದಾನಿ ಭಿನ್ನಾಧಿಕರಣಾನೀತಿ ತಥಾರೂಪೋ ಅತ್ಥೋ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಾಭಾವತೋ’’ತಿ।
2-7. Suddhikaekekapadavasenāti ‘‘kāyo saṅkhāro’’tiādīsu dvīsu dvīsu padesu aññamaññaṃ asammissaekekapadavasena. Atthābhāvatoti yathādhippetatthābhāvato. Aññathā karajakāyādiko attho attheva. Tenevāha ‘‘padasodhana…pe… avacanīyattā’’ti. Idāni tameva atthābhāvaṃ byatirekavasena dassento ‘‘yathā’’tiādimāha. Kasmā pana ubhayattha samāne samāsapadabhāve tattha attho labbhati, idha na labbhatīti? Bhinnalakkhaṇattā. Tattha hi rūpakkhandhādipadāni samānādhikaraṇānīti padadvayādhiṭṭhāno eko attho labbhati, idha pana kāyasaṅkhārādipadāni bhinnādhikaraṇānīti tathārūpo attho na labbhatīti. Tenāha ‘‘yathādhippetatthābhāvato’’ti.
ವಿಸುಂ ಅದೀಪೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಹ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಸದ್ದೋ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಂ ಅಜೋತೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಅತ್ಥಂ ಯದಿ ದೀಪೇತೀತಿ ಪರಿಕಪ್ಪವಸೇನ ವದತಿ। ತೇನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಸದ್ದಾನಂ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣತಂ ಉಲ್ಲಿಙ್ಗೇತಿ। ‘‘ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಸದ್ದೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರತ್ಥೇ ವತ್ತಮಾನೋ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ‘‘ಸಙ್ಖಾರಸದ್ದೋ ಸಙ್ಖಾರತ್ಥೇವ ವತ್ತಮಾನೋ’’ತಿ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಖನ್ಧತ್ಥೇ ವತ್ತಮಾನೋ ಖನ್ಧಸದ್ದೋ ವಿಯ ರೂಪಸದ್ದೇನ ಕಾಯಸದ್ದೇನ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬೋತಿ ಇದಂ ವಚನಂ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಸದ್ದಾನಂ ಪನ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣತ್ತೇ ನ ಕೇವಲಂ ಸಙ್ಖಾರಸದ್ದೋಯೇವ ಸಙ್ಖಾರತ್ಥೇ ವತ್ತತಿ, ಅಥ ಖೋ ಕಾಯಸದ್ದೋಪೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಸದ್ದೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರತ್ಥೇ ವತ್ತಮಾನೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಸಿಯಾ, ಕಾಯಸದ್ದೇನ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಬ್ಯಧಿಕರಣೇನ ಪನ ಸಙ್ಖಾರಸ್ಸ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬತಾ ಅತ್ಥೇವಾತಿ।
Visuṃ adīpetvāti ‘‘kāyasaṅkhāro’’tiādinā saha vuccamānopi kāyasaṅkhārasaddo visuṃ visuṃ attano atthaṃ ajotetvā ekaṃ atthaṃ yadi dīpetīti parikappavasena vadati. Tena kāyasaṅkhārasaddānaṃ samānādhikaraṇataṃ ulliṅgeti. ‘‘Kāyasaṅkhārasaddo kāyasaṅkhāratthe vattamāno’’ti kasmā vuttaṃ, ‘‘saṅkhārasaddo saṅkhārattheva vattamāno’’ti pana vattabbaṃ siyā. Evañhi sati khandhatthe vattamāno khandhasaddo viya rūpasaddena kāyasaddena visesitabboti idaṃ vacanaṃ yujjeyya, kāyasaṅkhārasaddānaṃ pana samānādhikaraṇatte na kevalaṃ saṅkhārasaddoyeva saṅkhāratthe vattati, atha kho kāyasaddopīti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘kāyasaṅkhārasaddo kāyasaṅkhāratthe vattamāno’’ti vuttaṃ siyā, kāyasaddena samānādhikaraṇenāti adhippāyo. Byadhikaraṇena pana saṅkhārassa visesitabbatā atthevāti.
