| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
५. सानुसुत्तवण्णना
5. Sānusuttavaṇṇanā
२३९. यक्खेन गहितो होतीति यक्खेन अनुपविट्ठो होति। तस्स यक्खगहणस्स कारणं मूलतो पभुति वित्थारतो दस्सेतुं ‘‘सो’’तिआदिमाह। तस्स अन्तिमभविकत्ता आदितो पट्ठाय अधिसीलसिक्खाय सक्कच्चं पूरणन्ति दस्सेति ‘‘सो पब्बजितकालतो’’तिआदिना। पच्चाहारन्ति पटिक्खेपं। इमस्मिं सरभञ्ञेति इमस्मिं मम धम्मभणने। पत्तिन्ति पत्तिदानं। पिया होन्ति, तेनाह भगवा ‘‘आकङ्खेय्य चे, भिक्खवे, भिक्खु ‘सब्रह्मचारीनं पियो च अस्सं मनापो च गरु च भावनीयो चा’ति, सीलेस्वेवस्स परिपूरकारी’’ति (म॰ नि॰ १.६५)। तथा चाह ‘‘तस्मिं सामणेरे’’तिआदि।
239.Yakkhenagahito hotīti yakkhena anupaviṭṭho hoti. Tassa yakkhagahaṇassa kāraṇaṃ mūlato pabhuti vitthārato dassetuṃ ‘‘so’’tiādimāha. Tassa antimabhavikattā ādito paṭṭhāya adhisīlasikkhāya sakkaccaṃ pūraṇanti dasseti ‘‘so pabbajitakālato’’tiādinā. Paccāhāranti paṭikkhepaṃ. Imasmiṃ sarabhaññeti imasmiṃ mama dhammabhaṇane. Pattinti pattidānaṃ. Piyā honti, tenāha bhagavā ‘‘ākaṅkheyya ce, bhikkhave, bhikkhu ‘sabrahmacārīnaṃ piyo ca assaṃ manāpo ca garu ca bhāvanīyo cā’ti, sīlesvevassa paripūrakārī’’ti (ma. ni. 1.65). Tathā cāha ‘‘tasmiṃ sāmaṇere’’tiādi.
वुड्ढिमन्वायाति योब्बनप्पत्तिया अङ्गपच्चङ्गानं परिवुड्ढिमागम्म। कामसम्भोगसमत्थतावसेन परिपक्किन्द्रियो। अनुयोजेत्वावाति विस्सज्जेत्वाव, गिहिभावे वा अनुयोजेत्वाव। ‘‘पुब्बे तुय्हं पुत्तो सीलवा कल्याणधम्मो लज्जी कुक्कुच्चको सिक्खाकामोति सम्भावितो, इदानि ततो अञ्ञथा जातो’’ति घोसनावसेन देवतानं अन्तरे माहेव मे लज्जं उप्पादेय्य।
Vuḍḍhimanvāyāti yobbanappattiyā aṅgapaccaṅgānaṃ parivuḍḍhimāgamma. Kāmasambhogasamatthatāvasena paripakkindriyo. Anuyojetvāvāti vissajjetvāva, gihibhāve vā anuyojetvāva. ‘‘Pubbe tuyhaṃ putto sīlavā kalyāṇadhammo lajjī kukkuccako sikkhākāmoti sambhāvito, idāni tato aññathā jāto’’ti ghosanāvasena devatānaṃ antare māheva me lajjaṃ uppādeyya.
पाटिहारियपक्खञ्चाति चातुद्दसीपञ्चदसीअट्ठमीनं यथाक्कमं आदितो अन्ततो आदिअन्ततो च पवेसननिक्खमनवसेन उपोसथसीलस्स पटि पटि अभिमुखं पच्चावहितब्बपक्खञ्च। तेरसियापीति परं सत्तमीनवमीसुपीति अत्थो। पवेसभूतञ्हि उपोसथसीलस्स सत्तमीसु समादिन्नं सीलं पटिपदं, नवमीसु निक्खमभूतन्ति आचरिया। पोराणट्ठकथायं पन पच्चुग्गमनानुगमनपरियायेन वुत्तन्ति आह ‘‘मनुस्सा’’तिआदि। अड्ढमासन्ति सकलकालपक्खं । एवञ्हि वस्सवासस्स अनुगमनं गतं होति। सुट्ठु समागतन्ति सुपरिसुद्धं सम्पन्नं कत्वा अत्तनो सन्तानं आगतं। तं पन अत्तनो चित्तेन समं पकारेहि युत्तं होतीति आह ‘‘सम्पयुत्त’’न्ति। अरहन्तानं अनुकरणेन सेट्ठचरियं। ‘‘न ते हि यक्खा कीळन्ती’’ति अत्तनो पुत्तस्स काये अधिमुच्चनं अत्तनो कीळनं विय होतीति कत्वा आह।
Pāṭihāriyapakkhañcāti cātuddasīpañcadasīaṭṭhamīnaṃ yathākkamaṃ ādito antato ādiantato ca pavesananikkhamanavasena uposathasīlassa paṭi paṭi abhimukhaṃ paccāvahitabbapakkhañca. Terasiyāpīti paraṃ sattamīnavamīsupīti attho. Pavesabhūtañhi uposathasīlassa sattamīsu samādinnaṃ sīlaṃ paṭipadaṃ, navamīsu nikkhamabhūtanti ācariyā. Porāṇaṭṭhakathāyaṃ pana paccuggamanānugamanapariyāyena vuttanti āha ‘‘manussā’’tiādi. Aḍḍhamāsanti sakalakālapakkhaṃ . Evañhi vassavāsassa anugamanaṃ gataṃ hoti. Suṭṭhu samāgatanti suparisuddhaṃ sampannaṃ katvā attano santānaṃ āgataṃ. Taṃ pana attano cittena samaṃ pakārehi yuttaṃ hotīti āha ‘‘sampayutta’’nti. Arahantānaṃ anukaraṇena seṭṭhacariyaṃ. ‘‘Na te hi yakkhā kīḷantī’’ti attano puttassa kāye adhimuccanaṃ attano kīḷanaṃ viya hotīti katvā āha.
