Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā

    2. උපොසථක්‌ඛන්‌ධකවණ්‌ණනා

    2. Uposathakkhandhakavaṇṇanā

    සන්‌නිපාතානුජානනාදිකථාවණ්‌ණනා

    Sannipātānujānanādikathāvaṇṇanā

    132-3. තෙන සමයෙනාති අත්‌තනො ඔවාදපාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසෙ ධුරං නික්‌ඛිපිත්‌වා භික්‌ඛූනංයෙව විසුං උපොසථකරණං අනුජානිත්‌වා ඨිතසමයෙන. කො පන සොති? මජ්‌ඣිමබොධියං පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසප්‌පහොනකසික්‌ඛාපදානං පරිනිට්‌ඨානකාලො. තෙනෙවාහ ‘‘තානි නෙසං පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසං අනුජානෙය්‍ය’’න්‌ති. ‘‘එවඤ්‌ච පන, භික්‌ඛවෙ, උද්‌දිසිතබ්‌බ’’න්‌ති නිදානුද්‌දෙසං පඤ්‌ඤාපෙතුකාමතාය ච සික්‌ඛාපදානං උද්‌දෙසපරිච්‌ඡෙදනිදස්‌සනත්‌ථඤ්‌ච වුත්‌තං. අඤ්‌ඤථා ‘‘එවඤ්‌ච පන, භික්‌ඛවෙ, ඉමං සික්‌ඛාපදං උද්‌දිසෙය්‍යථා’’ති සබ්‌බසික්‌ඛාපදානං උද්‌දිසිතබ්‌බක්‌කමස්‌ස දස්‌සිතත්‌තා ඉදානි ‘‘එවඤ්‌ච පන, භික්‌ඛවෙ, උද්‌දිසිතබ්‌බ’’න්‌ති ඉදං නිරත්‌ථකං ආපජ්‌ජති, ඉදඤ්‌ච සබ්‌බසඞ්‌ඝුපොසථං සන්‌ධාය වුත්‌තං.

    132-3.Tenasamayenāti attano ovādapātimokkhuddese dhuraṃ nikkhipitvā bhikkhūnaṃyeva visuṃ uposathakaraṇaṃ anujānitvā ṭhitasamayena. Ko pana soti? Majjhimabodhiyaṃ pātimokkhuddesappahonakasikkhāpadānaṃ pariniṭṭhānakālo. Tenevāha ‘‘tāni nesaṃ pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti. ‘‘Evañca pana, bhikkhave, uddisitabba’’nti nidānuddesaṃ paññāpetukāmatāya ca sikkhāpadānaṃ uddesaparicchedanidassanatthañca vuttaṃ. Aññathā ‘‘evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyathā’’ti sabbasikkhāpadānaṃ uddisitabbakkamassa dassitattā idāni ‘‘evañca pana, bhikkhave, uddisitabba’’nti idaṃ niratthakaṃ āpajjati, idañca sabbasaṅghuposathaṃ sandhāya vuttaṃ.

    134. ‘‘යංනූන අය්‍යාපි…පෙ.… සන්‌නිපතෙය්‍යු’’න්‌ති බහූනං අධිකාරප්‌පවත්‌ති. තත්‍රාපි විනයං ආගම්‌ම වුත්‌තො භික්‌ඛු සාමි, න කෙවලං සඞ්‌ඝත්‌ථෙරොති දස්‌සනත්‌ථං, සඞ්‌ඝස්‌ස ගාරවයුත්‌තවචනාරහතාදස්‌සනත්‌ථඤ්‌ච ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ’’ති ආහ. තත්‌ථ සයං චෙ ථෙරො, භික්‌ඛුං සන්‌ධාය ‘‘ආවුසො’’ති වත්‌තුං යුජ්‌ජති. කථං පඤ්‌ඤායති? බුද්‌ධකාලෙ සඞ්‌ඝත්‌ථෙරො අබ්‍යත්‌තො නාම දුල්‌ලභො. සබ්‌බකම්‌මවාචාය පයොගනිදස්‌සනෙ ච ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ, සඞ්‌ඝො’’ ඉච්‌චෙව භගවා දස්‌සෙතීති චෙ? එවමෙතං තථා දස්‌සනතො. සඞ්‌ඝං උපාදාය සඞ්‌ඝත්‌ථෙරෙනාපි ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ, සඞ්‌ඝො’’ති වත්‌තබ්‌බං, භික්‌ඛුං උපාදාය ‘‘ආවුසො’’ති මහාකස්‌සපස්‌ස කම්‌මවාචාය පයොගදස්‌සනතො, පාරිසුද්‌ධිඋපොසථෙ ච ථෙරෙන භික්‌ඛුනා ‘‘පරිසුද්‌ධො අහං, ආවුසො’’ති පයොගදස්‌සනතො ච. ‘‘යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ල’’න්‌ති පරතො පඤ්‌ඤාපෙතබ්‌බෙ උපොසථකරණන්‌තරායෙ සන්‌ධායාහ. උපොසථස්‌ස බහුවිධත්‌තා සරූපතො වත්‌තුං ‘‘පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසෙය්‍යා’’ති ආහ. එත්‌තාවතා ඤත්‌තිං නිට්‌ඨපෙසි. ඤත්‌තිදුතියකම්‌මතො එව හි උපොසථකම්‌මං. න, තතියානුස්‌සාවනසම්‌භවතොති චෙ? න, අඤ්‌ඤෙහි ඤත්‌තිචතුත්‌ථකම්‌මෙහි අසදිසත්‌තා. න හි එත්‌ථ චතුක්‌ඛත්‌තුං ‘‘සුණාතු මෙ’’ති ආරභීයතීති. අඤ්‌ඤෙහි ඤත්‌තිදුතියෙහි අසදිසත්‌තා ඤත්‌තිදුතියම්‌පි මාහොතූති චෙ? න, ඤත්‌තිදුතියකම්‌මස්‌ස අඤ්‌ඤථාපි කත්‌තබ්‌බතො. තථා හි ඤත්‌තිදුතියකම්‌මං එකච්‌චං අපලොකනවසෙනපි කාතුං වට්‌ටති, න අඤ්‌ඤං අඤ්‌ඤථා කාතුං වට්‌ටති. කථං පඤ්‌ඤායතීති? ඉදමෙව උපොසථකම්‌මං ඤාපකං.