ಇಮಸ್ಸ ವಾರಸ್ಸಾತಿ ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರವಾರಸ್ಸ। ಪದಸೋಧನೇನ ದಸ್ಸಿತಾನನ್ತಿ ಏತ್ತಕೇವ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ತತ್ಥ ದಸ್ಸಿತಭಾವಸಾಮಞ್ಞೇನ ಸುದ್ಧಕಾಯಾದೀನಮ್ಪಿ ಗಹಣಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ತಂನಿವಾರಣತ್ಥಂ ‘‘ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಾನಮೇವಾ’’ತಿ ಆಹ। ಕಾಯಾದಿಪದೇಹಿ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಾತಿ ಸುದ್ಧಕಾಯಾದಿಪದೇಹಿ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ। ಇಧ ಪನಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ। ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರವಾರಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರವಾರಮೇವೇತ್ಥ ಅನನುಜಾನನ್ತೋ ಸಕಲಸಙ್ಖಾರಯಮಕವಿಸಯನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಇಧ ಪನ ಸಙ್ಖಾರಯಮಕೇ’’ತಿ। ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಪರಿಚ್ಚಾಗೋತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾದಿಕಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಸ್ಸ ಅಗ್ಗಹಣಂ ಚೇತನಾಕಾಯಅಭಿಸಙ್ಖರಣಸಙ್ಖಾರಾದಿ ಅನಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಪರಿಗ್ಗಹೋ। ಯದಿ ‘‘ಕಾಯೋ ಸಙ್ಖಾರೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರತಂಮೂಲಚಕ್ಕವಾರಾ ಅತ್ಥಾಭಾವತೋ ಇಧ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಪವತ್ತಿವಾರಮೇವ ಅನಾರಭಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಥಾ ದೇಸನಾ ಆರದ್ಧಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪದಸೋಧನವಾರತಂಮೂಲಚಕ್ಕವಾರೇಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಸಂಸಯೋ ಹೋತಿ ಸಙ್ಖಾರಸದ್ದವಚನೀಯತಾಸಾಮಞ್ಞತೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾದಿಪದಾನಂ ಬ್ಯಧಿಕರಣಭಾವತೋ ಚ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಅಸಮಾನಾಧಿಕರಣೇಹಿ…ಪೇ॰… ದಸ್ಸಿತಾಯಾ’’ತಿ।
Imassa vārassāti suddhasaṅkhāravārassa. Padasodhanena dassitānanti ettakeva vuccamāne tattha dassitabhāvasāmaññena suddhakāyādīnampi gahaṇaṃ āpajjeyyāti taṃnivāraṇatthaṃ ‘‘yathādhippetānamevā’’ti āha. Kāyādipadehi aggahitattāti suddhakāyādipadehi aggahitattā. Idha panāti aṭṭhakathāyaṃ. Suddhasaṅkhāravāraṃ sandhāya vuttampi suddhasaṅkhāravāramevettha ananujānanto sakalasaṅkhārayamakavisayanti āha ‘‘idha pana saṅkhārayamake’’ti. Adhippetatthapariccāgoti assāsapassāsādikassa adhippetatthassa aggahaṇaṃ cetanākāyaabhisaṅkharaṇasaṅkhārādi anadhippetatthapariggaho. Yadi ‘‘kāyo saṅkhāro’’tiādinā suddhasaṅkhārataṃmūlacakkavārā atthābhāvato idha na gahetabbā, atha kasmā pavattivārameva anārabhitvā aññathā desanā āraddhāti āha ‘‘padasodhanavārataṃmūlacakkavārehī’’tiādi. Saṃsayo hoti saṅkhārasaddavacanīyatāsāmaññato kāyasaṅkhārādipadānaṃ byadhikaraṇabhāvato ca. Tenevāha ‘‘asamānādhikaraṇehi…pe… dassitāyā’’ti.
ಪಣ್ಣತ್ತಿವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṇṇattivāravaṇṇanā niṭṭhitā.
