| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
१०. सङ्खारुपपत्तिसुत्तवण्णना
10. Saṅkhārupapattisuttavaṇṇanā
१६०. एवं मे सुतन्ति सङ्खारुपपत्तिसुत्तं। तत्थ सङ्खारुपपत्तिन्ति सङ्खारानंयेव उपपत्तिं, न सत्तस्स, न पोसस्स, पुञ्ञाभिसङ्खारेन वा भवूपगक्खन्धानं उपपत्तिं।
160.Evaṃme sutanti saṅkhārupapattisuttaṃ. Tattha saṅkhārupapattinti saṅkhārānaṃyeva upapattiṃ, na sattassa, na posassa, puññābhisaṅkhārena vā bhavūpagakkhandhānaṃ upapattiṃ.
१६१. सद्धाय समन्नागतोति सद्धादयो पञ्च धम्मा लोकिका वट्टन्ति। दहतीति ठपेति। अधिट्ठातीति पतिट्ठापेति। सङ्खारा च विहारा चाति सह पत्थनाय सद्धादयोव पञ्च धम्मा। तत्रुपपत्तियाति तस्मिं ठाने निब्बत्तनत्थाय। अयं मग्गो अयं पटिपदाति सह पत्थनाय पञ्च धम्माव। यस्स हि पञ्च धम्मा अत्थि, न पत्थना, तस्स गति अनिबद्धा। यस्स पत्थना अत्थि, न पञ्च धम्मा, तस्सपि अनिबद्धा। येसं उभयं अत्थि, तेसं गति निबद्धा। यथा हि आकासे खित्तदण्डो अग्गेन वा मज्झेन वा मूलेन वा निपतिस्सतीति नियमो नत्थि, एवं सत्तानं पटिसन्धिग्गहणं अनियतं। तस्मा कुसलं कम्मं कत्वा एकस्मिं ठाने पत्थनं कातुं वट्टति।
161.Saddhāya samannāgatoti saddhādayo pañca dhammā lokikā vaṭṭanti. Dahatīti ṭhapeti. Adhiṭṭhātīti patiṭṭhāpeti. Saṅkhārā ca vihārā cāti saha patthanāya saddhādayova pañca dhammā. Tatrupapattiyāti tasmiṃ ṭhāne nibbattanatthāya. Ayaṃ maggo ayaṃ paṭipadāti saha patthanāya pañca dhammāva. Yassa hi pañca dhammā atthi, na patthanā, tassa gati anibaddhā. Yassa patthanā atthi, na pañca dhammā, tassapi anibaddhā. Yesaṃ ubhayaṃ atthi, tesaṃ gati nibaddhā. Yathā hi ākāse khittadaṇḍo aggena vā majjhena vā mūlena vā nipatissatīti niyamo natthi, evaṃ sattānaṃ paṭisandhiggahaṇaṃ aniyataṃ. Tasmā kusalaṃ kammaṃ katvā ekasmiṃ ṭhāne patthanaṃ kātuṃ vaṭṭati.
१६५. आमण्डन्ति आमलकं। यथा तं परिसुद्धचक्खुस्स पुरिसस्स सब्बसोव पाकटं होति, एवं तस्स ब्रह्मुनो सद्धिं तत्थ निब्बत्तसत्तेहि सहस्सी लोकधातु। एस नयो सब्बत्थ।
165.Āmaṇḍanti āmalakaṃ. Yathā taṃ parisuddhacakkhussa purisassa sabbasova pākaṭaṃ hoti, evaṃ tassa brahmuno saddhiṃ tattha nibbattasattehi sahassī lokadhātu. Esa nayo sabbattha.
१६७. सुभोति सुन्दरो। जातिमाति आकरसम्पन्नो। सुपरिकम्मकतोति धोवनादीहि सुट्ठुकतपरिकम्मो। पण्डुकम्बले निक्खित्तोति रत्तकम्बले ठपितो।
167.Subhoti sundaro. Jātimāti ākarasampanno. Suparikammakatoti dhovanādīhi suṭṭhukataparikammo. Paṇḍukambale nikkhittoti rattakambale ṭhapito.
