| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
៨. សន្និធិការកសិក្ខាបទវណ្ណនា
8. Sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā
‘‘ការោ ករណំ កិរិយាតិ អត្ថតោ ឯក’’ន្តិ ឯតេន ការសទ្ទស្ស ភាវត្ថតំ ទស្សេតិ។ សម្មា និធានំ ឋបនំ សន្និធិ។ ‘‘បដិគ្គហេត្វា ឯករត្តំ វីតិនាមិតស្សេតំ នាម’’ន្តិ ឥមិនា បដិគ្គហេត្វា ឯករត្តំ វីតិនាមិតេ ឥមស្ស ទុទ្ធោតភាវំ ទស្សេតិ។ កិញ្ចាបិ យាមកាលិកំ ខាទនីយំ, ភោជនីយំ វា ន ហោតិ, ‘‘អនាបត្តិ យាមកាលិកំ យាមេ និទហិត្វា ភុញ្ជតី’’តិអាទិ វចនតោ បន តត្ថាបិ យាមាតិក្កមេ សន្និធិបច្ចយា បាចិត្តិយេន ភវិតព្ពន្តិ ‘‘យំ កិញ្ចិ យាវកាលិកំ វា យាមកាលិកំ វា’’តិ វុត្តំ។ ឥទានិ ទុទ្ធោតភាវមេវ វិភាវេតុំ ‘‘យំ អង្គុលិយា’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ យំ អង្គុលិយា ឃំសន្តស្ស លេខា បញ្ញាយតីតិ យំ បត្តំ ធោតំ អង្គុលិយា ឃំសន្តស្ស បត្តេ អង្គុលិលេខា បញ្ញាយតិ, សោ បត្តោ ទុទ្ធោតោ ហោតីតិ អត្ថោ។ តេលវណ្ណបត្តេ បន អង្គុលិលេខា បញ្ញាយតិ, សា អព្ពោហារិកា។ ស្នេហោតិ តេលំ។ សន្ទិស្សតីតិ យាគុយា ឧបរិ សន្ទិស្សតិ។ តាទិសេ បត្តេបីតិ បដិគ្គហណំ អវិស្សជ្ជិត្វា សយំ វា អញ្ញេន វា ភោជនំ នីហរិត្វា ន សម្មា ធោតេ បត្តេបិ។ បុនទិវសេ ភុញ្ជន្តស្ស បាចិត្តិយន្តិ បត្តេ លគ្គំ អវិជហិតប្បដិគ្គហណំ ហោតីតិ ទុតិយទិវសេ ភុញ្ជន្តស្ស បាចិត្តិយំ។ បរិច្ចត្តេ បន បត្តេ បុនទិវសេ ភុញ្ជន្តស្ស អនាបត្តិ។
‘‘Kāro karaṇaṃ kiriyāti atthato eka’’nti etena kārasaddassa bhāvatthataṃ dasseti. Sammā nidhānaṃ ṭhapanaṃ sannidhi. ‘‘Paṭiggahetvā ekarattaṃ vītināmitassetaṃnāma’’nti iminā paṭiggahetvā ekarattaṃ vītināmite imassa duddhotabhāvaṃ dasseti. Kiñcāpi yāmakālikaṃ khādanīyaṃ, bhojanīyaṃ vā na hoti, ‘‘anāpatti yāmakālikaṃ yāme nidahitvā bhuñjatī’’tiādi vacanato pana tatthāpi yāmātikkame sannidhipaccayā pācittiyena bhavitabbanti ‘‘yaṃ kiñci yāvakālikaṃ vā yāmakālikaṃ vā’’ti vuttaṃ. Idāni duddhotabhāvameva vibhāvetuṃ ‘‘yaṃ aṅguliyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yaṃ aṅguliyā ghaṃsantassa lekhā paññāyatīti yaṃ pattaṃ dhotaṃ aṅguliyā ghaṃsantassa patte aṅgulilekhā paññāyati, so patto duddhoto hotīti attho. Telavaṇṇapatte pana aṅgulilekhā paññāyati, sā abbohārikā. Snehoti telaṃ. Sandissatīti yāguyā upari sandissati. Tādise pattepīti paṭiggahaṇaṃ avissajjitvā sayaṃ vā aññena vā bhojanaṃ nīharitvā na sammā dhote pattepi. Punadivase bhuñjantassa pācittiyanti patte laggaṃ avijahitappaṭiggahaṇaṃ hotīti dutiyadivase bhuñjantassa pācittiyaṃ. Pariccatte pana patte punadivase bhuñjantassa anāpatti.