೨. ಪವತ್ತಿವಾರವಣ್ಣನಾ
2. Pavattivāravaṇṇanā
೧೯. ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಞ್ಚ ಓಕಾಸತ್ತಾತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯತಾಯ, ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತಾಯ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಝಾನಸ್ಸ ಓಕಾಸತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಭೂಮಿ ಪನ ಯದಗ್ಗೇನ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಓಕಾಸೋ, ತದಗ್ಗೇನ ಸಙ್ಖಾರಾನಮ್ಪಿ ಓಕಾಸೋ। ‘‘ದುತಿಯೇ ಝಾನೇ ತತಿಯೇ ಝಾನೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಝಾನಂ, ‘‘ಕಾಮಾವಚರೇ ರೂಪಾವಚರೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಭೂಮಿ ಚ ವಿಸುಂ ಓಕಾಸಭಾವೇನ ಗಹಿತಾ। ಇತೀತಿ ಹೇತುಅತ್ಥೋ, ಯಸ್ಮಾ ಝಾನಮ್ಪಿ ಓಕಾಸಭಾವೇನ ಗಹಿತಂ, ತಸ್ಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುಗ್ಗಲವಾರೇ ಚ ಓಕಾಸವಸೇನ ಪುಗ್ಗಲಗ್ಗಹಣೇತಿ ಪುಗ್ಗಲವಾರೇ ಚ ಯದಾ ಪುಗ್ಗಲೋಕಾಸಸಙ್ಖಾರಾದೀನಂ ಓಕಾಸಭಾವೇನ ಗಯ್ಹತಿ, ತದಾ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಓಕಾಸಾನಂ ವಸೇನ ಗಯ್ಹನಂ ಹೋತೀತಿ ಯತ್ಥ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ, ಯಞ್ಚ ತಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಝಾನಂ ಉಪಲಬ್ಭತಿ, ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಭೂಮಿಝಾನಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಓಕಾಸಾನಂ ವಸೇನ ಯಥಾರಹಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾದೀನಂ ಗಹಣಂ ಕಥನಂ ಹೋತೀತಿ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಏತದೇವ, ತಸ್ಮಾ। ದುತಿಯತತಿಯಜ್ಝಾನೋಕಾಸವಸೇನಾತಿ ದುತಿಯತತಿಯಜ್ಝಾನಸಙ್ಖಾತಓಕಾಸವಸೇನ ಗಹಿತಾ। ಕಥಂ? ‘‘ವಿನಾ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇಹಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಕ್ಖಣೇ’’ತಿ ಏವಂ ಗಹಿತಾ ಪುಗ್ಗಲಾ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ಕೇನ? ತೇನೇವ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರರಹಿತಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸುಪ್ಪಾದಕ್ಖಣೇನಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
19. Saṅkhārānaṃpuggalānañca okāsattāti sampayuttānaṃ nissayapaccayatāya, saṅkhārānaṃ samāpajjitabbatāya puggalānaṃ jhānassa okāsatā veditabbā, bhūmi pana yadaggena puggalānaṃ okāso, tadaggena saṅkhārānampi okāso. ‘‘Dutiye jhāne tatiye jhāne’’tiādinā jhānaṃ, ‘‘kāmāvacare rūpāvacare’’tiādinā bhūmi ca visuṃ okāsabhāvena gahitā. Itīti hetuattho, yasmā jhānampi okāsabhāvena gahitaṃ, tasmāti attho. Puggalavāre ca okāsavasena puggalaggahaṇeti puggalavāre ca yadā puggalokāsasaṅkhārādīnaṃ okāsabhāvena gayhati, tadā tesaṃ dvinnaṃ okāsānaṃ vasena gayhanaṃ hotīti yattha so puggalo, yañca tasmiṃ puggale jhānaṃ upalabbhati, tesaṃ dvinnaṃ bhūmijhānasaṅkhātānaṃ okāsānaṃ vasena yathārahaṃ kāyasaṅkhārādīnaṃ gahaṇaṃ kathanaṃ hotīti. Tasmāti yasmā etadeva, tasmā. Dutiyatatiyajjhānokāsavasenāti dutiyatatiyajjhānasaṅkhātaokāsavasena gahitā. Kathaṃ? ‘‘Vinā vitakkavicārehi assāsapassāsānaṃ uppādakkhaṇe’’ti evaṃ gahitā puggalā visesetvā dassitā. Kena? Teneva vitakkavicārarahitaassāsapassāsuppādakkhaṇenāti yojetabbaṃ.
ಪಠಮಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಝಾನೋಕಾಸವಸೇನ ಪುಗ್ಗಲದಸ್ಸನಂ ಕತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪುನ…ಪೇ॰… ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ। ಭೂಮಿಓಕಾಸವಸೇನ ಪುಗ್ಗಲಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ದ್ವಿಪ್ಪಕಾರಾನನ್ತಿ ಝಾನಭೂಮಿಓಕಾಸಭೇದೇನ ದುವಿಧಾನಂ। ತೇಸನ್ತಿ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ। ‘‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪನ್ನಾನಂ ಕಾಮಾವಚರಾನ’’ನ್ತಿ ಚ ಇದಂ ನಿವತ್ತೇತಬ್ಬಗಹೇತಬ್ಬಸಾಧಾರಣವಚನಂ, ತಸ್ಸ ಚ ಅವಚ್ಛೇದಕಂ ‘‘ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಕ್ಖಣೇ’’ತಿ ಇದನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿಸೇಸ…ಪೇ॰… ಖಣೇ’’ತಿ। ತೇನ ವಿಸೇಸನೇನ। ಕಾಮಾವಚರಾನಮ್ಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ। ತೇನ ನ ಕೇವಲಂ ರೂಪಾರೂಪಾವಚರೇಸು ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪನ್ನಾನಂ, ಅಥ ಖೋ ಕಾಮಾವಚರಾನಮ್ಪೀತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ। ಕೀದಿಸಾನಂ ಕಾಮಾವಚರಾನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಗಬ್ಭಗತಾದೀನ’’ನ್ತಿ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಉದಕನಿಮುಗ್ಗವಿಸಞ್ಞಿಭೂತಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ, ನ ಮತಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಾಪನ್ನನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನಾ। ತೇ ಹಿ ಅಕಾಮಾವಚರತಾಯ ವಿಯ ರೂಪಾರೂಪಭವಸಮಙ್ಗಿನೋ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರುಪ್ಪತ್ತಿಯಾವ ನಿವತ್ತಿತಾ। ಏಕನ್ತಿಕತ್ತಾತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾಭಾವಸ್ಸ ಏಕನ್ತಿಕತ್ತಾ। ನಿದಸ್ಸಿತಾತಿ ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಾ ನಿದಸ್ಸನಭಾವೇನ ವುತ್ತಾ, ನ ತಬ್ಬಿರಹಿತಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಭಾವತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪಠಮಜ್ಝಾನೋಕಾಸಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸವಿರಹವಿಸಿಟ್ಠಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಪಠಮಞ್ಚೇತ್ಥ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಙ್ಗೀನಂ ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಾನಂ ಗಹಣಂ, ದುತಿಯಂ ಯಥಾವುತ್ತಗಬ್ಭಗತಾದೀನಂ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನಾತಿ ಯ್ವಾಯಂ ‘‘ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಝಾನೋಕಾಸಭೂಮಿಓಕಾಸವಸೇನ ಪುಗ್ಗಲವಿಭಾಗನಯೋ ವುತ್ತೋ, ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಉಪಾಯೇನ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಬ್ಬಪುಚ್ಛಾಸು।
Paṭhamakoṭṭhāse jhānokāsavasena puggaladassanaṃ katanti vuttaṃ ‘‘puna…pe… dassetī’’ti. Bhūmiokāsavasena puggalaṃ dassetīti sambandho. Dvippakārānanti jhānabhūmiokāsabhedena duvidhānaṃ. Tesanti puggalānaṃ. ‘‘Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannānaṃ kāmāvacarāna’’nti ca idaṃ nivattetabbagahetabbasādhāraṇavacanaṃ, tassa ca avacchedakaṃ ‘‘assāsapassāsānaṃ uppādakkhaṇe’’ti idanti vuttaṃ ‘‘visesa…pe… khaṇe’’ti. Tena visesanena. Kāmāvacarānampīti pi-saddo sampiṇḍanattho. Tena na kevalaṃ rūpārūpāvacaresu paṭhamajjhānaṃ samāpannānaṃ, atha kho kāmāvacarānampīti vuttamevatthaṃ sampiṇḍeti. Kīdisānaṃ kāmāvacarānanti āha ‘‘gabbhagatādīna’’nti. Ādi-saddena udakanimuggavisaññibhūtā saṅgahitā, na matacatutthajjhānasamāpannanirodhasamāpannā. Te hi akāmāvacaratāya viya rūpārūpabhavasamaṅgino vitakkavicāruppattiyāva nivattitā. Ekantikattāti assāsapassāsābhāvassa ekantikattā. Nidassitāti rūpārūpāvacarā nidassanabhāvena vuttā, na tabbirahitānaṃ aññesaṃ abhāvatoti adhippāyo. Paṭhamajjhānokāsā assāsapassāsavirahavisiṭṭhāti yojanā. Paṭhamañcettha paṭhamajjhānasamaṅgīnaṃ rūpārūpāvacarānaṃ gahaṇaṃ, dutiyaṃ yathāvuttagabbhagatādīnaṃ. Iminā nayenāti yvāyaṃ ‘‘saṅkhārānaṃ puggalānañcā’’tiādinā jhānokāsabhūmiokāsavasena puggalavibhāganayo vutto, iminā nayena upāyena. Sabbattha sabbapucchāsu.
