Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    ೯. ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

    9. Saṅkhārupekkhāñāṇaniddesavaṇṇanā

    ೫೪. ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ಉಪ್ಪಾದಾದೀನಿ ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವ। ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಭಯನ್ತಿ ಸಾಮಿಸನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಉಪ್ಪಾದಾದಿಮುಞ್ಚನಞಾಣಸ್ಸ ಕಾರಣವಚನಾನಿ। ಏವಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣತೋ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅತ್ಥತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ಸಙ್ಖಾರಾ, ತೇ ಸಙ್ಖಾರೇ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತೀತಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರೇ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತೀತಿ ತಸ್ಸ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇನ ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಸ್ಸ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಲಕ್ಖಣವಿಚಿನನೇ ಪಹೀನಬ್ಯಾಪಾರಸ್ಸ ಆದಿತ್ತೇ ವಿಯ ತಯೋ ಭವೇ ಪಸ್ಸತೋ ಸಙ್ಖಾರಗ್ಗಹಣೇ ಮಜ್ಝತ್ತಸ್ಸ ತಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ತೇ ಸಙ್ಖಾರೇ ವಿಸೇಸೇನ ಚ ಇಕ್ಖತಿ, ಗಹಣೇನ ವಜ್ಜಿತಞ್ಚ ಹುತ್ವಾ ಇಕ್ಖತಿ ಓಲೋಕೇತೀತಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಲೋಕೇ ವಿಸೇಸೇನ ಜಯನ್ತೋ ಅಧಿಜಯತೀತಿ, ಅನ್ನೇನ ವಜ್ಜಿತೋ ವಸನ್ತೋ ಉಪವಸತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪುನ ಸಙ್ಖಾರೇ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ವಿಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಗಹಣೇ ಮಜ್ಝತ್ತಭಾವಸಣ್ಠಿತಂ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಮ್ಪಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ವಿಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ ಗಹಣೇ ಮಜ್ಝತ್ತಾಕಾರಸಣ್ಠಿತಾಯ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ ಸಬ್ಭಾವತೋ ಯೇ ಚ ಸಙ್ಖಾರಾ ಯಾ ಚ ಉಪೇಕ್ಖಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।

    54. Saṅkhārupekkhāñāṇaniddese uppādādīni vuttatthāneva. Dukkhanti bhayanti sāmisanti saṅkhārāti uppādādimuñcanañāṇassa kāraṇavacanāni. Evañca lakkhaṇato saṅkhārupekkhaṃ dassetvā idāni atthato dassetuṃ uppādo saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti saṅkhārupekkhātiādimāha. Tattha saṅkhāre ajjhupekkhatīti tassa āraddhavipassakassa vipassanāñāṇena lakkhaṇattayassa diṭṭhattā lakkhaṇavicinane pahīnabyāpārassa āditte viya tayo bhave passato saṅkhāraggahaṇe majjhattassa taṃ vipassanāñāṇaṃ te saṅkhāre visesena ca ikkhati, gahaṇena vajjitañca hutvā ikkhati oloketīti saṅkhārupekkhā nāmāti attho. Yathā loke visesena jayanto adhijayatīti, annena vajjito vasanto upavasatīti vuccati. Puna saṅkhāre aniccādito vipassitvā gahaṇe majjhattabhāvasaṇṭhitaṃ saṅkhārupekkhampi aniccādito vipassitvā tassāpi saṅkhārupekkhāya gahaṇe majjhattākārasaṇṭhitāya saṅkhārupekkhāya sabbhāvato ye ca saṅkhārā yā ca upekkhātiādi vuttaṃ.

    ೫೫. ಇದಾನಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ ಚಿತ್ತಾಭಿನೀಹಾರಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕತಿಹಾಕಾರೇಹೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯಾತಿ ಭುಮ್ಮವಚನಂ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಭಿನೀಹಾರೋತಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಲಾಭಿನೋ ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಭುಸಂ ಹರಣಂ। ಅಭಿಮುಖತ್ಥೋ ಹಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿಸದ್ದೋ, ಭುಸತ್ಥೋ ನೀಸದ್ದೋ। ಕತಿಹಾಕಾರೇಹೀತಿ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಪುಚ್ಛಂ ಅಟ್ಠಹಾಕಾರೇಹೀತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ದುತಿಯಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನೇವ ತೇ ಅಟ್ಠಾಕಾರೇ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ತೇ ಅದಸ್ಸೇತ್ವಾವ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಕತಿಹಾಕಾರೇಹೀತಿಆದಿ ಪುಚ್ಛಂ ಅಕಾಸಿ। ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ –

    55. Idāni saṅkhārupekkhāya cittābhinīhārabhedaṃ dassetuṃ katihākārehītiādimāha. Tattha saṅkhārupekkhāyāti bhummavacanaṃ. Cittassa abhinīhāroti saṅkhārupekkhālābhino tato aññassa cittassa saṅkhārupekkhābhimukhaṃ katvā bhusaṃ haraṇaṃ. Abhimukhattho hi ettha abhisaddo, bhusattho saddo. Katihākārehīti pucchitaṃ pucchaṃ aṭṭhahākārehīti vissajjetvā dutiyapucchāvissajjaneneva te aṭṭhākāre dassetukāmo te adassetvāva puthujjanassa katihākārehītiādi pucchaṃ akāsi. Puthujjanassāti ettha pana –

    ದುವೇ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ವುತ್ತಾ, ಬುದ್ಧೇನಾದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನಾ।

    Duve puthujjanā vuttā, buddhenādiccabandhunā;

    ಅನ್ಧೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಏಕೋ, ಕಲ್ಯಾಣೇಕೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋತಿ॥

    Andho puthujjano eko, kalyāṇeko puthujjanoti.

    ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಖನ್ಧಧಾತುಆಯತನಾದೀಸು ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾಸವನಧಾರಣಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾದೀನಿ ನತ್ಥಿ, ಅಯಂ ಅನ್ಧಪುಥುಜ್ಜನೋ। ಯಸ್ಸ ತಾನಿ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನೋ। ದುವಿಧೋಪಿ ಪನೇಸ –

    Tattha yassa khandhadhātuāyatanādīsu uggahaparipucchāsavanadhāraṇapaccavekkhaṇādīni natthi, ayaṃ andhaputhujjano. Yassa tāni atthi, so kalyāṇaputhujjano. Duvidhopi panesa –

    ಪುಥೂನಂ ಜನನಾದೀಹಿ, ಕಾರಣೇಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ।

    Puthūnaṃ jananādīhi, kāraṇehi puthujjano;

    ಪುಥುಜ್ಜನನ್ತೋಗಧತ್ತಾ, ಪುಥುವಾಯಂ ಜನೋ ಇತಿ॥

    Puthujjanantogadhattā, puthuvāyaṃ jano iti.

