| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
७. सङ्खतलक्खणसुत्तवण्णना
7. Saṅkhatalakkhaṇasuttavaṇṇanā
४७. सत्तमे समेच्च सम्भूय पच्चयेहि कतं सङ्खतं। निमित्तानीति सञ्जाननस्स निमित्तानि। हेतुपच्चयसमवाये उप्पज्जनं उप्पादो, अत्तलाभो। वयोति भङ्गो। ठितस्साति उप्पादक्खणतो उद्धं ठितिक्खणपत्तस्स। सा पनस्स अवत्था उप्पादावत्थाय भिन्नाति कत्वा अञ्ञथत्तं जराति च वुत्ता। यस्मा धम्मो उप्पज्जमानो एव भिज्जति, तथा सति उप्पादभङ्गा समानक्खणा सियुं, न च तं युज्जति, तस्मा उप्पादावत्थाय भिन्ना भङ्गाभिमुखावत्था जराति वेदितब्बा। ये पन ‘‘सङ्खारानं ठिति नत्थी’’ति वदन्ति, तेसं तं मिच्छा। यथा हि तस्सेव धम्मस्स उप्पादावत्थाय भिन्ना भङ्गावत्था इच्छिता, अञ्ञथा ‘‘अञ्ञं उप्पज्जति, अञ्ञं निरुज्झती’’ति आपज्जति, एवं उप्पज्जमानस्स भङ्गाभिमुखा धम्मा इच्छितब्बा। सा च ठितिक्खणो। न हि उप्पज्जमानो भिज्जतीति सक्का विञ्ञातुन्ति।
47. Sattame samecca sambhūya paccayehi kataṃ saṅkhataṃ. Nimittānīti sañjānanassa nimittāni. Hetupaccayasamavāye uppajjanaṃ uppādo, attalābho. Vayoti bhaṅgo. Ṭhitassāti uppādakkhaṇato uddhaṃ ṭhitikkhaṇapattassa. Sā panassa avatthā uppādāvatthāya bhinnāti katvā aññathattaṃ jarāti ca vuttā. Yasmā dhammo uppajjamāno eva bhijjati, tathā sati uppādabhaṅgā samānakkhaṇā siyuṃ, na ca taṃ yujjati, tasmā uppādāvatthāya bhinnā bhaṅgābhimukhāvatthā jarāti veditabbā. Ye pana ‘‘saṅkhārānaṃ ṭhiti natthī’’ti vadanti, tesaṃ taṃ micchā. Yathā hi tasseva dhammassa uppādāvatthāya bhinnā bhaṅgāvatthā icchitā, aññathā ‘‘aññaṃ uppajjati, aññaṃ nirujjhatī’’ti āpajjati, evaṃ uppajjamānassa bhaṅgābhimukhā dhammā icchitabbā. Sā ca ṭhitikkhaṇo. Na hi uppajjamāno bhijjatīti sakkā viññātunti.
सङ्खतन्ति तेभूमका धम्मा पच्चयसमुप्पन्नत्ता। यदि एवं मग्गफलधम्मा कथन्ति आह ‘‘मग्गफलानि पना’’तिआदि। लक्खणकथा हि यावदेव सम्मसनत्था। उप्पादक्खणे उप्पादो, न ठानभङ्गक्खणेसु। कस्मा? उप्पादउप्पादक्खणानं अञ्ञमञ्ञं परिच्छिन्नत्ता। यथा हि उप्पादसङ्खातेन विकारेन उप्पादक्खणो परिच्छिन्नो, एवं उप्पादक्खणेनपि उप्पादो परिच्छिन्नो। सेसद्वयेपि एसेव नयो। धम्मप्पवत्तिमत्ततायपि कालस्स लोकसमञ्ञावसेनेव वुत्तं। लक्खणं न सङ्खतं, सङ्खतं न लक्खणन्ति नेसं भेददस्सनं। अवत्थावतो हि अवत्था भिन्नावाति । परिच्छिन्नन्ति एत्थ उप्पादवयेहि ताव सङ्खतं परिच्छिन्नं होतु, जराय पन तं कथं परिच्छिन्नन्ति वुच्चति? न वुच्चति परिच्छेदो पुब्बन्तापरन्तमत्तेन, अथ खो सभावभेदेनाति नायं दोसो। सङ्खतं धम्मजातं परिच्छिन्नं तब्बन्तं धम्मजातं सङ्खतन्ति पञ्ञायति एवं तेसं अभावेन निब्बानमेतन्ति लक्खितब्बतो सञ्जानितब्बतो। इदानि ‘‘यथा ही’’तिआदिना यथावुत्तमत्तं उपमाहि विभावेति।
Saṅkhatanti tebhūmakā dhammā paccayasamuppannattā. Yadi evaṃ maggaphaladhammā kathanti āha ‘‘maggaphalāni panā’’tiādi. Lakkhaṇakathā hi yāvadeva sammasanatthā. Uppādakkhaṇe uppādo, na ṭhānabhaṅgakkhaṇesu. Kasmā? Uppādauppādakkhaṇānaṃ aññamaññaṃ paricchinnattā. Yathā hi uppādasaṅkhātena vikārena uppādakkhaṇo paricchinno, evaṃ uppādakkhaṇenapi uppādo paricchinno. Sesadvayepi eseva nayo. Dhammappavattimattatāyapi kālassa lokasamaññāvaseneva vuttaṃ. Lakkhaṇaṃ na saṅkhataṃ, saṅkhataṃ na lakkhaṇanti nesaṃ bhedadassanaṃ. Avatthāvato hi avatthā bhinnāvāti . Paricchinnanti ettha uppādavayehi tāva saṅkhataṃ paricchinnaṃ hotu, jarāya pana taṃ kathaṃ paricchinnanti vuccati? Na vuccati paricchedo pubbantāparantamattena, atha kho sabhāvabhedenāti nāyaṃ doso. Saṅkhataṃ dhammajātaṃ paricchinnaṃ tabbantaṃ dhammajātaṃ saṅkhatanti paññāyati evaṃ tesaṃ abhāvena nibbānametanti lakkhitabbato sañjānitabbato. Idāni ‘‘yathā hī’’tiādinā yathāvuttamattaṃ upamāhi vibhāveti.
सङ्खतलक्खणसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Saṅkhatalakkhaṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ७. सङ्खतलक्खणसुत्तं • 7. Saṅkhatalakkhaṇasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ७. सङ्खतलक्खणसुत्तवण्णना • 7. Saṅkhatalakkhaṇasuttavaṇṇanā
