Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්චපකරණ-අට්ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
5-22. සඞ්කිලිට්ඨත්තිකාදිවණ්ණනා
5-22. Saṅkiliṭṭhattikādivaṇṇanā
සඞ්කිලිට්ඨසඞ්කිලෙසිකත්තිකෙ සබ්බං කුසලත්තිකෙ වුත්තනයානුසාරෙනෙව වෙදිතබ්බං.
Saṅkiliṭṭhasaṅkilesikattike sabbaṃ kusalattike vuttanayānusāreneva veditabbaṃ.
79. විතක්කත්තිකෙ යථාකම්මූපගඤාණස්ස පරිකම්මන්ති දිබ්බචක්ඛුපරිකම්මමෙව තස්ස උප්පාදනත්ථාය පරිකම්මං. උප්පන්නස්ස පන වළඤ්ජනකාලෙ පරිකම්මං සන්ධායෙතං වුත්තං. සෙසමෙත්ථ යථාපාළිමෙව නිය්යාති.
79. Vitakkattike yathākammūpagañāṇassa parikammanti dibbacakkhuparikammameva tassa uppādanatthāya parikammaṃ. Uppannassa pana vaḷañjanakāle parikammaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Sesamettha yathāpāḷimeva niyyāti.
82. ති තදාරම්මණභවඞ්ගමූලභවඞ්ගානං වසෙන වුත්තං. සෙසමෙත්ථ සබ්බං පාළිවසෙනෙව වෙදිතබ්බං.
82. Ti tadārammaṇabhavaṅgamūlabhavaṅgānaṃ vasena vuttaṃ. Sesamettha sabbaṃ pāḷivaseneva veditabbaṃ.
දස්සනත්තිකෙ දස්සනෙන පහාතබ්බො රාගො උප්පජ්ජතීතිආදීසු දස්සනෙන පහාතබ්බො පුථුජ්ජනස්ස උප්පජ්ජති. භාවනාය පහාතබ්බො සොතාපන්නස්සාපීති එවං උපරිමස්ස උපරිමස්ස හෙට්ඨිමා හෙට්ඨිමා නුප්පජ්ජන්තීති වෙදිතබ්බා. දස්සනෙන පහාතබ්බො ධම්මො භාවනාය පහාතබ්බස්ස ධම්මස්ස එකෙනපි පච්චයෙන පච්චයො න හොති. සෙසමෙත්ථ පාළිං අනුගන්ත්වා කුසලත්තිකෙ වුත්තලක්ඛණවසෙනෙව වෙදිතබ්බං.
Dassanattike dassanena pahātabbo rāgo uppajjatītiādīsu dassanena pahātabbo puthujjanassa uppajjati. Bhāvanāya pahātabbo sotāpannassāpīti evaṃ uparimassa uparimassa heṭṭhimā heṭṭhimā nuppajjantīti veditabbā. Dassanena pahātabbo dhammo bhāvanāya pahātabbassa dhammassa ekenapi paccayena paccayo na hoti. Sesamettha pāḷiṃ anugantvā kusalattike vuttalakkhaṇavaseneva veditabbaṃ.
දස්සනෙනපහාතබ්බහෙතුකත්තිකෙ දස්සනෙනපහාතබ්බහෙතුකාදීනං විභාගො අට්ඨකථාකණ්ඩෙ වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බො. විචිකිච්ඡුද්ධච්චසහගතො මොහො අහෙතුකත්තා තතියපදෙ පවිට්ඨො. එවමෙත්ථ යෙසං දස්සනභාවනාහි පහාතබ්බො හෙතු අත්ථි, තෙ පහාතබ්බහෙතුකා. යෙසං සො නත්ථි තෙ නෙවදස්සනෙන නභාවනායපහාතබ්බහෙතුකාති ඉමං පහාතබ්බහෙතුකවිභාගං ඤත්වා සෙසං දස්සනෙනපහාතබ්බත්තිකෙ චෙව කුසලත්තිකෙ ච දස්සිතලක්ඛණානුසාරෙනෙව වෙදිතබ්බං.