    ಸೋ ಹಿ ಪುಥೂನಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಕಿಲೇಸಾದೀನಂ ಜನನಾದೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಪುಥು ಕಿಲೇಸೇ ಜನೇನ್ತೀತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ಅವಿಹತಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಕಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ಸತ್ಥಾರಾನಂ ಮುಖುಲ್ಲೋಕಿಕಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ಸಬ್ಬಗತೀಹಿ ಅವುಟ್ಠಿತಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ನಾನಾಭಿಸಙ್ಖಾರೇ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತೀತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ನಾನಾಓಘೇಹಿ ವುಯ್ಹನ್ತೀತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ನಾನಾಸನ್ತಾಪೇಹಿ ಸನ್ತಪ್ಪೇನ್ತೀತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ನಾನಾಪರಿಳಾಹೇಹಿ ಪರಿಡಯ್ಹನ್ತೀತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ರತ್ತಾ ಗಿದ್ಧಾ ಗಧಿತಾ ಮುಚ್ಛಿತಾ ಅಜ್ಝೋಸನ್ನಾ ಲಗ್ಗಾ ಲಗ್ಗಿತಾ ಪಲಿಬುದ್ಧಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ಪಞ್ಚಹಿ ನೀವರಣೇಹಿ ಆವುತಾ ನಿವುತಾ ಓವುತಾ ಪಿಹಿತಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿತಾತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ’’ತಿ (ಮಹಾನಿ॰ ೯೪)। ಪುಥೂನಂ ವಾ ಗಣನಪಥಾತೀತಾನಂ ಅರಿಯಧಮ್ಮಪರಮ್ಮುಖಾನಂ ನೀಚಧಮ್ಮಸಮಾಚಾರಾನಂ ಜನಾನಂ ಅನ್ತೋಗಧತ್ತಾಪಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ, ಪುಥು ವಾ ಅಯಂ ವಿಸುಂಯೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ, ವಿಸಂಸಟ್ಠೋ ಸೀಲಸುತಾದಿಗುಣಯುತ್ತೇಹಿ ಅರಿಯೇಹಿ ಜನೋತಿಪಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ। ತೇಸು ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನೋ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ ಇತರಸ್ಸ ಭಾವನಾಯ ಏವ ಅಭಾವಾ।

    So hi puthūnaṃ nānappakārānaṃ kilesādīnaṃ jananādīhi kāraṇehi puthujjano. Yathāha – ‘‘puthu kilese janentīti puthujjanā, puthu avihatasakkāyadiṭṭhikāti puthujjanā, puthu satthārānaṃ mukhullokikāti puthujjanā, puthu sabbagatīhi avuṭṭhitāti puthujjanā, puthu nānābhisaṅkhāre abhisaṅkharontīti puthujjanā, puthu nānāoghehi vuyhantīti puthujjanā, puthu nānāsantāpehi santappentīti puthujjanā, puthu nānāpariḷāhehi pariḍayhantīti puthujjanā, puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā laggā laggitā palibuddhāti puthujjanā, puthu pañcahi nīvaraṇehi āvutā nivutā ovutā pihitā paṭicchannā paṭikujjitāti puthujjanā’’ti (mahāni. 94). Puthūnaṃ vā gaṇanapathātītānaṃ ariyadhammaparammukhānaṃ nīcadhammasamācārānaṃ janānaṃ antogadhattāpi puthujjanā, puthu vā ayaṃ visuṃyeva saṅkhaṃ gato, visaṃsaṭṭho sīlasutādiguṇayuttehi ariyehi janotipi puthujjano. Tesu kalyāṇaputhujjano idhādhippeto itarassa bhāvanāya eva abhāvā.

    ಸೇಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಸತ್ತ ಸೇಕ್ಖಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಫಲಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಫಲಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಫಲಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಟ್ಠಾ। ತೇ ಹಿ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಸೇಕ್ಖಾ। ತೇಸು ಸೋತಾಪತ್ತಿಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿಫಲಟ್ಠಾ ತಯೋ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಾ ಮಗ್ಗಟ್ಠಾನಂ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ ಚಿತ್ತಾಭಿನೀಹಾರಾಭಾವಾ।

    Sekkhassāti ettha satta sekkhā sotāpattimaggaphalasakadāgāmimaggaphalaanāgāmimaggaphalaarahattamaggaṭṭhā. Te hi tisso sikkhā sikkhantīti sekkhā. Tesu sotāpattisakadāgāmianāgāmiphalaṭṭhā tayo idhādhippetā maggaṭṭhānaṃ saṅkhārupekkhāya cittābhinīhārābhāvā.

    ವೀತರಾಗಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಗಮೇನ ವಿಗತೋ ರಾಗೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ವೀತರಾಗೋ। ಅರಹತೋ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತೀಸುಪಿ ಪದೇಸು ಜಾತಿಗ್ಗಹಣೇನ ಏಕವಚನಂ ಕತಂ।

    Vītarāgassāti ettha samucchedavigamena vigato rāgo assāti vītarāgo. Arahato etaṃ adhivacanaṃ. Tīsupi padesu jātiggahaṇena ekavacanaṃ kataṃ.

    ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಂ ಅಭಿನನ್ದತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಉಪೇಕ್ಖಾವಿಹಾರೇ ಫಾಸುವಿಹಾರಸಞ್ಞಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಫಾಸುವಿಹಾರನಿಕನ್ತಿಯಾ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಭಿಮುಖೋ ಹುತ್ವಾ ನನ್ದತಿ, ಸಪ್ಪೀತಿಕಂ ತಣ್ಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಪಸ್ಸತೀತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಪಟಿಲಾಭತ್ಥಂ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ವಿವಿಧಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಸೇಕ್ಖೋ ಉಪರಿಮಗ್ಗತ್ಥಂ, ವೀತರಾಗೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರತ್ಥಂ ವಿಪಸ್ಸತಿ। ಪಟಿಸಙ್ಖಾಯಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನೇವ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅರಿಯಾ ಸಕಂ ಸಕಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಮಾನಾ ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಾದೀಹಿ ನವಹಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇಹಿ ಅವಿಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಸಙ್ಖಾಯ ವಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತೀತಿ ವುತ್ತಂ।

    Saṅkhārupekkhaṃ abhinandatīti tasmiṃ upekkhāvihāre phāsuvihārasaññaṃ paṭilabhitvā phāsuvihāranikantiyā saṅkhārupekkhābhimukho hutvā nandati, sappītikaṃ taṇhaṃ uppādetīti attho. Vipassatīti sotāpattimaggapaṭilābhatthaṃ aniccādivasena vividhā passati, sekkho uparimaggatthaṃ, vītarāgo diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ vipassati. Paṭisaṅkhāyāti aniccādivaseneva upaparikkhitvā. Yasmā pana sotāpannādayo ariyā sakaṃ sakaṃ phalasamāpattiṃ samāpajjamānā udayabbayañāṇādīhi navahi vipassanāñāṇehi avipassitvā samāpajjituṃ na sakkonti, tasmā paṭisaṅkhāya vā phalasamāpattiṃ samāpajjatīti vuttaṃ.

    ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಪವತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪನ ತೇಸಂ ಇದಂ ಪಞ್ಹಕಮ್ಮಂ – ಕಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ? ಕೇ ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ? ಕೇ ನ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ? ಕಸ್ಮಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ? ಕಥಞ್ಚಸ್ಸಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನಂ ಹೋತಿ? ಕಥಂ ಠಾನಂ? ಕಥಂ ವುಟ್ಠಾನಂ? ಕಿಂ ಫಲಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ? ಕಸ್ಸ ಚ ಫಲಂ ಅನನ್ತರನ್ತಿ?

    Phalasamāpattiyā pavattidassanatthaṃ pana tesaṃ idaṃ pañhakammaṃ – kā phalasamāpatti? Ke taṃ samāpajjanti? Ke na samāpajjanti? Kasmā samāpajjanti? Kathañcassā samāpajjanaṃ hoti? Kathaṃ ṭhānaṃ? Kathaṃ vuṭṭhānaṃ? Kiṃ phalassa anantaraṃ? Kassa ca phalaṃ anantaranti?

    ತತ್ಥ ಕಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತೀತಿ? ಯಾ ಅರಿಯಫಲಸ್ಸ ನಿರೋಧೇ ಅಪ್ಪನಾ।

    Tattha kā phalasamāpattīti? Yā ariyaphalassa nirodhe appanā.

