| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੧੦. ਸਙ੍ਖਾਰੁਪਪਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
10. Saṅkhārupapattisuttavaṇṇanā
੧੬੦. ਸਙ੍ਖਾਰੁਪਪਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ વਿਪਾਕਕ੍ਖਨ੍ਧਸਞ੍ਞਿਤਾਨਂ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ, ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਅવਧਾਰਣਂ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ, ‘‘ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂਯੇવ ਉਪਪਤ੍ਤਿ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਨ ਨਿવਤ੍ਤਿਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ, ‘‘ਨ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇਨ ਸਤ੍ਤੋ ਜੀવੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਦਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਏવਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਜਨਕਧਮ੍ਮવਸੇਨਪਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ, ‘‘ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਨ વਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਮੇਸੁ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਨਪਿ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ, ਸਾ ਪਨ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਗਹਿਤਾਤਿ। ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਨ વਾਤਿ વਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਅવੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਪੇਕ੍ਖਣવਿਕਪ੍ਪਤ੍ਥੋ, ਅવੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਪੇਕ੍ਖਾਯ ਪਨ ਨ ਆਗਤੋ ‘‘ਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਨਾ’’ਤਿ। ਅਥ વਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਆਗਤਾ, ਏવਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਆਗਤਂ, ਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਰੂਪੇਨ ਅਨਾਗਤੋਪਿ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਗਹਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਪੁਞ੍ਞਾਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਨਾ’’ਤਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਭવੂਪਗਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਸੁਗਤਿਭવੂਪਗਾਨਂ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ।
160.Saṅkhārupapattinti vipākakkhandhasaññitānaṃ saṅkhārānaṃ uppattiṃ, nibbattinti attho. Yasmā avadhāraṇaṃ etasmiṃ pade icchitabbanti, ‘‘saṅkhārānaṃyeva upapatti’’nti vatvā tena nivattitaṃ dassento, ‘‘na sattassā’’ti āha. Tena satto jīvo uppajjatīti micchāvādaṃ paṭikkhipati. Evaṃ uppajjanakadhammavasena uppattiṃ dassetvā idāni uppattijanakadhammavasenapi taṃ dassetuṃ, ‘‘puññābhisaṅkhārena vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha kāmesu puññābhisaṅkhārenapi upapatti hoti, sā pana imasmiṃ sutte gahitāti. Puññābhisaṅkhārena vāti vā-saddo avuttatthāpekkhaṇavikappattho, avuttatthāpekkhāya pana na āgato ‘‘āneñjābhisaṅkhārenā’’ti. Atha vā upapatti āgatā, evaṃ kiccaṃ āgataṃ, āneñjābhisaṅkhāro panettha sarūpena anāgatopi puññābhisaṅkhāraggahaṇeneva gahitoti daṭṭhabbaṃ. Keci pana ‘‘puññāneñjābhisaṅkhārenā’’ti paṭhanti. Bhavūpagakkhandhānanti sugatibhavūpagānaṃ upādānakkhandhānaṃ.
