| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
සන්‌ථතචතුක්‌කභෙදකථාවණ්‌ණනා
Santhatacatukkabhedakathāvaṇṇanā
61-2. පටිපන්‌නකස්‌සාති ආරද්‌ධවිපස්‌සකස්‌ස. උපාදින්‌නකන්‌ති කායින්‌ද්‍රියං සන්‌ධාය වුත්‌තං. උපාදින්‌නකෙන ඵුසතීති උපාදින්‌නකෙන ඵුසීයති ඝට්‌ටීයතීති එවං කම්‌මනි ය-කාරලොපෙන අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. අථ වා එවං කරොන්‌තො කිඤ්‌චි උපාදින්‌නකං උපාදින්‌නකෙන න ඵුසති න ඝට්‌ටෙතීති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. ලෙසං ඔඩ්‌ඩෙස්‌සන්‌තීති ලෙසං සමුට්‌ඨාපෙස්‌සන්‌ති, පරිකප්‌පෙස්‌සන්‌තීති වුත්‌තං හොති. සන්‌ථතාදිභෙදෙහි භින්‌දිත්‌වාති සන්‌ථතාදිවිසෙසනෙහි විසෙසෙත්‌වා, සන්‌ථතාදීහි චතූහි යොජෙත්‌වාති වුත්‌තං හොති.
61-2.Paṭipannakassāti āraddhavipassakassa. Upādinnakanti kāyindriyaṃ sandhāya vuttaṃ. Upādinnakena phusatīti upādinnakena phusīyati ghaṭṭīyatīti evaṃ kammani ya-kāralopena attho veditabbo. Atha vā evaṃ karonto kiñci upādinnakaṃ upādinnakena na phusati na ghaṭṭetīti evamettha attho daṭṭhabbo. Lesaṃ oḍḍessantīti lesaṃ samuṭṭhāpessanti, parikappessantīti vuttaṃ hoti. Santhatādibhedehi bhinditvāti santhatādivisesanehi visesetvā, santhatādīhi catūhi yojetvāti vuttaṃ hoti.
සන්‌ථතායාති එකදෙසෙ සමුදායවොහාරො ‘‘පටො දඩ්‌ඪො’’තිආදීසු විය. තථා හි පටස්‌ස එකදෙසෙපි දඩ්‌ඪෙ ‘‘පටො දඩ්‌ඪො’’ති වොහරන්‌ති , එවං ඉත්‌ථියා වච්‌චමග්‌ගාදීසු කිස්‌මිඤ්‌චි මග්‌ගෙ සන්‌ථතෙ ඉත්‌ථී ‘‘සන්‌ථතා’’ති වුච්‌චති. තෙනාහ ‘‘සන්‌ථතා නාමා’’තිආදි. වත්‌ථාදීනි අන්‌තො අප්‌පවෙසෙත්‌වා බහි ඨපෙත්‌වා බන්‌ධනං සන්‌ධාය ‘‘පලිවෙඨෙත්‌වා’’ති වුත්‌තං. එකදෙසෙ සමුදායවොහාරවසෙනෙව භික්‌ඛුපි ‘‘සන්‌ථතො’’ති වුච්‌චතීති ආහ ‘‘සන්‌ථතො නාමා’’තිආදි. යත්‌තකෙ පවිට්‌ඨෙති තිලඵලමත්‌තෙ පවිට්‌ඨෙ. අක්‌ඛිආදිම්‌හි සන්‌ථතෙපි යථාවත්‌ථුකමෙවාති ආහ ‘‘ථුල්‌ලච්‌චයක්‌ඛෙත්‌තෙ ථුල්‌ලච්‌චයං, දුක්‌කටක්‌ඛෙත්‌තෙ දුක්‌කටමෙව හොතී’’ති.
Santhatāyāti ekadese samudāyavohāro ‘‘paṭo daḍḍho’’tiādīsu viya. Tathā hi paṭassa ekadesepi daḍḍhe ‘‘paṭo daḍḍho’’ti voharanti , evaṃ itthiyā vaccamaggādīsu kismiñci magge santhate itthī ‘‘santhatā’’ti vuccati. Tenāha ‘‘santhatā nāmā’’tiādi. Vatthādīni anto appavesetvā bahi ṭhapetvā bandhanaṃ sandhāya ‘‘paliveṭhetvā’’ti vuttaṃ. Ekadese samudāyavohāravaseneva bhikkhupi ‘‘santhato’’ti vuccatīti āha ‘‘santhato nāmā’’tiādi. Yattake paviṭṭheti tilaphalamatte paviṭṭhe. Akkhiādimhi santhatepi yathāvatthukamevāti āha ‘‘thullaccayakkhette thullaccayaṃ, dukkaṭakkhette dukkaṭameva hotī’’ti.