    134. ‘‘Yaṃnūna ayyāpi…pe… sannipateyyu’’nti bahūnaṃ adhikārappavatti. Tatrāpi vinayaṃ āgamma vutto bhikkhu sāmi, na kevalaṃ saṅghattheroti dassanatthaṃ, saṅghassa gāravayuttavacanārahatādassanatthañca ‘‘suṇātu me, bhante’’ti āha. Tattha sayaṃ ce thero, bhikkhuṃ sandhāya ‘‘āvuso’’ti vattuṃ yujjati. Kathaṃ paññāyati? Buddhakāle saṅghatthero abyatto nāma dullabho. Sabbakammavācāya payoganidassane ca ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho’’ icceva bhagavā dassetīti ce? Evametaṃ tathā dassanato. Saṅghaṃ upādāya saṅghattherenāpi ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho’’ti vattabbaṃ, bhikkhuṃ upādāya ‘‘āvuso’’ti mahākassapassa kammavācāya payogadassanato, pārisuddhiuposathe ca therena bhikkhunā ‘‘parisuddho ahaṃ, āvuso’’ti payogadassanato ca. ‘‘Yadi saṅghassa pattakalla’’nti parato paññāpetabbe uposathakaraṇantarāye sandhāyāha. Uposathassa bahuvidhattā sarūpato vattuṃ ‘‘pātimokkhaṃ uddiseyyā’’ti āha. Ettāvatā ñattiṃ niṭṭhapesi. Ñattidutiyakammato eva hi uposathakammaṃ. Na, tatiyānussāvanasambhavatoti ce? Na, aññehi ñatticatutthakammehi asadisattā. Na hi ettha catukkhattuṃ ‘‘suṇātu me’’ti ārabhīyatīti. Aññehi ñattidutiyehi asadisattā ñattidutiyampi māhotūti ce? Na, ñattidutiyakammassa aññathāpi kattabbato. Tathā hi ñattidutiyakammaṃ ekaccaṃ apalokanavasenapi kātuṃ vaṭṭati, na aññaṃ aññathā kātuṃ vaṭṭati. Kathaṃ paññāyatīti? Idameva uposathakammaṃ ñāpakaṃ.