    ಕೇ ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ? ಕೇ ನ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ? ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ನ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅನಧಿಗತತ್ತಾ। ಅರಿಯಾ ಪನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ ? ಅಧಿಗತತ್ತಾ। ಉಪರಿಮಾ ಪನ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ನ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ ಪುಗ್ಗಲನ್ತರಭಾವೂಪಗಮನೇನ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧತ್ತಾ, ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ಚ ಉಪರಿಮಂ ಅನಧಿಗತತ್ತಾ। ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋಯೇವ ಪನ ಫಲಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ।

    Ke taṃ samāpajjanti? Ke na samāpajjantīti? Sabbepi puthujjanā na samāpajjanti. Kasmā? Anadhigatattā. Ariyā pana sabbepi samāpajjanti. Kasmā ? Adhigatattā. Uparimā pana heṭṭhimaṃ na samāpajjanti puggalantarabhāvūpagamanena paṭippassaddhattā, heṭṭhimā ca uparimaṃ anadhigatattā. Attano attanoyeva pana phalaṃ sabbepi samāpajjantīti idamettha sanniṭṭhānaṃ.

    ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿನೋಪಿ ನ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಉಪರಿಮಾ ದ್ವೇಯೇವ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಇದಞ್ಚ ನೇಸಂ ಕಾರಣಂ – ಏತೇ ಹಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಮಿಂ ಪರಿಪೂರಕಾರಿನೋತಿ। ತಂ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸಾಪಿ ಅತ್ತನಾ ಪಟಿಲದ್ಧಂ ಲೋಕಿಯಸಮಾಧಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನತೋ ಅಕಾರಣಮೇವ। ಕಿಞ್ಚೇತ್ಥ ಕಾರಣಾಕಾರಣಚಿನ್ತಾಯ। ನನು ಇಧೇವ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಕತಮೇ ದಸ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಕತಮೇ ದಸ ಗೋತ್ರಭುಧಮ್ಮಾ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೬೦) ಇಮೇಸಂ ಪಞ್ಹಾನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ‘‘ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೬೦) ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಾ। ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅರಿಯಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಫಲಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ನಿಟ್ಠಮೇತ್ಥ ಗನ್ತಬ್ಬಂ।

    Keci pana ‘‘sotāpannasakadāgāminopi na samāpajjanti, uparimā dveyeva samāpajjantī’’ti vadanti. Idañca nesaṃ kāraṇaṃ – ete hi samādhismiṃ paripūrakārinoti. Taṃ puthujjanassāpi attanā paṭiladdhaṃ lokiyasamādhiṃ samāpajjanato akāraṇameva. Kiñcettha kāraṇākāraṇacintāya. Nanu idheva pāḷiyaṃ ‘‘katame dasa saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjanti, katame dasa gotrabhudhammā vipassanāvasena uppajjantī’’ti (paṭi. ma. 1.60) imesaṃ pañhānaṃ vissajjane ‘‘sotāpattiphalasamāpattatthāya sakadāgāmiphalasamāpattatthāyā’’ti (paṭi. ma. 1.60) visuṃ visuṃ vuttā. Tasmā sabbepi ariyā attano attano phalaṃ samāpajjantīti niṭṭhamettha gantabbaṃ.

    ಕಸ್ಮಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ? ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರತ್ಥಂ। ಯಥಾ ಹಿ ರಾಜಾನೋ ರಜ್ಜಸುಖಂ, ದೇವತಾ ದಿಬ್ಬಸುಖಮನುಭವನ್ತಿ, ಏವಂ ಅರಿಯಾ ‘‘ಲೋಕುತ್ತರಸುಖಂ ಅನುಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅದ್ಧಾನಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ।

    Kasmā samāpajjantīti? Diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ. Yathā hi rājāno rajjasukhaṃ, devatā dibbasukhamanubhavanti, evaṃ ariyā ‘‘lokuttarasukhaṃ anubhavissāmā’’ti addhānaparicchedaṃ katvā icchiticchitakkhaṇe phalasamāpattiṃ samāpajjanti.

    ಕಥಞ್ಚಸ್ಸಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನಂ ಹೋತಿ, ಕಥಂ ಠಾನಂ, ಕಥಂ ವುಟ್ಠಾನನ್ತಿ? ದ್ವೀಹಿ ತಾವ ಆಕಾರೇಹಿ ಅಸ್ಸಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನಂ ಹೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಅಮನಸಿಕಾರಾ, ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಚ ಮನಸಿಕಾರಾ। ಯಥಾಹ – ‘‘ದ್ವೇ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಪಚ್ಚಯಾ ಅನಿಮಿತ್ತಾಯ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಞ್ಚ ಅಮನಸಿಕಾರೋ, ಅನಿಮಿತ್ತಾಯ ಚ ಧಾತುಯಾ ಮನಸಿಕಾರೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೫೮)। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಮಾಪಜ್ಜನಕ್ಕಮೋ – ಫಲಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಿಕೇನ ಹಿ ಅರಿಯಸಾವಕೇನ ರಹೋಗತೇನ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೇನ ಉದಯಬ್ಬಯಾದಿವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರಾ ವಿಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ। ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಾನುಪುಬ್ಬವಿಪಸ್ಸನಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣಗೋತ್ರಭುಞಾಣಾನನ್ತರಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ನಿರೋಧೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಪ್ಪೇತಿ। ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿನಿನ್ನತಾಯ ಚೇತ್ಥ ಸೇಕ್ಖಸ್ಸಾಪಿ ಫಲಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ಮಗ್ಗೋ। ಯೇ ಪನ ವದನ್ತಿ ‘‘ಸೋತಾಪನ್ನೋ ‘ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಸಕದಾಗಾಮೀ ಹೋತಿ, ಸಕದಾಗಾಮೀ ಚ ಅನಾಗಾಮೀ’’ತಿ। ತೇ ವತ್ತಬ್ಬಾ ‘‘ಏವಂ ಸತಿ ಅನಾಗಾಮೀ ಅರಹಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅರಹಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಚ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ।

    Kathañcassā samāpajjanaṃ hoti, kathaṃ ṭhānaṃ, kathaṃ vuṭṭhānanti? Dvīhi tāva ākārehi assā samāpajjanaṃ hoti nibbānato aññassa ārammaṇassa amanasikārā, nibbānassa ca manasikārā. Yathāha – ‘‘dve kho, āvuso, paccayā animittāya cetovimuttiyā samāpattiyā sabbanimittānañca amanasikāro, animittāya ca dhātuyā manasikāro’’ti (ma. ni. 1.458). Ayaṃ panettha samāpajjanakkamo – phalasamāpattatthikena hi ariyasāvakena rahogatena paṭisallīnena udayabbayādivasena saṅkhārā vipassitabbā. Tassa pavattānupubbavipassanassa saṅkhārārammaṇagotrabhuñāṇānantaraṃ phalasamāpattivasena nirodhe cittaṃ appeti. Phalasamāpattininnatāya cettha sekkhassāpi phalameva uppajjati, na maggo. Ye pana vadanti ‘‘sotāpanno ‘phalasamāpattiṃ samāpajjissāmī’ti vipassanaṃ paṭṭhapetvā sakadāgāmī hoti, sakadāgāmī ca anāgāmī’’ti. Te vattabbā ‘‘evaṃ sati anāgāmī arahā bhavissati, arahā paccekabuddho, paccekabuddho ca buddho’’ti.