យំ បនាតិ យំ ភោជនំ បន។ អបរិច្ចត្តមេវ ហីតិ អនបេក្ខវិស្សជ្ជនេន វា អនុបសម្បន្នស្ស និរបេក្ខទានេន វា អបរិច្ចត្តមេវ។ កប្បិយ ភោជនន្តិ អន្តមសោ ឯកសិត្ថមត្តម្បិ កប្បិយភោជនំ។ អកប្បិយេសូតិ អកប្បិយមំសេសុ។ សេសេសូតិ មនុស្សមំសតោ អវសេសេសុ ហត្ថិអស្សសុនខអហិសីហព្យគ្ឃទីបិអច្ឆតរច្ឆមំសេសុ ចេវ អប្បដិវេក្ខិតេ ឧទ្ទិស្សកតមំសេ ច។ បាឡិយំ ‘‘សត្តាហកាលិកំ យាវជីវិកំ អាហារត្ថាយ បដិគ្គណ្ហាតិ, អាបត្តិ ទុក្កដស្សា’’តិអាទិនា (បាចិ. ២៥៥) សន្និហិតេសុ សត្តាហកាលិកយាវជីវិកេសុ បុរេភត្តម្បិ អាហារត្ថាយ អជ្ឈោហរណេបិ ទុក្កដស្ស វុត្តត្តា យាមកាលិកេបិ អាហារត្ថាយ អជ្ឈោហរណេបិ វិសុំ ទុក្កដេនាបិ ភវិតព្ពន្តិ អាហ ‘‘អាហារត្ថាយ អជ្ឈោហរតោ ទុក្កដេន សទ្ធិំ បាចិត្តិយ’’ន្តិ។ សព្ពវិកប្បេសូតិ ‘‘កប្បិយភោជនំ ភុញ្ជន្តស្សា’’តិអាទិនា វុត្តេសុ សព្ពេសុ វិកប្បេសុ អបរម្បិ បាចិត្តិយំ វឌ្ឍតិ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ (បាចិ. អដ្ឋ. ២៥៣) – កប្បិយភោជនេ ទ្វេ បាចិត្តិយានិ, មនុស្សមំសេ ថុល្លច្ចយេន សទ្ធិំ ទ្វេ បាចិត្តិយានិ, អវសេសេសុ បន អកប្បិយមំសេសុ ទុក្កដេន សទ្ធិំ ទ្វេ បាចិត្តិយានិ។ យាមកាលិកំ សតិ បច្ចយេ សាមិសេន មុខេន អជ្ឈោហរតោ ទ្វេ បាចិត្តិយានិ, និរាមិសេន ឯកមេវ។ អាហារត្ថាយ អជ្ឈោហរតោ វិកប្បទ្វយេបិ ទុក្កដេន សទ្ធិន្តិ។
Yaṃ panāti yaṃ bhojanaṃ pana. Apariccattameva hīti anapekkhavissajjanena vā anupasampannassa nirapekkhadānena vā apariccattameva. Kappiya bhojananti antamaso ekasitthamattampi kappiyabhojanaṃ. Akappiyesūti akappiyamaṃsesu. Sesesūti manussamaṃsato avasesesu hatthiassasunakhaahisīhabyagghadīpiacchataracchamaṃsesu ceva appaṭivekkhite uddissakatamaṃse ca. Pāḷiyaṃ ‘‘sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ āhāratthāya paṭiggaṇhāti, āpatti dukkaṭassā’’tiādinā (pāci. 255) sannihitesu sattāhakālikayāvajīvikesu purebhattampi āhāratthāya ajjhoharaṇepi dukkaṭassa vuttattā yāmakālikepi āhāratthāya ajjhoharaṇepi visuṃ dukkaṭenāpi bhavitabbanti āha ‘‘āhāratthāya ajjhoharato dukkaṭena saddhiṃ pācittiya’’nti. Sabbavikappesūti ‘‘kappiyabhojanaṃ bhuñjantassā’’tiādinā vuttesu sabbesu vikappesu aparampi pācittiyaṃ vaḍḍhati. Idaṃ vuttaṃ hoti (pāci. aṭṭha. 253) – kappiyabhojane dve pācittiyāni, manussamaṃse thullaccayena saddhiṃ dve pācittiyāni, avasesesu pana akappiyamaṃsesu dukkaṭena saddhiṃ dve pācittiyāni. Yāmakālikaṃ sati paccaye sāmisena mukhena ajjhoharato dve pācittiyāni, nirāmisena ekameva. Āhāratthāya ajjhoharato vikappadvayepi dukkaṭena saddhinti.