Dassanenapahātabbahetukattike dassanenapahātabbahetukādīnaṃ vibhāgo aṭṭhakathākaṇḍe vuttanayeneva veditabbo. Vicikicchuddhaccasahagato moho ahetukattā tatiyapade paviṭṭho. Evamettha yesaṃ dassanabhāvanāhi pahātabbo hetu atthi, te pahātabbahetukā. Yesaṃ so natthi te nevadassanena nabhāvanāyapahātabbahetukāti imaṃ pahātabbahetukavibhāgaṃ ñatvā sesaṃ dassanenapahātabbattike ceva kusalattike ca dassitalakkhaṇānusāreneva veditabbaṃ.
ආචයගාමිත්තිකෙ ච පටිච්චවාරසංසට්ඨවාරෙසු අනුලොමං කුසලත්තිකසදිසමෙව. සෙසං විස්සජ්ජනතො ගණනතො ච යථාපාළිමෙව නිය්යාති.
Ācayagāmittike ca paṭiccavārasaṃsaṭṭhavāresu anulomaṃ kusalattikasadisameva. Sesaṃ vissajjanato gaṇanato ca yathāpāḷimeva niyyāti.
සෙක්ඛත්තිකෙ අසෙක්ඛො ධම්මො සෙක්ඛස්ස ධම්මස්ස න කෙනචි පච්චයෙන පච්චයො. සෙක්ඛො අසෙක්ඛස්ස අනන්තරපකතූපනිස්සයො පන හොති. සෙසමෙත්ථ යථාපාළිමෙව නිය්යාති, තථා පරිත්තත්තිකෙ.
Sekkhattike asekkho dhammo sekkhassa dhammassa na kenaci paccayena paccayo. Sekkho asekkhassa anantarapakatūpanissayo pana hoti. Sesamettha yathāpāḷimeva niyyāti, tathā parittattike.
පරිත්තාරම්මණත්තිකෙ අප්පමාණාරම්මණාචෙතනාති සෙක්ඛානං ගොත්රභුචෙතනා, පච්චවෙක්ඛණචෙතනාතිපි වත්තුං වට්ටති. විපාකානං පරිත්තාරම්මණානන්ති පටිසන්ධියං කම්මං ආරම්මණං කත්වා, පවත්තෙ චක්ඛුවිඤ්ඤාණාදිවසෙනරූපාදිආරම්මණං, තදාරම්මණවසෙන ජවනෙන ගහිතපරිත්තාරම්මණඤ්ච ආරම්මණං කත්වා උප්පන්නානං. යෙ පන ‘‘ගොත්රභුචිත්තෙන නත්ථි පටිසන්ධී’’ති වදන්ති, තෙ ඉමිනා සුත්තෙන පටිසෙධෙතබ්බා. සෙසමෙත්ථ පාළිනයෙනෙව වෙදිතබ්බං. හීනත්තිකො සඞ්කිලිට්ඨත්තිකසදිසො.
Parittārammaṇattike appamāṇārammaṇācetanāti sekkhānaṃ gotrabhucetanā, paccavekkhaṇacetanātipi vattuṃ vaṭṭati. Vipākānaṃ parittārammaṇānanti paṭisandhiyaṃ kammaṃ ārammaṇaṃ katvā, pavatte cakkhuviññāṇādivasenarūpādiārammaṇaṃ, tadārammaṇavasena javanena gahitaparittārammaṇañca ārammaṇaṃ katvā uppannānaṃ. Ye pana ‘‘gotrabhucittena natthi paṭisandhī’’ti vadanti, te iminā suttena paṭisedhetabbā. Sesamettha pāḷinayeneva veditabbaṃ. Hīnattiko saṅkiliṭṭhattikasadiso.
මිච්ඡත්තත්තිකෙ මිච්ඡත්තනියතො සම්මත්තනියතස්ස, සම්මත්තනියතො වා මිච්ඡත්තනියතස්ස කෙනචි පච්චයෙන පච්චයො න හොති. මිච්ඡත්තනියතො වා සම්මත්තනියතො වා සහජාතාධිපතිරහිතො නාම නත්ථි. සම්මත්තනියතෙ එකන්තතො ආරම්මණපුරෙජාතං නත්ථි, මිච්ඡත්තනියතෙ සියා ආරම්මණපුරෙජාතං. අනියතං චිත්තං ආරබ්භ නියතා මිච්ඡාදිට්ඨි උප්පජ්ජෙය්ය. සෙසා නියතං ආරබ්භ නියතං නුප්පජ්ජති, මිච්ඡත්තනියතං ගරුං කත්වා න කොචි ධම්මො උප්පජ්ජති. කුසලො මිච්ඡත්තස්ස උපනිස්සයපච්චයො න හොති. සෙසමෙත්ථ පාළියං වුත්තනයෙනෙව වෙදිතබ්බං.
Micchattattike micchattaniyato sammattaniyatassa, sammattaniyato vā micchattaniyatassa kenaci paccayena paccayo na hoti. Micchattaniyato vā sammattaniyato vā sahajātādhipatirahito nāma natthi. Sammattaniyate ekantato ārammaṇapurejātaṃ natthi, micchattaniyate siyā ārammaṇapurejātaṃ. Aniyataṃ cittaṃ ārabbha niyatā micchādiṭṭhi uppajjeyya. Sesā niyataṃ ārabbha niyataṃ nuppajjati, micchattaniyataṃ garuṃ katvā na koci dhammo uppajjati. Kusalo micchattassa upanissayapaccayo na hoti. Sesamettha pāḷiyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
මග්ගාරම්මණත්තිකෙ පටිච්චවාරස්ස අනුලොමෙ විපාකපච්චයො නත්ථි. කම්මපච්චයෙපි ඉමස්මිං තිකෙ නානාක්ඛණිකං න ලබ්භති, තථා උප්පන්නත්තිකඅතීතත්තිකෙසු. පච්චනීයෙ අහෙතුකං මග්ගාරම්මණන්ති අහෙතුකං මග්ගාරම්මණං, ආවජ්ජනං සන්ධායෙතං වුත්තං. සෙසමෙත්ථ පාළිඅනුසාරෙනෙව වෙදිතබ්බං.
Maggārammaṇattike paṭiccavārassa anulome vipākapaccayo natthi. Kammapaccayepi imasmiṃ tike nānākkhaṇikaṃ na labbhati, tathā uppannattikaatītattikesu. Paccanīye ahetukaṃ maggārammaṇanti ahetukaṃ maggārammaṇaṃ, āvajjanaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Sesamettha pāḷianusāreneva veditabbaṃ.
උප්පන්නත්තිකෙ ච අතීතත්තිකෙ ච පටිච්චවාරාදයො නත්ථි, පඤ්හාවාරමත්තමෙව ලබ්භති. කස්මා? පටිච්චවාරාදයො හි සහජාතපුරෙජාතානඤ්ඤෙව හොන්ති. ඉමෙ ච තිකා අතීතානාගතමිස්සකා. උප්පන්නත්තිකෙ චෙත්ථ අනන්තරභාගියාපි පච්චයා න ලබ්භන්ති. කස්මා? උප්පන්නත්තිකෙ අතීතස්ස අභාවතො. උප්පන්නො ච අනුප්පන්නො චාති ඉමෙ චෙත්ථ ද්වෙ ධම්මා උප්පන්නස්ස ච අනුප්පන්නස්ස චාති ඉමෙසං ද්වින්නං න කෙනචි පච්චයෙන පච්චයො. අනුප්පන්නො ච උප්පාදී චාති ඉමෙ පන ද්වෙ උප්පන්නස්ස ආරම්මණූපනිස්සයවසෙන ද්වීහි පච්චයෙහි පච්චයො. සෙසමෙත්ථ පාළියං ආගතනයෙනෙව වෙදිතබ්බං.
Uppannattike ca atītattike ca paṭiccavārādayo natthi, pañhāvāramattameva labbhati. Kasmā? Paṭiccavārādayo hi sahajātapurejātānaññeva honti. Ime ca tikā atītānāgatamissakā. Uppannattike cettha anantarabhāgiyāpi paccayā na labbhanti. Kasmā? Uppannattike atītassa abhāvato. Uppanno ca anuppanno cāti ime cettha dve dhammā uppannassa ca anuppannassa cāti imesaṃ dvinnaṃ na kenaci paccayena paccayo. Anuppanno ca uppādī cāti ime pana dve uppannassa ārammaṇūpanissayavasena dvīhi paccayehi paccayo. Sesamettha pāḷiyaṃ āgatanayeneva veditabbaṃ.
අතීතත්තිකෙ පච්චුප්පන්නං අතීතානාගතස්ස, අතීතානාගතඤ්ච අතීතානාගතස්ස න කෙනචි පච්චයෙන පච්චයො. නිබ්බානං පන ද්වීසුපි ඉමෙසු තිකෙසු නෙව පච්චයතො න පච්චයුප්පන්නතො ලබ්භති. සෙසමිධාපි පාළියං ආගතනයෙනෙව වෙදිතබ්බං.