    ತಸ್ಮಾ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಏತಂ, ಪಾಳಿವಸೇನೇವ ಚ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿಪಿ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಇದಮೇವ ಪನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಸೇಕ್ಖಸ್ಸಾಪಿ ಫಲಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನ ಮಗ್ಗೋ। ಫಲಞ್ಚಸ್ಸ ಸಚೇ ಅನೇನ ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ಅಧಿಗತೋ ಹೋತಿ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಚೇ ದುತಿಯಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಜ್ಝಾನಿಕೋ, ದುತಿಯಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಜ್ಝಾನಿಕಮೇವಾತಿ ಏವಂ ತಾವಸ್ಸಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನಂ ಹೋತಿ।

    Tasmā na kiñci etaṃ, pāḷivaseneva ca paṭikkhittantipi na gahetabbaṃ. Idameva pana gahetabbaṃ. Sekkhassāpi phalameva uppajjati, na maggo. Phalañcassa sace anena paṭhamajjhāniko maggo adhigato hoti, paṭhamajjhānikameva uppajjati, sace dutiyādīsu aññatarajjhāniko, dutiyādīsu aññatarajjhānikamevāti evaṃ tāvassā samāpajjanaṃ hoti.

    ‘‘ತಯೋ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಪಚ್ಚಯಾ ಅನಿಮಿತ್ತಾಯ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಠಿತಿಯಾ ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಞ್ಚ ಅಮನಸಿಕಾರೋ, ಅನಿಮಿತ್ತಾಯ ಚ ಧಾತುಯಾ ಮನಸಿಕಾರೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಚ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೫೮) ವಚನತೋ ಪನಸ್ಸಾ ತೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಠಾನಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬೇ ಚ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರೋತಿ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಕಾಲೇ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಹಿಸ್ಸಾ ಯಾವ ಸೋ ಕಾಲೋ ನಾಗಚ್ಛತಿ, ತಾವ ಠಾನಂ ಹೋತಿ। ಏವಮಸ್ಸ ಠಾನಂ ಹೋತಿ।

    ‘‘Tayo kho, āvuso, paccayā animittāya cetovimuttiyā ṭhitiyā sabbanimittānañca amanasikāro, animittāya ca dhātuyā manasikāro, pubbe ca abhisaṅkhāro’’ti (ma. ni. 1.458) vacanato panassā tīhākārehi ṭhānaṃ hoti. Tattha pubbe ca abhisaṅkhāroti samāpattito pubbe kālaparicchedo. ‘‘Asukasmiṃ nāma kāle vuṭṭhahissāmī’’ti paricchinnattā hissā yāva so kālo nāgacchati, tāva ṭhānaṃ hoti. Evamassa ṭhānaṃ hoti.

    ‘‘ದ್ವೇ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಪಚ್ಚಯಾ ಅನಿಮಿತ್ತಾಯ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವುಟ್ಠಾನಾಯ ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಞ್ಚ ಮನಸಿಕಾರೋ, ಅನಿಮಿತ್ತಾಯ ಚ ಧಾತುಯಾ ಅಮನಸಿಕಾರೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೫೮) ವಚನತೋ ಪನಸ್ಸಾ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನನ್ತಿ ರೂಪನಿಮಿತ್ತವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣನಿಮಿತ್ತಾನಂ। ಕಾಮಞ್ಚ ನ ಸಬ್ಬಾನೇವೇತಾನಿ ಏಕತೋ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ, ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕವಸೇನ ಪನೇತಂ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಭವಙ್ಗಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತೀತಿ ಏವಮಸ್ಸಾ ವುಟ್ಠಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    ‘‘Dve kho, āvuso, paccayā animittāya cetovimuttiyā vuṭṭhānāya sabbanimittānañca manasikāro, animittāya ca dhātuyā amanasikāro’’ti (ma. ni. 1.458) vacanato panassā dvīhākārehi vuṭṭhānaṃ hoti. Tattha sabbanimittānanti rūpanimittavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇanimittānaṃ. Kāmañca na sabbānevetāni ekato manasi karoti, sabbasaṅgāhikavasena panetaṃ vuttaṃ. Tasmā yaṃ bhavaṅgassa ārammaṇaṃ hoti, taṃ manasikaroto phalasamāpattito vuṭṭhānaṃ hotīti evamassā vuṭṭhānaṃ veditabbaṃ.

    ಕಿಂ ಫಲಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ, ಕಸ್ಸ ಚ ಫಲಂ ಅನನ್ತರನ್ತಿ? ಫಲಸ್ಸ ತಾವ ಫಲಮೇವ ವಾ ಅನನ್ತರಂ ಹೋತಿ ಭವಙ್ಗಂ ವಾ। ಫಲಂ ಪನ ಅತ್ಥಿ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಂ, ಅತ್ಥಿ ಫಲಾನನ್ತರಂ, ಅತ್ಥಿ ಗೋತ್ರಭುಅನನ್ತರಂ, ಅತ್ಥಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಾನನ್ತರನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಮಗ್ಗವೀಥಿಯಂ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಂ, ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಫಲಾನನ್ತರಂ, ಫಲಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮಂ ಗೋತ್ರಭುಅನನ್ತರಂ। ಗೋತ್ರಭೂತಿ ಚೇತ್ಥ ಅನುಲೋಮಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪಟ್ಠಾನೇ ‘‘ಅರಹತೋ ಅನುಲೋಮಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ। ಸೇಕ್ಖಾನಂ ಅನುಲೋಮಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೧.೪೧೭)। ಯೇನ ಫಲೇನ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ತಂ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಾನನ್ತರನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಠಪೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗವೀಥಿಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನಫಲಂ ಅವಸೇಸಂ ಸಬ್ಬಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಪವತ್ತಂ ನಾಮ। ಏವಮೇತಂ ಮಗ್ಗವೀಥಿಯಂ ವಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನವಸೇನ –

    Kiṃ phalassa anantaraṃ, kassa ca phalaṃ anantaranti? Phalassa tāva phalameva vā anantaraṃ hoti bhavaṅgaṃ vā. Phalaṃ pana atthi maggānantaraṃ, atthi phalānantaraṃ, atthi gotrabhuanantaraṃ, atthi nevasaññānāsaññāyatanānantaranti. Tattha maggavīthiyaṃ maggānantaraṃ, purimassa purimassa pacchimaṃ pacchimaṃ phalānantaraṃ, phalasamāpattīsu purimaṃ purimaṃ gotrabhuanantaraṃ. Gotrabhūti cettha anulomaṃ veditabbaṃ. Vuttañhetaṃ paṭṭhāne ‘‘arahato anulomaṃ phalasamāpattiyā anantarapaccayena paccayo. Sekkhānaṃ anulomaṃ phalasamāpattiyā anantarapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.417). Yena phalena nirodhā vuṭṭhānaṃ hoti, taṃ nevasaññānāsaññāyatanānantaranti. Tattha ṭhapetvā maggavīthiyaṃ uppannaphalaṃ avasesaṃ sabbaṃ phalasamāpattivasena pavattaṃ nāma. Evametaṃ maggavīthiyaṃ vā phalasamāpattiyaṃ vā uppajjanavasena –

    ‘‘ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧದರಥಂ, ಅಮತಾರಮ್ಮಣಂ ಸುಭಂ।

    ‘‘Paṭippassaddhadarathaṃ, amatārammaṇaṃ subhaṃ;

    ವನ್ತಲೋಕಾಮಿಸಂ ಸನ್ತಂ, ಸಾಮಞ್ಞಫಲಮುತ್ತಮ’’ನ್ತಿ॥

    Vantalokāmisaṃ santaṃ, sāmaññaphalamuttama’’nti.

    ಅಯಮೇತ್ಥ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಕಥಾ।

    Ayamettha phalasamāpattikathā.

    ತದಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾತಿ ತಂ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಂ ಅಞ್ಞೇನ ತಾದಿಸೇನೇವ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣೇನ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ। ಸುಞ್ಞತವಿಹಾರೇನ ವಾತಿಆದೀಸು ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ವಿನಾ ವಿಪಸ್ಸನಾವಿಹಾರೇನೇವ ವಿಹರಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಅರಹತೋ ಅತ್ತಾಭಿನಿವೇಸಂ ಭಯತೋ ದಿಸ್ವಾ ಸುಞ್ಞತಾಧಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ ವಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನತ್ತಯವಿಹಾರೋ ಸುಞ್ಞತವಿಹಾರೋ ನಾಮ, ಸಙ್ಖಾರನಿಮಿತ್ತಂ ಭಯತೋ ದಿಸ್ವಾ ಅನಿಮಿತ್ತಾಧಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ ವಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನತ್ತಯವಿಹಾರೋ ಅನಿಮಿತ್ತವಿಹಾರೋ ನಾಮ, ತಣ್ಹಾಪಣಿಧಿಂ ಭಯತೋ ದಿಸ್ವಾ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾಧಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ ವಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನತ್ತಯವಿಹಾರೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಹಾರೋ ನಾಮ। ತಥಾ ಹಿ ಪರತೋ ವುತ್ತಂ –

    Tadajjhupekkhitvāti taṃ saṅkhārupekkhaṃ aññena tādiseneva vipassanāñāṇena ajjhupekkhitvā. Suññatavihārena vātiādīsu phalasamāpattiṃ vinā vipassanāvihāreneva viharitukāmassa arahato attābhinivesaṃ bhayato disvā suññatādhimuttassa saṅkhārupekkhāya vayaṃ passantassa vipassanattayavihāro suññatavihāro nāma, saṅkhāranimittaṃ bhayato disvā animittādhimuttassa saṅkhārupekkhāya vayaṃ passantassa vipassanattayavihāro animittavihāro nāma, taṇhāpaṇidhiṃ bhayato disvā appaṇihitādhimuttassa saṅkhārupekkhāya vayaṃ passantassa vipassanattayavihāro appaṇihitavihāro nāma. Tathā hi parato vuttaṃ –

    ‘‘ಅಭಿನಿವೇಸಂ ಭಯತೋ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನೋ ಸುಞ್ಞತೇ ಅಧಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಫುಸ್ಸ ಫುಸ್ಸ ವಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಸುಞ್ಞತೋ ವಿಹಾರೋ। ನಿಮಿತ್ತಂ ಭಯತೋ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನೋ ಅನಿಮಿತ್ತೇ ಅಧಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಫುಸ್ಸ ಫುಸ್ಸ ವಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಅನಿಮಿತ್ತೋ ವಿಹಾರೋ। ಪಣಿಧಿಂ ಭಯತೋ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೇ ಅಧಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಫುಸ್ಸ ಫುಸ್ಸ ವಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ ವಿಹಾರೋ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೭೮)।

    ‘‘Abhinivesaṃ bhayato sampassamāno suññate adhimuttattā phussa phussa vayaṃ passati, suññato vihāro. Nimittaṃ bhayato sampassamāno animitte adhimuttattā phussa phussa vayaṃ passati, animitto vihāro. Paṇidhiṃ bhayato sampassamāno appaṇihite adhimuttattā phussa phussa vayaṃ passati, appaṇihito vihāro’’ti (paṭi. ma. 1.78).

    ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಸಬ್ಭಾವೇನ ಚ ಪಟಿಕೂಲೇ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞಾದಿವಿಹಾರಸಬ್ಭಾವೇನ ಚ ಅರಹತೋಯೇವ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಚಿತ್ತಂ ವಸೇ ವತ್ತತಿ, ತತೋ ಅಯಂ ವಿಪಸ್ಸನಾವಿಹಾರೋ ಅರಹತೋಯೇವ ಇಜ್ಝತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ವೀತರಾಗೋ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಂ ವಿಪಸ್ಸತಿ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ತಿಧಾ ಚ ಭಯಂ, ತಿಧಾ ಚ ಅಧಿಮುತ್ತಿಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿಸೇಸೋ ಹೋತಿ।

    Chaḷaṅgupekkhāsabbhāvena ca paṭikūle appaṭikūlasaññādivihārasabbhāvena ca arahatoyeva sabbākārena cittaṃ vase vattati, tato ayaṃ vipassanāvihāro arahatoyeva ijjhatīti vuttaṃ hoti. Vītarāgo saṅkhārupekkhaṃ vipassati vāti ettha pana tidhā ca bhayaṃ, tidhā ca adhimuttiṃ anāpajjitvā kevalaṃ vipassanāti veditabbā. Evañhi sati pubbāparaviseso hoti.

    ೫೬. ಇದಾನಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ ಏಕತ್ತನಾನತ್ತಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಕಾಮೋ ಕಥಂ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಚ ಸೇಕ್ಖಸ್ಸ ಚಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಭಿನೀಹಾರೋ ಏಕತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಏಕೋ ಹೋತಿ, ಸಕತ್ಥೇ ಭಾವವಚನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಏವ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾತಿ ವುತ್ತಂ, ತಥಾ ಏಕೋವ ಏಕತ್ತಂ। ಅಭಿನೀಹಾರೋತಿ ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ ವಾ, ಅಭಿನೀಹಾರಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸೋ ದೇಸೋ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮಹಾವ॰ ೧೬೮) ವಿಯ ವಿಭತ್ತಿವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಚಿತ್ತಂ ಕಿಲಿಸ್ಸತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾನಿಕನ್ತಿಸಙ್ಖಾತೇನ ಲೋಭಕಿಲೇಸೇನ ಚಿತ್ತಂ ಕಿಲಿಸ್ಸತಿ, ತಾಪೀಯತಿ ಬಾಧೀಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಾವನಾಯ ಪರಿಪನ್ಥೋ ಹೋತೀತಿ ಪಟಿಲದ್ಧಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಯ ಉಪಘಾತೋ ಹೋತಿ। ಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ ಹೋತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಯ ಪಟಿಲಭಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಸಚ್ಚಪ್ಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭನ್ತರಾಯೋ ಹೋತಿ। ಆಯತಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಬಲವತ್ತಾ ತೇನೇವ ಸುಗತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ದೀಯಮಾನಾಯ ಅತಿನನ್ದನಸಙ್ಖಾತೋ ಲೋಭಕಿಲೇಸೋ ಅನಾಗತೇ ಕಾಮಾವಚರಸುಗತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ । ಯಸ್ಮಾ ಕಿಲೇಸಸಹಾಯಂ ಕಮ್ಮಂ ವಿಪಾಕಂ ಜನೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಮ್ಮಂ ಜನಕಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಕಿಲೇಸೋ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಪಚ್ಚಯೋ। ಸೇಕ್ಖಸ್ಸ ಪನ ಉತ್ತರಿಪಟಿವೇಧಸ್ಸಾತಿ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಾದಿವಸೇನ ಸಚ್ಚಪ್ಪಟಿವೇಧಸ್ಸ। ಆಯತಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಸೇಕ್ಖೇಸು ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮೀನಂ ಅನಧಿಗತಜ್ಝಾನಾನಂ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಕಮ್ಮೇನ ದೀಯಮಾನಾಯ ಕಾಮಾವಚರಸುಗತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಅಭಿನನ್ದನಕಿಲೇಸೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಝಾನಲಾಭೀನಂ ಪನ ಅನಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇಯೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಾನತೋ ಪಚ್ಚಯೋ ನ ಹೋತಿ, ಅನುಲೋಮಗೋತ್ರಭೂಹಿ ಚ ದೀಯಮಾನಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಅಯಮೇವ ಕಿಲೇಸೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    56. Idāni dvinnaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ vasena saṅkhārupekkhāya ekattanānattabhedaṃ dassetukāmo kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa cātiādimāha. Tattha cittassa abhinīhāro ekattaṃ hotīti eko hoti, sakatthe bhāvavacananti veditabbaṃ. Yathā idappaccayā eva idappaccayatāti vuttaṃ, tathā ekova ekattaṃ. Abhinīhāroti sāmiatthe paccattavacanaṃ vā, abhinīhārassāti attho. ‘‘So deso sammajjitvā’’tiādīsu (mahāva. 168) viya vibhattivipallāso katoti veditabbo. Cittaṃ kilissatīti vipassanānikantisaṅkhātena lobhakilesena cittaṃ kilissati, tāpīyati bādhīyatīti attho. Bhāvanāya paripantho hotīti paṭiladdhāya vipassanābhāvanāya upaghāto hoti. Paṭivedhassa antarāyo hotīti vipassanābhāvanāya paṭilabhitabbassa saccappaṭivedhassa paṭilābhantarāyo hoti. Āyatiṃ paṭisandhiyā paccayo hotīti saṅkhārupekkhāsampayuttakammassa balavattā teneva sugatipaṭisandhiyā dīyamānāya atinandanasaṅkhāto lobhakileso anāgate kāmāvacarasugatipaṭisandhiyā paccayo hoti . Yasmā kilesasahāyaṃ kammaṃ vipākaṃ janeti, tasmā kammaṃ janakapaccayo hoti, kileso upatthambhakapaccayo. Sekkhassa pana uttaripaṭivedhassāti sakadāgāmimaggādivasena saccappaṭivedhassa. Āyatiṃ paṭisandhiyā paccayo hotīti sekkhesu sotāpannasakadāgāmīnaṃ anadhigatajjhānānaṃ saṅkhārupekkhākammena dīyamānāya kāmāvacarasugatipaṭisandhiyā abhinandanakileso paccayo hoti, jhānalābhīnaṃ pana anāgāmissa ca brahmalokeyeva paṭisandhānato paccayo na hoti, anulomagotrabhūhi ca dīyamānāya paṭisandhiyā ayameva kileso paccayo hotīti veditabbo.

