| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ကင္ခာဝိတရဏီ-အဘိနဝ-ဋီကာ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
၈. သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
8. Sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā
‘‘ကာရော ကရဏံ ကိရိယာတိ အတ္ထတော ဧက’’န္တိ ဧတေန ကာရသဒ္ဒသ္သ ဘာဝတ္ထတံ ဒသ္သေတိ။ သမ္မာ နိဓာနံ ဌပနံ သန္နိဓိ။ ‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဧကရတ္တံ ဝီတိနာမိတသ္သေတံ နာမ’’န္တိ ဣမိနာ ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဧကရတ္တံ ဝီတိနာမိတေ ဣမသ္သ ဒုဒ္ဓောတဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ ကိဉ္စာပိ ယာမကာလိကံ ခာဒနီယံ, ဘောဇနီယံ ဝာ န ဟောတိ, ‘‘အနာပတ္တိ ယာမကာလိကံ ယာမေ နိဒဟိတ္ဝာ ဘုဉ္ဇတီ’’တိအာဒိ ဝစနတော ပန တတ္ထာပိ ယာမာတိက္ကမေ သန္နိဓိပစ္စယာ ပာစိတ္တိယေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ယာဝကာလိကံ ဝာ ယာမကာလိကံ ဝာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒာနိ ဒုဒ္ဓောတဘာဝမေဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယံ အင္ဂုလိယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ အင္ဂုလိယာ ဃံသန္တသ္သ လေခာ ပညာယတီတိ ယံ ပတ္တံ ဓောတံ အင္ဂုလိယာ ဃံသန္တသ္သ ပတ္တေ အင္ဂုလိလေခာ ပညာယတိ, သော ပတ္တော ဒုဒ္ဓောတော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေလဝဏ္ဏပတ္တေ ပန အင္ဂုလိလေခာ ပညာယတိ, သာ အဗ္ဗောဟာရိကာ။ သ္နေဟောတိ တေလံ။ သန္ဒိသ္သတီတိ ယာဂုယာ ဥပရိ သန္ဒိသ္သတိ။ တာဒိသေ ပတ္တေပီတိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ အဝိသ္သဇ္ဇိတ္ဝာ သယံ ဝာ အညေန ဝာ ဘောဇနံ နီဟရိတ္ဝာ န သမ္မာ ဓောတေ ပတ္တေပိ။ ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တသ္သ ပာစိတ္တိယန္တိ ပတ္တေ လဂ္ဂံ အဝိဇဟိတပ္ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဟောတီတိ ဒုတိယဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တသ္သ ပာစိတ္တိယံ။ ပရိစ္စတ္တေ ပန ပတ္တေ ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တသ္သ အနာပတ္တိ။
‘‘Kāro karaṇaṃ kiriyāti atthato eka’’nti etena kārasaddassa bhāvatthataṃ dasseti. Sammā nidhānaṃ ṭhapanaṃ sannidhi. ‘‘Paṭiggahetvā ekarattaṃ vītināmitassetaṃnāma’’nti iminā paṭiggahetvā ekarattaṃ vītināmite imassa duddhotabhāvaṃ dasseti. Kiñcāpi yāmakālikaṃ khādanīyaṃ, bhojanīyaṃ vā na hoti, ‘‘anāpatti yāmakālikaṃ yāme nidahitvā bhuñjatī’’tiādi vacanato pana tatthāpi yāmātikkame sannidhipaccayā pācittiyena bhavitabbanti ‘‘yaṃ kiñci yāvakālikaṃ vā yāmakālikaṃ vā’’ti vuttaṃ. Idāni duddhotabhāvameva vibhāvetuṃ ‘‘yaṃ aṅguliyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yaṃ aṅguliyā ghaṃsantassa lekhā paññāyatīti yaṃ pattaṃ dhotaṃ aṅguliyā ghaṃsantassa patte aṅgulilekhā paññāyati, so patto duddhoto hotīti attho. Telavaṇṇapatte pana aṅgulilekhā paññāyati, sā abbohārikā. Snehoti telaṃ. Sandissatīti yāguyā upari sandissati. Tādise pattepīti paṭiggahaṇaṃ avissajjitvā sayaṃ vā aññena vā bhojanaṃ nīharitvā na sammā dhote pattepi. Punadivase bhuñjantassa pācittiyanti patte laggaṃ avijahitappaṭiggahaṇaṃ hotīti dutiyadivase bhuñjantassa pācittiyaṃ. Pariccatte pana patte punadivase bhuñjantassa anāpatti.