    ‘‘කිං සඞ්‌ඝස්‌ස පුබ්‌බකිච්‌ච’’න්‌ති ඉදං න ඤත්‌ති නිට්‌ඨපෙත්‌වා වත්‌තබ්‌බං, තඤ්‌හි ඤත්‌තිතො පුරෙතරමෙව කරීයතීති. තස්‌මා ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ, සඞ්‌ඝො, කිං සඞ්‌ඝස්‌ස පුබ්‌බකිච්‌චං, යදි සඞ්‌ඝස්‌සා’’ති වත්‌තබ්‌බං සියාති? තථාපි න වත්‌තබ්‌බං, න හි තං ඤත්‌තියා අන්‌තොකරීයතීති. යදි එවං සබ්‌බත්‌ථ න වත්‌තබ්‌බං පයොජනාභාවාති චෙ? න, යථාගතට්‌ඨානෙයෙව වත්‌තබ්‌බතො, පරපදාපෙක්‌ඛතායාති වුත්‌තං හොති. ඉදං පුබ්‌බකිච්‌චං අකත්‌වා උපොසථං කරොන්‌තො සඞ්‌ඝො, පුග්‌ගලො වා ඨපනක්‌ඛෙත්‌තාතික්‌කමෙ ආපජ්‌ජති. න හි තස්‌මිං ඛෙත්‌තෙ අතික්‌කන්‌තෙ සම්‌මජ්‌ජනාසනොදකපදීපකරණෙ ආපත්‌තිමොක්‌ඛො හොති. උපොසථකම්‌මතො පුබ්‌බෙ කත්‌තබ්‌බකිච්‌චාකරණපච්‌චයත්‌තා තස්‌සා ආපත්‌තියා, න සා කම්‌මපරියොසානාපෙක්‌ඛා එත්‌ථාගතසම්‌පජානමුසාවාදාපත්‌ති විය, තස්‌මා පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසකො භික්‌ඛු ‘‘පාරිසුද්‌ධිං ආයස්‌මන්‌තො ආරොචෙථා’’ති වත්‌තුකාමො පඨමංයෙව පරිසුද්‌ධාපරිසුද්‌ධපච්‌චයං පුබ්‌බකිච්‌චං සරාපෙති. තඤ්‌හි කතං පරිසුද්‌ධපච්‌චයො හොති, අකතං අපරිසුද්‌ධපච්‌චයො, තෙනෙව උභයාපෙක්‌ඛාධිප්‌පායෙන ‘‘කතං න කත’’න්‌ති අවත්‌වා ‘‘කිං සඞ්‌ඝස්‌ස පුබ්‌බකිච්‌ච’’ මිච්‌චෙවාහ. තත්‌ථ අකතපක්‌ඛෙ තාව පාරිසුද්‌ධිආරොචනක්‌කමනිදස්‌සනත්‌ථං පරතො ‘‘යස්‌ස සියා ආපත්‌ති, සො ආවි කරෙය්‍යා’’ති ච, කතපක්‌ඛෙ ‘‘අසන්‌තියා ආපත්‌තියා තුණ්‌හී භවිතබ්‌බ’’න්‌ති ච වක්‌ඛති.

    ‘‘Kiṃ saṅghassa pubbakicca’’nti idaṃ na ñatti niṭṭhapetvā vattabbaṃ, tañhi ñattito puretarameva karīyatīti. Tasmā ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, kiṃ saṅghassa pubbakiccaṃ, yadi saṅghassā’’ti vattabbaṃ siyāti? Tathāpi na vattabbaṃ, na hi taṃ ñattiyā antokarīyatīti. Yadi evaṃ sabbattha na vattabbaṃ payojanābhāvāti ce? Na, yathāgataṭṭhāneyeva vattabbato, parapadāpekkhatāyāti vuttaṃ hoti. Idaṃ pubbakiccaṃ akatvā uposathaṃ karonto saṅgho, puggalo vā ṭhapanakkhettātikkame āpajjati. Na hi tasmiṃ khette atikkante sammajjanāsanodakapadīpakaraṇe āpattimokkho hoti. Uposathakammato pubbe kattabbakiccākaraṇapaccayattā tassā āpattiyā, na sā kammapariyosānāpekkhā etthāgatasampajānamusāvādāpatti viya, tasmā pātimokkhuddesako bhikkhu ‘‘pārisuddhiṃ āyasmanto ārocethā’’ti vattukāmo paṭhamaṃyeva parisuddhāparisuddhapaccayaṃ pubbakiccaṃ sarāpeti. Tañhi kataṃ parisuddhapaccayo hoti, akataṃ aparisuddhapaccayo, teneva ubhayāpekkhādhippāyena ‘‘kataṃ na kata’’nti avatvā ‘‘kiṃ saṅghassa pubbakicca’’ miccevāha. Tattha akatapakkhe tāva pārisuddhiārocanakkamanidassanatthaṃ parato ‘‘yassa siyā āpatti, so āvi kareyyā’’ti ca, katapakkhe ‘‘asantiyā āpattiyā tuṇhī bhavitabba’’nti ca vakkhati.