    ಅನಿಚ್ಚತೋತಿ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಟ್ಠೇನ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿಕತಾಯ ಆದಿಅನ್ತವನ್ತತಾಯ ಚ ಅನಿಚ್ಚತೋ। ದುಕ್ಖತೋತಿ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪಟಿಪೀಳನಟ್ಠೇನ ಉಪ್ಪಾದವಯಪಟಿಪೀಳನತಾಯ ದುಕ್ಖವತ್ಥುತಾಯ ಚ ದುಕ್ಖತೋ। ಅನತ್ತತೋತಿ ಅವಸವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಪಚ್ಚಯಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ಸಾಮಿನಿವಾಸೀಕಾರಕವೇದಕಾಭಾವೇನ ಚ ಅನತ್ತತೋ। ಅನುಪಸ್ಸನಟ್ಠೇನಾತಿ ಅನು ಅನು ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಪಸ್ಸನಟ್ಠೇನ। ಅಭಿನೀಹಾರೋ ನಾನತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಅಭಿನೀಹಾರೋ ನಾನಾ ಹೋತೀತಿ ವಾ ಅಭಿನೀಹಾರಸ್ಸ ನಾನಾಭಾವೋ ಹೋತೀತಿ ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Aniccatoti hutvā abhāvaṭṭhena aniccantikatāya ādiantavantatāya ca aniccato. Dukkhatoti abhiṇhaṃ paṭipīḷanaṭṭhena uppādavayapaṭipīḷanatāya dukkhavatthutāya ca dukkhato. Anattatoti avasavattanaṭṭhena paccayāyattavuttitāya sāminivāsīkārakavedakābhāvena ca anattato. Anupassanaṭṭhenāti anu anu aniccādito passanaṭṭhena. Abhinīhāro nānattaṃ hotīti abhinīhāro nānā hotīti vā abhinīhārassa nānābhāvo hotīti vā veditabbaṃ.

    ಕುಸಲಾತಿ ಆರೋಗ್ಯಟ್ಠೇನ ಅನವಜ್ಜಟ್ಠೇನ ಕೋಸಲ್ಲಸಮ್ಭೂತಟ್ಠೇನ ಚ। ಅಬ್ಯಾಕತಾತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಭಾವೇನ ನ ಬ್ಯಾಕತಾ। ಕಿಞ್ಚಿಕಾಲೇ ಸುವಿದಿತಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಾಲೇ ಸುಟ್ಠು ವಿದಿತಾ। ಕಿಞ್ಚಿಕಾಲೇ ನ ಸುವಿದಿತಾತಿ ಅಭಿನನ್ದನಕಾಲೇ ನ ಸುಟ್ಠು ವಿದಿತಾ। ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಸುವಿದಿತಾತಿ ಅಭಿನನ್ದನಾಯ ಪಹೀನತ್ತಾ ಏಕನ್ತೇನ ಸುವಿದಿತಾ। ವಿದಿತಟ್ಠೇನ ಚ ಅವಿದಿತಟ್ಠೇನ ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ಪುಥುಜ್ಜನಸೇಕ್ಖಾನಂ ಸುವಿದಿತಟ್ಠೋಪಿ ವೀತರಾಗಸ್ಸ ಅಚ್ಚನ್ತಸುವಿದಿತಟ್ಠೋಪಿ ವಿದಿತಟ್ಠೋವ ಹೋತಿ, ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ನ ಸುವಿದಿತಟ್ಠೋ ಅವಿದಿತಟ್ಠೋವ।

    Kusalāti ārogyaṭṭhena anavajjaṭṭhena kosallasambhūtaṭṭhena ca. Abyākatāti kusalākusalabhāvena na byākatā. Kiñcikāle suviditāti vipassanākāle suṭṭhu viditā. Kiñcikāle na suviditāti abhinandanakāle na suṭṭhu viditā. Accantaṃ suviditāti abhinandanāya pahīnattā ekantena suviditā. Viditaṭṭhena ca aviditaṭṭhena cāti ettha puthujjanasekkhānaṃ suviditaṭṭhopi vītarāgassa accantasuviditaṭṭhopi viditaṭṭhova hoti, dvinnampi na suviditaṭṭho aviditaṭṭhova.