੧੬੧. ਲੋਕਿਕਾ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮવਟ੍ਟਸ੍ਸ ਗਹਣਤੋ। ਭવੂਪਪਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭੂਤਾ ਓਕਪ੍ਪਨੀਯਸਦ੍ਧਾ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਂ ਤਾਦਿਸਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਬਾਹੁਸਚ੍ਚਂ ਆਮਿਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਾਞਾਣਂ ਕਮ੍ਮਫਲਦਿਟ੍ਠਿ ਚ ਇਮੇ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਠਪੇਤੀਤਿ ਪਣਿਦਹਨવਸੇਨ ਠਪੇਤਿ। ਪਣਿਦਹਤੀਤਿ ਹਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤੀਤਿ ਤਤ੍ਥ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪੇਤਿ। ਸਹਪਤ੍ਥਨਾਯਾਤਿ, ‘‘ਅਹੋ વਤਾਹਂ…ਪੇ॰… ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪવਤ੍ਤਪਤ੍ਥਨਾਯ ਸਹ। ਸਦ੍ਧਾਦਯੋવਾਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਏવ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਙ੍ਖਰਣਟ੍ਠੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવ ਅਞ੍ਞੇਹਿ વਿਸਿਟ੍ਠਭવੂਪਹਰਣਟ੍ਠੇਨ વਿਹਾਰਾ ਨਾਮਾਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨੇ।
161.Lokikā vaṭṭanti kammavaṭṭassa gahaṇato. Bhavūpapattihetubhūtā okappanīyasaddhā catupārisuddhisīlaṃ tādisaṃ buddhavacanabāhusaccaṃ āmisapariccāgo kammassakatāñāṇaṃ kammaphaladiṭṭhi ca ime saddhādayo veditabbā. Ṭhapetīti paṇidahanavasena ṭhapeti. Paṇidahatīti hi ayamettha attho. Patiṭṭhāpetīti tattha suppatiṭṭhitaṃ katvā ṭhapeti. Sahapatthanāyāti, ‘‘aho vatāhaṃ…pe… upapajjeyya’’nti evaṃ pavattapatthanāya saha. Saddhādayovāti yathāvuttā saddhādayo eva pañca dhammā upapattiyā saṅkharaṇaṭṭhena saṅkhārā, tasmā eva aññehi visiṭṭhabhavūpaharaṇaṭṭhena vihārā nāmāti. Tasmiṃ ṭhāneti tasmiṃ upapattiṭṭhāne.
ਪਞ੍ਚਧਮ੍ਮਾવ ਤਂਸਮਙ੍ਗੀਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਪਪਤ੍ਤਿਂ ਮਗ੍ਗਤਿ ਗવੇਸਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਮਗ੍ਗੋ। ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ ਪਟਿਪਦਾ। ਚੇਤਨਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸੁਦ੍ਧਸਙ੍ਖਾਰਤਾਯ ਸਦ੍ਧਾਦਿਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਗਹਿਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਅવਧਾਰਣਂ ਕਤਂ। ਉਪਪਤ੍ਤਿਪਕਪ੍ਪਨવਸੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਪਤ੍ਥਨਾਗਹਣੇਨੇવ ਤਸ੍ਸਾ ਗਹਣਨ੍ਤਿ ਕੇਚਿ। ਚਿਤ੍ਤਕਰਯੁਤ੍ਤਗਤਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਅવਧਾਰਣਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ। ਚੇਤਨਾ ਹਿ ਨਾਮ ਕਮ੍ਮਂ, ਤਸ੍ਸਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਪਨ ਕਿਚ੍ਚਕਰਣਾ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਪਤ੍ਥਨਾ ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਹਕਾਰਿਨੋ ਭવੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਨਿਯਾਮਕਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਤਤ੍ਰੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇਸਂ ਮਗ੍ਗਾਦਿਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਾ ਪਤ੍ਥਨਾ ਚਾਤਿ ਉਭਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਸਹਿਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਂ વਿਸੇਸੇਨ੍ਤਾ ਗਤਿਂ ਨਿਯਮੇਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਂ ਅਨਿਯਤਂ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਸੇਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕਾਮਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਮ੍ਮਾਯੂਹਨਤੋ ਪਨ ਪਗੇવ ਪਤ੍ਥਨਂ ਠਪੇਤੁਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ। ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਭੁਤ੍વਾ ਸਯਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਨ ਕਾਲਨਿਯਮੋ, ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਯਦਾ ਕਦਾਚਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਚ ਇਦਂ ਚਾਰਿਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨਂ વਿਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਭવਪਤ੍ਥਨਾ ਯਾવ ਮਗ੍ਗੇਨ ਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤਿ, ਤਾવ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਭਿਨવਕਤੂਪਚਿਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿਯੇવ। ਪੁਨ ਤਥਾ વਿਸੇਸਪਚ੍ਚਯੋ, ਯਥਾ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਯਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਨ ਪਤ੍ਥਨਾ ਤਸ੍ਸ ਗਤਿ ਅਨਿਬਦ੍ਧਾ’’ਤਿ।
Pañcadhammāva taṃsamaṅgīpuggalo upapattiṃ maggati gavesati etenāti maggo. Paṭipajjati etāyāti paṭipadā. Cetanā panettha suddhasaṅkhāratāya saddhādiggahaṇeneva gahitā, tasmā avadhāraṇaṃ kataṃ. Upapattipakappanavaseneva pavattiyā patthanāgahaṇeneva tassā gahaṇanti keci. Cittakarayuttagatinibbattanadhammavasena avadhāraṇassa katattā. Cetanā hi nāma kammaṃ, tassā upapattinibbattane vattabbameva natthi, tassā pana kiccakaraṇā saddhādayo patthanā cāti ime dhammā sahakārino bhavūpapattiyā niyāmakā hontīti tatrūpapattiyā pavattantīti tesaṃ maggādibhāvo vutto. Tenāha ‘‘yassa hī’’tiādi. Tena saddhā patthanā cāti ubhaye dhammā sahitā hutvā kammaṃ visesentā gatiṃ niyamentīti dasseti, paṭisandhiggahaṇaṃ aniyataṃ kevalassa kammassa vasenāti adhippāyo. Kāmañcettha ‘‘kammaṃ katvā’’ti vuttaṃ, kammāyūhanato pana pageva patthanaṃ ṭhapetumpi vaṭṭatiyeva. Kammaṃ katvāti cettha ‘‘tāpetvā bhuñjati, bhutvā sayatī’’tiādīsu viya na kālaniyamo, kammaṃ katvā yadā kadāci patthanaṃ kātuṃ vaṭṭatīti ca idaṃ cārittadassanaṃ viya vuttaṃ. Yathā hi bhavapatthanā yāva maggena na samucchijjati, tāva anuppannābhinavakatūpacitassa kammassa paccayo hotiyeva. Puna tathā visesapaccayo, yathā niyametvā uppāditā. Tena vuttaṃ – ‘‘yassa pañca dhammā atthi, na patthanā tassa gati anibaddhā’’ti.
੧੬੫. ਸਬ੍ਬਸੋવਾਤਿ ‘‘ਇਦਂ ਕਾਲ਼ਕਂ ਸਾਮਂ ਸੇਤਂ ਹਰਿਤਂ ਮਣ੍ਡਲਂ ਅਪਰਿਮਣ੍ਡਲਂ ਚਤੁਰਂਸਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਖੁਦ੍ਦਕਂ ਮਹਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਬ੍ਬਸੋવ ਪਾਕਟਂ ਹੋਤਿ।
165.Sabbasovāti ‘‘idaṃ kāḷakaṃ sāmaṃ setaṃ haritaṃ maṇḍalaṃ aparimaṇḍalaṃ caturaṃsaṃ paripuṇṇaṃ khuddakaṃ mahanta’’ntiādinā sabbasova pākaṭaṃ hoti.
੧੬੭. ਸੁਨ੍ਦਰੋਤਿ ਕਾਲ਼ਕਾਦਿਦੋਸਰਹਿਤਤਾਯ ਸੋਭਨੋ। ਆਕਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਆਕਰੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ। ਧੋવਨਾਦੀਹੀਤਿ ਧੋવਨਤਾਪਨਮਜ੍ਜਨਾਦੀਹਿ।
167.Sundaroti kāḷakādidosarahitatāya sobhano. Ākarasampanno sampannaākaruppattiyā. Dhovanādīhīti dhovanatāpanamajjanādīhi.
