| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๗. สงฺขตลกฺขณสุตฺตวณฺณนา
7. Saṅkhatalakkhaṇasuttavaṇṇanā
๔๗. สตฺตเม สเมจฺจ สมฺภูย ปจฺจเยหิ กตํ สงฺขตํฯ นิมิตฺตานีติ สญฺชานนสฺส นิมิตฺตานิฯ เหตุปจฺจยสมวาเย อุปฺปชฺชนํ อุปฺปาโท, อตฺตลาโภฯ วโยติ ภโงฺคฯ ฐิตสฺสาติ อุปฺปาทกฺขณโต อุทฺธํ ฐิติกฺขณปตฺตสฺสฯ สา ปนสฺส อวตฺถา อุปฺปาทาวตฺถาย ภินฺนาติ กตฺวา อญฺญถตฺตํ ชราติ จ วุตฺตาฯ ยสฺมา ธโมฺม อุปฺปชฺชมาโน เอว ภิชฺชติ, ตถา สติ อุปฺปาทภงฺคา สมานกฺขณา สิยุํ, น จ ตํ ยุชฺชติ, ตสฺมา อุปฺปาทาวตฺถาย ภินฺนา ภงฺคาภิมุขาวตฺถา ชราติ เวทิตพฺพาฯ เย ปน ‘‘สงฺขารานํ ฐิติ นตฺถี’’ติ วทนฺติ, เตสํ ตํ มิจฺฉาฯ ยถา หิ ตเสฺสว ธมฺมสฺส อุปฺปาทาวตฺถาย ภินฺนา ภงฺคาวตฺถา อิจฺฉิตา, อญฺญถา ‘‘อญฺญํ อุปฺปชฺชติ, อญฺญํ นิรุชฺฌตี’’ติ อาปชฺชติ, เอวํ อุปฺปชฺชมานสฺส ภงฺคาภิมุขา ธมฺมา อิจฺฉิตพฺพาฯ สา จ ฐิติกฺขโณฯ น หิ อุปฺปชฺชมาโน ภิชฺชตีติ สกฺกา วิญฺญาตุนฺติฯ
47. Sattame samecca sambhūya paccayehi kataṃ saṅkhataṃ. Nimittānīti sañjānanassa nimittāni. Hetupaccayasamavāye uppajjanaṃ uppādo, attalābho. Vayoti bhaṅgo. Ṭhitassāti uppādakkhaṇato uddhaṃ ṭhitikkhaṇapattassa. Sā panassa avatthā uppādāvatthāya bhinnāti katvā aññathattaṃ jarāti ca vuttā. Yasmā dhammo uppajjamāno eva bhijjati, tathā sati uppādabhaṅgā samānakkhaṇā siyuṃ, na ca taṃ yujjati, tasmā uppādāvatthāya bhinnā bhaṅgābhimukhāvatthā jarāti veditabbā. Ye pana ‘‘saṅkhārānaṃ ṭhiti natthī’’ti vadanti, tesaṃ taṃ micchā. Yathā hi tasseva dhammassa uppādāvatthāya bhinnā bhaṅgāvatthā icchitā, aññathā ‘‘aññaṃ uppajjati, aññaṃ nirujjhatī’’ti āpajjati, evaṃ uppajjamānassa bhaṅgābhimukhā dhammā icchitabbā. Sā ca ṭhitikkhaṇo. Na hi uppajjamāno bhijjatīti sakkā viññātunti.
สงฺขตนฺติ เตภูมกา ธมฺมา ปจฺจยสมุปฺปนฺนตฺตาฯ ยทิ เอวํ มคฺคผลธมฺมา กถนฺติ อาห ‘‘มคฺคผลานิ ปนา’’ติอาทิฯ ลกฺขณกถา หิ ยาวเทว สมฺมสนตฺถาฯ อุปฺปาทกฺขเณ อุปฺปาโท, น ฐานภงฺคกฺขเณสุฯ กสฺมา? อุปฺปาทอุปฺปาทกฺขณานํ อญฺญมญฺญํ ปริจฺฉินฺนตฺตาฯ ยถา หิ อุปฺปาทสงฺขาเตน วิกาเรน อุปฺปาทกฺขโณ ปริจฺฉิโนฺน, เอวํ อุปฺปาทกฺขเณนปิ อุปฺปาโท ปริจฺฉิโนฺนฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ ธมฺมปฺปวตฺติมตฺตตายปิ กาลสฺส โลกสมญฺญาวเสเนว วุตฺตํฯ ลกฺขณํ น สงฺขตํ, สงฺขตํ น ลกฺขณนฺติ เนสํ เภททสฺสนํฯ อวตฺถาวโต หิ อวตฺถา ภินฺนาวาติ ฯ ปริจฺฉินฺนนฺติ เอตฺถ อุปฺปาทวเยหิ ตาว สงฺขตํ ปริจฺฉินฺนํ โหตุ, ชราย ปน ตํ กถํ ปริจฺฉินฺนนฺติ วุจฺจติ? น วุจฺจติ ปริเจฺฉโท ปุพฺพนฺตาปรนฺตมเตฺตน, อถ โข สภาวเภเทนาติ นายํ โทโสฯ สงฺขตํ ธมฺมชาตํ ปริจฺฉินฺนํ ตพฺพนฺตํ ธมฺมชาตํ สงฺขตนฺติ ปญฺญายติ เอวํ เตสํ อภาเวน นิพฺพานเมตนฺติ ลกฺขิตพฺพโต สญฺชานิตพฺพโตฯ อิทานิ ‘‘ยถา หี’’ติอาทินา ยถาวุตฺตมตฺตํ อุปมาหิ วิภาเวติฯ
Saṅkhatanti tebhūmakā dhammā paccayasamuppannattā. Yadi evaṃ maggaphaladhammā kathanti āha ‘‘maggaphalāni panā’’tiādi. Lakkhaṇakathā hi yāvadeva sammasanatthā. Uppādakkhaṇe uppādo, na ṭhānabhaṅgakkhaṇesu. Kasmā? Uppādauppādakkhaṇānaṃ aññamaññaṃ paricchinnattā. Yathā hi uppādasaṅkhātena vikārena uppādakkhaṇo paricchinno, evaṃ uppādakkhaṇenapi uppādo paricchinno. Sesadvayepi eseva nayo. Dhammappavattimattatāyapi kālassa lokasamaññāvaseneva vuttaṃ. Lakkhaṇaṃ na saṅkhataṃ, saṅkhataṃ na lakkhaṇanti nesaṃ bhedadassanaṃ. Avatthāvato hi avatthā bhinnāvāti . Paricchinnanti ettha uppādavayehi tāva saṅkhataṃ paricchinnaṃ hotu, jarāya pana taṃ kathaṃ paricchinnanti vuccati? Na vuccati paricchedo pubbantāparantamattena, atha kho sabhāvabhedenāti nāyaṃ doso. Saṅkhataṃ dhammajātaṃ paricchinnaṃ tabbantaṃ dhammajātaṃ saṅkhatanti paññāyati evaṃ tesaṃ abhāvena nibbānametanti lakkhitabbato sañjānitabbato. Idāni ‘‘yathā hī’’tiādinā yathāvuttamattaṃ upamāhi vibhāveti.
สงฺขตลกฺขณสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Saṅkhatalakkhaṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๗. สงฺขตลกฺขณสุตฺตํ • 7. Saṅkhatalakkhaṇasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๗. สงฺขตลกฺขณสุตฺตวณฺณนา • 7. Saṅkhatalakkhaṇasuttavaṇṇanā