    ಅತಿತ್ತತ್ತಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕರಣೀಯಸ್ಸ ಅಪರಿಯೋಸಿತತ್ತಾ ಅಪ್ಪಣೀತಭಾವೇನ। ತಬ್ಬಿಪರೀತೇನ ತಿತ್ತತ್ತಾ। ತಿಣ್ಣಂ ಸಞ್ಞೋಜನಾನಂ ಪಹಾನಾಯಾತಿ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಾನಂ ಪಹಾನತ್ಥಂ। ಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಾಪಿ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಪಚ್ಛಿಮಭವಿಕಾ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯಾತಿ ಅಸಮಾಸೇತ್ವಾ ಪಠನ್ತಿ, ಸಮಾಸೇತ್ವಾ ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರತರೋ। ಸೇಕ್ಖೋ ತಿಣ್ಣಂ ಸಞ್ಞೋಜನಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾತಿ ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮೀನಂ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತಂ। ಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮೀನಮ್ಪಿ ಹಿ ತಾನಿ ಪಹೀನಾನೇವ। ಉತ್ತರಿಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯಾತಿ ಉಪರೂಪರಿಮಗ್ಗಪಟಿಲಾಭತ್ಥಂ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರತ್ಥಾಯಾತಿ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಯೋ ಸುಖೋ ವಿಹಾರೋ, ತದತ್ಥಾಯ। ವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತಟ್ಠೇನಾತಿ ಸೇಕ್ಖಸ್ಸ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಟ್ಠೇನ, ವೀತರಾಗಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾವಿಹಾರಫಲಸಮಾಪತ್ತಟ್ಠೇನ।

    Atittattāti vipassanāya karaṇīyassa apariyositattā appaṇītabhāvena. Tabbiparītena tittattā. Tiṇṇaṃ saññojanānaṃ pahānāyāti sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsānaṃ pahānatthaṃ. Pacchimabhavikāpi bodhisattā ettheva saṅgahaṃ gacchanti. Apacchimabhavikā pana vipassanaṃ saṅkhārupekkhaṃ pāpetvā ṭhapenti. Sotāpattimaggaṃ paṭilābhatthāyāti asamāsetvā paṭhanti, samāsetvā pāṭho sundarataro. Sekkho tiṇṇaṃ saññojanānaṃ pahīnattāti sotāpannasakadāgāmianāgāmīnaṃ sāmaññena vuttaṃ. Sakadāgāmianāgāmīnampi hi tāni pahīnāneva. Uttaripaṭilābhatthāyāti uparūparimaggapaṭilābhatthaṃ. Diṭṭhadhammasukhavihāratthāyāti diṭṭheva dhamme paccakkhe attabhāve yo sukho vihāro, tadatthāya. Vihārasamāpattaṭṭhenāti sekkhassa phalasamāpattaṭṭhena, vītarāgassa vipassanāvihāraphalasamāpattaṭṭhena.

    ೫೭. ಇದಾನಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾನಂ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕತಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಮಥವಸೇನಾತಿ ಸಮಾಧಿವಸೇನ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ನೀವರಣೇ ಪಟಿಸಙ್ಖಾತಿ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾನಿ ಪಹಾತಬ್ಬಭಾವೇನ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ। ಸನ್ತಿಟ್ಠನಾತಿ ನೀವರಣಾನಂ ಪಹಾನಾಭಿಮುಖೀಭೂತತ್ತಾ ತೇಸಂ ಪಹಾನೇಪಿ ಅಬ್ಯಾಪಾರಭಾವೂಪಗಮನೇನ ಮಜ್ಝತ್ತತಾಯ ಸನ್ತಿಟ್ಠನಾ। ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಸೂತಿ ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನೇ ಬ್ಯಾಪಾರಾಕರಣೇನ ನೀವರಣಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಉಪೇಕ್ಖನಾಸು। ಏಸ ನಯೋ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾದೀಸು ಚ। ಸಮಥೇ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ನಾಮ ಅಪ್ಪನಾವೀಥಿಯಾ ಆಸನ್ನಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಬಲಪ್ಪತ್ತಭಾವನಾಮಯಞಾಣಂ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯಾತಿಆದೀಸು ಚತೂಸು ಮಗ್ಗವಾರೇಸು ಸುಞ್ಞತಾನಿಮಿತ್ತಅಪ್ಪಣಿಹಿತಮಗ್ಗಾನಂ ಅಞ್ಞತರಞ್ಞತರೋ ಮಗ್ಗೋ ಲಬ್ಭತಿ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯಾತಿಆದೀಸು ಚತೂಸು ಫಲವಾರೇಸು ಪನ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಸುಞ್ಞತವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯ ಅನಿಮಿತ್ತವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಇತರಾಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ವಿಸುಂ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾವುಟ್ಠಾನವಸೇನ ಹಿ ಅನಿಮಿತ್ತಮಗ್ಗೋ, ತಥೇವ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಕಾಲೇ ಅನಿಮಿತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ, ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾವುಟ್ಠಾನವಸೇನ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಮಗ್ಗಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ, ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾವುಟ್ಠಾನವಸೇನ ಸುಞ್ಞತಮಗ್ಗಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸುತ್ತನ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    57. Idāni saṅkhārupekkhānaṃ gaṇanaparicchedaṃ dassetuṃ kati saṅkhārupekkhātiādimāha. Tattha samathavasenāti samādhivasena. Ayameva vā pāṭho. Nīvaraṇe paṭisaṅkhāti pañca nīvaraṇāni pahātabbabhāvena pariggahetvā. Santiṭṭhanāti nīvaraṇānaṃ pahānābhimukhībhūtattā tesaṃ pahānepi abyāpārabhāvūpagamanena majjhattatāya santiṭṭhanā. Saṅkhārupekkhāsūti nīvaraṇappahāne byāpārākaraṇena nīvaraṇasaṅkhātānaṃ saṅkhārānaṃ upekkhanāsu. Esa nayo vitakkavicārādīsu ca. Samathe saṅkhārupekkhā nāma appanāvīthiyā āsannapubbabhāge balappattabhāvanāmayañāṇaṃ. Sotāpattimaggaṃ paṭilābhatthāyātiādīsu catūsu maggavāresu suññatānimittaappaṇihitamaggānaṃ aññataraññataro maggo labbhati. Sotāpattiphalasamāpattatthāyātiādīsu catūsu phalavāresu pana appaṇihitā phalasamāpatti veditabbā. Kasmā? ‘‘Suññatavihārasamāpattatthāya animittavihārasamāpattatthāyā’’ti itarāsaṃ dvinnaṃ phalasamāpattīnaṃ visuṃ vuttattā. Aniccānupassanāvuṭṭhānavasena hi animittamaggo, tatheva phalasamāpattikāle animittaphalasamāpatti, dukkhānupassanāvuṭṭhānavasena appaṇihitamaggaphalasamāpattiyo, anattānupassanāvuṭṭhānavasena suññatamaggaphalasamāpattiyo suttantanayeneva veditabbā.

    ಏತ್ಥ ಚ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗವಾರೇಸು ಉಪ್ಪಾದನ್ತಿಆದೀನಿ ಪಞ್ಚ ಮೂಲಪದಾನಿ, ಗತಿನ್ತಿಆದೀನಿ ದಸ ವೇವಚನಪದಾನೀತಿ ಪನ್ನರಸ ಪದಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಛಸು ಪನ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಾರೇಸು ಪಞ್ಚ ಮೂಲಪದಾನೇವ ವುತ್ತಾನಿ। ತಂ ಕಸ್ಮಾ ಇತಿ ಚೇ? ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಯ ತಿಕ್ಖಭಾವೇ ಸತಿ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ ತಸ್ಸಾ ತಿಕ್ಖಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವೇವಚನಪದೇಹಿ ಸಹ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಮೂಲಪದಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಫಲಸ್ಸ ನಿರುಸ್ಸಾಹಭಾವೇನ ಸನ್ತಸಭಾವತ್ತಾ ಮಗ್ಗಾಯತ್ತತ್ತಾ ಚ ಮನ್ದಭೂತಾಪಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಫಲಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಮೂಲಪದಾನೇವ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

    Ettha ca catūsu maggavāresu uppādantiādīni pañca mūlapadāni, gatintiādīni dasa vevacanapadānīti pannarasa padāni vuttāni. Chasu pana phalasamāpattivāresu pañca mūlapadāneva vuttāni. Taṃ kasmā iti ce? Saṅkhārupekkhāya tikkhabhāve sati kilesappahāne samatthassa maggassa sambhavato tassā tikkhabhāvadassanatthaṃ vevacanapadehi saha daḷhaṃ katvā mūlapadāni vuttāni. Phalassa nirussāhabhāvena santasabhāvattā maggāyattattā ca mandabhūtāpi saṅkhārupekkhā phalassa paccayo hotīti dassanatthaṃ mūlapadāneva vuttānīti veditabbāni.