೨೧. ಏತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅತ್ಥೇ ಸತೀತಿ ಯ್ವಾಯಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಭೂಮಿಯಾ ಝಾನಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಗಯ್ಹಮಾನೇ ಅಞ್ಞತ್ಥಪಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿಭೂಮಿಯಾ ಝಾನಂ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತಥಾ ಚ ಅನಿಟ್ಠಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕಿಂ ಪನ ತಂ ಅನಿಟ್ಠನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಭೂಮೀನಂ ಓಕಾಸಭಾವಸ್ಸೇವ ಅಗ್ಗಹಿತತಾಪತ್ತಿತೋ’’ತಿ। ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಹಿ ಝಾನಂ ಗಯ್ಹತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ತಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಭೂಮಿಯಾ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ। ತಥಾ ಸತಿ ಝಾನೋಕಾಸೋವ ಗಹಿತೋ ಸಿಯಾ, ನ ಭೂಮಿಓಕಾಸೋ ಗುಣಭೂತತ್ತಾ। ಕಿಞ್ಚ ‘‘ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇ ರೂಪಾವಚರೇ ಅರೂಪಾವಚರೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ರೂಪಾರೂಪಭೂಮಿಯಾ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇ ವಿಸೇಸಿಯಮಾನೇ ತದೇಕದೇಸೋವ ಓಕಾಸವಸೇನ ಗಹಿತೋ ಸಿಯಾ, ನ ಸಬ್ಬಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಬ್ಬಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಓಕಾಸವಸೇನ ಅಗ್ಗಹಿತತಾಪತ್ತಿತೋ ಚಾ’’ತಿ। ಝಾನಭೂಮೋಕಾಸಾನನ್ತಿ ಝಾನೋಕಾಸಭೂಮಿಓಕಾಸಾನಂ।
21. Etasmiṃ pana atthe satīti yvāyaṃ uppattibhūmiyā jhānaṃ visesetvā attho vutto, etasmiṃ atthe gayhamāne aññatthapi uppattibhūmiyā jhānaṃ visesitabbaṃ bhaveyya, tathā ca aniṭṭhaṃ āpajjatīti dassento ‘‘catutthajjhāne’’tiādimāha. Kiṃ pana taṃ aniṭṭhanti āha ‘‘bhūmīnaṃokāsabhāvasseva aggahitatāpattito’’ti. Yattha yattha hi jhānaṃ gayhati, tattha tattha taṃ uppattibhūmiyā visesitabbaṃ hoti. Tathā sati jhānokāsova gahito siyā, na bhūmiokāso guṇabhūtattā. Kiñca ‘‘catutthajjhāne rūpāvacare arūpāvacare’’ti ettha rūpārūpabhūmiyā catutthajjhāne visesiyamāne tadekadesova okāsavasena gahito siyā, na sabbaṃ catutthajjhānaṃ. Tenāha ‘‘sabbacatutthajjhānassa okāsavasena aggahitatāpattito cā’’ti. Jhānabhūmokāsānanti jhānokāsabhūmiokāsānaṃ.