१६८. सतसहस्सोति लोकधातुसतसहस्सम्हि आलोकफरणब्रह्मा। निक्खन्ति निक्खेन कतं पिळन्धनं, निक्खं नाम पञ्चसुवण्णं, ऊनकनिक्खेन कतं पसाधनञ्हि घट्टनमज्जनक्खमं न होति, अतिरेकेन कतं घट्टनमज्जनं खमति, वण्णवन्तं पन न होति, फरुसधातुकं खायति। निक्खेन कतं घट्टनमज्जनञ्चेव खमति, वण्णवन्तञ्च होति। जम्बोनदन्ति जम्बुनदियं निब्बत्तं। महाजम्बुरुक्खस्स हि एकेका साखा पण्णास पण्णास योजनानि वड्ढिता, तासु महन्ता नदियो सन्दन्ति, तासं नदीनं उभयतीरेसु जम्बुपक्कानं पतितट्ठाने सुवण्णङ्कुरा उट्ठहन्ति, ते नदीजलेन वुय्हमाना अनुपुब्बेन महासमुद्दं पविसन्ति। तं सन्धाय जम्बोनदन्ति वुत्तं। दक्खकम्मारपुत्तउक्कामुखसुकुसलसम्पहट्ठन्ति दक्खेन सुकुसलेन कम्मारपुत्तेन उक्कामुखे पचित्वा सम्पहट्ठं। उक्कामुखेति उद्धने। सम्पहट्ठन्ति धोतघट्टितमज्जितं। वत्थोपमे (म॰ नि॰ १.७५-७६) च धातुविभङ्गे (म॰ नि॰ ३.३५७-३६०) च पिण्डसोधनं वुत्तं। इमस्मिं सुत्ते कतभण्डसोधनं वुत्तं।
168.Satasahassoti lokadhātusatasahassamhi ālokapharaṇabrahmā. Nikkhanti nikkhena kataṃ piḷandhanaṃ, nikkhaṃ nāma pañcasuvaṇṇaṃ, ūnakanikkhena kataṃ pasādhanañhi ghaṭṭanamajjanakkhamaṃ na hoti, atirekena kataṃ ghaṭṭanamajjanaṃ khamati, vaṇṇavantaṃ pana na hoti, pharusadhātukaṃ khāyati. Nikkhena kataṃ ghaṭṭanamajjanañceva khamati, vaṇṇavantañca hoti. Jambonadanti jambunadiyaṃ nibbattaṃ. Mahājamburukkhassa hi ekekā sākhā paṇṇāsa paṇṇāsa yojanāni vaḍḍhitā, tāsu mahantā nadiyo sandanti, tāsaṃ nadīnaṃ ubhayatīresu jambupakkānaṃ patitaṭṭhāne suvaṇṇaṅkurā uṭṭhahanti, te nadījalena vuyhamānā anupubbena mahāsamuddaṃ pavisanti. Taṃ sandhāya jambonadanti vuttaṃ. Dakkhakammāraputtaukkāmukhasukusalasampahaṭṭhanti dakkhena sukusalena kammāraputtena ukkāmukhe pacitvā sampahaṭṭhaṃ. Ukkāmukheti uddhane. Sampahaṭṭhanti dhotaghaṭṭitamajjitaṃ. Vatthopame (ma. ni. 1.75-76) ca dhātuvibhaṅge (ma. ni. 3.357-360) ca piṇḍasodhanaṃ vuttaṃ. Imasmiṃ sutte katabhaṇḍasodhanaṃ vuttaṃ.
यं पन सब्बवारेसु फरित्वा अधिमुच्चित्वाति वुत्तं, तत्थ पञ्चविधं फरणं चेतोफरणं कसिणफरणं दिब्बचक्खुफरणं आलोकफरणं सरीरफरणन्ति। तत्थ चेतोफरणं नाम लोकधातुसहस्से सत्तानं चित्तजाननं। कसिणफरणं नाम लोकधातुसहस्से कसिणपत्थरणं। दिब्बचक्खुफरणं नाम आलोकं वड्ढेत्वा दिब्बेन चक्खुना सहस्सलोकधातुदस्सनं। आलोकफरणम्पि एतदेव। सरीरफरणं नाम लोकधातुसहस्से सरीरपभाय पत्थरणं। सब्बत्थ इमानि पञ्च फरणानि अविनासेन्तेन कथेतब्बन्ति।
Yaṃ pana sabbavāresu pharitvā adhimuccitvāti vuttaṃ, tattha pañcavidhaṃ pharaṇaṃ cetopharaṇaṃ kasiṇapharaṇaṃ dibbacakkhupharaṇaṃ ālokapharaṇaṃ sarīrapharaṇanti. Tattha cetopharaṇaṃ nāma lokadhātusahasse sattānaṃ cittajānanaṃ. Kasiṇapharaṇaṃ nāma lokadhātusahasse kasiṇapattharaṇaṃ. Dibbacakkhupharaṇaṃ nāma ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbena cakkhunā sahassalokadhātudassanaṃ. Ālokapharaṇampi etadeva. Sarīrapharaṇaṃ nāma lokadhātusahasse sarīrapabhāya pattharaṇaṃ. Sabbattha imāni pañca pharaṇāni avināsentena kathetabbanti.