੧੬੮. ਲੋਕਧਾਤੂਨਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸੇ વਤ੍ਤਨਤੋ ਸਤਸਹਸ੍ਸੋ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਓਭਾਸਕਰਣਂ ਪਾਕਟਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਆਲੋਕਫਰਣਬ੍ਰਹ੍ਮਾ’’ਤਿ। ਅਯਮੇવ ਨਯੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ‘‘ਸਹਸ੍ਸੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ। ਨਿਕ੍ਖੇਨ ਕਤਨ੍ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਪਰਿਮਾਣੇਨ ਜਮ੍ਬੋਨਦੇਨ ਕਤਂ। ਨਿਕ੍ਖਂ ਪਨ વੀਸਤਿਸੁવਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਕੇਚਿ। ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਸੁવਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਅਪਰੇ। ਸੁવਣ੍ਣਂ ਨਾਮ ਚਤੁਧਰਣਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਘਟ੍ਟਨਮਜ੍ਜਨਕ੍ਖਮਂ ਨ ਹੋਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਭਾવਤੋ। ਅਤਿਰੇਕੇਨਾਤਿ ਪਞ੍ਚਸੁવਣ੍ਣਅਤਿਰੇਕੇਨ ਨਿਕ੍ਖਪ੍ਪਮਾਣਂ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇਨ। વਣ੍ਣવਨ੍ਤਂ ਪਨ ਨ ਹੋਤਿ ਅવਿਪੁਲਤਾਯ ਉਲ਼ਾਰਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਨੁਪਟ੍ਠਾਨਤੋ। ਅવਣ੍ਣવਨ੍ਤਤਾਯ ਏવ ਫਰੁਸਧਾਤੁਕਂ ਖਾਯਤਿ। ਤਾਸੂਤਿ ਤਾਸੁ ਭੂਮੀਸੁ, ਯਤ੍ਥ ਸਾਖਾ વਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾ। ਤੇਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਙ੍ਕੁਰਾ। ਪਚਿਤ੍વਾਤਿ ਤਾਪੇਤ੍વਾ। ਸਮ੍ਪਹਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਸਮੁਜ੍ਜਲੀਕਤਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਧੋਤਘਟ੍ਟਿਤਪਮਜ੍ਜਿਤ’’ਨ੍ਤਿ, ਤਮ੍ਬਮਤ੍ਤਿਕਲੇਪਂ ਕਤ੍વਾ ਧੋਤਞ੍ਚੇવ ਪਾਸਾਣਾਦਿਨਾ ਘਟ੍ਟਿਤਞ੍ਚ ਏਲ਼ਕਲੋਮਾਦਿਨਾ ਪਮਜ੍ਜਿਤਞ੍ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
168. Lokadhātūnaṃ satasahassaṃ attano vase vattanato satasahasso. Tassa pana tattha obhāsakaraṇaṃ pākaṭanti āha ‘‘ālokapharaṇabrahmā’’ti. Ayameva nayo heṭṭhā ‘‘sahasso brahmā’’tiādīsupi. Nikkhena katanti nikkhaparimāṇena jambonadena kataṃ. Nikkhaṃ pana vīsatisuvaṇṇanti keci. Pañcavīsatisuvaṇṇanti apare. Suvaṇṇaṃ nāma catudharaṇanti vadanti. Ghaṭṭanamajjanakkhamaṃ na hoti parittabhāvato. Atirekenāti pañcasuvaṇṇaatirekena nikkhappamāṇaṃ asampattena. Vaṇṇavantaṃ pana na hoti avipulatāya uḷāraṃ hutvā anupaṭṭhānato. Avaṇṇavantatāya eva pharusadhātukaṃ khāyati. Tāsūti tāsu bhūmīsu, yattha sākhā vaḍḍhitvā ṭhitā. Teti suvaṇṇaṅkurā. Pacitvāti tāpetvā. Sampahaṭṭhanti samujjalīkatanti āha – ‘‘dhotaghaṭṭitapamajjita’’nti, tambamattikalepaṃ katvā dhotañceva pāsāṇādinā ghaṭṭitañca eḷakalomādinā pamajjitañcāti attho.
ਏਤਦੇવਾਤਿ ਆਲੋਕਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਏਤ੍ਥ ਆਲੋਕਫਰਣਮੇવ। ਅਥ વਾ ਯਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਫਰਣਂ, ਆਲੋਕਫਰਣਮ੍ਪਿ ਏਤਦੇવ। ਯਤ੍ਤਕਞ੍ਹਿ ਠਾਨਂ ਯੋਗੀ ਕਸਿਣਾਲੋਕੇਨ ਫਰਤਿ; ਤਤ੍ਤਕਂ ਠਾਨਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਂ ਫੁਸਤੀਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਫਰਣੇ ਦਸ੍ਸਿਤੇ ਆਲੋਕਫਰਣਂ ਦਸ੍ਸਿਤਮੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਂ ‘‘ਫਰਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਆਗਤਟ੍ਠਾਨੇ। ਅવਿਨਾਸੇਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਅਸਮ੍ਭਿਨ੍ਨੇਨ।
Etadevāti ālokaṃ vaḍḍhetvā ettha ālokapharaṇameva. Atha vā yaṃ dibbacakkhupharaṇaṃ, ālokapharaṇampi etadeva. Yattakañhi ṭhānaṃ yogī kasiṇālokena pharati; tattakaṃ ṭhānaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ phusatīti dibbacakkhupharaṇe dassite ālokapharaṇaṃ dassitamevāti attho. Sabbatthāti sabbasmiṃ ‘‘pharitvā’’ti āgataṭṭhāne. Avināsentenāti asambhinnena.