ယံ ပနာတိ ယံ ဘောဇနံ ပန။ အပရိစ္စတ္တမေဝ ဟီတိ အနပေက္ခဝိသ္သဇ္ဇနေန ဝာ အနုပသမ္ပန္နသ္သ နိရပေက္ခဒာနေန ဝာ အပရိစ္စတ္တမေဝ။ ကပ္ပိယ ဘောဇနန္တိ အန္တမသော ဧကသိတ္ထမတ္တမ္ပိ ကပ္ပိယဘောဇနံ။ အကပ္ပိယေသူတိ အကပ္ပိယမံသေသု။ သေသေသူတိ မနုသ္သမံသတော အဝသေသေသု ဟတ္ထိအသ္သသုနခအဟိသီဟဗ္ယဂ္ဃဒီပိအစ္ဆတရစ္ဆမံသေသု စေဝ အပ္ပဋိဝေက္ခိတေ ဥဒ္ဒိသ္သကတမံသေ စ။ ပာဠိယံ ‘‘သတ္တာဟကာလိကံ ယာဝဇီဝိကံ အာဟာရတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိအာဒိနာ (ပာစိ. ၂၅၅) သန္နိဟိတေသု သတ္တာဟကာလိကယာဝဇီဝိကေသု ပုရေဘတ္တမ္ပိ အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရဏေပိ ဒုက္ကဋသ္သ ဝုတ္တတ္တာ ယာမကာလိကေပိ အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရဏေပိ ဝိသုံ ဒုက္ကဋေနာပိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရတော ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ပာစိတ္တိယ’’န္တိ။ သဗ္ဗဝိကပ္ပေသူတိ ‘‘ကပ္ပိယဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တသ္သာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တေသု သဗ္ဗေသု ဝိကပ္ပေသု အပရမ္ပိ ပာစိတ္တိယံ ဝဍ္ဎတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ (ပာစိ. အဋ္ဌ. ၂၅၃) – ကပ္ပိယဘောဇနေ ဒ္ဝေ ပာစိတ္တိယာနိ, မနုသ္သမံသေ ထုလ္လစ္စယေန သဒ္ဓိံ ဒ္ဝေ ပာစိတ္တိယာနိ, အဝသေသေသု ပန အကပ္ပိယမံသေသု ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ဒ္ဝေ ပာစိတ္တိယာနိ။ ယာမကာလိကံ သတိ ပစ္စယေ သာမိသေန မုခေန အဇ္ဈောဟရတော ဒ္ဝေ ပာစိတ္တိယာနိ, နိရာမိသေန ဧကမေဝ။ အာဟာရတ္ထာယ အဇ္ဈောဟရတော ဝိကပ္ပဒ္ဝယေပိ ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိန္တိ။
Yaṃ panāti yaṃ bhojanaṃ pana. Apariccattameva hīti anapekkhavissajjanena vā anupasampannassa nirapekkhadānena vā apariccattameva. Kappiya bhojananti antamaso ekasitthamattampi kappiyabhojanaṃ. Akappiyesūti akappiyamaṃsesu. Sesesūti manussamaṃsato avasesesu hatthiassasunakhaahisīhabyagghadīpiacchataracchamaṃsesu ceva appaṭivekkhite uddissakatamaṃse ca. Pāḷiyaṃ ‘‘sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ āhāratthāya paṭiggaṇhāti, āpatti dukkaṭassā’’tiādinā (pāci. 255) sannihitesu sattāhakālikayāvajīvikesu purebhattampi āhāratthāya ajjhoharaṇepi dukkaṭassa vuttattā yāmakālikepi āhāratthāya ajjhoharaṇepi visuṃ dukkaṭenāpi bhavitabbanti āha ‘‘āhāratthāya ajjhoharato dukkaṭena saddhiṃ pācittiya’’nti. Sabbavikappesūti ‘‘kappiyabhojanaṃ bhuñjantassā’’tiādinā vuttesu sabbesu vikappesu aparampi pācittiyaṃ vaḍḍhati. Idaṃ vuttaṃ hoti (pāci. aṭṭha. 253) – kappiyabhojane dve pācittiyāni, manussamaṃse thullaccayena saddhiṃ dve pācittiyāni, avasesesu pana akappiyamaṃsesu dukkaṭena saddhiṃ dve pācittiyāni. Yāmakālikaṃ sati paccaye sāmisena mukhena ajjhoharato dve pācittiyāni, nirāmisena ekameva. Āhāratthāya ajjhoharato vikappadvayepi dukkaṭena saddhinti.
