| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
สนฺถตจตุกฺกเภทกถาวณฺณนา
Santhatacatukkabhedakathāvaṇṇanā
๖๑-๒. ปฎิปนฺนกสฺสาติ อารทฺธวิปสฺสกสฺสฯ อุปาทินฺนกนฺติ กายินฺทฺริยํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อุปาทินฺนเกน ผุสตีติ อุปาทินฺนกสรีเรน ผุสียตีติ กมฺมสาธเนน อโตฺถ ทฎฺฐโพฺพฯ อถ วา เอวํ กโรโนฺต ภิกฺขุ กิญฺจิ อุปาทินฺนกํ อุปาทินฺนเกน น ผุสตีติ อโตฺถฯ เลสํ โอเฑฺฑสฺสนฺตีติ เลสํ ฐเปสฺสนฺติ, ปริกเปฺปสฺสนฺตีติ อโตฺถฯ สนฺถตาทิเภเทหิ ภินฺทิตฺวาติ สนฺถตาทิวิเสสเนหิ วิเสเสตฺวาฯ สนฺถตายาติ สมุทาเย เอกเทสโวหาโร ทฑฺฒสฺส ปฎสฺส ฉิทฺทนฺติอาทีสุ วิยฯ ยถา หิ ปฎสฺส เอกเทโสว วตฺถโต ทโฑฺฒติ วุจฺจติ, ตํ เอกเทสโวหารํ สมุทาเย ปเฎ อุปจารโต อาโรเปตฺวา ปุน ตํ สมุทายํ ทฑฺฒปฺปเทสสงฺขาตฉิทฺทสมฺพนฺธีภาเวน ‘‘ทฑฺฒสฺส ปฎสฺส ฉิทฺท’’นฺติ โวหรนฺติ, เอวมิธาปิ อิตฺถิยา มคฺคปฺปเทสโวหารํ สมุทายภูตาย อิตฺถิยา อาโรเปตฺวา ปุน ตํ อิตฺถิํ สนฺถตมคฺคสมฺพนฺธินิํ กตฺวา สนฺถตาย อิตฺถิยา วจฺจมเคฺคนาติอาทิ วุตฺตํฯ สารตฺถทีปนิยํ (สารตฺถ. ฎี. ปาราชิกกณฺฑ ๒.๖๑-๖๒) ปเนตฺถ ‘‘เอกเทเส สมุทายโวหาโร’’ติ วุตฺตํ, ตํ น ยุตฺตํ อวยวโวหาเรน สมุทายเสฺสว ปตียมานตฺตาฯ อิตรถา หิ สนฺถตาย วจฺจมเคฺคนาติ อิตฺถิลิงฺคตา มคฺคสมฺพนฺธิตา จ น สิยา, เอกเทเส สมุทาโยปจารสฺส ปน เอกเทโสว อโตฺถ สาขาย ฉิชฺชมานาย รุโกฺข ฉิชฺชตีติอาทีสุ วิยฯ
61-2.Paṭipannakassāti āraddhavipassakassa. Upādinnakanti kāyindriyaṃ sandhāya vuttaṃ. Upādinnakena phusatīti upādinnakasarīrena phusīyatīti kammasādhanena attho daṭṭhabbo. Atha vā evaṃ karonto bhikkhu kiñci upādinnakaṃ upādinnakena na phusatīti attho. Lesaṃ oḍḍessantīti lesaṃ ṭhapessanti, parikappessantīti attho. Santhatādibhedehi bhinditvāti santhatādivisesanehi visesetvā. Santhatāyāti samudāye ekadesavohāro daḍḍhassa paṭassa chiddantiādīsu viya. Yathā hi paṭassa ekadesova vatthato daḍḍhoti vuccati, taṃ ekadesavohāraṃ samudāye paṭe upacārato āropetvā puna taṃ samudāyaṃ daḍḍhappadesasaṅkhātachiddasambandhībhāvena ‘‘daḍḍhassa paṭassa chidda’’nti voharanti, evamidhāpi itthiyā maggappadesavohāraṃ samudāyabhūtāya itthiyā āropetvā puna taṃ itthiṃ santhatamaggasambandhiniṃ katvā santhatāya itthiyā vaccamaggenātiādi vuttaṃ. Sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. pārājikakaṇḍa 2.61-62) panettha ‘‘ekadese samudāyavohāro’’ti vuttaṃ, taṃ na yuttaṃ avayavavohārena samudāyasseva patīyamānattā. Itarathā hi santhatāya vaccamaggenāti itthiliṅgatā maggasambandhitā ca na siyā, ekadese samudāyopacārassa pana ekadesova attho sākhāya chijjamānāya rukkho chijjatītiādīsu viya.