    පාරිසුද්‌ධිං ආයස්‌මන්‌තො ආරොචෙථ. කිංකාරණා? යස්‌මා පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසිස්‌සාමි. එත්‌ථ ච ‘‘උද්‌දිසාමී’’ති වත්‌තමානකාලං අපරාමසිත්‌වා ‘‘උද්‌දිසිස්‌සාමී’’ති අනාගතකාලපරාමසනෙන ය්‌වායං ‘‘දානි නෙසං පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසං අනුජානෙය්‍ය’’න්‌ති (මහාව. 150) එත්‌ථ වුත්‌තපාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසො, තං සන්‌ධාය ‘‘පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසිස්‌සාමී’’ති වුත්‌තන්‌ති එකෙ. යස්‌මා ‘‘පඤ්‌චිමෙ, භික්‌ඛවෙ, පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසා’’ති වුත්‌තං, තස්‌මා වත්‌තමානස්‌ස නිදානුද්‌දෙසසඞ්‌ඛාතස්‌ස පාතිමොක්‌ඛස්‌ස යදෙතං අන්‌තෙ ‘‘කච්‌චිත්‌ථ පරිසුද්‌ධා’’තිආදිකං යාවතතියානුස්‌සාවනං, තස්‌සෙව ආපත්‌තිඛෙත්‌තත්‌තා, අවයවෙපි අවයවීවොහාරසම්‌භවතො ච ඉධ ආපත්‌තිඛෙත්‌තමෙව සන්‌ධාය ‘‘පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසිස්‌සාමී’’ති වුත්‌තං. එවඤ්‌හි වුත්‌තෙ යස්‌මා පරතො ආපත්‌තිඛෙත්‌තං ආගමිස්‌සති, තස්‌මා ආපත්‌තිභීරුකා තුම්‌හෙ සබ්‌බෙව පඨමමෙව පාරිසුද්‌ධිං ආරොචෙථාති අයමත්‌ථො සම්‌භවති. වත්‌තමානකාලවසෙන වුත්‌තෙ ‘‘පාරිසුද්‌ධිං ආයස්‌මන්‌තො ආරොචෙථා’’ති වචනමෙව න සම්‌භවති තදාරොචනස්‌ස පඨමං ඉච්‌ඡිතබ්‌බත්‌තා, පගෙව තස්‌ස කරණාභාවෙන ‘‘පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසිස්‌සාමී’’ති වචනං. අයං නයො සන්‌තියා ආපත්‌තියා ආරොචනෙ යුජ්‌ජති, න තුණ්‌හීභාවෙ, අකම්‌මපරියොසානා තුණ්‌හීභාවප්‌පත්‌තිතො, එවං සන්‌තෙපි තස්‌මිං යුජ්‌ජතෙව. පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසකො හි අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං ආපත්‌තිආවිකරණං අකත්‌වා තුණ්‌හීභූතෙ භික්‌ඛූ පස්‌සිත්‌වා තෙනෙව තුණ්‌හීභාවෙන ආරොචිතපාරිසුද්‌ධිකො හුත්‌වා ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ’’ති පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසං ආරභි.

    Pārisuddhiṃ āyasmanto ārocetha. Kiṃkāraṇā? Yasmā pātimokkhaṃ uddisissāmi. Ettha ca ‘‘uddisāmī’’ti vattamānakālaṃ aparāmasitvā ‘‘uddisissāmī’’ti anāgatakālaparāmasanena yvāyaṃ ‘‘dāni nesaṃ pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti (mahāva. 150) ettha vuttapātimokkhuddeso, taṃ sandhāya ‘‘pātimokkhaṃ uddisissāmī’’ti vuttanti eke. Yasmā ‘‘pañcime, bhikkhave, pātimokkhuddesā’’ti vuttaṃ, tasmā vattamānassa nidānuddesasaṅkhātassa pātimokkhassa yadetaṃ ante ‘‘kaccittha parisuddhā’’tiādikaṃ yāvatatiyānussāvanaṃ, tasseva āpattikhettattā, avayavepi avayavīvohārasambhavato ca idha āpattikhettameva sandhāya ‘‘pātimokkhaṃ uddisissāmī’’ti vuttaṃ. Evañhi vutte yasmā parato āpattikhettaṃ āgamissati, tasmā āpattibhīrukā tumhe sabbeva paṭhamameva pārisuddhiṃ ārocethāti ayamattho sambhavati. Vattamānakālavasena vutte ‘‘pārisuddhiṃ āyasmanto ārocethā’’ti vacanameva na sambhavati tadārocanassa paṭhamaṃ icchitabbattā, pageva tassa karaṇābhāvena ‘‘pātimokkhaṃ uddisissāmī’’ti vacanaṃ. Ayaṃ nayo santiyā āpattiyā ārocane yujjati, na tuṇhībhāve, akammapariyosānā tuṇhībhāvappattito, evaṃ santepi tasmiṃ yujjateva. Pātimokkhuddesako hi aññamaññaṃ āpattiāvikaraṇaṃ akatvā tuṇhībhūte bhikkhū passitvā teneva tuṇhībhāvena ārocitapārisuddhiko hutvā ‘‘suṇātu me, bhante’’ti pātimokkhuddesaṃ ārabhi.