Atītattike paccuppannaṃ atītānāgatassa, atītānāgatañca atītānāgatassa na kenaci paccayena paccayo. Nibbānaṃ pana dvīsupi imesu tikesu neva paccayato na paccayuppannato labbhati. Sesamidhāpi pāḷiyaṃ āgatanayeneva veditabbaṃ.
අජ්ඣත්තත්තිකෙ අජ්ඣත්තබහිද්ධාපදං න ගහිතං. අජ්ඣත්තබහිද්ධාසඞ්ඛාතා හි උභො රාසයො නෙව එකතො පච්චයා හොන්ති, න පච්චයුප්පන්නා; තස්මා හත්ථතලෙ ඨපිතස්ස සාසපස්ස වණ්ණොපි හත්ථතලවණ්ණෙන සද්ධිං එකතො ආරම්මණං න හොතීති වෙදිතබ්බො. යථා ච අජ්ඣත්තබහිද්ධාපදං, එවමෙත්ථ අජ්ඣත්තාරම්මණත්තිකෙපි අජ්ඣත්තබහිද්ධාරම්මණපදං න ලබ්භති. සෙසං යථාපාළිමෙව නිය්යාති.
Ajjhattattike ajjhattabahiddhāpadaṃ na gahitaṃ. Ajjhattabahiddhāsaṅkhātā hi ubho rāsayo neva ekato paccayā honti, na paccayuppannā; tasmā hatthatale ṭhapitassa sāsapassa vaṇṇopi hatthatalavaṇṇena saddhiṃ ekato ārammaṇaṃ na hotīti veditabbo. Yathā ca ajjhattabahiddhāpadaṃ, evamettha ajjhattārammaṇattikepi ajjhattabahiddhārammaṇapadaṃ na labbhati. Sesaṃ yathāpāḷimeva niyyāti.
සනිදස්සනත්තිකෙපි පාළිවසෙනෙව අත්ථො ගහෙතබ්බො. ගණනාපෙත්ථ පාළියං ආගතවාරෙ සඞ්ඛිපිත්වා හෙට්ඨා වුත්තනයෙනෙව සංසන්දනෙසු සංසන්දිත්වා වෙදිතබ්බාති.
Sanidassanattikepi pāḷivaseneva attho gahetabbo. Gaṇanāpettha pāḷiyaṃ āgatavāre saṅkhipitvā heṭṭhā vuttanayeneva saṃsandanesu saṃsanditvā veditabbāti.
ධම්මානුලොමෙ තිකපට්ඨානවණ්ණනා.
Dhammānulome tikapaṭṭhānavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්මපිටක • Abhidhammapiṭaka / පට්ඨානපාළි • Paṭṭhānapāḷi
5. සංකිලිට්ඨත්තිකං • 5. Saṃkiliṭṭhattikaṃ
6. විතක්කත්තිකං • 6. Vitakkattikaṃ
7. පීතිත්තිකං • 7. Pītittikaṃ
8. දස්සනෙනපහාතබ්බත්තිකං • 8. Dassanenapahātabbattikaṃ
9. දස්සනෙනපහාතබ්බහෙතුකත්තිකං • 9. Dassanenapahātabbahetukattikaṃ
10. ආචයගාමිත්තිකං • 10. Ācayagāmittikaṃ
11. සෙක්ඛත්තිකං • 11. Sekkhattikaṃ
12. පරිත්තත්තිකං • 12. Parittattikaṃ
13. පරිත්තාරම්මණත්තිකං • 13. Parittārammaṇattikaṃ
14. හීනත්තිකං • 14. Hīnattikaṃ
15. මිච්ඡත්තනියතත්තිකං • 15. Micchattaniyatattikaṃ
16. මග්ගාරම්මණත්තිකං • 16. Maggārammaṇattikaṃ
17. උප්පන්නත්තිකං • 17. Uppannattikaṃ
18. අතීතත්තිකං • 18. Atītattikaṃ
19. අතීතාරම්මණත්තිකං • 19. Atītārammaṇattikaṃ
20. අජ්ඣත්තත්තිකං • 20. Ajjhattattikaṃ
21. අජ්ඣත්තාරම්මණත්තිකං • 21. Ajjhattārammaṇattikaṃ
22. සනිදස්සනසප්පටිඝත්තිකං • 22. Sanidassanasappaṭighattikaṃ