ඛාණුං ඝට්‌ටෙන්‌තස්‌ස දුක්‌කටන්‌ති ඉත්‌ථිනිමිත්‌තස්‌ස අන්‌තො ඛාණුං පවෙසෙත්‌වා සමතලං අතිරිත්‌තං වා ඛාණුං ඝට්‌ටෙන්‌තස්‌ස දුක්‌කටං පවෙසාභාවතො. සචෙ පන ඊසකං අන්‌තො පවිසිත්‌වා ඨිතං ඛාණුකමෙව අඞ්‌ගජාතෙන ඡුපති, පාරාජිකමෙව. තස්‌ස තලන්‌ති වෙළුනළාදිකස්‌ස අන්‌තොතලං. විනීතවත්‌ථූසු ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්‌ඤතරො භික්‌ඛු සීවථිකං ගන්‌ත්‌වා ඡින්‌නසීසං පස්‌සිත්‌වා වට්‌ටකතෙ මුඛෙ අච්‌ඡුපන්‌තං අඞ්‌ගජාතං පවෙසෙසි. තස්‌ස කුක්‌කුච්‌චං අහොසි…පෙ.… අනාපත්‌ති භික්‌ඛු පාරාජිකස්‌ස, ආපත්‌ති දුක්‌කටස්‌සා’’ති වුත්‌තත්‌තා තස්‌ස සුත්‌තස්‌ස අනුලොමතො ‘‘ආකාසගතමෙව කත්‌වා පවෙසෙත්‌වා නීහරති, දුක්‌කට’’න්‌ති (පාරා. 73) වුත්‌තං. බහිද්‌ධා ඛාණුකෙති අන්‌තොපවෙසිතවෙණුපබ්‌බාදිකස්‌ස බහි නික්‌ඛන්‌තඛාණුකෙ. මෙථුනරාගෙන ඉන්‌ද්‍රියබද්‌ධආනින්‌ද්‍රියබද්‌ධසන්‌තානෙසු යත්‌ථ කත්‌ථචි උපක්‌කමන්‌තස්‌ස න සක්‌කා අනාපත්‌තියා භවිතුන්‌ති ‘‘දුක්‌කටමෙවා’’ති වුත්‌තං. තෙනෙව විනීතවත්‌ථුම්‌හි අට්‌ඨිකෙසු උපක්‌කමන්‌තස්‌ස දුක්‌කටං වුත්‌තං.
Khāṇuṃ ghaṭṭentassa dukkaṭanti itthinimittassa anto khāṇuṃ pavesetvā samatalaṃ atirittaṃ vā khāṇuṃ ghaṭṭentassa dukkaṭaṃ pavesābhāvato. Sace pana īsakaṃ anto pavisitvā ṭhitaṃ khāṇukameva aṅgajātena chupati, pārājikameva. Tassa talanti veḷunaḷādikassa antotalaṃ. Vinītavatthūsu ‘‘tena kho pana samayena aññataro bhikkhu sīvathikaṃ gantvā chinnasīsaṃ passitvā vaṭṭakate mukhe acchupantaṃ aṅgajātaṃ pavesesi. Tassa kukkuccaṃ ahosi…pe… anāpatti bhikkhu pārājikassa, āpatti dukkaṭassā’’ti vuttattā tassa suttassa anulomato ‘‘ākāsagatameva katvā pavesetvā nīharati, dukkaṭa’’nti (pārā. 73) vuttaṃ. Bahiddhā khāṇuketi antopavesitaveṇupabbādikassa bahi nikkhantakhāṇuke. Methunarāgena indriyabaddhaānindriyabaddhasantānesu yattha katthaci upakkamantassa na sakkā anāpattiyā bhavitunti ‘‘dukkaṭamevā’’ti vuttaṃ. Teneva vinītavatthumhi aṭṭhikesu upakkamantassa dukkaṭaṃ vuttaṃ.
සන්‌ථතචතුක්‌කභෙදකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Santhatacatukkabhedakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 1. පඨමපාරාජිකං • 1. Paṭhamapārājikaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 1. පඨමපාරාජිකං • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / සන්‌ථතචතුක්‌කභෙදකකථාවණ්‌ණනා • Santhatacatukkabhedakakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / සන්‌ථතචතුක්‌කභෙදකථාවණ්‌ණනා • Santhatacatukkabhedakathāvaṇṇanā