    එත්‌ථාහ – පඨමං ‘‘සඞ්‌ඝො උපොසථං කරෙය්‍ය, පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසෙය්‍යා’’ති වුත්‌තත්‌තා ඉධාපි ‘‘සඞ්‌ඝො උපොසථං කරිස්‌සති, පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසිස්‌සතී’’ති වත්‌තබ්‌බං, අථ ‘‘පුග්‌ගලස්‌ස උද්‌දෙසා’’ති ලක්‌ඛණත්‌තා යථාරුතමෙව වත්‌තබ්‌බං, තථාපි ‘‘උපොසථං කරිස්‌සාමි, පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසිස්‌සාමී’’ති වත්‌තබ්‌බන්‌ති? න වත්‌තබ්‌බං ලක්‌ඛණවිරොධතො, අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගතො ච. පුග්‌ගලස්‌ස උද්‌දෙසා එව හි සඞ්‌ඝස්‌ස උපොසථො කතො හොති, න පුග්‌ගලස්‌ස උපොසථකරණෙන. තඤ්‌ච සොව කරිස්‌සති, න සඞ්‌ඝොති අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගොව ආපජ්‌ජති. ‘‘සුණාථා’’ති වුත්‌තෙ අචිත්‌තසාමග්‌ගිප්‌පසඞ්‌ගභයා ‘‘සුණොමා’’ති වුත්‌තං. ‘‘සුණිස්‌සාමා’’ති වත්‌තබ්‌බං ‘‘උද්‌දිසිස්‌සාමී’’ති වුත්‌තත්‌තාති චෙ? න වත්‌තබ්‌බං, ආපත්‌තිඛෙත්‌තදස්‌සනාධිප්‌පායනිරපෙක්‌ඛතාය ‘‘සුණොම’’ ඉච්‌චෙව වත්‌තබ්‌බං. එකපදෙනෙව හිස්‌ස තදධිප්‌පායො අතික්‌කන්‌තොති. යදි එවං කිමත්‌ථං තං සබ්‌බෙහෙව ආරද්‌ධන්‌ති චෙ? ‘‘උද්‌දිසිස්‌සාමී’’ති ඉමිනා අසාධාරණවචනෙන ආපන්‌නස්‌ස අචිත්‌තසාමග්‌ගිප්‌පසඞ්‌ගනිවාරණත්‌ථං. සරමානෙනාති ඉමිනා චස්‌ස සම්‌පජානමුසාවාදස්‌ස සචිත්‌තකතං දස්‌සෙති. අන්‌තරායිකො ධම්‌මො වුත්‌තො භගවතාති එවං අකිරියසමුට්‌ඨානස්‌සාපි එවං පරිත්‌තකස්‌ස ඉමස්‌ස මුසාවාදස්‌ස මහාදීනවතං දස්‌සෙති. විසුද්‌ධාපෙක්‌ඛෙනාති සාවසෙසං ආපත්‌තිං උපාදාය අනාපත්‌තිභාවසඞ්‌ඛාතං අනවසෙසඤ්‌ච උපාදාය ගිහිභාවසඞ්‌ඛාතං විසුද්‌ධිං ඉච්‌ඡන්‌තෙන කස්‌මා ආවි කාතබ්‌බා? අන්‌තරායභාවානුපගමනෙන ඵාසුවිහාරපච්‌චයත්‌තා. ඉධ ‘‘අජ්‌ජුපොසථො පන්‌නරසො’’ති න වුත්‌තං පරතො දිවසනියමස්‌ස කත්‌තුකාමතාධිප්‌පායෙන අවුත්‌තත්‌තා. එවං පන තෙ භික්‌ඛූ සබ්‌බදිවසෙසු උද්‌දිසිංසු.

    Etthāha – paṭhamaṃ ‘‘saṅgho uposathaṃ kareyya, pātimokkhaṃ uddiseyyā’’ti vuttattā idhāpi ‘‘saṅgho uposathaṃ karissati, pātimokkhaṃ uddisissatī’’ti vattabbaṃ, atha ‘‘puggalassa uddesā’’ti lakkhaṇattā yathārutameva vattabbaṃ, tathāpi ‘‘uposathaṃ karissāmi, pātimokkhaṃ uddisissāmī’’ti vattabbanti? Na vattabbaṃ lakkhaṇavirodhato, aniṭṭhappasaṅgato ca. Puggalassa uddesā eva hi saṅghassa uposatho kato hoti, na puggalassa uposathakaraṇena. Tañca sova karissati, na saṅghoti aniṭṭhappasaṅgova āpajjati. ‘‘Suṇāthā’’ti vutte acittasāmaggippasaṅgabhayā ‘‘suṇomā’’ti vuttaṃ. ‘‘Suṇissāmā’’ti vattabbaṃ ‘‘uddisissāmī’’ti vuttattāti ce? Na vattabbaṃ, āpattikhettadassanādhippāyanirapekkhatāya ‘‘suṇoma’’ icceva vattabbaṃ. Ekapadeneva hissa tadadhippāyo atikkantoti. Yadi evaṃ kimatthaṃ taṃ sabbeheva āraddhanti ce? ‘‘Uddisissāmī’’ti iminā asādhāraṇavacanena āpannassa acittasāmaggippasaṅganivāraṇatthaṃ. Saramānenāti iminā cassa sampajānamusāvādassa sacittakataṃ dasseti. Antarāyiko dhammo vutto bhagavatāti evaṃ akiriyasamuṭṭhānassāpi evaṃ parittakassa imassa musāvādassa mahādīnavataṃ dasseti. Visuddhāpekkhenāti sāvasesaṃ āpattiṃ upādāya anāpattibhāvasaṅkhātaṃ anavasesañca upādāya gihibhāvasaṅkhātaṃ visuddhiṃ icchantena kasmā āvi kātabbā? Antarāyabhāvānupagamanena phāsuvihārapaccayattā. Idha ‘‘ajjuposatho pannaraso’’ti na vuttaṃ parato divasaniyamassa kattukāmatādhippāyena avuttattā. Evaṃ pana te bhikkhū sabbadivasesu uddisiṃsu.

