| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[१६२] २. सन्थवजातकवण्णना
[162] 2. Santhavajātakavaṇṇanā
न सन्थवस्मा परमत्थि पापियोति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो अग्गिजुहनं आरब्भ कथेसि। वत्थु हेट्ठा नङ्गुट्ठजातके (जा॰ १.१.१४४ आदयो) कथितसदिसमेव। भिक्खू ते अग्गिं जुहन्ते दिस्वा ‘‘भन्ते, जटिला नानप्पकारं मिच्छातपं करोन्ति, अत्थि नु खो एत्थ वुड्ढी’’ति भगवन्तं पुच्छिंसु। ‘‘न, भिक्खवे, एत्थकाचि वुड्ढि नाम अत्थि, पोराणकपण्डितापि अग्गिजुहने वुड्ढि अत्थीति सञ्ञाय चिरं अग्गिं जुहित्वा तस्मिं कम्मे अवुड्ढिमेव दिस्वा अग्गिं उदकेन निब्बापेत्वा साखादीहि पोथेत्वा पुन निवत्तित्वापि न ओलोकेसु’’न्ति वत्वा अतीतं आहरि।
Nasanthavasmā paramatthi pāpiyoti idaṃ satthā jetavane viharanto aggijuhanaṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā naṅguṭṭhajātake (jā. 1.1.144 ādayo) kathitasadisameva. Bhikkhū te aggiṃ juhante disvā ‘‘bhante, jaṭilā nānappakāraṃ micchātapaṃ karonti, atthi nu kho ettha vuḍḍhī’’ti bhagavantaṃ pucchiṃsu. ‘‘Na, bhikkhave, etthakāci vuḍḍhi nāma atthi, porāṇakapaṇḍitāpi aggijuhane vuḍḍhi atthīti saññāya ciraṃ aggiṃ juhitvā tasmiṃ kamme avuḍḍhimeva disvā aggiṃ udakena nibbāpetvā sākhādīhi pothetvā puna nivattitvāpi na olokesu’’nti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो ब्राह्मणकुले निब्बत्ति। मातापितरो तस्स जातग्गिं गहेत्वा तं सोळसवस्सुद्देसे ठितं आहंसु – ‘‘किं, तात, जातग्गिं गहेत्वा अरञ्ञे अग्गिं परिचरिस्ससि, उदाहु तयो वेदे उग्गण्हित्वा कुटुम्बं सण्ठपेत्वा घरावासं वसिस्ससी’’ति। सो ‘‘न मे घरावासेन अत्थो, अरञ्ञे अग्गिं परिचरित्वा ब्रह्मलोकपरायणो भविस्सामी’’ति जातग्गिं गहेत्वा मातापितरो वन्दित्वा अरञ्ञं पविसित्वा पण्णसालाय वासं कप्पेत्वा अग्गिं परिचरि। सो एकदिवसं निमन्तितट्ठानं गन्त्वा सप्पिना पायासं लभित्वा ‘‘इमं पायासं महाब्रह्मुनो यजिस्सामी’’ति तं पायासं आहरित्वा अग्गिं जालेत्वा ‘‘अग्गिं ताव भवन्तं सप्पियुत्तं पायासं पायेमी’’ति पायासं अग्गिम्हि पक्खिपि। बहुसिनेहे पायासे अग्गिम्हि पक्खित्तमत्तेयेव अग्गि जलित्वा पच्चुग्गताहि अच्चीहि पण्णसालं झापेसि। ब्राह्मणो भीततसितो पलायित्वा बहि ठत्वा ‘‘कापुरिसेहि नाम सन्थवो न कातब्बो, इदानि मे इमिना अग्गिना किच्छेन कता पण्णसाला झापिता’’ति वत्वा पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbatti. Mātāpitaro tassa jātaggiṃ gahetvā taṃ soḷasavassuddese ṭhitaṃ āhaṃsu – ‘‘kiṃ, tāta, jātaggiṃ gahetvā araññe aggiṃ paricarissasi, udāhu tayo vede uggaṇhitvā kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā gharāvāsaṃ vasissasī’’ti. So ‘‘na me gharāvāsena attho, araññe aggiṃ paricaritvā brahmalokaparāyaṇo bhavissāmī’’ti jātaggiṃ gahetvā mātāpitaro vanditvā araññaṃ pavisitvā paṇṇasālāya vāsaṃ kappetvā aggiṃ paricari. So ekadivasaṃ nimantitaṭṭhānaṃ gantvā sappinā pāyāsaṃ labhitvā ‘‘imaṃ pāyāsaṃ mahābrahmuno yajissāmī’’ti taṃ pāyāsaṃ āharitvā aggiṃ jāletvā ‘‘aggiṃ tāva bhavantaṃ sappiyuttaṃ pāyāsaṃ pāyemī’’ti pāyāsaṃ aggimhi pakkhipi. Bahusinehe pāyāse aggimhi pakkhittamatteyeva aggi jalitvā paccuggatāhi accīhi paṇṇasālaṃ jhāpesi. Brāhmaṇo bhītatasito palāyitvā bahi ṭhatvā ‘‘kāpurisehi nāma santhavo na kātabbo, idāni me iminā agginā kicchena katā paṇṇasālā jhāpitā’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
२३.
