| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
२. उपोसथक्खन्धकं
2. Uposathakkhandhakaṃ
६८. सन्निपातानुजाननादिकथा
68. Sannipātānujānanādikathā
१३२. उपोसथक्खन्धके तरन्ति ओतरन्ति एत्थाति तित्थं, उदकतित्थं, तित्थं वियाति तित्थं, लद्धीति आह ‘‘तित्थं वुच्चति लद्धी’’ति। लद्धि हि बहूनं लद्धिकानं ओतरणट्ठानत्ता तित्थं नाम। अञ्ञन्ति सासनिकलद्धितो अञ्ञं। एतेसन्ति परिब्बाजकानं। इतोति इमस्मा सासनिकलद्धितो। यन्ति यं धम्मजातं। तेसन्ति अञ्ञतित्थियानं परिब्बाजकानं। ते लभन्तीति एत्थ तसद्दो मनुस्सविसयोति आह ‘‘ते मनुस्सा’’ति। मूगसूकराति एत्थ थूलसरीरस्स सूकरस्स सद्दमत्तस्सापि अभावतो मूगसूकरो नामाति आह ‘‘थूलसरीरसूकरा’’ति।
132. Uposathakkhandhake taranti otaranti etthāti titthaṃ, udakatitthaṃ, titthaṃ viyāti titthaṃ, laddhīti āha ‘‘titthaṃ vuccati laddhī’’ti. Laddhi hi bahūnaṃ laddhikānaṃ otaraṇaṭṭhānattā titthaṃ nāma. Aññanti sāsanikaladdhito aññaṃ. Etesanti paribbājakānaṃ. Itoti imasmā sāsanikaladdhito. Yanti yaṃ dhammajātaṃ. Tesanti aññatitthiyānaṃ paribbājakānaṃ. Te labhantīti ettha tasaddo manussavisayoti āha ‘‘te manussā’’ti. Mūgasūkarāti ettha thūlasarīrassa sūkarassa saddamattassāpi abhāvato mūgasūkaro nāmāti āha ‘‘thūlasarīrasūkarā’’ti.
१३५. अस्साति भिक्खुनो। सोति सम्पजानमुसावादो। किन्ति किं आपत्ति। दुक्कटन्ति पदस्स दुक्कटं कम्मन्ति आसङ्का भवेय्याति आह ‘‘दुक्कटापत्ती’’ति। सा च खो दुक्कटापत्ति मुसावादलक्खणेन न होतीति योजना। केन होतीति आह ‘‘भगवतो पन वचनेना’’ति। वचनेनाति च ‘‘सम्पजानमुसावादे किं होति? दुक्कटं होती’’ति (महाव॰ १३५) वचनेन। अकिरियसमुट्ठानाति आवि कत्तब्बाय आपत्तिया अकरणेन अकिरियसमुट्ठाना।
135.Assāti bhikkhuno. Soti sampajānamusāvādo. Kinti kiṃ āpatti. Dukkaṭanti padassa dukkaṭaṃ kammanti āsaṅkā bhaveyyāti āha ‘‘dukkaṭāpattī’’ti. Sā ca kho dukkaṭāpatti musāvādalakkhaṇena na hotīti yojanā. Kena hotīti āha ‘‘bhagavato pana vacanenā’’ti. Vacanenāti ca ‘‘sampajānamusāvāde kiṃ hoti? Dukkaṭaṃ hotī’’ti (mahāva. 135) vacanena. Akiriyasamuṭṭhānāti āvi kattabbāya āpattiyā akaraṇena akiriyasamuṭṭhānā.
मनुजेनाति मनुस्सेन। वाचाति वाचाय। यकारस्स हि लोपो। गिरन्ति सद्दं। परेति अञ्ञे पुग्गले। वाचसिकन्ति वाचातो समुट्ठितं। अयं पनेत्थ योजना – भिक्खु केनचि आसन्ने ठितेन मनुजेन वाचाय अनालपन्तो होति, परे दूरे ठिते पुग्गले सन्धाय गिरं महासद्दं नो च भणेय्य, एवम्पि वाचसिकमेव आपज्जेय्याति।
Manujenāti manussena. Vācāti vācāya. Yakārassa hi lopo. Giranti saddaṃ. Pareti aññe puggale. Vācasikanti vācāto samuṭṭhitaṃ. Ayaṃ panettha yojanā – bhikkhu kenaci āsanne ṭhitena manujena vācāya anālapanto hoti, pare dūre ṭhite puggale sandhāya giraṃ mahāsaddaṃ no ca bhaṇeyya, evampi vācasikameva āpajjeyyāti.
अन्तरायिकोति एत्थ करोत्यत्थे णिकपच्चयोति आह ‘‘अन्तरायकरो’’ति। ‘‘किमत्थाया’’ति इमिना किस्साति एत्थ तदत्थे चतुत्थीति दस्सेति, हेत्वत्थोपि युज्जतेव। सब्बत्थाति सब्बेसु ‘‘दुतियस्स झानस्स अधिगमाया’’तिआदीसु। इतीतिआदि निगमनं। उद्देसतो चाति ‘‘सुणातु मे भन्ते सङ्घो’’तिआदिउद्देसतो च। निद्देसतो चाति ‘‘पातिमोक्खन्ति आदिमेत’’न्तिआदिनिद्देसतो च।
Antarāyikoti ettha karotyatthe ṇikapaccayoti āha ‘‘antarāyakaro’’ti. ‘‘Kimatthāyā’’ti iminā kissāti ettha tadatthe catutthīti dasseti, hetvatthopi yujjateva. Sabbatthāti sabbesu ‘‘dutiyassa jhānassa adhigamāyā’’tiādīsu. Itītiādi nigamanaṃ. Uddesato cāti ‘‘suṇātu me bhante saṅgho’’tiādiuddesato ca. Niddesato cāti ‘‘pātimokkhanti ādimeta’’ntiādiniddesato ca.
१३६. देवसिकन्ति एत्थ णिकपच्चयो विच्छत्थे होतीति आह ‘‘दिवसे दिवसे’’ति। ततिये च सत्तमे च पक्खेति एकस्स उतुनो अट्ठसु पक्खेसु ततिये च सत्तमे च पक्खे। ‘‘वचनतो’’ति पदं ‘‘वट्टती’’ति पदे ञापकहेतु। तथारूपे पच्चयेति तथारूपे विकतिचारित्तसङ्खाते पच्चये। अनुवत्तितब्बन्ति अनुमतिं वत्तितब्बं। वचनतोपीति पिसद्दो पुब्बे ञापकहेतुं सम्पिण्डेति। एतन्ति ‘‘यस्मिं तस्मिं चातुद्दसे वा पन्नरसे वा उद्दिसितुं वट्टती’’ति वचनं।
136.Devasikanti ettha ṇikapaccayo vicchatthe hotīti āha ‘‘divase divase’’ti. Tatiye ca sattame ca pakkheti ekassa utuno aṭṭhasu pakkhesu tatiye ca sattame ca pakkhe. ‘‘Vacanato’’ti padaṃ ‘‘vaṭṭatī’’ti pade ñāpakahetu. Tathārūpe paccayeti tathārūpe vikaticārittasaṅkhāte paccaye. Anuvattitabbanti anumatiṃ vattitabbaṃ. Vacanatopīti pisaddo pubbe ñāpakahetuṃ sampiṇḍeti. Etanti ‘‘yasmiṃ tasmiṃ cātuddase vā pannarase vā uddisituṃ vaṭṭatī’’ti vacanaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi
६८. सन्निपातानुजानना • 68. Sannipātānujānanā
६९. पातिमोक्खुद्देसानुजानना • 69. Pātimokkhuddesānujānanā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / सन्निपातानुजाननादिकथा • Sannipātānujānanādikathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / सन्निपातानुजाननादिकथावण्णना • Sannipātānujānanādikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / सन्निपातानुजाननादिकथावण्णना • Sannipātānujānanādikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / सन्निपातानुजाननादिकथावण्णना • Sannipātānujānanādikathāvaṇṇanā