အဝသေသေသူတိ ယာမကာလိကာဒိတော အဝသေသေသု။ ပာစိတ္တိယံ ဝဍ္ဎတိယေဝာတိ အပရမ္ပိ ပာစိတ္တိယံ ဝဍ္ဎတိယေဝ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သစေ ဝိကာလေ အဇ္ဈောဟရတိ, ပကတိဘောဇနေ သန္နိဓိပစ္စယာ စ ဝိကာလဘောဇနပစ္စယာ စ ဒ္ဝေ ပာစိတ္တိယာနိ, အကပ္ပိယမံသေသု မနုသ္သမံသေ ထုလ္လစ္စယေန သဒ္ဓိံ ဒ္ဝေ ပာစိတ္တိယာနိ, အဝသေသေသု ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ဒ္ဝေတိ။
Avasesesūti yāmakālikādito avasesesu. Pācittiyaṃ vaḍḍhatiyevāti aparampi pācittiyaṃ vaḍḍhatiyeva. Idaṃ vuttaṃ hoti – sace vikāle ajjhoharati, pakatibhojane sannidhipaccayā ca vikālabhojanapaccayā ca dve pācittiyāni, akappiyamaṃsesu manussamaṃse thullaccayena saddhiṃ dve pācittiyāni, avasesesu dukkaṭena saddhiṃ dveti.
ဗေလဋ္ဌသီသော နာမ ဇဋိလသဟသ္သသ္သ အဗ္ဘန္တရေ ဧကော မဟာထေရော။ တိကပာစိတ္တိယန္တိ သန္နိဓိကာရကေ သန္နိဓိကာရကသညိဝေမတိကအသန္နိဓိကာရကသညီနံ ဝသေန တီဏိ ပာစိတ္တိယာနိ။ သံသဋ္ဌာနီတိ သံသဋ္ဌရသာနိ။ သမ္ဘိန္နရသံ သန္ဓာယေဝ ဟိ ‘‘တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ ကပ္ပတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ စ အသမ္ဘိန္နရသန္တိ အမိသ္သိတရသံ။ ဣဒဉ္စ သီတလပာယာသာဒိနာ သဟ လဒ္ဓံ သပ္ပိပိဏ္ဍာဒိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘သုဓောတံ ဝာ’’တိ ဣဒံ ပန ပိဏ္ဍပာတေန သဒ္ဓိံ လဒ္ဓံ တက္ကောလဇာတိဖလာဒိံ, ယာဂုအာဒီသု ပက္ခိပိတ္ဝာ ဒိန္နသိင္ဂီဝေရာဒိကဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
Belaṭṭhasīso nāma jaṭilasahassassa abbhantare eko mahāthero. Tikapācittiyanti sannidhikārake sannidhikārakasaññivematikaasannidhikārakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Saṃsaṭṭhānīti saṃsaṭṭharasāni. Sambhinnarasaṃ sandhāyeva hi ‘‘tadahupaṭiggahitaṃ kāle kappatī’’tiādi vuttaṃ. Tenāha ‘‘tasmā’’tiādi. Ettha ca asambhinnarasanti amissitarasaṃ. Idañca sītalapāyāsādinā saha laddhaṃ sappipiṇḍādikaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Sudhotaṃ vā’’ti idaṃ pana piṇḍapātena saddhiṃ laddhaṃ takkolajātiphalādiṃ, yāguādīsu pakkhipitvā dinnasiṅgīverādikañca sandhāya vuttaṃ.