23.
‘‘न सन्थवस्मा परमत्थि पापियो, यो सन्थवो कापुरिसेन होति।
‘‘Na santhavasmā paramatthi pāpiyo, yo santhavo kāpurisena hoti;
सन्तप्पितो सप्पिना पायसेन, किच्छाकतं पण्णकुटिं अदय्ही’’ति॥
Santappito sappinā pāyasena, kicchākataṃ paṇṇakuṭiṃ adayhī’’ti.
तत्थ न सन्थवस्माति तण्हासन्थवापि च मित्तसन्थवापि चाति दुविधापि एतस्मा सन्थवा परं उत्तरि अञ्ञं पापतरं नत्थि, लामकतरं नाम नत्थीति अत्थो। यो सन्थवो कापुरिसेनाति यो पापकेन कापुरिसेन सद्धिं दुविधोपि सन्थवो, ततो पापतरं अञ्ञं नत्थि। कस्मा? सन्तप्पितो …पे॰…अदय्हीति, यस्मा सप्पिना च पायासेन च सन्तप्पितोपि अयं अग्गि मया किच्छेन कतं पण्णसालं झापेसीति अत्थो।
Tattha na santhavasmāti taṇhāsanthavāpi ca mittasanthavāpi cāti duvidhāpi etasmā santhavā paraṃ uttari aññaṃ pāpataraṃ natthi, lāmakataraṃ nāma natthīti attho. Yo santhavo kāpurisenāti yo pāpakena kāpurisena saddhiṃ duvidhopi santhavo, tato pāpataraṃ aññaṃ natthi. Kasmā? Santappito…pe…adayhīti, yasmā sappinā ca pāyāsena ca santappitopi ayaṃ aggi mayā kicchena kataṃ paṇṇasālaṃ jhāpesīti attho.
सो एवं वत्वा ‘‘न मे तया मित्तदुब्भिना अत्थो’’ति तं अग्गिं उदकेन निब्बापेत्वा साखाहि पोथेत्वा अन्तोहिमवन्तं पविसित्वा एकं साममिगिं सीहस्स च ब्यग्घस्स च दीपिनो च मुखं लेहन्तिं दिस्वा ‘‘सप्पुरिसेहि सद्धिं सन्थवा परं सेय्यो नाम नत्थी’’ति चिन्तेत्वा दुतियं गाथमाह –
So evaṃ vatvā ‘‘na me tayā mittadubbhinā attho’’ti taṃ aggiṃ udakena nibbāpetvā sākhāhi pothetvā antohimavantaṃ pavisitvā ekaṃ sāmamigiṃ sīhassa ca byagghassa ca dīpino ca mukhaṃ lehantiṃ disvā ‘‘sappurisehi saddhiṃ santhavā paraṃ seyyo nāma natthī’’ti cintetvā dutiyaṃ gāthamāha –
२४.
24.
‘‘न सन्थवस्मा परमत्थि सेय्यो, यो सन्थवो सप्पुरिसेन होति।
‘‘Na santhavasmā paramatthi seyyo, yo santhavo sappurisena hoti;
सीहस्स ब्यग्घस्स च दीपिनो च, सामा मुखं लेहति सन्थवेना’’ति॥
Sīhassa byagghassa ca dīpino ca, sāmā mukhaṃ lehati santhavenā’’ti.
तत्थ सामा मुखं लेहति सन्थवेनाति सामा नाम मिगी इमेसं तिण्णं जनानं सन्थवेन सिनेहेन मुखं लेहतीति।
Tattha sāmā mukhaṃ lehati santhavenāti sāmā nāma migī imesaṃ tiṇṇaṃ janānaṃ santhavena sinehena mukhaṃ lehatīti.
एवं वत्वा बोधिसत्तो अन्तोहिमवन्तं पविसित्वा इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा अभिञ्ञा च समापत्तियो च निब्बत्तेत्वा जीवितपरियोसाने ब्रह्मलोकूपगो अहोसि।
Evaṃ vatvā bodhisatto antohimavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā jīvitapariyosāne brahmalokūpago ahosi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तेन समयेन तापसो अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tena samayena tāpaso ahameva ahosi’’nti.
सन्थवजातकवण्णना दुतिया।
Santhavajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / १६२. सन्थवजातकं • 162. Santhavajātakaṃ