    135. ‘‘ආදිමෙත’’න්‌ති සීලපාතිමොක්‌ඛමෙව වුත්‌තං, කිඤ්‌චාපි ගන්‌ථපාතිමොක්‌ඛො අධිප්‌පෙතො. ‘‘පඤ්‌චන්‌නං වා’’ති මාතිකායං වුත්‌තානං වසෙන වුත්‌තං. අනජ්‌ඣාපන්‌නො වාති පුග්‌ගලාධිට්‌ඨානදෙසනා. පොරාණගණ්‌ඨිපදෙ පන ‘‘‘උපොසථං කරෙය්‍යා’ති එත්‌තාවතා ඤත්‌ති හොති. යාවතතියානුස්‌සාවනා නාම ‘යස්‌ස සියා ආපත්‌තී’තිආදිවචනත්‌තයං, අන්‌තෙ ‘දුතියම්‌පි තතියම්‌පි පුච්‌ඡාමී’ති ඉදඤ්‌චාති දුවිධං. තත්‌ථ පඨමං ආපත්‌තිං සරිත්‌වා නිසින්‌නස්‌ස, දුතියං අසරන්‌තස්‌ස සාරණත්‌ථ’’න්‌ති වුත්‌තං. ‘‘වචීද්‌වාරෙ’’ති පාකටවසෙන උජුකමෙව වුත්‌තං. කිඤ්‌චාපි කායවිඤ්‌ඤත්‌තියාපි කරීයති, කායකම්‌මාභාවා පන වචීවිඤ්‌ඤත්‌තියායෙව ආවි කාතබ්‌බා. ‘‘සඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ වා’’තිආදි ලක්‌ඛණවචනං කිර. සඞ්‌ඝුපොසථකරණත්‌ථං සඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ චෙ නිසින්‌නො, තස්‌මිං සඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ. ගණුපොසථකරණත්‌ථඤ්‌චෙ ගණමජ්‌ඣෙ නිසින්‌නො, තස්‌මිං ගණමජ්‌ඣෙ. එකස්‌සෙව සන්‌තිකෙ චෙ පාරිසුද්‌ධිඋපොසථං කත්‌තුකාමො, තස්‌මිං එකපුග්‌ගලෙ ආවි කාතබ්‌බාති, ‘‘එතෙන න කෙවලං සඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ එවායං මුසාවාදො සම්‌භවති, අථ ඛො එත්‌ථ වුත්‌තලක්‌ඛණෙන අසතිපි ‘පාරිසුද්‌ධිං ආයස්‌මන්‌තො ආරොචෙථා’තිආදිවිධානෙ ගණුපොසථෙපි සාපත්‌තිකො හුත්‌වා උපොසථං කත්‌තුකාමො අනාරොචෙත්‌වා තුණ්‌හීභූතොව කරොති චෙ, සම්‌පජානමුසාවාදාපත්‌තිං ආපජ්‌ජතීති ඉමස්‌සත්‌ථස්‌ස ආවිකරණතො ලක්‌ඛණවචනං කිරෙත’’න්‌ති වදන්‌ති තක්‌කිකා. අඤ්‌ඤථා ‘‘ගණමජ්‌ඣෙවා’’ති න වුත්‌තන්‌ති තෙසං අධිප්‌පායො. ආරොචනාධිප්‌පායවසෙන වුත්‌තන්‌ති නො තක්‌කොති ආචරියො. ආරොචෙන්‌තො හි සඞ්‌ඝස්‌ස ආරොචෙමීති අධිප්‌පායෙන ආවි කරොන්‌තො සඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ ආවි කරොති නාම. අත්‌තනො උභතොපස්‌සෙ නිසින්‌නානං ආරොචෙන්‌තො ගණමජ්‌ඣෙ. එකස්‌සෙවාරොචෙස්‌සාමි සභාගස්‌සාති අධිප්‌පායෙන ආරොචෙන්‌තො එකපුග්‌ගලෙ ආරොචෙති නාම. පුබ්‌බෙ විභත්‌තපදස්‌ස පුන විභජනං අත්‌ථවිසෙසාභාවදීපනත්‌ථන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.