ਕਸਿਣਫਰਣਂ વਿਯਾਤਿ ਕਸਿਣੋਭਾਸੇਨ ਫਰਣਂ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ, ਮਣਿਪਭਾਫਰਣਸ੍ਸ વਿਯ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਧਾਤੁਫਰਣਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਸਰੀਰਪਭਾ ਪਨ ਨਿਕ੍ਖਪਭਾਸਦਿਸਾਤਿ, ‘‘ਨਿਕ੍ਖੋਪਮ੍ਮੇ ਸਰੀਰਫਰਣਂ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਾਲ਼ਿਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾਯ ਨਾਮ ਨਿਚ੍ਛਿਤਾਯ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਅવਿਨਿਚ੍ਛਿਤਾਯ ਪਨ ਨਤ੍ਥਿ વਿਯਾਤਿ ਅਕਥਨਂ ਨਾਮ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਅਨਾਚਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ વਾਦਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ। ਯਥਾ ਹਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਥਾ ਅવਤ੍વਾ ‘‘વਿਯਾ’’ਤਿ વਚਨਂ ਕਿਮਤ੍ਥਿਯਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਭਾ ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਦੇਸੇ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ વਿਯ ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਸਰੀਰਫਰਣਂ ਸਰੀਰਾਭਾਯ ਪਤ੍ਥਰਣਂ ਸਬ੍ਬਕਾਲਿਕਂ। ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ ਇਤਰਾਨਿ ਫਰਣਾਨਿ ਅવਿਨਾਸੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਮਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਫਰਣਪਦਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ ‘‘ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨੇਨੇવ ਫਰਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਤ੍ਥਰਤੀਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਫਰਣવਸੇਨ ਪਤ੍ਥਰਤਿ। ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨવਸੇਨ ਜਾਨਾਤਿ।
Kasiṇapharaṇaṃviyāti kasiṇobhāsena pharaṇaṃ viya dissati upaṭṭhāti, maṇipabhāpharaṇassa viya brahmaloke dhātupharaṇassa dassitattāti adhippāyo. Sarīrapabhā pana nikkhapabhāsadisāti, ‘‘nikkhopamme sarīrapharaṇaṃ viya dissatī’’ti vuttaṃ. Aṭṭhakathā nāma natthīti pāḷipadassa atthavaṇṇanāya nāma nicchitāya bhavitabbaṃ, avinicchitāya pana natthi viyāti akathanaṃ nāma aṭṭhakathāya anāciṇṇanti tassa vādaṃ paṭikkhipitvā. Yathā hi vattabbaṃ, tathā avatvā ‘‘viyā’’ti vacanaṃ kimatthiyanti adhippāyo. Buddhānaṃ byāmappabhā byāmappadese sabbakālaṃ adhiṭṭhāti viya tassa brahmuno sarīrapharaṇaṃ sarīrābhāya pattharaṇaṃ sabbakālikaṃ. Cattārimāni itarāni pharaṇāni avināsetvā aññamaññamabhinditvā kathetabbaṃ. Pharaṇapadasseva vevacanaṃ ‘‘adhimuccaneneva pharaṇa’’nti. Pattharatīti yathāvuttaṃ pharaṇavasena pattharati. Jānātīti adhimuccanavasena jānāti.