ನನು ಚ ಝಾನಭೂಮಿಓಕಾಸೇ ಅಸಙ್ಕರತೋ ಯೋಜಿಯಮಾನೇ ನ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನೋಕಾಸೇ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ ಚ ಅತ್ಥಿ, ತಥಾ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಕಾಮಾವಚರೋಕಾಸೇತಿ ಚೋದನುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ತಸ್ಸ ಪರಿಹಾರಂ ವತ್ತುಂ ‘‘ಯದಿಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥಾತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನೋಕಾಸೇ ಕಾಮಾವಚರೋಕಾಸೇ ಚ। ತಂದ್ವಯುಪ್ಪತ್ತೀತಿ ತಸ್ಸ ಕಾಯವಚೀಸಙ್ಖಾರದ್ವಯಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ। ಓಕಾಸದ್ವಯಸ್ಸ ಅಸಙ್ಕರತೋ ಗಹಣೇ ಅಯಞ್ಚ ಗುಣೋ ಲದ್ಧೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಸುಂ…ಪೇ॰… ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಅಙ್ಗಮತ್ತವಸೇನಾತಿ ವಿತಕ್ಕಾದಿಝಾನಙ್ಗಮತ್ತವಸೇನ। ತತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಮೇವ। ವಿತಕ್ಕರಹಿತೋಪಿ ವಿಚಾರೋ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋಯೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅವಿತಕ್ಕ…ಪೇ॰… ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ಮುದ್ಧಭೂತಂ ದುತಿಯಜ್ಝಾನನ್ತಿ ಚತುಕ್ಕನಯೇ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಮಾಹ। ತಞ್ಹಿ ಸಕಲಕ್ಖೋಭಕರಧಮ್ಮವಿಗಮೇನ ವಿತಕ್ಕೇಕಙ್ಗಪ್ಪಹಾಯಿಕತೋ ಸಾತಿಸಯತ್ತಾ ‘‘ಮುದ್ಧಭೂತ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಲಭತಿ। ಅಸಞ್ಞಸತ್ತಾ ವಿಯಾತಿ ಇದಂ ವಿಸದಿಸುದಾಹರಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Nanu ca jhānabhūmiokāse asaṅkarato yojiyamāne na sabbasmiṃ paṭhamajjhānokāse kāyasaṅkhāro vacīsaṅkhāro ca atthi, tathā sabbasmiṃ kāmāvacarokāseti codanuppattiṃ sandhāya tassa parihāraṃ vattuṃ ‘‘yadipī’’tiādimāha. Tatthāti paṭhamajjhānokāse kāmāvacarokāse ca. Taṃdvayuppattīti tassa kāyavacīsaṅkhāradvayassa uppatti. Okāsadvayassa asaṅkarato gahaṇe ayañca guṇo laddho hotīti āha ‘‘visuṃ…pe… na vattabbaṃ hotī’’ti. Tattha aṅgamattavasenāti vitakkādijhānaṅgamattavasena. Tattha vattabbaṃ aṭṭhakathāyaṃ vuttameva. Vitakkarahitopi vicāro vacīsaṅkhāroyevāti āha ‘‘avitakka…pe… gacchatī’’ti. Muddhabhūtaṃ dutiyajjhānanti catukkanaye dutiyajjhānamāha. Tañhi sakalakkhobhakaradhammavigamena vitakkekaṅgappahāyikato sātisayattā ‘‘muddhabhūta’’nti vattabbataṃ labhati. Asaññasattā viyāti idaṃ visadisudāharaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
೩೭. ಆವಜ್ಜನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪವತ್ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತೇನ ಸಮಾನಗತಿಕತ್ತಾ ಏಕಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಠಮತೋ’’ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರತೋ’’ತಿಆದಿ। ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಸ್ಸ ಆದಿದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಸ್ಸ ಆದಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ತಥಾ ‘‘ವಚೀಸಙ್ಖಾರಸ್ಸ ಆದಿದಸ್ಸನತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ।
37. Āvajjanato pubbe pavattaṃ sabbaṃ cittaṃ paṭisandhicittena samānagatikattā ekaṃ katvā vuttaṃ ‘‘paṭhamato’’ti. Tenāha ‘‘avitakkaavicārato’’tiādi. Cittasaṅkhārassa ādidassanatthanti suddhāvāse cittasaṅkhārassa ādidassanatthaṃ. Tathā ‘‘vacīsaṅkhārassa ādidassanattha’’nti etthāpi.
ಪವತ್ತಿವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pavattivāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ಸಙ್ಖಾರಯಮಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Saṅkhārayamakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಯಮಕಪಾಳಿ • Yamakapāḷi / ೬. ಸಙ್ಖಾರಯಮಕಂ • 6. Saṅkhārayamakaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ೬. ಸಙ್ಖಾರಯಮಕಂ • 6. Saṅkhārayamakaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ೬. ಸಙ್ಖಾರಯಮಕಂ • 6. Saṅkhārayamakaṃ