တေနာတိ သတ္တာဟကာလိကေန။ တဒဟု ပဋိဂ္ဂဟိတံ အသ္သာတိ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ, တေန တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေန။ ဧသ နယော ‘‘ဒ္ဝီဟပဋိဂ္ဂဟိတေနာ’’တိအာဒီသုပိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ။ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတီတိ ဝုတ္တန္တိ ‘‘သတ္တာဟကာလိကေန, ဘိက္ခဝေ, ယာဝဇီဝိကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတိ, သတ္တာဟာတိက္ကန္တေ န ကပ္ပတီ’’တိ (မဟာဝ. ၃၀၅) ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ မုခေ ဧကရတ္တံ န ဝုတ္တံ, တထာပိ မုခေ ပက္ခိတ္တမေဝ ယသ္မာ သန္နိဓိ နာမ ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘မုခသန္နိဓီ’’တိ ဝုတ္တံ။
Tenāti sattāhakālikena. Tadahu paṭiggahitaṃ assāti tadahupaṭiggahitaṃ, tena tadahupaṭiggahitena. Esa nayo ‘‘dvīhapaṭiggahitenā’’tiādīsupi. Tasmāti yasmā purebhattaṃ paṭiggahitampi vaṭṭati, tasmā. Paṭiggahitaṃ sattāhaṃ kappatīti vuttanti ‘‘sattāhakālikena, bhikkhave, yāvajīvikaṃ paṭiggahitaṃ sattāhaṃ kappati, sattāhātikkante na kappatī’’ti (mahāva. 305) bhesajjakkhandhake vuttaṃ. Kiñcāpi mukhe ekarattaṃ na vuttaṃ, tathāpi mukhe pakkhittameva yasmā sannidhi nāma hoti, tasmā ‘‘mukhasannidhī’’ti vuttaṃ.
စတသ္သော ကပ္ပိယဘူမိယောတိ ဥသ္သာဝနန္တိကာ, ဂောနိသာဒိကာ, ဂဟပတိ, သမ္မုတီတိ စတသ္သော ကပ္ပိယကုဋိယော။ တတ္ထ ဥသ္သာဝနန္တိကာ (မဟာဝ. အဋ္ဌ. ၂၉၅) နာမ ဂေဟေ ကရိယမာနေ သမ္ပရိဝာရေတ္ဝာ ဌိတေဟိ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမ, ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမာ’’တိ ဝာ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိ ကပ္ပိယကုဋီ’’တိ ဝာ ဝဒန္တေဟိ ဌပိတပဌမိဋ္ဌကထမ္ဘာဒိကာ သင္ဃသ္သ ဝာ ဧကသ္သ ဘိက္ခုနော ဝာ ကုဋိ။ ယော ပန အာရာမော ယေဘုယ္ယေန ဝာ အပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ, သကလောပိ ဝာ , သော ‘‘ဂောနိသာဒီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဂဟပတီတိ ယာ ဌပေတ္ဝာ ဘိက္ခုံ သေသေဟိ ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ဒေမာ’’တိ ဒိန္နာ, တေသံ ဝာ သန္တကာ။ သမ္မုတိ နာမ ကမ္မဝာစာယ သာဝေတ္ဝာ ကတာ။ ကထံ ပနေတာသံ ဝိနိစ္ဆယော ဇာနိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘တာသံ ဝိနိစ္ဆယော သမန္တပာသာဒိကာယံ ဝုတ္တော’’တိ။
Catasso kappiyabhūmiyoti ussāvanantikā, gonisādikā, gahapati, sammutīti catasso kappiyakuṭiyo. Tattha ussāvanantikā (mahāva. aṭṭha. 295) nāma gehe kariyamāne samparivāretvā ṭhitehi ‘‘kappiyakuṭiṃ karoma, kappiyakuṭiṃ karomā’’ti vā ‘‘kappiyakuṭi kappiyakuṭī’’ti vā vadantehi ṭhapitapaṭhamiṭṭhakathambhādikā saṅghassa vā ekassa bhikkhuno vā kuṭi. Yo pana ārāmo yebhuyyena vā aparikkhitto hoti, sakalopi vā , so ‘‘gonisādī’’ti vuccati. Gahapatīti yā ṭhapetvā bhikkhuṃ sesehi ‘‘kappiyakuṭiṃ demā’’ti dinnā, tesaṃ vā santakā. Sammuti nāma kammavācāya sāvetvā katā. Kathaṃ panetāsaṃ vinicchayo jānitabboti āha ‘‘tāsaṃ vinicchayo samantapāsādikāyaṃ vutto’’ti.
သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sannidhikārakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