    ೫೮. ಇದಾನಿ ಜಾತಿವಸೇನ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಲಬ್ಭಮಾನವಸೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ಕತಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪನ್ನರಸ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾತಿ ಸಮಥವಸೇನ ಅಟ್ಠ, ಚತುನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಫಲಾನಂ ವಸೇನ ಸತ್ತಾತಿ ಪನ್ನರಸ। ಸಮಥವಸೇನ ಅಟ್ಠ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಅರಹತೋ ನೀವರಣಪಟಿಸಙ್ಖಾಅಭಾವತೋ, ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾದೀನಂ ಪಹಾನಬ್ಯಾಪಾರಂ ವಿನಾ ಸುಖೇನ ಪಹಾನತೋ ಚ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾನಾಮಸ್ಸ ಅನನುರೂಪಾತಿ ಕತ್ವಾ ತಾಸಂ ಅಬ್ಯಾಕತತಾ ನ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅರಹತಾ ಪನ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೇನ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಂ ವಿನಾ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಸುಞ್ಞತಾನಿಮಿತ್ತವಸೇನ ಹಿ ಅರಹತೋ ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ।

    58. Idāni jātivasena pucchitvā labbhamānavasena vissajjetuṃ kati saṅkhārupekkhā kusalātiādimāha. Tattha pannarasa saṅkhārupekkhāti samathavasena aṭṭha, catunnaṃ maggānaṃ tiṇṇaṃ phalānaṃ vasena sattāti pannarasa. Samathavasena aṭṭha saṅkhārupekkhā arahato nīvaraṇapaṭisaṅkhāabhāvato, vitakkavicārādīnaṃ pahānabyāpāraṃ vinā sukhena pahānato ca saṅkhārupekkhānāmassa ananurūpāti katvā tāsaṃ abyākatatā na vuttāti veditabbā. Arahatā pana phalasamāpattiṃ samāpajjantena saṅkhārupekkhaṃ vinā samāpajjituṃ na sakkāti tisso saṅkhārupekkhā abyākatāti vuttā. Appaṇihitasuññatānimittavasena hi arahato tisso saṅkhārupekkhā.

    ಇದಾನಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾನಂ ಸಂವಣ್ಣನಾವಸೇನ ವುತ್ತಾಸು ತೀಸು ಗಾಥಾಸು ಪಟಿಸಙ್ಖಾಸನ್ತಿಟ್ಠನಾ ಪಞ್ಞಾತಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ । ಅಟ್ಠ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಗೋಚರಾತಿ ಸಮಥವಸೇನ ವುತ್ತಾ ಅಟ್ಠ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ವಿಸಯಾ, ಭೂಮಿಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಚಿತ್ತಂ ಪಞ್ಞಞ್ಚ ಭಾವಯ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩, ೧೯೨) ವಿಯ ಚಿತ್ತಸೀಸೇನ ಸಮಾಧಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ‘‘ಗೋಚರೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚರಥ ಸಕೇ ಪೇತ್ತಿಕೇ ವಿಸಯೇ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೭೨) ವಿಯ ಗೋಚರಸದ್ದೇನ ವಿಸಯೋ। ಯಞ್ಹಿ ಯದಾಯತ್ತಂ, ತಸ್ಸೇಸೋ ವಿಸಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ದ್ವೇತಿ ಸಮಥವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಚ। ತಯೋ ಸೇಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ। ತಯೋ ಚ ವೀತರಾಗಸ್ಸಾತಿ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಸುಞ್ಞತಾನಿಮಿತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ। ‘‘ತಿಸ್ಸೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ತಯೋ’’ತಿ ಚ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋ। ತಯೋ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಯೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿವಟ್ಟತೀತಿ ಯೇಹಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಧಮ್ಮೇಹಿ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾದಿತೋ, ಉಪ್ಪಾದಾದಿತೋ ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಅಪಗಚ್ಛತಿ। ವೀತರಾಗಸ್ಸಾಪಿ ಹಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಸಬ್ಭಾವತೋ ಚ ಸಙ್ಖಾರತೋ ಚಿತ್ತಂ ವಿವಟ್ಟಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಟ್ಠ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಸಮಥವಸೇನ ವುತ್ತಾ ಅಟ್ಠ ಅಪ್ಪನಾಸಮ್ಪಾಪಕತ್ತಾ ಅಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಾ। ದಸ ಞಾಣಸ್ಸ ಗೋಚರಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವುತ್ತಾ ದಸ ಮಗ್ಗಞಾಣಸ್ಸ ಫಲಞಾಣಸ್ಸ ಚ ಭೂಮಿಯೋ। ತಿಣ್ಣಂ ವಿಮೋಕ್ಖಾನ ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಸುಞ್ಞತಾನಿಮಿತ್ತಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಾ। ನಾನಾದಿಟ್ಠೀಸು ನ ಕಮ್ಪತೀತಿ ಭಙ್ಗಂ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾವ ಸಙ್ಖಾರೇ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಆದೀಸು ನಾನಪ್ಪಕಾರಾಸು ದಿಟ್ಠೀಸು ನ ವೇಧತೀತಿ।

    Idāni saṅkhārupekkhānaṃ saṃvaṇṇanāvasena vuttāsu tīsu gāthāsu paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññāti saṅkhārupekkhā . Aṭṭha cittassa gocarāti samathavasena vuttā aṭṭha saṅkhārupekkhā samādhissa visayā, bhūmiyoti attho. ‘‘Cittaṃ paññañca bhāvaya’’ntiādīsu (saṃ. ni. 1.23, 192) viya cittasīsena samādhi niddiṭṭho, ‘‘gocare, bhikkhave, caratha sake pettike visaye’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.372) viya gocarasaddena visayo. Yañhi yadāyattaṃ, tasseso visayoti vuccati. Puthujjanassa dveti samathavasena vipassanāvasena ca. Tayosekkhassāti samathavipassanāsamāpattivasena. Tayo ca vītarāgassāti appaṇihitasuññatānimittaphalasamāpattivasena. ‘‘Tisso’’ti vattabbe ‘‘tayo’’ti ca liṅgavipallāso kato. Tayo saṅkhārupekkhā dhammāti vā yojetabbaṃ. Yehi cittaṃ vivaṭṭatīti yehi saṅkhārupekkhādhammehi vitakkavicārādito, uppādādito vā cittaṃ apagacchati. Vītarāgassāpi hi saṅkhārupekkhāsabbhāvato ca saṅkhārato cittaṃ vivaṭṭitvā nibbānaṃ pakkhandatīti vuttaṃ hoti. Aṭṭha samādhissa paccayāti samathavasena vuttā aṭṭha appanāsampāpakattā appanāsamādhissa paccayā. Dasa ñāṇassa gocarāti vipassanāvasena vuttā dasa maggañāṇassa phalañāṇassa ca bhūmiyo. Tiṇṇaṃ vimokkhāna paccayāti suññatānimittaappaṇihitavimokkhānaṃ upanissayapaccayā. Nānādiṭṭhīsu na kampatīti bhaṅgaṃ avissajjitvāva saṅkhāre aniccādivasena vipassanto sassatadiṭṭhiādīsu nānappakārāsu diṭṭhīsu na vedhatīti.

    ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Saṅkhārupekkhāñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೯. ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 9. Saṅkhārupekkhāñāṇaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact