| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
9. සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාඤාණනිද්‌දෙසො
9. Saṅkhārupekkhāñāṇaniddeso
54. කථං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා 1 පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං? උප්‌පාදං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා 2 පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං, පවත්‌තං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං, නිමිත්‌තං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා…පෙ.… ආයූහනං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා… පටිසන්‌ධිං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා… ගතිං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා… නිබ්‌බත්‌තිං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා… උපපත්‌තිං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා… ජාතිං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා… ජරං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා… බ්‍යාධිං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා… මරණං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා… සොකං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා… පරිදෙවං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා…පෙ.… උපායාසං මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං.
54. Kathaṃ muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā 3 paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ? Uppādaṃ muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā 4 paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, pavattaṃ muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ, nimittaṃ muñcitukamyatā…pe… āyūhanaṃ muñcitukamyatā… paṭisandhiṃ muñcitukamyatā… gatiṃ muñcitukamyatā… nibbattiṃ muñcitukamyatā… upapattiṃ muñcitukamyatā… jātiṃ muñcitukamyatā… jaraṃ muñcitukamyatā… byādhiṃ muñcitukamyatā… maraṇaṃ muñcitukamyatā… sokaṃ muñcitukamyatā… paridevaṃ muñcitukamyatā…pe… upāyāsaṃ muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
උප්‌පාදො දුක්‌ඛන්‌ති – මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. පවත්‌තං දුක්‌ඛන්‌ති – මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං…පෙ.… උපායාසො දුක්‌ඛන්‌ති – මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං.
Uppādo dukkhanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Pavattaṃ dukkhanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ…pe… upāyāso dukkhanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
උප්‌පාදො භයන්‌ති – මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. පවත්‌තං භයන්‌ති – මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං…පෙ.… උපායාසො භයන්‌ති – මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං.
Uppādo bhayanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Pavattaṃ bhayanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ…pe… upāyāso bhayanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
උප්‌පාදො සාමිසන්‌ති – මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. පවත්‌තං සාමිසන්‌ති – මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං…පෙ.… උපායාසො සාමිසන්‌ති – මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං.
Uppādo sāmisanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Pavattaṃ sāmisanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ…pe… upāyāso sāmisanti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
උප්‌පාදො සඞ්‌ඛාරාති – මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. පවත්‌තං සඞ්‌ඛාරාති – මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං…පෙ.… උපායාසො සඞ්‌ඛාරාති – මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං.
Uppādo saṅkhārāti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Pavattaṃ saṅkhārāti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ…pe… upāyāso saṅkhārāti – muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ.
උප්‌පාදො සඞ්‌ඛාරා, තෙ සඞ්‌ඛාරෙ අජ්‌ඣුපෙක්‌ඛතීති – සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා. යෙ ච සඞ්‌ඛාරා යා ච උපෙක්‌ඛා උභොපෙතෙ සඞ්‌ඛාරා, තෙ සඞ්‌ඛාරෙ අජ්‌ඣුපෙක්‌ඛතීති – සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා. පවත්‌තං සඞ්‌ඛාරා…පෙ.… නිමිත්‌තං සඞ්‌ඛාරා… ආයූහනා සඞ්‌ඛාරා… පටිසන්‌ධි සඞ්‌ඛාරා… ගති සඞ්‌ඛාරා… නිබ්‌බත්‌ති සඞ්‌ඛාරා… උපපත්‌ති සඞ්‌ඛාරා… ජාති සඞ්‌ඛාරා… ජරා සඞ්‌ඛාරා… බ්‍යාධි සඞ්‌ඛාරා… මරණං සඞ්‌ඛාරා… සොකො සඞ්‌ඛාරා… පරිදෙවො සඞ්‌ඛාරා…පෙ.… උපායාසො සඞ්‌ඛාරා, තෙ සඞ්‌ඛාරෙ අජ්‌ඣුපෙක්‌ඛතීති – සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා. යෙ ච සඞ්‌ඛාරා යා ච උපෙක්‌ඛා උභොපෙතෙ සඞ්‌ඛාරා, තෙ සඞ්‌ඛාරෙ අජ්‌ඣුපෙක්‌ඛතීති – සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා.
Uppādo saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti – saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti – saṅkhārupekkhā. Pavattaṃ saṅkhārā…pe… nimittaṃ saṅkhārā… āyūhanā saṅkhārā… paṭisandhi saṅkhārā… gati saṅkhārā… nibbatti saṅkhārā… upapatti saṅkhārā… jāti saṅkhārā… jarā saṅkhārā… byādhi saṅkhārā… maraṇaṃ saṅkhārā… soko saṅkhārā… paridevo saṅkhārā…pe… upāyāso saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti – saṅkhārupekkhā. Ye ca saṅkhārā yā ca upekkhā ubhopete saṅkhārā, te saṅkhāre ajjhupekkhatīti – saṅkhārupekkhā.
55. කතිහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති? අට්‌ඨහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති. පුථුජ්‌ජනස්‌ස කතිහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති? සෙක්‌ඛස්‌ස කතිහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති? වීතරාගස්‌ස කතිහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති? පුථුජ්‌ජනස්‌ස ද්‌වීහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති. සෙක්‌ඛස්‌ස තීහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති. වීතරාගස්‌ස තීහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති.
55. Katihākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Aṭṭhahākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti. Puthujjanassa katihākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Sekkhassa katihākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Vītarāgassa katihākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Puthujjanassa dvīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti. Sekkhassa tīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti. Vītarāgassa tīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti.
පුථුජ්‌ජනස්‌ස කතමෙහි ද්‌වීහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති? පුථුජ්‌ජනො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං අභිනන්‌දති වා විපස්‌සති වා. පුථුජ්‌ජනස්‌ස ඉමෙහි ද්‌වීහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති. සෙක්‌ඛස්‌ස කතමෙහි තීහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති? සෙක්‌ඛො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං අභිනන්‌දති වා විපස්‌සති වා පටිසඞ්‌ඛාය වා ඵලසමාපත්‌තිං සමාපජ්‌ජති. සෙක්‌ඛස්‌ස ඉමෙහි තීහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති. වීතරාගස්‌ස කතමෙහි තීහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති? වීතරාගො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං විපස්‌සති වා පටිසඞ්‌ඛාය වා ඵලසමාපත්‌තිං සමාපජ්‌ජති, තදජ්‌ඣුපෙක්‌ඛිත්‌වා සුඤ්‌ඤතවිහාරෙන වා අනිමිත්‌තවිහාරෙන වා අප්‌පණිහිතවිහාරෙන වා විහරති. වීතරාගස්‌ස ඉමෙහි තීහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො හොති.
Puthujjanassa katamehi dvīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Puthujjano saṅkhārupekkhaṃ abhinandati vā vipassati vā. Puthujjanassa imehi dvīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti. Sekkhassa katamehi tīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Sekkho saṅkhārupekkhaṃ abhinandati vā vipassati vā paṭisaṅkhāya vā phalasamāpattiṃ samāpajjati. Sekkhassa imehi tīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti. Vītarāgassa katamehi tīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti? Vītarāgo saṅkhārupekkhaṃ vipassati vā paṭisaṅkhāya vā phalasamāpattiṃ samāpajjati, tadajjhupekkhitvā suññatavihārena vā animittavihārena vā appaṇihitavihārena vā viharati. Vītarāgassa imehi tīhākārehi saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro hoti.
56. කථං පුථුජ්‌ජනස්‌ස ච සෙක්‌ඛස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො එකත්‌තං හොති? පුථුජ්‌ජනස්‌ස සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං අභිනන්‌දතො චිත්‌තං කිලිස්‌සති, භාවනාය පරිපන්‌ථො හොති, පටිවෙධස්‌ස අන්‌තරායො හොති, ආයතිං පටිසන්‌ධියා පච්‌චයො හොති. සෙක්‌ඛස්‌සපි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං අභිනන්‌දතො චිත්‌තං කිලිස්‌සති, භාවනාය පරිපන්‌ථො හොති, උත්‌තරිපටිවෙධස්‌ස අන්‌තරායො හොති, ආයතිං පටිසන්‌ධියා පච්‌චයො හොති. එවං පුථුජ්‌ජනස්‌ස ච සෙක්‌ඛස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො එකත්‌තං හොති අභිනන්‌දට්‌ඨෙන.
56. Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro ekattaṃ hoti? Puthujjanassa saṅkhārupekkhaṃ abhinandato cittaṃ kilissati, bhāvanāya paripantho hoti, paṭivedhassa antarāyo hoti, āyatiṃ paṭisandhiyā paccayo hoti. Sekkhassapi saṅkhārupekkhaṃ abhinandato cittaṃ kilissati, bhāvanāya paripantho hoti, uttaripaṭivedhassa antarāyo hoti, āyatiṃ paṭisandhiyā paccayo hoti. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro ekattaṃ hoti abhinandaṭṭhena.
කථං පුථුජ්‌ජනස්‌ස ච සෙක්‌ඛස්‌ස ච වීතරාගස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො එකත්‌තං හොති? පුථුජ්‌ජනො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං අනිච්‌චතොපි දුක්‌ඛතොපි අනත්‌තතොපි විපස්‌සති. සෙක්‌ඛොපි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං අනිච්‌චතොපි දුක්‌ඛතොපි අනත්‌තතොපි විපස්‌සති. වීතරාගොපි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං අනිච්‌චතොපි දුක්‌ඛතොපි අනත්‌තතොපි විපස්‌සති. එවං පුථුජ්‌ජනස්‌ස ච සෙක්‌ඛස්‌ස ච වීතරාගස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො එකත්‌තං හොති අනුපස්‌සනට්‌ඨෙන.
Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro ekattaṃ hoti? Puthujjano saṅkhārupekkhaṃ aniccatopi dukkhatopi anattatopi vipassati. Sekkhopi saṅkhārupekkhaṃ aniccatopi dukkhatopi anattatopi vipassati. Vītarāgopi saṅkhārupekkhaṃ aniccatopi dukkhatopi anattatopi vipassati. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro ekattaṃ hoti anupassanaṭṭhena.
කථං පුථුජ්‌ජනස්‌ස ච සෙක්‌ඛස්‌ස ච වීතරාගස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො නානත්‌තං හොති? පුථුජ්‌ජනස්‌ස සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා කුසලා හොති. සෙක්‌ඛස්‌සපි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා කුසලා හොති. වීතරාගස්‌ස සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා අබ්‍යාකතා හොති. එවං පුථුජ්‌ජනස්‌ස ච සෙක්‌ඛස්‌ස ච වීතරාගස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො නානත්‌තං හොති කුසලාබ්‍යාකතට්‌ඨෙන.
Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti? Puthujjanassa saṅkhārupekkhā kusalā hoti. Sekkhassapi saṅkhārupekkhā kusalā hoti. Vītarāgassa saṅkhārupekkhā abyākatā hoti. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti kusalābyākataṭṭhena.
කථං පුථුජ්‌ජනස්‌ස ච සෙක්‌ඛස්‌ස ච වීතරාගස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො නානත්‌තං හොති? පුථුජ්‌ජනස්‌ස සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා කිඤ්‌චිකාලෙ සුවිදිතා හොති, කිඤ්‌චිකාලෙ න සුවිදිතා හොති. සෙක්‌ඛස්‌සපි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා කිඤ්‌චිකාලෙ සුවිදිතා හොති, කිඤ්‌චිකාලෙ න සුවිදිතා හොති. වීතරාගස්‌ස සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා අච්‌චන්‌තං සුවිදිතා හොති. එවං පුථුජ්‌ජනස්‌ස ච සෙක්‌ඛස්‌ස ච වීතරාගස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො නානත්‌තං හොති විදිතට්‌ඨෙන ච අවිදිතට්‌ඨෙන ච.
Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti? Puthujjanassa saṅkhārupekkhā kiñcikāle suviditā hoti, kiñcikāle na suviditā hoti. Sekkhassapi saṅkhārupekkhā kiñcikāle suviditā hoti, kiñcikāle na suviditā hoti. Vītarāgassa saṅkhārupekkhā accantaṃ suviditā hoti. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti viditaṭṭhena ca aviditaṭṭhena ca.
කථං පුථුජ්‌ජනස්‌ස ච සෙක්‌ඛස්‌ස ච වීතරාගස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො නානත්‌තං හොති? පුථුජ්‌ජනො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං අතිත්‌තත්‌තා විපස්‌සති. සෙක්‌ඛොපි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං අතිත්‌තත්‌තා විපස්‌සති. වීතරාගො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං තිත්‌තත්‌තා විපස්‌සති. එවං පුථුජ්‌ජනස්‌ස ච සෙක්‌ඛස්‌ස ච වීතරාගස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො නානත්‌තං හොති තිත්‌තට්‌ඨෙන ච අතිත්‌තට්‌ඨෙන ච.
Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti? Puthujjano saṅkhārupekkhaṃ atittattā vipassati. Sekkhopi saṅkhārupekkhaṃ atittattā vipassati. Vītarāgo saṅkhārupekkhaṃ tittattā vipassati. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti tittaṭṭhena ca atittaṭṭhena ca.
කථං පුථුජ්‌ජනස්‌ස ච සෙක්‌ඛස්‌ස ච වීතරාගස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො නානත්‌තං හොති? පුථුජ්‌ජනො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං තිණ්‌ණං සංයොජනානං පහානාය සොතාපත්‌තිමග්‌ගං පටිලාභත්‌ථාය විපස්‌සති. සෙක්‌ඛො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං තිණ්‌ණං සඤ්‌ඤොජනානං පහීනත්‌තා උත්‌තරිපටිලාභත්‌ථාය විපස්‌සති. වීතරාගො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං සබ්‌බකිලෙසානං පහීනත්‌තා දිට්‌ඨධම්‌මසුඛවිහාරත්‌ථාය විපස්‌සති. එවං පුථුජ්‌ජනස්‌ස ච සෙක්‌ඛස්‌ස ච වීතරාගස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො නානත්‌තං හොති පහීනට්‌ඨෙන ච අප්‌පහීනට්‌ඨෙන ච.
Kathaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti? Puthujjano saṅkhārupekkhaṃ tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya sotāpattimaggaṃ paṭilābhatthāya vipassati. Sekkho saṅkhārupekkhaṃ tiṇṇaṃ saññojanānaṃ pahīnattā uttaripaṭilābhatthāya vipassati. Vītarāgo saṅkhārupekkhaṃ sabbakilesānaṃ pahīnattā diṭṭhadhammasukhavihāratthāya vipassati. Evaṃ puthujjanassa ca sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti pahīnaṭṭhena ca appahīnaṭṭhena ca.
කථං සෙක්‌ඛස්‌ස ච වීතරාගස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො නානත්‌තං හොති? සෙක්‌ඛො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං අභිනන්‌දති වා විපස්‌සති වා පටිසඞ්‌ඛාය වා ඵලසමාපත්‌තිං සමාපජ්‌ජති. වීතරාගො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛං විපස්‌සති වා පටිසඞ්‌ඛාය වා ඵලසමාපත්‌තිං සමාපජ්‌ජති, තදජ්‌ඣුපෙක්‌ඛිත්‌වා සුඤ්‌ඤතවිහාරෙන වා අනිමිත්‌තවිහාරෙන වා අප්‌පණිහිතවිහාරෙන වා විහරති. එවං සෙක්‌ඛස්‌ස ච වීතරාගස්‌ස ච සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාය චිත්‌තස්‌ස අභිනීහාරො නානත්‌තං හොති විහාරසමාපත්‌තට්‌ඨෙන.
Kathaṃ sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti? Sekkho saṅkhārupekkhaṃ abhinandati vā vipassati vā paṭisaṅkhāya vā phalasamāpattiṃ samāpajjati. Vītarāgo saṅkhārupekkhaṃ vipassati vā paṭisaṅkhāya vā phalasamāpattiṃ samāpajjati, tadajjhupekkhitvā suññatavihārena vā animittavihārena vā appaṇihitavihārena vā viharati. Evaṃ sekkhassa ca vītarāgassa ca saṅkhārupekkhāya cittassa abhinīhāro nānattaṃ hoti vihārasamāpattaṭṭhena.
57. කති සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා සමථවසෙන උප්‌පජ්‌ජන්‌ති? කති සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා විපස්‌සනාවසෙන උප්‌පජ්‌ජන්‌ති? අට්‌ඨ සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා සමථවසෙන උප්‌පජ්‌ජන්‌ති. දස සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා විපස්‌සනාවසෙන උප්‌පජ්‌ජන්‌ති.
57. Kati saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti? Kati saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjanti? Aṭṭha saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti. Dasa saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjanti.
කතමා අට්‌ඨ සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා සමථවසෙන උප්‌පජ්‌ජන්‌ති? පඨමං ඣානං පටිලාභත්‌ථාය නීවරණෙ පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. දුතියං ඣානං පටිලාභත්‌ථාය විතක්‌කවිචාරෙ පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. තතියං ඣානං පටිලාභත්‌ථාය පීතිං පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං . චතුත්‌ථං ඣානං පටිලාභත්‌ථාය සුඛදුක්‌ඛෙ පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. ආකාසානඤ්‌චායතනසමාපත්‌තිං පටිලාභත්‌ථාය රූපසඤ්‌ඤං පටිඝසඤ්‌ඤං නානත්‌තසඤ්‌ඤං පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනසමාපත්‌තිං පටිලාභත්‌ථාය ආකාසානඤ්‌චායතනසඤ්‌ඤං පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනසමාපත්‌තිං පටිලාභත්‌ථාය විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනසඤ්‌ඤං පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනසමාපත්‌තිං පටිලාභත්‌ථාය ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනසඤ්‌ඤං පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. ඉමා අට්‌ඨ සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා සමථවසෙන උප්‌පජ්‌ජන්‌ති.
Katamā aṭṭha saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti? Paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya nīvaraṇe paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Dutiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya vitakkavicāre paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Tatiyaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya pītiṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ . Catutthaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya sukhadukkhe paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya ākāsānañcāyatanasaññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Ākiñcaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya viññāṇañcāyatanasaññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya ākiñcaññāyatanasaññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Imā aṭṭha saṅkhārupekkhā samathavasena uppajjanti.
කතමා දස සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා විපස්‌සනාවසෙන උප්‌පජ්‌ජන්‌ති? සොතාපත්‌තිමග්‌ගං පටිලාභත්‌ථාය උප්‌පාදං පවත්‌තං නිමිත්‌තං ආයූහනං පටිසන්‌ධිං ගතිං නිබ්‌බත්‌තිං උපපත්‌තිං ජාතිං ජරං බ්‍යාධිං මරණං සොකං පරිදෙවං උපායාසං පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. සොතාපත්‌තිඵලසමාපත්‌තත්‌ථාය උප්‌පාදං පවත්‌තං නිමිත්‌තං ආයූහනං පටිසන්‌ධිං…පෙ.… පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. සකදාගාමිමග්‌ගං පටිලාභත්‌ථාය…පෙ.… සකදාගාමිඵලසමාපත්‌තත්‌ථාය…පෙ.… අනාගාමිමග්‌ගං පටිලාභත්‌ථාය…පෙ.… අනාගාමිඵලසමාපත්‌තත්‌ථාය …පෙ.… අරහත්‌තමග්‌ගං පටිලාභත්‌ථාය උප්‌පාදං පවත්‌තං නිමිත්‌තං ආයූහනං පටිසන්‌ධිං ගතිං නිබ්‌බත්‌තිං උපපත්‌තිං ජාතිං ජරං බ්‍යාධිං මරණං සොකං පරිදෙවං උපායාසං පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. අරහත්‌තඵලසමාපත්‌තත්‌ථාය…පෙ.… සුඤ්‌ඤතවිහාරසමාපත්‌තත්‌ථාය…පෙ.… අනිමිත්‌තවිහාරසමාපත්‌තත්‌ථාය උප්‌පාදං පවත්‌තං නිමිත්‌තං ආයූහනං පටිසන්‌ධිං…පෙ.… පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං. ඉමා දස සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා විපස්‌සනාවසෙන උප්‌පජ්‌ජන්‌ති.
Katamā dasa saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjanti? Sotāpattimaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Sotāpattiphalasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ…pe… paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Sakadāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya…pe… sakadāgāmiphalasamāpattatthāya…pe… anāgāmimaggaṃ paṭilābhatthāya…pe… anāgāmiphalasamāpattatthāya …pe… arahattamaggaṃ paṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jaraṃ byādhiṃ maraṇaṃ sokaṃ paridevaṃ upāyāsaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Arahattaphalasamāpattatthāya…pe… suññatavihārasamāpattatthāya…pe… animittavihārasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ…pe… paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ. Imā dasa saṅkhārupekkhā vipassanāvasena uppajjanti.
58. කති සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා කුසලා, කති අකුසලා, කති අබ්‍යාකතා? පන්‌නරස සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා කුසලා, තිස්‌සො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා අබ්‍යාකතා. නත්‌ථි සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා අකුසලා.
58. Kati saṅkhārupekkhā kusalā, kati akusalā, kati abyākatā? Pannarasa saṅkhārupekkhā kusalā, tisso saṅkhārupekkhā abyākatā. Natthi saṅkhārupekkhā akusalā.
පටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා, අට්‌ඨ චිත්‌තස්‌ස ගොචරා;
Paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā, aṭṭha cittassa gocarā;
පුථුජ්‌ජනස්‌ස ද්‌වෙ හොන්‌ති, තයො සෙක්‌ඛස්‌ස ගොචරා;
Puthujjanassa dve honti, tayo sekkhassa gocarā;
තයො ච වීතරාගස්‌ස, යෙහි චිත්‌තං විවට්‌ටති.
Tayo ca vītarāgassa, yehi cittaṃ vivaṭṭati.
අට්‌ඨ සමාධිස්‌ස පච්‌චයා, දස ඤාණස්‌ස ගොචරා;
Aṭṭha samādhissa paccayā, dasa ñāṇassa gocarā;
අට්‌ඨාරස සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා, තිණ්‌ණං විමොක්‌ඛාන පච්‌චයා.
Aṭṭhārasa saṅkhārupekkhā, tiṇṇaṃ vimokkhāna paccayā.
ඉමෙ අට්‌ඨාරසාකාරා, පඤ්‌ඤා යස්‌ස පරිච්‌චිතා;
Ime aṭṭhārasākārā, paññā yassa pariccitā;
කුසලො සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු, නානාදිට්‌ඨීසු න කම්‌පතීති.
Kusalo saṅkhārupekkhāsu, nānādiṭṭhīsu na kampatīti.
තං ඤාතට්‌ඨෙන ඤාණං, පජානනට්‌ඨෙන පඤ්‌ඤා. තෙන වුච්‌චති – ‘‘මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛාසන්‌තිට්‌ඨනා පඤ්‌ඤා සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාසු ඤාණං’’.
Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘muñcitukamyatāpaṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇaṃ’’.
සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාඤාණනිද්‌දෙසො නවමො.
Saṅkhārupekkhāñāṇaniddeso navamo.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / 9. සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛාඤාණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 9. Saṅkhārupekkhāñāṇaniddesavaṇṇanā
