| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
๘. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา
8. Sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā
๒๕๒-๓. อฎฺฐเม ตาทิสนฺติ อสูปพฺยญฺชนํฯ ยํกิญฺจิ ยาวกาลิกํ วา ยามกาลิกํ วาติ เอตฺถ ‘‘ยามกาลิก’’นฺติ อิมินา น เกวลํ ยาวกาลิเก เอว สนฺนิธิปจฺจยา ปาจิตฺติยํ, อถ โข ยามกาลิเกปีติ ทเสฺสติฯ นนุ จ ยามกาลิกํ เนว ขาทนีเยสุ อโนฺตคธํ, น โภชนีเยสุฯ เตเนว ปทภาชนีเย ‘‘ขาทนียํ นาม ปญฺจ โภชนานิ ยามกาลิกํ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ ฐเปตฺวา อวเสสํ ขาทนียํ นามฯ โภชนียํ นาม ปญฺจ โภชนานี’’ติ วุตฺตํ, ‘‘โย ปน ภิกฺขุ สนฺนิธิการกํ ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ขาเทยฺย วา ภุเญฺชยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ จ วุตฺตํ, ตสฺมา ยามกาลิเก ปาจิตฺติเยน ภวิตพฺพนฺติ กถํ วิญฺญายตีติ? วุจฺจเต – ปทภาชเน ขาทนีย-สทฺทสฺส อตฺถทสฺสนตฺถํ ‘‘ยามกาลิกํ ฐเปตฺวา’’ติ วุตฺตํ, น ปน สนฺนิธิปจฺจยา อนาปตฺติทสฺสนตฺถํฯ ขาทิตพฺพญฺหิ ยํกิญฺจิ ขาทนียนฺติ อธิเปฺปตํ, น จ ยามกาลิเกสุ กิญฺจิ ขาทิตพฺพํ อตฺถิ ปาตพฺยภาวโตฯ ตสฺมา กิญฺจาปิ ยามกาลิกํ ขาทนียโภชนีเยหิ น สงฺคหิตํ, ตถาปิ อนาปตฺติํ ทเสฺสเนฺตน ‘‘อนาปตฺติ ยามกาลิกํ ยาเม นิทหิตฺวา ภุญฺชตี’’ติ วจนโต ยามาติกฺกเม สนฺนิธิปจฺจยา ปาจิตฺติเยน ภวิตพฺพนฺติ วิญฺญายติฯ ‘‘ยามกาลิเกน, ภิกฺขเว, สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ ตทหุปฎิคฺคหิตํ ยาเม กปฺปติ, ยามาติกฺกเนฺต น กปฺปตี’’ติ (มหาว. ๓๐๕) อิมินาปิ จายมโตฺถ สิโทฺธฯ เตเนว ภควโต อธิปฺปายญฺญูหิ อฎฺฐกถาจริเยหิ ยามกาลิเก ปาจิตฺติยเมว วุตฺตํฯ
252-3. Aṭṭhame tādisanti asūpabyañjanaṃ. Yaṃkiñci yāvakālikaṃ vā yāmakālikaṃ vāti ettha ‘‘yāmakālika’’nti iminā na kevalaṃ yāvakālike eva sannidhipaccayā pācittiyaṃ, atha kho yāmakālikepīti dasseti. Nanu ca yāmakālikaṃ neva khādanīyesu antogadhaṃ, na bhojanīyesu. Teneva padabhājanīye ‘‘khādanīyaṃ nāma pañca bhojanāni yāmakālikaṃ sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ ṭhapetvā avasesaṃ khādanīyaṃ nāma. Bhojanīyaṃ nāma pañca bhojanānī’’ti vuttaṃ, ‘‘yo pana bhikkhu sannidhikārakaṃ khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā khādeyya vā bhuñjeyya vā, pācittiya’’nti ca vuttaṃ, tasmā yāmakālike pācittiyena bhavitabbanti kathaṃ viññāyatīti? Vuccate – padabhājane khādanīya-saddassa atthadassanatthaṃ ‘‘yāmakālikaṃ ṭhapetvā’’ti vuttaṃ, na pana sannidhipaccayā anāpattidassanatthaṃ. Khāditabbañhi yaṃkiñci khādanīyanti adhippetaṃ, na ca yāmakālikesu kiñci khāditabbaṃ atthi pātabyabhāvato. Tasmā kiñcāpi yāmakālikaṃ khādanīyabhojanīyehi na saṅgahitaṃ, tathāpi anāpattiṃ dassentena ‘‘anāpatti yāmakālikaṃ yāme nidahitvā bhuñjatī’’ti vacanato yāmātikkame sannidhipaccayā pācittiyena bhavitabbanti viññāyati. ‘‘Yāmakālikena, bhikkhave, sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ tadahupaṭiggahitaṃ yāme kappati, yāmātikkante na kappatī’’ti (mahāva. 305) imināpi cāyamattho siddho. Teneva bhagavato adhippāyaññūhi aṭṭhakathācariyehi yāmakālike pācittiyameva vuttaṃ.
ปฎิคฺคหเณติ คหณเมว สนฺธาย วุตฺตํฯ ปฎิคฺคหิตเมว หิ ตํ, ปุน ปฎิคฺคหณกิจฺจํ นตฺถิฯ เตเนว ‘‘อโชฺฌหริตุกามตาย คณฺหนฺตสฺส ปฎิคฺคหเณ’’ติ วุตฺตํฯ มาติกาฎฺฐกถายํ (กงฺขา. อฎฺฐ. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา) ปน ‘‘อโชฺฌหริสฺสามีติ คณฺหนฺตสฺส ปฎิคฺคหเณ’’อิเจฺจว วุตฺตํฯ ยนฺติ ยํ ปตฺตํฯ สนฺทิสฺสตีติ ยาคุยา อุปริ สนฺทิสฺสติฯ เตลวเณฺณ ปเตฺต สติปิ นิเสฺนหภาเว องฺคุลิยา ฆํสนฺตสฺส วณฺณวเสเนว เลขา ปญฺญายติ, ตสฺมา ตตฺถ อนาปตฺตีติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘สา อโพฺพหาริกา’’ติ วุตฺตํฯ สยํ ปฎิคฺคเหตฺวา อปริจฺจตฺตเมว หิ ทุติยทิวเส น วฎฺฎตีติ เอตฺถ ปฎิคฺคหเณ อนเปกฺขวิสฺสชฺชเนน อนุปสมฺปนฺนสฺส นิรเปกฺขทาเนน วา วิชหิตปฎิคฺคหณํ ปริจฺจตฺตเมว โหตีติ ‘‘อปริจฺจตฺต’’นฺติ อิมินา อุภยถาปิ อวิชหิตปฎิคฺคหณเมว วุตฺตํฯ ตสฺมา ยํ ปรสฺส ปริจฺจชิตฺวา อทินฺนมฺปิ สเจ ปฎิคฺคหเณ นิรเปกฺขวิสฺสชฺชเนน วิชหิตปฎิคฺคหณํ โหติ, ตมฺปิ ทุติยทิวเส วฎฺฎตีติ เวทิตพฺพํฯ
Paṭiggahaṇeti gahaṇameva sandhāya vuttaṃ. Paṭiggahitameva hi taṃ, puna paṭiggahaṇakiccaṃ natthi. Teneva ‘‘ajjhoharitukāmatāya gaṇhantassa paṭiggahaṇe’’ti vuttaṃ. Mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā) pana ‘‘ajjhoharissāmīti gaṇhantassa paṭiggahaṇe’’icceva vuttaṃ. Yanti yaṃ pattaṃ. Sandissatīti yāguyā upari sandissati. Telavaṇṇe patte satipi nisnehabhāve aṅguliyā ghaṃsantassa vaṇṇavaseneva lekhā paññāyati, tasmā tattha anāpattīti dassanatthaṃ ‘‘sā abbohārikā’’ti vuttaṃ. Sayaṃ paṭiggahetvā apariccattameva hi dutiyadivase na vaṭṭatīti ettha paṭiggahaṇe anapekkhavissajjanena anupasampannassa nirapekkhadānena vā vijahitapaṭiggahaṇaṃ pariccattameva hotīti ‘‘apariccatta’’nti iminā ubhayathāpi avijahitapaṭiggahaṇameva vuttaṃ. Tasmā yaṃ parassa pariccajitvā adinnampi sace paṭiggahaṇe nirapekkhavissajjanena vijahitapaṭiggahaṇaṃ hoti, tampi dutiyadivase vaṭṭatīti veditabbaṃ.