วตฺถาทีนิ มคฺคสฺส อโนฺต อปฺปเวเสตฺวา พหิเยว เวฐนํ สนฺธาย ‘‘ปลิเวเฐตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ สมุทาเย อวยวูปจาเรเนว ภิกฺขุปิ สนฺถโต นามาติอาทิ วุตฺตํฯ ยตฺตเก ปวิเฎฺฐติ ติลพีชมเตฺต ปวิเฎฺฐฯ อกฺขินาสาทีนํ สนฺถตเตฺตปิ ยถาวตฺถุกเมวาติ อาห ถุลฺลจฺจยเกฺขเตฺต ถุลฺลจฺจยนฺติอาทิฯ ขาณุํ ฆเฎฺฎนฺตสฺส ทุกฺกฎนฺติ อิตฺถินิมิตฺตสฺส อโนฺต ขาณุํ ปเวเสตฺวา สมตลํ, อติริตฺตํ วา ฐิตํ ขาณุํ สเจ ฆเฎฺฎติ, ฆเฎฺฎนฺตสฺส ทุกฺกฎํ ปเวสาภาวโตฯ สเจ ปน อีสกํ อโนฺต อโลฺลกาเส ปเวเสตฺวา ฐิตํ อนุปาทินฺนเมว ขาณุสีสํ องฺคชาเตน ฉุปติ, ปาราชิกเมวฯ ตสฺส ตลนฺติ เวฬุนฬาทิกสฺส อโนฺตตลํฯ พหิทฺธา ขาณุเกติ อโนฺต ปเวสิตเวฬุปพฺพาทิกสฺส พหิ นิกฺขนฺตสีสํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ยถา จ อิตฺถินิมิเตฺตติอาทีสุ ยถา อิตฺถิยา ปสฺสาวมเคฺค ขาณุํ กตฺวา ฆฎฺฎนาทิกํ วุตฺตํ, เอวํ สพฺพตฺถ วจฺจมคฺคาทีสุปิ ลกฺขณํ เวทิตพฺพนฺติ อโตฺถฯ
Vatthādīni maggassa anto appavesetvā bahiyeva veṭhanaṃ sandhāya ‘‘paliveṭhetvā’’ti vuttaṃ. Samudāye avayavūpacāreneva bhikkhupi santhato nāmātiādi vuttaṃ. Yattake paviṭṭheti tilabījamatte paviṭṭhe. Akkhināsādīnaṃ santhatattepi yathāvatthukamevāti āha thullaccayakkhette thullaccayantiādi. Khāṇuṃ ghaṭṭentassa dukkaṭanti itthinimittassa anto khāṇuṃ pavesetvā samatalaṃ, atirittaṃ vā ṭhitaṃ khāṇuṃ sace ghaṭṭeti, ghaṭṭentassa dukkaṭaṃ pavesābhāvato. Sace pana īsakaṃ anto allokāse pavesetvā ṭhitaṃ anupādinnameva khāṇusīsaṃ aṅgajātena chupati, pārājikameva. Tassa talanti veḷunaḷādikassa antotalaṃ. Bahiddhā khāṇuketi anto pavesitaveḷupabbādikassa bahi nikkhantasīsaṃ sandhāya vuttaṃ. Yathā ca itthinimittetiādīsu yathā itthiyā passāvamagge khāṇuṃ katvā ghaṭṭanādikaṃ vuttaṃ, evaṃ sabbattha vaccamaggādīsupi lakkhaṇaṃ veditabbanti attho.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๑. ปฐมปาราชิกํ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๑. ปฐมปาราชิกํ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / สนฺถตจตุกฺกเภทกถาวณฺณนา • Santhatacatukkabhedakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / สนฺถตจตุกฺกเภทกกถาวณฺณนา • Santhatacatukkabhedakakathāvaṇṇanā