तिपिटकचूळाभयत्थेरो पनाह – ‘‘मणिओपम्मे कसिणफरणं विय निक्खोपम्मे सरीरफरणं विय दिस्सती’’ति। तस्स वादं विय अट्ठकथा नाम नत्थीति पटिक्खित्वा सरीरफरणं न सब्बकालिकं, चत्तारिमानि फरणानि अविनासेत्वाव कथेतब्बन्ति वुत्तं। अधिमुच्चतीति पदं फरणपदस्सेव वेवचनं, अथ वा फरतीति पत्थरति। अधिमुच्चतीति जानाति।
Tipiṭakacūḷābhayatthero panāha – ‘‘maṇiopamme kasiṇapharaṇaṃ viya nikkhopamme sarīrapharaṇaṃ viya dissatī’’ti. Tassa vādaṃ viya aṭṭhakathā nāma natthīti paṭikkhitvā sarīrapharaṇaṃ na sabbakālikaṃ, cattārimāni pharaṇāni avināsetvāva kathetabbanti vuttaṃ. Adhimuccatīti padaṃ pharaṇapadasseva vevacanaṃ, atha vā pharatīti pattharati. Adhimuccatīti jānāti.
१६९. आभातिआदीसु आभादयो नाम पाटियेक्का देवा नत्थि, तयो परित्ताभादयो देवा आभा नाम, परित्तासुभादयो च। सुभकिण्हादयो च सुभा नाम। वेहप्फलादिवारा पाकटायेव।
169.Ābhātiādīsu ābhādayo nāma pāṭiyekkā devā natthi, tayo parittābhādayo devā ābhā nāma, parittāsubhādayo ca. Subhakiṇhādayo ca subhā nāma. Vehapphalādivārā pākaṭāyeva.
इमे ताव पञ्च धम्मे भावेत्वा कामावचरेसु निब्बत्ततु। ब्रह्मलोके निब्बत्तं पन आसवक्खयञ्च कथं पापुणातीति? इमे पञ्च धम्मा सीलं, सो इमस्मिं सीले पतिट्ठाय कसिणपरिकम्मं कत्वा ता ता समापत्तियो भावेत्वा रूपीब्रह्मलोके निब्बत्तति, अरूपज्झानानि निब्बत्तेत्वा अरूपीब्रह्मलोके, समापत्तिपदट्ठानं विपस्सनं वड्ढेत्वा अनागामिफलं सच्छिकत्वा पञ्चसु सुद्धावासेसु निब्बत्तति। उपरिमग्गं भावेत्वा आसवक्खयं पापुणातीति।
Ime tāva pañca dhamme bhāvetvā kāmāvacaresu nibbattatu. Brahmaloke nibbattaṃ pana āsavakkhayañca kathaṃ pāpuṇātīti? Ime pañca dhammā sīlaṃ, so imasmiṃ sīle patiṭṭhāya kasiṇaparikammaṃ katvā tā tā samāpattiyo bhāvetvā rūpībrahmaloke nibbattati, arūpajjhānāni nibbattetvā arūpībrahmaloke, samāpattipadaṭṭhānaṃ vipassanaṃ vaḍḍhetvā anāgāmiphalaṃ sacchikatvā pañcasu suddhāvāsesu nibbattati. Uparimaggaṃ bhāvetvā āsavakkhayaṃ pāpuṇātīti.
पपञ्चसूदनिया मज्झिमनिकायट्ठकथाय
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
सङ्खारुपपत्तिसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Saṅkhārupapattisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
दुतियवग्गवण्णना निट्ठिता।
Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya / १०. सङ्खारुपपत्तिसुत्तं • 10. Saṅkhārupapattisuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / १०. सङ्खारुपपत्तिसुत्तवण्णना • 10. Saṅkhārupapattisuttavaṇṇanā