    135.‘‘Ādimeta’’nti sīlapātimokkhameva vuttaṃ, kiñcāpi ganthapātimokkho adhippeto. ‘‘Pañcannaṃ vā’’ti mātikāyaṃ vuttānaṃ vasena vuttaṃ. Anajjhāpanno vāti puggalādhiṭṭhānadesanā. Porāṇagaṇṭhipade pana ‘‘‘uposathaṃ kareyyā’ti ettāvatā ñatti hoti. Yāvatatiyānussāvanā nāma ‘yassa siyā āpattī’tiādivacanattayaṃ, ante ‘dutiyampi tatiyampi pucchāmī’ti idañcāti duvidhaṃ. Tattha paṭhamaṃ āpattiṃ saritvā nisinnassa, dutiyaṃ asarantassa sāraṇattha’’nti vuttaṃ. ‘‘Vacīdvāre’’ti pākaṭavasena ujukameva vuttaṃ. Kiñcāpi kāyaviññattiyāpi karīyati, kāyakammābhāvā pana vacīviññattiyāyeva āvi kātabbā. ‘‘Saṅghamajjhe vā’’tiādi lakkhaṇavacanaṃ kira. Saṅghuposathakaraṇatthaṃ saṅghamajjhe ce nisinno, tasmiṃ saṅghamajjhe. Gaṇuposathakaraṇatthañce gaṇamajjhe nisinno, tasmiṃ gaṇamajjhe. Ekasseva santike ce pārisuddhiuposathaṃ kattukāmo, tasmiṃ ekapuggale āvi kātabbāti, ‘‘etena na kevalaṃ saṅghamajjhe evāyaṃ musāvādo sambhavati, atha kho ettha vuttalakkhaṇena asatipi ‘pārisuddhiṃ āyasmanto ārocethā’tiādividhāne gaṇuposathepi sāpattiko hutvā uposathaṃ kattukāmo anārocetvā tuṇhībhūtova karoti ce, sampajānamusāvādāpattiṃ āpajjatīti imassatthassa āvikaraṇato lakkhaṇavacanaṃ kireta’’nti vadanti takkikā. Aññathā ‘‘gaṇamajjhevā’’ti na vuttanti tesaṃ adhippāyo. Ārocanādhippāyavasena vuttanti no takkoti ācariyo. Ārocento hi saṅghassa ārocemīti adhippāyena āvi karonto saṅghamajjhe āvi karoti nāma. Attano ubhatopasse nisinnānaṃ ārocento gaṇamajjhe. Ekassevārocessāmi sabhāgassāti adhippāyena ārocento ekapuggale āroceti nāma. Pubbe vibhattapadassa puna vibhajanaṃ atthavisesābhāvadīpanatthanti veditabbaṃ.

    136-7. ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, දෙවසිකං…පෙ.… දුක්‌කටස්‌සා’’ති වත්‌වා ‘‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, උපොසථෙ පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසිතු’’න්‌ති ඉදං අනුපොසථෙ එව තං දුක්‌කටං , උපොසථෙ පන දෙවසිකම්‌පි වට්‌ටතීති දීපෙති, තස්‌මා තෙ භික්‌ඛූ චාතුද්‌දසියං උද්‌දිසිත්‌වාපි පන්‌නරසියං උද්‌දිසිංසු, තෙනාහ ‘‘සකිං පක්‌ඛස්‌සා’’ති. තත්‌ථ පුරිමෙන සාමග්‌ගීදිවසො උපොසථදිවසො එවාති දීපෙති. උභයෙන අට්‌ඨමිං පටික්‌ඛිපිත්‌වා දෙවසිකං පටික්‌ඛෙපස්‌ස අතිප්‌පසඞ්‌ගං නිවාරෙති. කිං වුත්‌තං හොති? භින්‌නො චෙ සඞ්‌ඝො පාටිපදදිවසෙ සමග්‌ගො හොති, තස්‌මිං දිවසෙ සාමග්‌ගීඋපොසථං කරොන්‌තො උභයම්‌පි දුක්‌කටං ආපජ්‌ජන්‌තො උභයෙන එකීභූතෙන නිවාරිතො හොතීති වුත්‌තං හොති. අඤ්‌ඤථා සාමග්‌ගීඋපොසථො න දෙවසිකො. චෙ, අහොරත්‌තං කාතබ්‌බො. තස්‌මිඤ්‌ච පක්‌ඛෙ පකතිඋපොසථො න දෙවසිකො. චෙ, අහොරත්‌තං කාතබ්‌බො. තස්‌මිඤ්‌ච පක්‌ඛෙ පකතිඋපොසථො අනුද්‌දිට්‌ඨො. චෙ හොති, සාමග්‌ගීඋපොසථො කාතබ්‌බොති ආපජ්‌ජති. න අපවාදනයෙන ගහෙතබ්‌බත්‌තාති චෙ? න, අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගතො. කිං වුත්‌තං හොති? සාමග්‌ගීදිවසෙ සාමග්‌ගීඋපොසථං කත්‌වා පුන තස්‌මිං පක්‌ඛෙ පකතිඋපොසථදිවසෙ සම්‌පත්‌තෙ පකතිඋපොසථො න කාතබ්‌බොති. අපවාදොති. අපවාදිතබ්‌බට්‌ඨානතො අඤ්‌ඤත්‌ථ උස්‌සග්‌ගවිධානං නිවාරෙති.

    136-7.‘‘Na, bhikkhave, devasikaṃ…pe… dukkaṭassā’’ti vatvā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, uposathe pātimokkhaṃ uddisitu’’nti idaṃ anuposathe eva taṃ dukkaṭaṃ , uposathe pana devasikampi vaṭṭatīti dīpeti, tasmā te bhikkhū cātuddasiyaṃ uddisitvāpi pannarasiyaṃ uddisiṃsu, tenāha ‘‘sakiṃ pakkhassā’’ti. Tattha purimena sāmaggīdivaso uposathadivaso evāti dīpeti. Ubhayena aṭṭhamiṃ paṭikkhipitvā devasikaṃ paṭikkhepassa atippasaṅgaṃ nivāreti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Bhinno ce saṅgho pāṭipadadivase samaggo hoti, tasmiṃ divase sāmaggīuposathaṃ karonto ubhayampi dukkaṭaṃ āpajjanto ubhayena ekībhūtena nivārito hotīti vuttaṃ hoti. Aññathā sāmaggīuposatho na devasiko. Ce, ahorattaṃ kātabbo. Tasmiñca pakkhe pakatiuposatho na devasiko. Ce, ahorattaṃ kātabbo. Tasmiñca pakkhe pakatiuposatho anuddiṭṭho. Ce hoti, sāmaggīuposatho kātabboti āpajjati. Na apavādanayena gahetabbattāti ce? Na, aniṭṭhappasaṅgato. Kiṃ vuttaṃ hoti? Sāmaggīdivase sāmaggīuposathaṃ katvā puna tasmiṃ pakkhe pakatiuposathadivase sampatte pakatiuposatho na kātabboti. Apavādoti. Apavāditabbaṭṭhānato aññattha ussaggavidhānaṃ nivāreti.

    කිත්‌තාවතා නු ඛො සාමග්‌ගීති එත්‌ථායමධිප්‌පායො – සාමග්‌ගී නාමෙසා සභාගානං සන්‌නිපාතො. සභාගා ච නාම යත්‌තකා සහධම්‌මිකා, තෙ සබ්‌බෙපි හොන්‌ති, උදාහු ආවාසසභාගතාය සභාගා නාම හොන්‌තීති. තත්‌ථ යදි සහධම්‌මිකානං සාමග්‌ගී සාමග්‌ගී නාම, සබ්‌බෙසං පුථුවිභත්‌තානං සාමග්‌ගී ඉච්‌ඡිතබ්‌බා. අථාවසථවසෙන, එකාවාසසභාගානන්‌ති වුත්‌තං හොති. අඤ්‌ඤථා එකාවාසෙ සාමග්‌ගීති ආපජ්‌ජති. මා නො අගමාසීති අගතො මා හොති.

    Kittāvatānu kho sāmaggīti etthāyamadhippāyo – sāmaggī nāmesā sabhāgānaṃ sannipāto. Sabhāgā ca nāma yattakā sahadhammikā, te sabbepi honti, udāhu āvāsasabhāgatāya sabhāgā nāma hontīti. Tattha yadi sahadhammikānaṃ sāmaggī sāmaggī nāma, sabbesaṃ puthuvibhattānaṃ sāmaggī icchitabbā. Athāvasathavasena, ekāvāsasabhāgānanti vuttaṃ hoti. Aññathā ekāvāse sāmaggīti āpajjati. Mā no agamāsīti agato mā hoti.







    Related texts:



    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / සන්‌නිපාතානුජානනාදිකථා • Sannipātānujānanādikathā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / සන්‌නිපාතානුජානනාදිකථාවණ්‌ණනා • Sannipātānujānanādikathāvaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / සන්‌නිපාතානුජානනාදිකථාවණ්‌ණනා • Sannipātānujānanādikathāvaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 68. සන්‌නිපාතානුජානනාදිකථා • 68. Sannipātānujānanādikathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact