Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
൨. ഉപോസഥക്ഖന്ധകവണ്ണനാ
2. Uposathakkhandhakavaṇṇanā
സന്നിപാതാനുജാനനാദികഥാവണ്ണനാ
Sannipātānujānanādikathāvaṇṇanā
൧൩൨-൩. തേന സമയേനാതി അത്തനോ ഓവാദപാതിമോക്ഖുദ്ദേസേ ധുരം നിക്ഖിപിത്വാ ഭിക്ഖൂനംയേവ വിസും ഉപോസഥകരണം അനുജാനിത്വാ ഠിതസമയേന. കോ പന സോതി? മജ്ഝിമബോധിയം പാതിമോക്ഖുദ്ദേസപ്പഹോനകസിക്ഖാപദാനം പരിനിട്ഠാനകാലോ. തേനേവാഹ ‘‘താനി നേസം പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം അനുജാനേയ്യ’’ന്തി. ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഉദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി നിദാനുദ്ദേസം പഞ്ഞാപേതുകാമതായ ച സിക്ഖാപദാനം ഉദ്ദേസപരിച്ഛേദനിദസ്സനത്ഥഞ്ച വുത്തം. അഞ്ഞഥാ ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഇമം സിക്ഖാപദം ഉദ്ദിസേയ്യഥാ’’തി സബ്ബസിക്ഖാപദാനം ഉദ്ദിസിതബ്ബക്കമസ്സ ദസ്സിതത്താ ഇദാനി ‘‘ഏവഞ്ച പന, ഭിക്ഖവേ, ഉദ്ദിസിതബ്ബ’’ന്തി ഇദം നിരത്ഥകം ആപജ്ജതി, ഇദഞ്ച സബ്ബസങ്ഘുപോസഥം സന്ധായ വുത്തം.
132-3.Tenasamayenāti attano ovādapātimokkhuddese dhuraṃ nikkhipitvā bhikkhūnaṃyeva visuṃ uposathakaraṇaṃ anujānitvā ṭhitasamayena. Ko pana soti? Majjhimabodhiyaṃ pātimokkhuddesappahonakasikkhāpadānaṃ pariniṭṭhānakālo. Tenevāha ‘‘tāni nesaṃ pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti. ‘‘Evañca pana, bhikkhave, uddisitabba’’nti nidānuddesaṃ paññāpetukāmatāya ca sikkhāpadānaṃ uddesaparicchedanidassanatthañca vuttaṃ. Aññathā ‘‘evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyathā’’ti sabbasikkhāpadānaṃ uddisitabbakkamassa dassitattā idāni ‘‘evañca pana, bhikkhave, uddisitabba’’nti idaṃ niratthakaṃ āpajjati, idañca sabbasaṅghuposathaṃ sandhāya vuttaṃ.
൧൩൪. ‘‘യംനൂന അയ്യാപി…പേ॰… സന്നിപതേയ്യു’’ന്തി ബഹൂനം അധികാരപ്പവത്തി. തത്രാപി വിനയം ആഗമ്മ വുത്തോ ഭിക്ഖു സാമി, ന കേവലം സങ്ഘത്ഥേരോതി ദസ്സനത്ഥം, സങ്ഘസ്സ ഗാരവയുത്തവചനാരഹതാദസ്സനത്ഥഞ്ച ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ’’തി ആഹ. തത്ഥ സയം ചേ ഥേരോ, ഭിക്ഖും സന്ധായ ‘‘ആവുസോ’’തി വത്തും യുജ്ജതി. കഥം പഞ്ഞായതി? ബുദ്ധകാലേ സങ്ഘത്ഥേരോ അബ്യത്തോ നാമ ദുല്ലഭോ. സബ്ബകമ്മവാചായ പയോഗനിദസ്സനേ ച ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ’’ ഇച്ചേവ ഭഗവാ ദസ്സേതീതി ചേ? ഏവമേതം തഥാ ദസ്സനതോ. സങ്ഘം ഉപാദായ സങ്ഘത്ഥേരേനാപി ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ’’തി വത്തബ്ബം, ഭിക്ഖും ഉപാദായ ‘‘ആവുസോ’’തി മഹാകസ്സപസ്സ കമ്മവാചായ പയോഗദസ്സനതോ, പാരിസുദ്ധിഉപോസഥേ ച ഥേരേന ഭിക്ഖുനാ ‘‘പരിസുദ്ധോ അഹം, ആവുസോ’’തി പയോഗദസ്സനതോ ച. ‘‘യദി സങ്ഘസ്സ പത്തകല്ല’’ന്തി പരതോ പഞ്ഞാപേതബ്ബേ ഉപോസഥകരണന്തരായേ സന്ധായാഹ. ഉപോസഥസ്സ ബഹുവിധത്താ സരൂപതോ വത്തും ‘‘പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസേയ്യാ’’തി ആഹ. ഏത്താവതാ ഞത്തിം നിട്ഠപേസി. ഞത്തിദുതിയകമ്മതോ ഏവ ഹി ഉപോസഥകമ്മം. ന, തതിയാനുസ്സാവനസമ്ഭവതോതി ചേ? ന, അഞ്ഞേഹി ഞത്തിചതുത്ഥകമ്മേഹി അസദിസത്താ. ന ഹി ഏത്ഥ ചതുക്ഖത്തും ‘‘സുണാതു മേ’’തി ആരഭീയതീതി. അഞ്ഞേഹി ഞത്തിദുതിയേഹി അസദിസത്താ ഞത്തിദുതിയമ്പി മാഹോതൂതി ചേ? ന, ഞത്തിദുതിയകമ്മസ്സ അഞ്ഞഥാപി കത്തബ്ബതോ. തഥാ ഹി ഞത്തിദുതിയകമ്മം ഏകച്ചം അപലോകനവസേനപി കാതും വട്ടതി, ന അഞ്ഞം അഞ്ഞഥാ കാതും വട്ടതി. കഥം പഞ്ഞായതീതി? ഇദമേവ ഉപോസഥകമ്മം ഞാപകം.
134. ‘‘Yaṃnūna ayyāpi…pe… sannipateyyu’’nti bahūnaṃ adhikārappavatti. Tatrāpi vinayaṃ āgamma vutto bhikkhu sāmi, na kevalaṃ saṅghattheroti dassanatthaṃ, saṅghassa gāravayuttavacanārahatādassanatthañca ‘‘suṇātu me, bhante’’ti āha. Tattha sayaṃ ce thero, bhikkhuṃ sandhāya ‘‘āvuso’’ti vattuṃ yujjati. Kathaṃ paññāyati? Buddhakāle saṅghatthero abyatto nāma dullabho. Sabbakammavācāya payoganidassane ca ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho’’ icceva bhagavā dassetīti ce? Evametaṃ tathā dassanato. Saṅghaṃ upādāya saṅghattherenāpi ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho’’ti vattabbaṃ, bhikkhuṃ upādāya ‘‘āvuso’’ti mahākassapassa kammavācāya payogadassanato, pārisuddhiuposathe ca therena bhikkhunā ‘‘parisuddho ahaṃ, āvuso’’ti payogadassanato ca. ‘‘Yadi saṅghassa pattakalla’’nti parato paññāpetabbe uposathakaraṇantarāye sandhāyāha. Uposathassa bahuvidhattā sarūpato vattuṃ ‘‘pātimokkhaṃ uddiseyyā’’ti āha. Ettāvatā ñattiṃ niṭṭhapesi. Ñattidutiyakammato eva hi uposathakammaṃ. Na, tatiyānussāvanasambhavatoti ce? Na, aññehi ñatticatutthakammehi asadisattā. Na hi ettha catukkhattuṃ ‘‘suṇātu me’’ti ārabhīyatīti. Aññehi ñattidutiyehi asadisattā ñattidutiyampi māhotūti ce? Na, ñattidutiyakammassa aññathāpi kattabbato. Tathā hi ñattidutiyakammaṃ ekaccaṃ apalokanavasenapi kātuṃ vaṭṭati, na aññaṃ aññathā kātuṃ vaṭṭati. Kathaṃ paññāyatīti? Idameva uposathakammaṃ ñāpakaṃ.
‘‘കിം സങ്ഘസ്സ പുബ്ബകിച്ച’’ന്തി ഇദം ന ഞത്തി നിട്ഠപേത്വാ വത്തബ്ബം, തഞ്ഹി ഞത്തിതോ പുരേതരമേവ കരീയതീതി. തസ്മാ ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ, സങ്ഘോ, കിം സങ്ഘസ്സ പുബ്ബകിച്ചം, യദി സങ്ഘസ്സാ’’തി വത്തബ്ബം സിയാതി? തഥാപി ന വത്തബ്ബം, ന ഹി തം ഞത്തിയാ അന്തോകരീയതീതി. യദി ഏവം സബ്ബത്ഥ ന വത്തബ്ബം പയോജനാഭാവാതി ചേ? ന, യഥാഗതട്ഠാനേയേവ വത്തബ്ബതോ, പരപദാപേക്ഖതായാതി വുത്തം ഹോതി. ഇദം പുബ്ബകിച്ചം അകത്വാ ഉപോസഥം കരോന്തോ സങ്ഘോ, പുഗ്ഗലോ വാ ഠപനക്ഖേത്താതിക്കമേ ആപജ്ജതി. ന ഹി തസ്മിം ഖേത്തേ അതിക്കന്തേ സമ്മജ്ജനാസനോദകപദീപകരണേ ആപത്തിമോക്ഖോ ഹോതി. ഉപോസഥകമ്മതോ പുബ്ബേ കത്തബ്ബകിച്ചാകരണപച്ചയത്താ തസ്സാ ആപത്തിയാ, ന സാ കമ്മപരിയോസാനാപേക്ഖാ ഏത്ഥാഗതസമ്പജാനമുസാവാദാപത്തി വിയ, തസ്മാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകോ ഭിക്ഖു ‘‘പാരിസുദ്ധിം ആയസ്മന്തോ ആരോചേഥാ’’തി വത്തുകാമോ പഠമംയേവ പരിസുദ്ധാപരിസുദ്ധപച്ചയം പുബ്ബകിച്ചം സരാപേതി. തഞ്ഹി കതം പരിസുദ്ധപച്ചയോ ഹോതി, അകതം അപരിസുദ്ധപച്ചയോ, തേനേവ ഉഭയാപേക്ഖാധിപ്പായേന ‘‘കതം ന കത’’ന്തി അവത്വാ ‘‘കിം സങ്ഘസ്സ പുബ്ബകിച്ച’’ മിച്ചേവാഹ. തത്ഥ അകതപക്ഖേ താവ പാരിസുദ്ധിആരോചനക്കമനിദസ്സനത്ഥം പരതോ ‘‘യസ്സ സിയാ ആപത്തി, സോ ആവി കരേയ്യാ’’തി ച, കതപക്ഖേ ‘‘അസന്തിയാ ആപത്തിയാ തുണ്ഹീ ഭവിതബ്ബ’’ന്തി ച വക്ഖതി.
‘‘Kiṃ saṅghassa pubbakicca’’nti idaṃ na ñatti niṭṭhapetvā vattabbaṃ, tañhi ñattito puretarameva karīyatīti. Tasmā ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, kiṃ saṅghassa pubbakiccaṃ, yadi saṅghassā’’ti vattabbaṃ siyāti? Tathāpi na vattabbaṃ, na hi taṃ ñattiyā antokarīyatīti. Yadi evaṃ sabbattha na vattabbaṃ payojanābhāvāti ce? Na, yathāgataṭṭhāneyeva vattabbato, parapadāpekkhatāyāti vuttaṃ hoti. Idaṃ pubbakiccaṃ akatvā uposathaṃ karonto saṅgho, puggalo vā ṭhapanakkhettātikkame āpajjati. Na hi tasmiṃ khette atikkante sammajjanāsanodakapadīpakaraṇe āpattimokkho hoti. Uposathakammato pubbe kattabbakiccākaraṇapaccayattā tassā āpattiyā, na sā kammapariyosānāpekkhā etthāgatasampajānamusāvādāpatti viya, tasmā pātimokkhuddesako bhikkhu ‘‘pārisuddhiṃ āyasmanto ārocethā’’ti vattukāmo paṭhamaṃyeva parisuddhāparisuddhapaccayaṃ pubbakiccaṃ sarāpeti. Tañhi kataṃ parisuddhapaccayo hoti, akataṃ aparisuddhapaccayo, teneva ubhayāpekkhādhippāyena ‘‘kataṃ na kata’’nti avatvā ‘‘kiṃ saṅghassa pubbakicca’’ miccevāha. Tattha akatapakkhe tāva pārisuddhiārocanakkamanidassanatthaṃ parato ‘‘yassa siyā āpatti, so āvi kareyyā’’ti ca, katapakkhe ‘‘asantiyā āpattiyā tuṇhī bhavitabba’’nti ca vakkhati.
പാരിസുദ്ധിം ആയസ്മന്തോ ആരോചേഥ. കിംകാരണാ? യസ്മാ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിസ്സാമി. ഏത്ഥ ച ‘‘ഉദ്ദിസാമീ’’തി വത്തമാനകാലം അപരാമസിത്വാ ‘‘ഉദ്ദിസിസ്സാമീ’’തി അനാഗതകാലപരാമസനേന യ്വായം ‘‘ദാനി നേസം പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം അനുജാനേയ്യ’’ന്തി (മഹാവ॰ ൧൫൦) ഏത്ഥ വുത്തപാതിമോക്ഖുദ്ദേസോ, തം സന്ധായ ‘‘പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിസ്സാമീ’’തി വുത്തന്തി ഏകേ. യസ്മാ ‘‘പഞ്ചിമേ, ഭിക്ഖവേ, പാതിമോക്ഖുദ്ദേസാ’’തി വുത്തം, തസ്മാ വത്തമാനസ്സ നിദാനുദ്ദേസസങ്ഖാതസ്സ പാതിമോക്ഖസ്സ യദേതം അന്തേ ‘‘കച്ചിത്ഥ പരിസുദ്ധാ’’തിആദികം യാവതതിയാനുസ്സാവനം, തസ്സേവ ആപത്തിഖേത്തത്താ, അവയവേപി അവയവീവോഹാരസമ്ഭവതോ ച ഇധ ആപത്തിഖേത്തമേവ സന്ധായ ‘‘പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിസ്സാമീ’’തി വുത്തം. ഏവഞ്ഹി വുത്തേ യസ്മാ പരതോ ആപത്തിഖേത്തം ആഗമിസ്സതി, തസ്മാ ആപത്തിഭീരുകാ തുമ്ഹേ സബ്ബേവ പഠമമേവ പാരിസുദ്ധിം ആരോചേഥാതി അയമത്ഥോ സമ്ഭവതി. വത്തമാനകാലവസേന വുത്തേ ‘‘പാരിസുദ്ധിം ആയസ്മന്തോ ആരോചേഥാ’’തി വചനമേവ ന സമ്ഭവതി തദാരോചനസ്സ പഠമം ഇച്ഛിതബ്ബത്താ, പഗേവ തസ്സ കരണാഭാവേന ‘‘പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിസ്സാമീ’’തി വചനം. അയം നയോ സന്തിയാ ആപത്തിയാ ആരോചനേ യുജ്ജതി, ന തുണ്ഹീഭാവേ, അകമ്മപരിയോസാനാ തുണ്ഹീഭാവപ്പത്തിതോ, ഏവം സന്തേപി തസ്മിം യുജ്ജതേവ. പാതിമോക്ഖുദ്ദേസകോ ഹി അഞ്ഞമഞ്ഞം ആപത്തിആവികരണം അകത്വാ തുണ്ഹീഭൂതേ ഭിക്ഖൂ പസ്സിത്വാ തേനേവ തുണ്ഹീഭാവേന ആരോചിതപാരിസുദ്ധികോ ഹുത്വാ ‘‘സുണാതു മേ, ഭന്തേ’’തി പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം ആരഭി.
Pārisuddhiṃ āyasmanto ārocetha. Kiṃkāraṇā? Yasmā pātimokkhaṃ uddisissāmi. Ettha ca ‘‘uddisāmī’’ti vattamānakālaṃ aparāmasitvā ‘‘uddisissāmī’’ti anāgatakālaparāmasanena yvāyaṃ ‘‘dāni nesaṃ pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti (mahāva. 150) ettha vuttapātimokkhuddeso, taṃ sandhāya ‘‘pātimokkhaṃ uddisissāmī’’ti vuttanti eke. Yasmā ‘‘pañcime, bhikkhave, pātimokkhuddesā’’ti vuttaṃ, tasmā vattamānassa nidānuddesasaṅkhātassa pātimokkhassa yadetaṃ ante ‘‘kaccittha parisuddhā’’tiādikaṃ yāvatatiyānussāvanaṃ, tasseva āpattikhettattā, avayavepi avayavīvohārasambhavato ca idha āpattikhettameva sandhāya ‘‘pātimokkhaṃ uddisissāmī’’ti vuttaṃ. Evañhi vutte yasmā parato āpattikhettaṃ āgamissati, tasmā āpattibhīrukā tumhe sabbeva paṭhamameva pārisuddhiṃ ārocethāti ayamattho sambhavati. Vattamānakālavasena vutte ‘‘pārisuddhiṃ āyasmanto ārocethā’’ti vacanameva na sambhavati tadārocanassa paṭhamaṃ icchitabbattā, pageva tassa karaṇābhāvena ‘‘pātimokkhaṃ uddisissāmī’’ti vacanaṃ. Ayaṃ nayo santiyā āpattiyā ārocane yujjati, na tuṇhībhāve, akammapariyosānā tuṇhībhāvappattito, evaṃ santepi tasmiṃ yujjateva. Pātimokkhuddesako hi aññamaññaṃ āpattiāvikaraṇaṃ akatvā tuṇhībhūte bhikkhū passitvā teneva tuṇhībhāvena ārocitapārisuddhiko hutvā ‘‘suṇātu me, bhante’’ti pātimokkhuddesaṃ ārabhi.
ഏത്ഥാഹ – പഠമം ‘‘സങ്ഘോ ഉപോസഥം കരേയ്യ, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസേയ്യാ’’തി വുത്തത്താ ഇധാപി ‘‘സങ്ഘോ ഉപോസഥം കരിസ്സതി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിസ്സതീ’’തി വത്തബ്ബം, അഥ ‘‘പുഗ്ഗലസ്സ ഉദ്ദേസാ’’തി ലക്ഖണത്താ യഥാരുതമേവ വത്തബ്ബം, തഥാപി ‘‘ഉപോസഥം കരിസ്സാമി, പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിസ്സാമീ’’തി വത്തബ്ബന്തി? ന വത്തബ്ബം ലക്ഖണവിരോധതോ, അനിട്ഠപ്പസങ്ഗതോ ച. പുഗ്ഗലസ്സ ഉദ്ദേസാ ഏവ ഹി സങ്ഘസ്സ ഉപോസഥോ കതോ ഹോതി, ന പുഗ്ഗലസ്സ ഉപോസഥകരണേന. തഞ്ച സോവ കരിസ്സതി, ന സങ്ഘോതി അനിട്ഠപ്പസങ്ഗോവ ആപജ്ജതി. ‘‘സുണാഥാ’’തി വുത്തേ അചിത്തസാമഗ്ഗിപ്പസങ്ഗഭയാ ‘‘സുണോമാ’’തി വുത്തം. ‘‘സുണിസ്സാമാ’’തി വത്തബ്ബം ‘‘ഉദ്ദിസിസ്സാമീ’’തി വുത്തത്താതി ചേ? ന വത്തബ്ബം, ആപത്തിഖേത്തദസ്സനാധിപ്പായനിരപേക്ഖതായ ‘‘സുണോമ’’ ഇച്ചേവ വത്തബ്ബം. ഏകപദേനേവ ഹിസ്സ തദധിപ്പായോ അതിക്കന്തോതി. യദി ഏവം കിമത്ഥം തം സബ്ബേഹേവ ആരദ്ധന്തി ചേ? ‘‘ഉദ്ദിസിസ്സാമീ’’തി ഇമിനാ അസാധാരണവചനേന ആപന്നസ്സ അചിത്തസാമഗ്ഗിപ്പസങ്ഗനിവാരണത്ഥം. സരമാനേനാതി ഇമിനാ ചസ്സ സമ്പജാനമുസാവാദസ്സ സചിത്തകതം ദസ്സേതി. അന്തരായികോ ധമ്മോ വുത്തോ ഭഗവതാതി ഏവം അകിരിയസമുട്ഠാനസ്സാപി ഏവം പരിത്തകസ്സ ഇമസ്സ മുസാവാദസ്സ മഹാദീനവതം ദസ്സേതി. വിസുദ്ധാപേക്ഖേനാതി സാവസേസം ആപത്തിം ഉപാദായ അനാപത്തിഭാവസങ്ഖാതം അനവസേസഞ്ച ഉപാദായ ഗിഹിഭാവസങ്ഖാതം വിസുദ്ധിം ഇച്ഛന്തേന കസ്മാ ആവി കാതബ്ബാ? അന്തരായഭാവാനുപഗമനേന ഫാസുവിഹാരപച്ചയത്താ. ഇധ ‘‘അജ്ജുപോസഥോ പന്നരസോ’’തി ന വുത്തം പരതോ ദിവസനിയമസ്സ കത്തുകാമതാധിപ്പായേന അവുത്തത്താ. ഏവം പന തേ ഭിക്ഖൂ സബ്ബദിവസേസു ഉദ്ദിസിംസു.
Etthāha – paṭhamaṃ ‘‘saṅgho uposathaṃ kareyya, pātimokkhaṃ uddiseyyā’’ti vuttattā idhāpi ‘‘saṅgho uposathaṃ karissati, pātimokkhaṃ uddisissatī’’ti vattabbaṃ, atha ‘‘puggalassa uddesā’’ti lakkhaṇattā yathārutameva vattabbaṃ, tathāpi ‘‘uposathaṃ karissāmi, pātimokkhaṃ uddisissāmī’’ti vattabbanti? Na vattabbaṃ lakkhaṇavirodhato, aniṭṭhappasaṅgato ca. Puggalassa uddesā eva hi saṅghassa uposatho kato hoti, na puggalassa uposathakaraṇena. Tañca sova karissati, na saṅghoti aniṭṭhappasaṅgova āpajjati. ‘‘Suṇāthā’’ti vutte acittasāmaggippasaṅgabhayā ‘‘suṇomā’’ti vuttaṃ. ‘‘Suṇissāmā’’ti vattabbaṃ ‘‘uddisissāmī’’ti vuttattāti ce? Na vattabbaṃ, āpattikhettadassanādhippāyanirapekkhatāya ‘‘suṇoma’’ icceva vattabbaṃ. Ekapadeneva hissa tadadhippāyo atikkantoti. Yadi evaṃ kimatthaṃ taṃ sabbeheva āraddhanti ce? ‘‘Uddisissāmī’’ti iminā asādhāraṇavacanena āpannassa acittasāmaggippasaṅganivāraṇatthaṃ. Saramānenāti iminā cassa sampajānamusāvādassa sacittakataṃ dasseti. Antarāyiko dhammo vutto bhagavatāti evaṃ akiriyasamuṭṭhānassāpi evaṃ parittakassa imassa musāvādassa mahādīnavataṃ dasseti. Visuddhāpekkhenāti sāvasesaṃ āpattiṃ upādāya anāpattibhāvasaṅkhātaṃ anavasesañca upādāya gihibhāvasaṅkhātaṃ visuddhiṃ icchantena kasmā āvi kātabbā? Antarāyabhāvānupagamanena phāsuvihārapaccayattā. Idha ‘‘ajjuposatho pannaraso’’ti na vuttaṃ parato divasaniyamassa kattukāmatādhippāyena avuttattā. Evaṃ pana te bhikkhū sabbadivasesu uddisiṃsu.
൧൩൫. ‘‘ആദിമേത’’ന്തി സീലപാതിമോക്ഖമേവ വുത്തം, കിഞ്ചാപി ഗന്ഥപാതിമോക്ഖോ അധിപ്പേതോ. ‘‘പഞ്ചന്നം വാ’’തി മാതികായം വുത്താനം വസേന വുത്തം. അനജ്ഝാപന്നോ വാതി പുഗ്ഗലാധിട്ഠാനദേസനാ. പോരാണഗണ്ഠിപദേ പന ‘‘‘ഉപോസഥം കരേയ്യാ’തി ഏത്താവതാ ഞത്തി ഹോതി. യാവതതിയാനുസ്സാവനാ നാമ ‘യസ്സ സിയാ ആപത്തീ’തിആദിവചനത്തയം, അന്തേ ‘ദുതിയമ്പി തതിയമ്പി പുച്ഛാമീ’തി ഇദഞ്ചാതി ദുവിധം. തത്ഥ പഠമം ആപത്തിം സരിത്വാ നിസിന്നസ്സ, ദുതിയം അസരന്തസ്സ സാരണത്ഥ’’ന്തി വുത്തം. ‘‘വചീദ്വാരേ’’തി പാകടവസേന ഉജുകമേവ വുത്തം. കിഞ്ചാപി കായവിഞ്ഞത്തിയാപി കരീയതി, കായകമ്മാഭാവാ പന വചീവിഞ്ഞത്തിയായേവ ആവി കാതബ്ബാ. ‘‘സങ്ഘമജ്ഝേ വാ’’തിആദി ലക്ഖണവചനം കിര. സങ്ഘുപോസഥകരണത്ഥം സങ്ഘമജ്ഝേ ചേ നിസിന്നോ, തസ്മിം സങ്ഘമജ്ഝേ. ഗണുപോസഥകരണത്ഥഞ്ചേ ഗണമജ്ഝേ നിസിന്നോ, തസ്മിം ഗണമജ്ഝേ. ഏകസ്സേവ സന്തികേ ചേ പാരിസുദ്ധിഉപോസഥം കത്തുകാമോ, തസ്മിം ഏകപുഗ്ഗലേ ആവി കാതബ്ബാതി, ‘‘ഏതേന ന കേവലം സങ്ഘമജ്ഝേ ഏവായം മുസാവാദോ സമ്ഭവതി, അഥ ഖോ ഏത്ഥ വുത്തലക്ഖണേന അസതിപി ‘പാരിസുദ്ധിം ആയസ്മന്തോ ആരോചേഥാ’തിആദിവിധാനേ ഗണുപോസഥേപി സാപത്തികോ ഹുത്വാ ഉപോസഥം കത്തുകാമോ അനാരോചേത്വാ തുണ്ഹീഭൂതോവ കരോതി ചേ, സമ്പജാനമുസാവാദാപത്തിം ആപജ്ജതീതി ഇമസ്സത്ഥസ്സ ആവികരണതോ ലക്ഖണവചനം കിരേത’’ന്തി വദന്തി തക്കികാ. അഞ്ഞഥാ ‘‘ഗണമജ്ഝേവാ’’തി ന വുത്തന്തി തേസം അധിപ്പായോ. ആരോചനാധിപ്പായവസേന വുത്തന്തി നോ തക്കോതി ആചരിയോ. ആരോചേന്തോ ഹി സങ്ഘസ്സ ആരോചേമീതി അധിപ്പായേന ആവി കരോന്തോ സങ്ഘമജ്ഝേ ആവി കരോതി നാമ. അത്തനോ ഉഭതോപസ്സേ നിസിന്നാനം ആരോചേന്തോ ഗണമജ്ഝേ. ഏകസ്സേവാരോചേസ്സാമി സഭാഗസ്സാതി അധിപ്പായേന ആരോചേന്തോ ഏകപുഗ്ഗലേ ആരോചേതി നാമ. പുബ്ബേ വിഭത്തപദസ്സ പുന വിഭജനം അത്ഥവിസേസാഭാവദീപനത്ഥന്തി വേദിതബ്ബം.
135.‘‘Ādimeta’’nti sīlapātimokkhameva vuttaṃ, kiñcāpi ganthapātimokkho adhippeto. ‘‘Pañcannaṃ vā’’ti mātikāyaṃ vuttānaṃ vasena vuttaṃ. Anajjhāpanno vāti puggalādhiṭṭhānadesanā. Porāṇagaṇṭhipade pana ‘‘‘uposathaṃ kareyyā’ti ettāvatā ñatti hoti. Yāvatatiyānussāvanā nāma ‘yassa siyā āpattī’tiādivacanattayaṃ, ante ‘dutiyampi tatiyampi pucchāmī’ti idañcāti duvidhaṃ. Tattha paṭhamaṃ āpattiṃ saritvā nisinnassa, dutiyaṃ asarantassa sāraṇattha’’nti vuttaṃ. ‘‘Vacīdvāre’’ti pākaṭavasena ujukameva vuttaṃ. Kiñcāpi kāyaviññattiyāpi karīyati, kāyakammābhāvā pana vacīviññattiyāyeva āvi kātabbā. ‘‘Saṅghamajjhe vā’’tiādi lakkhaṇavacanaṃ kira. Saṅghuposathakaraṇatthaṃ saṅghamajjhe ce nisinno, tasmiṃ saṅghamajjhe. Gaṇuposathakaraṇatthañce gaṇamajjhe nisinno, tasmiṃ gaṇamajjhe. Ekasseva santike ce pārisuddhiuposathaṃ kattukāmo, tasmiṃ ekapuggale āvi kātabbāti, ‘‘etena na kevalaṃ saṅghamajjhe evāyaṃ musāvādo sambhavati, atha kho ettha vuttalakkhaṇena asatipi ‘pārisuddhiṃ āyasmanto ārocethā’tiādividhāne gaṇuposathepi sāpattiko hutvā uposathaṃ kattukāmo anārocetvā tuṇhībhūtova karoti ce, sampajānamusāvādāpattiṃ āpajjatīti imassatthassa āvikaraṇato lakkhaṇavacanaṃ kireta’’nti vadanti takkikā. Aññathā ‘‘gaṇamajjhevā’’ti na vuttanti tesaṃ adhippāyo. Ārocanādhippāyavasena vuttanti no takkoti ācariyo. Ārocento hi saṅghassa ārocemīti adhippāyena āvi karonto saṅghamajjhe āvi karoti nāma. Attano ubhatopasse nisinnānaṃ ārocento gaṇamajjhe. Ekassevārocessāmi sabhāgassāti adhippāyena ārocento ekapuggale āroceti nāma. Pubbe vibhattapadassa puna vibhajanaṃ atthavisesābhāvadīpanatthanti veditabbaṃ.
൧൩൬-൭. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ദേവസികം…പേ॰… ദുക്കടസ്സാ’’തി വത്വാ ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, ഉപോസഥേ പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസിതു’’ന്തി ഇദം അനുപോസഥേ ഏവ തം ദുക്കടം , ഉപോസഥേ പന ദേവസികമ്പി വട്ടതീതി ദീപേതി, തസ്മാ തേ ഭിക്ഖൂ ചാതുദ്ദസിയം ഉദ്ദിസിത്വാപി പന്നരസിയം ഉദ്ദിസിംസു, തേനാഹ ‘‘സകിം പക്ഖസ്സാ’’തി. തത്ഥ പുരിമേന സാമഗ്ഗീദിവസോ ഉപോസഥദിവസോ ഏവാതി ദീപേതി. ഉഭയേന അട്ഠമിം പടിക്ഖിപിത്വാ ദേവസികം പടിക്ഖേപസ്സ അതിപ്പസങ്ഗം നിവാരേതി. കിം വുത്തം ഹോതി? ഭിന്നോ ചേ സങ്ഘോ പാടിപദദിവസേ സമഗ്ഗോ ഹോതി, തസ്മിം ദിവസേ സാമഗ്ഗീഉപോസഥം കരോന്തോ ഉഭയമ്പി ദുക്കടം ആപജ്ജന്തോ ഉഭയേന ഏകീഭൂതേന നിവാരിതോ ഹോതീതി വുത്തം ഹോതി. അഞ്ഞഥാ സാമഗ്ഗീഉപോസഥോ ന ദേവസികോ. ചേ, അഹോരത്തം കാതബ്ബോ. തസ്മിഞ്ച പക്ഖേ പകതിഉപോസഥോ ന ദേവസികോ. ചേ, അഹോരത്തം കാതബ്ബോ. തസ്മിഞ്ച പക്ഖേ പകതിഉപോസഥോ അനുദ്ദിട്ഠോ. ചേ ഹോതി, സാമഗ്ഗീഉപോസഥോ കാതബ്ബോതി ആപജ്ജതി. ന അപവാദനയേന ഗഹേതബ്ബത്താതി ചേ? ന, അനിട്ഠപ്പസങ്ഗതോ. കിം വുത്തം ഹോതി? സാമഗ്ഗീദിവസേ സാമഗ്ഗീഉപോസഥം കത്വാ പുന തസ്മിം പക്ഖേ പകതിഉപോസഥദിവസേ സമ്പത്തേ പകതിഉപോസഥോ ന കാതബ്ബോതി. അപവാദോതി. അപവാദിതബ്ബട്ഠാനതോ അഞ്ഞത്ഥ ഉസ്സഗ്ഗവിധാനം നിവാരേതി.
136-7.‘‘Na, bhikkhave, devasikaṃ…pe… dukkaṭassā’’ti vatvā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, uposathe pātimokkhaṃ uddisitu’’nti idaṃ anuposathe eva taṃ dukkaṭaṃ , uposathe pana devasikampi vaṭṭatīti dīpeti, tasmā te bhikkhū cātuddasiyaṃ uddisitvāpi pannarasiyaṃ uddisiṃsu, tenāha ‘‘sakiṃ pakkhassā’’ti. Tattha purimena sāmaggīdivaso uposathadivaso evāti dīpeti. Ubhayena aṭṭhamiṃ paṭikkhipitvā devasikaṃ paṭikkhepassa atippasaṅgaṃ nivāreti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Bhinno ce saṅgho pāṭipadadivase samaggo hoti, tasmiṃ divase sāmaggīuposathaṃ karonto ubhayampi dukkaṭaṃ āpajjanto ubhayena ekībhūtena nivārito hotīti vuttaṃ hoti. Aññathā sāmaggīuposatho na devasiko. Ce, ahorattaṃ kātabbo. Tasmiñca pakkhe pakatiuposatho na devasiko. Ce, ahorattaṃ kātabbo. Tasmiñca pakkhe pakatiuposatho anuddiṭṭho. Ce hoti, sāmaggīuposatho kātabboti āpajjati. Na apavādanayena gahetabbattāti ce? Na, aniṭṭhappasaṅgato. Kiṃ vuttaṃ hoti? Sāmaggīdivase sāmaggīuposathaṃ katvā puna tasmiṃ pakkhe pakatiuposathadivase sampatte pakatiuposatho na kātabboti. Apavādoti. Apavāditabbaṭṭhānato aññattha ussaggavidhānaṃ nivāreti.
കിത്താവതാ നു ഖോ സാമഗ്ഗീതി ഏത്ഥായമധിപ്പായോ – സാമഗ്ഗീ നാമേസാ സഭാഗാനം സന്നിപാതോ. സഭാഗാ ച നാമ യത്തകാ സഹധമ്മികാ, തേ സബ്ബേപി ഹോന്തി, ഉദാഹു ആവാസസഭാഗതായ സഭാഗാ നാമ ഹോന്തീതി. തത്ഥ യദി സഹധമ്മികാനം സാമഗ്ഗീ സാമഗ്ഗീ നാമ, സബ്ബേസം പുഥുവിഭത്താനം സാമഗ്ഗീ ഇച്ഛിതബ്ബാ. അഥാവസഥവസേന, ഏകാവാസസഭാഗാനന്തി വുത്തം ഹോതി. അഞ്ഞഥാ ഏകാവാസേ സാമഗ്ഗീതി ആപജ്ജതി. മാ നോ അഗമാസീതി അഗതോ മാ ഹോതി.
Kittāvatānu kho sāmaggīti etthāyamadhippāyo – sāmaggī nāmesā sabhāgānaṃ sannipāto. Sabhāgā ca nāma yattakā sahadhammikā, te sabbepi honti, udāhu āvāsasabhāgatāya sabhāgā nāma hontīti. Tattha yadi sahadhammikānaṃ sāmaggī sāmaggī nāma, sabbesaṃ puthuvibhattānaṃ sāmaggī icchitabbā. Athāvasathavasena, ekāvāsasabhāgānanti vuttaṃ hoti. Aññathā ekāvāse sāmaggīti āpajjati. Mā no agamāsīti agato mā hoti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi
൬൮. സന്നിപാതാനുജാനനാ • 68. Sannipātānujānanā
൬൯. പാതിമോക്ഖുദ്ദേസാനുജാനനാ • 69. Pātimokkhuddesānujānanā
൭൦. മഹാകപ്പിനവത്ഥു • 70. Mahākappinavatthu
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / സന്നിപാതാനുജാനനാദികഥാ • Sannipātānujānanādikathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / സന്നിപാതാനുജാനനാദികഥാവണ്ണനാ • Sannipātānujānanādikathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / സന്നിപാതാനുജാനനാദികഥാവണ്ണനാ • Sannipātānujānanādikathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൬൮. സന്നിപാതാനുജാനനാദികഥാ • 68. Sannipātānujānanādikathā