उपासिका यथावुत्तउपोसथसीलेन सीलवती, सामणेरो पन अत्तनो सामणेरसीलेन सीलवा। उप्पतित्वाति आकासे उप्पतित्वा। मोक्खो नत्थि दुक्खावहस्स कम्मस्स कतूपचितत्ता।
Upāsikā yathāvuttauposathasīlena sīlavatī, sāmaṇero pana attano sāmaṇerasīlena sīlavā. Uppatitvāti ākāse uppatitvā. Mokkho natthi dukkhāvahassa kammassa katūpacitattā.
दुविधेपि कामेति वत्थुकामकिलेसकामे। किलेसकामं परिच्चजन्तो एव हि वत्थुकामे परिच्चजति नाम। विब्भमनवसेन आगच्छति भिक्खाय आहिण्डनादिपब्बजितकिच्चतो। उप्पब्बजित्वा विगतसीलस्स जीवतो आनापानमत्तेन जीवन्तोपि सो मतकोव। वुत्तञ्हेतं ‘‘मरणञ्हेतं, सुनक्खत्त, अरियस्स विनये, यो सिक्खं पच्चक्खाय हीनायावत्तती’’ति (म॰ नि॰ ३.४५)।
Duvidhepi kāmeti vatthukāmakilesakāme. Kilesakāmaṃ pariccajanto eva hi vatthukāme pariccajati nāma. Vibbhamanavasena āgacchati bhikkhāya āhiṇḍanādipabbajitakiccato. Uppabbajitvā vigatasīlassa jīvato ānāpānamattena jīvantopi so matakova. Vuttañhetaṃ ‘‘maraṇañhetaṃ, sunakkhatta, ariyassa vinaye, yo sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti (ma. ni. 3.45).
उण्हट्ठेनाति सपरिळाहट्ठेन। अभिधावथाति अभिधावतीति इमस्मिं अभिधावनकिच्चे भद्दं ते होतूति वत्वा गिहिभावाय अभिधावथ। नीहरित्वाति निक्खामेत्वा। एकादसहि अग्गीहि आदित्तत्ता महाडाहसदिसे। सल्लक्खेत्वाति गिहिभावे आदीनवं, पब्बज्जाय आनिसंसञ्च सल्लक्खेत्वा। हिरोत्तप्पं पटिलभित्वा ‘‘मम उप्पब्बजितुकामतं सब्रह्मचारिनो जानिस्सन्ती’’ति। चतुन्नं परिसानं चित्तसङ्खोभवसेन सकलजम्बुदीपं खोभेत्वा।
Uṇhaṭṭhenāti sapariḷāhaṭṭhena. Abhidhāvathāti abhidhāvatīti imasmiṃ abhidhāvanakicce bhaddaṃ te hotūti vatvā gihibhāvāya abhidhāvatha. Nīharitvāti nikkhāmetvā. Ekādasahi aggīhi ādittattā mahāḍāhasadise. Sallakkhetvāti gihibhāve ādīnavaṃ, pabbajjāya ānisaṃsañca sallakkhetvā. Hirottappaṃ paṭilabhitvā ‘‘mama uppabbajitukāmataṃ sabrahmacārino jānissantī’’ti. Catunnaṃ parisānaṃ cittasaṅkhobhavasena sakalajambudīpaṃ khobhetvā.
सानुसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Sānusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ५. सानुसुत्तं • 5. Sānusuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ५. सानुसुत्तवण्णना • 5. Sānusuttavaṇṇanā