អវសេសេសូតិ យាមកាលិកាទិតោ អវសេសេសុ។ បាចិត្តិយំ វឌ្ឍតិយេវាតិ អបរម្បិ បាចិត្តិយំ វឌ្ឍតិយេវ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – សចេ វិកាលេ អជ្ឈោហរតិ, បកតិភោជនេ សន្និធិបច្ចយា ច វិកាលភោជនបច្ចយា ច ទ្វេ បាចិត្តិយានិ, អកប្បិយមំសេសុ មនុស្សមំសេ ថុល្លច្ចយេន សទ្ធិំ ទ្វេ បាចិត្តិយានិ, អវសេសេសុ ទុក្កដេន សទ្ធិំ ទ្វេតិ។
Avasesesūti yāmakālikādito avasesesu. Pācittiyaṃ vaḍḍhatiyevāti aparampi pācittiyaṃ vaḍḍhatiyeva. Idaṃ vuttaṃ hoti – sace vikāle ajjhoharati, pakatibhojane sannidhipaccayā ca vikālabhojanapaccayā ca dve pācittiyāni, akappiyamaṃsesu manussamaṃse thullaccayena saddhiṃ dve pācittiyāni, avasesesu dukkaṭena saddhiṃ dveti.
ពេលដ្ឋសីសោ នាម ជដិលសហស្សស្ស អព្ភន្តរេ ឯកោ មហាថេរោ។ តិកបាចិត្តិយន្តិ សន្និធិការកេ សន្និធិការកសញ្ញិវេមតិកអសន្និធិការកសញ្ញីនំ វសេន តីណិ បាចិត្តិយានិ។ សំសដ្ឋានីតិ សំសដ្ឋរសានិ។ សម្ភិន្នរសំ សន្ធាយេវ ហិ ‘‘តទហុបដិគ្គហិតំ កាលេ កប្បតី’’តិអាទិ វុត្តំ។ តេនាហ ‘‘តស្មា’’តិអាទិ។ ឯត្ថ ច អសម្ភិន្នរសន្តិ អមិស្សិតរសំ។ ឥទញ្ច សីតលបាយាសាទិនា សហ លទ្ធំ សប្បិបិណ្ឌាទិកំ សន្ធាយ វុត្តំ។ ‘‘សុធោតំ វា’’តិ ឥទំ បន បិណ្ឌបាតេន សទ្ធិំ លទ្ធំ តក្កោលជាតិផលាទិំ, យាគុអាទីសុ បក្ខិបិត្វា ទិន្នសិង្គីវេរាទិកញ្ច សន្ធាយ វុត្តំ។
Belaṭṭhasīso nāma jaṭilasahassassa abbhantare eko mahāthero. Tikapācittiyanti sannidhikārake sannidhikārakasaññivematikaasannidhikārakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Saṃsaṭṭhānīti saṃsaṭṭharasāni. Sambhinnarasaṃ sandhāyeva hi ‘‘tadahupaṭiggahitaṃ kāle kappatī’’tiādi vuttaṃ. Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi. Ettha ca asambhinnarasanti amissitarasaṃ. Idañca sītalapāyāsādinā saha laddhaṃ sappipiṇḍādikaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Sudhotaṃ vā’’ti idaṃ pana piṇḍapātena saddhiṃ laddhaṃ takkolajātiphalādiṃ, yāguādīsu pakkhipitvā dinnasiṅgīverādikañca sandhāya vuttaṃ.
តេនាតិ សត្តាហកាលិកេន។ តទហុ បដិគ្គហិតំ អស្សាតិ តទហុបដិគ្គហិតំ, តេន តទហុបដិគ្គហិតេន។ ឯស នយោ ‘‘ទ្វីហបដិគ្គហិតេនា’’តិអាទីសុបិ។ តស្មាតិ យស្មា បុរេភត្តំ បដិគ្គហិតម្បិ វដ្ដតិ, តស្មា។ បដិគ្គហិតំ សត្តាហំ កប្បតីតិ វុត្តន្តិ ‘‘សត្តាហកាលិកេន, ភិក្ខវេ, យាវជីវិកំ បដិគ្គហិតំ សត្តាហំ កប្បតិ, សត្តាហាតិក្កន្តេ ន កប្បតី’’តិ (មហាវ. ៣០៥) ភេសជ្ជក្ខន្ធកេ វុត្តំ។ កិញ្ចាបិ មុខេ ឯករត្តំ ន វុត្តំ, តថាបិ មុខេ បក្ខិត្តមេវ យស្មា សន្និធិ នាម ហោតិ, តស្មា ‘‘មុខសន្និធី’’តិ វុត្តំ។
Tenāti sattāhakālikena. Tadahu paṭiggahitaṃ assāti tadahupaṭiggahitaṃ, tena tadahupaṭiggahitena. Esa nayo ‘‘dvīhapaṭiggahitenā’’tiādīsupi. Tasmāti yasmā purebhattaṃ paṭiggahitampi vaṭṭati, tasmā. Paṭiggahitaṃ sattāhaṃ kappatīti vuttanti ‘‘sattāhakālikena, bhikkhave, yāvajīvikaṃ paṭiggahitaṃ sattāhaṃ kappati, sattāhātikkante na kappatī’’ti (mahāva. 305) bhesajjakkhandhake vuttaṃ. Kiñcāpi mukhe ekarattaṃ na vuttaṃ, tathāpi mukhe pakkhittameva yasmā sannidhi nāma hoti, tasmā ‘‘mukhasannidhī’’ti vuttaṃ.
ចតស្សោ កប្បិយភូមិយោតិ ឧស្សាវនន្តិកា, គោនិសាទិកា, គហបតិ, សម្មុតីតិ ចតស្សោ កប្បិយកុដិយោ។ តត្ថ ឧស្សាវនន្តិកា (មហាវ. អដ្ឋ. ២៩៥) នាម គេហេ ករិយមានេ សម្បរិវារេត្វា ឋិតេហិ ‘‘កប្បិយកុដិំ ករោម, កប្បិយកុដិំ ករោមា’’តិ វា ‘‘កប្បិយកុដិ កប្បិយកុដី’’តិ វា វទន្តេហិ ឋបិតបឋមិដ្ឋកថម្ភាទិកា សង្ឃស្ស វា ឯកស្ស ភិក្ខុនោ វា កុដិ។ យោ បន អារាមោ យេភុយ្យេន វា អបរិក្ខិត្តោ ហោតិ, សកលោបិ វា , សោ ‘‘គោនិសាទី’’តិ វុច្ចតិ។ គហបតីតិ យា ឋបេត្វា ភិក្ខុំ សេសេហិ ‘‘កប្បិយកុដិំ ទេមា’’តិ ទិន្នា, តេសំ វា សន្តកា។ សម្មុតិ នាម កម្មវាចាយ សាវេត្វា កតា។ កថំ បនេតាសំ វិនិច្ឆយោ ជានិតព្ពោតិ អាហ ‘‘តាសំ វិនិច្ឆយោ សមន្តបាសាទិកាយំ វុត្តោ’’តិ។
Catasso kappiyabhūmiyoti ussāvanantikā, gonisādikā, gahapati, sammutīti catasso kappiyakuṭiyo. Tattha ussāvanantikā (mahāva. aṭṭha. 295) nāma gehe kariyamāne samparivāretvā ṭhitehi ‘‘kappiyakuṭiṃ karoma, kappiyakuṭiṃ karomā’’ti vā ‘‘kappiyakuṭi kappiyakuṭī’’ti vā vadantehi ṭhapitapaṭhamiṭṭhakathambhādikā saṅghassa vā ekassa bhikkhuno vā kuṭi. Yo pana ārāmo yebhuyyena vā aparikkhitto hoti, sakalopi vā , so ‘‘gonisādī’’ti vuccati. Gahapatīti yā ṭhapetvā bhikkhuṃ sesehi ‘‘kappiyakuṭiṃ demā’’ti dinnā, tesaṃ vā santakā. Sammuti nāma kammavācāya sāvetvā katā. Kathaṃ panetāsaṃ vinicchayo jānitabboti āha ‘‘tāsaṃ vinicchayo samantapāsādikāyaṃ vutto’’ti.
សន្និធិការកសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