੧੬੯. ਆਦਯੋਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸੁਭੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਆਭਾਤਿ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਭੂਮਿਕੇ ਦੇવੇ ਏਕਜ੍ਝਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਾਧਾਰਣਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤੋ ਸੁਭਾਤਿ ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਭੂਮਿਕੇ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕਾ ਦੇવਾ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਾਧਾਰਣਤੋ ਕਤਾਯਪਿ ਪਤ੍ਥਨਾਯ ਝਾਨਙ੍ਗਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਭਾવਿਤਞ੍ਚੇ, ਪਰਿਤ੍ਤਾਭੇਸੁ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ, ਮਜ੍ਝਿਮਞ੍ਚੇ, ਅਪ੍ਪਮਾਣਾਭੇਸੁ, ਪਣੀਤਞ੍ਚੇ, ਆਭਸ੍ਸਰੇਸੁ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਸੁਭਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋਤਿ ਆਹ – ‘‘વੇਹਪ੍ਫਲਾਦਿવਾਰਾ ਪਾਕਟਾਯੇવਾ’’ਤਿ।
169.Ādayoti ādi-saddena subhe saṅgaṇhāti. Ābhāti dutiyajjhānabhūmike deve ekajjhaṃ gahetvā sādhāraṇato vuttaṃ. Tato subhāti tatiyajjhānabhūmike. Tenāha – ‘‘pāṭiyekkā devā natthī’’tiādi. Sādhāraṇato katāyapi patthanāya jhānaṅgaṃ parittaṃ bhāvitañce, parittābhesu upapatti hoti, majjhimañce, appamāṇābhesu, paṇītañce, ābhassaresu upapatti hotīti daṭṭhabbaṃ. Subhāti etthāpi eseva nayo. Heṭṭhā vuttanayeneva suviññeyyoti āha – ‘‘vehapphalādivārā pākaṭāyevā’’ti.
ਕਾਮਾવਚਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੂਤਿਆਦਿਨਾ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਅਜ੍ਝਾਨવਿਪਸ੍ਸਨਾਨਂ ਕਥਂ ਤਦਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਆਸਙ੍ਕਤਿ। ਇਤਰੋ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਅਜ੍ਝਾਨਸਭਾવਤ੍ਤੇਪਿ ਝਾਨવਿਪਸ੍ਸਨਾਨਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾਦਿવਸੇਨ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੂਪਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਆવਹਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ, ‘‘ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ । ਤਤ੍ਥ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਭਾਰਸੀਲਂ। ਅਨਾਗਾਮੀ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਸਂਯੋਜਨੋ ਸਮਾਨੋ ਸਚੇ ਸਬ੍ਬਸੋ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯੋ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਅਰਿਯਭੂਮੀਸੁ ਏવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ ਯਥੂਪਚਿਤਝਾਨਕਮ੍ਮੁਨਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਨਾਗਾਮਿ…ਪੇ॰… ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ। ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ। ਆਸવਕ੍ਖਯਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਪਹਾਨਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Kāmāvacaresu nibbattatūtiādinā saddhādīnaṃ ajjhānavipassanānaṃ kathaṃ tadadhiṭṭhānaṃ hotīti āsaṅkati. Itaro saddhādīnaṃ ajjhānasabhāvattepi jhānavipassanānaṃ adhiṭṭhānaṃ nissayapaccayādivasena sappaccayattā brahmalokūpapattiṃ nibbānañca āvahantīti dassento, ‘‘ime pañca dhammā’’tiādimāha . Tattha sīlanti sambhārasīlaṃ. Anāgāmī samucchinnaorambhāgiyasaṃyojano samāno sace sabbaso upapattiyo atikkamituṃ na sakkoti, ariyabhūmīsu eva nibbattati yathūpacitajhānakammunāti āha – ‘‘anāgāmi…pe… nibbattatī’’ti. Uparimagganti aggamaggaṃ bhāvetvā. Āsavakkhayanti sabbaso āsavānaṃ khayaṃ pahānaṃ pāpuṇāti. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਸਙ੍ਖਾਰੁਪਪਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Saṅkhārupapattisuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ ਚ ਅਨੁਪਦવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ।
Niṭṭhitā ca anupadavaggavaṇṇanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੧੦. ਸਙ੍ਖਾਰੁਪਪਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤਂ • 10. Saṅkhārupapattisuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੧੦. ਸਙ੍ਖਾਰੁਪਪਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 10. Saṅkhārupapattisuttavaṇṇanā