ยทิ เอวํ ‘‘ปโตฺต ทุโทฺธโต โหตี’’ติอาทีสุ กสฺมา อาปตฺติ วุตฺตาติ? ‘‘ปฎิคฺคหณํ อวิสฺสเชฺชตฺวาว สยํ วา อเญฺญน วา ตุจฺฉํ กตฺวา น สมฺมา โธวิตฺวา นิฎฺฐาปิเต ปเตฺต ลคฺคมฺปิ อวิชหิตปฎิคฺคหณเมว โหตีติ ตตฺถ อาปตฺตี’’ติ ตีสุปิ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ เกจิ ปน ‘‘สามเณรานํ ปริจฺจชนฺตีติ อิมสฺมิํ อธิกาเร ฐตฺวา ‘อปริจฺจตฺตเมวา’ติ วุตฺตตฺตา อนุปสมฺปนฺนสฺส ปริจฺจตฺตเมว วฎฺฎติ, อปริจฺจตฺตํ น วฎฺฎตีติ อาปนฺนํ, ตสฺมา นิราลยภาเวน ปฎิคฺคหเณ วิชหิเตปิ อนุปสมฺปนฺนสฺส อปริจฺจตฺตํ น วฎฺฎตี’’ติ วทนฺติ, ตํ ยุตฺตํ วิย น ทิสฺสติฯ ยทเคฺคน หิ ปฎิคฺคหณํ วิชหติ, ตทเคฺคน สนฺนิธิมฺปิ น กโรติ วิชหิตปฎิคฺคหณสฺส อปฺปฎิคฺคหิตสทิสตฺตาฯ ปฎิคฺคเหตฺวา นิทหิเตเยว จ สนฺนิธิปจฺจยา อาปตฺติ วุตฺตาฯ ‘‘ปฎิคฺคเหตฺวา เอกรตฺตํ วีตินามิตเสฺสตํ อธิวจน’’นฺติ หิ วุตฺตํฯ
Yadi evaṃ ‘‘patto duddhoto hotī’’tiādīsu kasmā āpatti vuttāti? ‘‘Paṭiggahaṇaṃ avissajjetvāva sayaṃ vā aññena vā tucchaṃ katvā na sammā dhovitvā niṭṭhāpite patte laggampi avijahitapaṭiggahaṇameva hotīti tattha āpattī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Keci pana ‘‘sāmaṇerānaṃ pariccajantīti imasmiṃ adhikāre ṭhatvā ‘apariccattamevā’ti vuttattā anupasampannassa pariccattameva vaṭṭati, apariccattaṃ na vaṭṭatīti āpannaṃ, tasmā nirālayabhāvena paṭiggahaṇe vijahitepi anupasampannassa apariccattaṃ na vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ yuttaṃ viya na dissati. Yadaggena hi paṭiggahaṇaṃ vijahati, tadaggena sannidhimpi na karoti vijahitapaṭiggahaṇassa appaṭiggahitasadisattā. Paṭiggahetvā nidahiteyeva ca sannidhipaccayā āpatti vuttā. ‘‘Paṭiggahetvā ekarattaṃ vītināmitassetaṃ adhivacana’’nti hi vuttaṃ.
ปาฬิยํ ‘‘สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ อาหารตฺถาย ปฎิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฎสฺสา’’ติอาทินา สนฺนิหิเตสุ สตฺตาหกาลิกยาวชีวิเกสุ ปุเรภตฺตมฺปิ อาหารตฺถาย อโชฺฌหรเณปิ ทุกฺกฎสฺส วุตฺตตฺตา ยามกาลิเกปิ อาหารตฺถาย อโชฺฌหรเณ วิสุํ ทุกฺกเฎนปิ ภวิตพฺพนฺติ อาห ‘‘อาหารตฺถาย อโชฺฌหรโต ทุกฺกเฎน สทฺธิํ ปาจิตฺติย’’นฺติฯ ปกติอามิเสติ โอทนาทิกปฺปิยามิเสฯ ยามกาลิกํ สติ ปจฺจเย สามิเสน มุเขน อโชฺฌหรโต เทฺวติ หิโยฺย ปฎิคฺคหิตยามกาลิกํ อชฺช ปุเรภตฺตํ สามิเสน มุเขน ภุญฺชโต สนฺนิหิตยามกาลิกปจฺจยา เอกํ ปาจิตฺติยํ, สนฺนิหิเตน สํสฎฺฐอามิสปจฺจยา เอกนฺติ เทฺว ปาจิตฺติยานิฯ วิกปฺปทฺวเยปีติ สามิเสน นิรามิเสนาติ วุตฺตวิธานทฺวเยฯ ทุกฺกฎํ วฑฺฒตีติ อาหารตฺถาย อโชฺฌหรณปจฺจยา ทุกฺกฎํ วฑฺฒติฯ ถุลฺลจฺจยญฺจ ทุกฺกฎญฺจ วฑฺฒตีติ มนุสฺสมํเส ถุลฺลจฺจยํ, เสสอกปฺปิยมํเสสุ ทุกฺกฎํ วฑฺฒติฯ
Pāḷiyaṃ ‘‘sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ āhāratthāya paṭiggaṇhāti, āpatti dukkaṭassā’’tiādinā sannihitesu sattāhakālikayāvajīvikesu purebhattampi āhāratthāya ajjhoharaṇepi dukkaṭassa vuttattā yāmakālikepi āhāratthāya ajjhoharaṇe visuṃ dukkaṭenapi bhavitabbanti āha ‘‘āhāratthāya ajjhoharato dukkaṭena saddhiṃ pācittiya’’nti. Pakatiāmiseti odanādikappiyāmise. Yāmakālikaṃ sati paccaye sāmisena mukhena ajjhoharato dveti hiyyo paṭiggahitayāmakālikaṃ ajja purebhattaṃ sāmisena mukhena bhuñjato sannihitayāmakālikapaccayā ekaṃ pācittiyaṃ, sannihitena saṃsaṭṭhaāmisapaccayā ekanti dve pācittiyāni. Vikappadvayepīti sāmisena nirāmisenāti vuttavidhānadvaye. Dukkaṭaṃ vaḍḍhatīti āhāratthāya ajjhoharaṇapaccayā dukkaṭaṃ vaḍḍhati. Thullaccayañca dukkaṭañca vaḍḍhatīti manussamaṃse thullaccayaṃ, sesaakappiyamaṃsesu dukkaṭaṃ vaḍḍhati.
๒๕๕. ปฎิคฺคหณปจฺจยา ตาว ทุกฺกฎนฺติ เอตฺถ สนฺนิหิตตฺตา ปุเรภตฺตมฺปิ ทุกฺกฎเมวฯ สติ ปจฺจเย ปน สนฺนิหิตมฺปิ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ เภสชฺชตฺถาย คณฺหนฺตสฺส ปริภุญฺชนฺตสฺส จ อนาปตฺติเยวฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ ยาวกาลิกยามกาลิกตา, สนฺนิธิภาโว, ตสฺส อโชฺฌหรณนฺติ อิมานิ ปเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ
255.Paṭiggahaṇapaccayā tāva dukkaṭanti ettha sannihitattā purebhattampi dukkaṭameva. Sati paccaye pana sannihitampi sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ bhesajjatthāya gaṇhantassa paribhuñjantassa ca anāpattiyeva. Sesamettha uttānameva. Yāvakālikayāmakālikatā, sannidhibhāvo, tassa ajjhoharaṇanti imāni panettha tīṇi aṅgāni.
สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๔. โภชนวโคฺค • 4. Bhojanavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๘. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา • 8. Sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๘. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา • 8. Sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๘. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา • 8. Sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๘. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทํ • 8. Sannidhikārakasikkhāpadaṃ
