| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៥. សានុសុត្តវណ្ណនា
5. Sānusuttavaṇṇanā
២៣៩. បញ្ចមេ យក្ខេន គហិតោ ហោតីតិ សោ កិរ តស្សា ឧបាសិកាយ ឯកបុត្តកោ។ អថ នំ សា ទហរកាលេយេវ បព្ពាជេសិ។ សោ បព្ពជិតកាលតោ បដ្ឋាយ សីលវា អហោសិ វត្តសម្បន្នោ, អាចរិយុបជ្ឈាយអាគន្តុកាទីនំ វត្តំ កតមេវ ហោតិ, មាសស្ស អដ្ឋមីទិវសេ បាតោ វុដ្ឋាយ ឧទកមាឡកេ ឧទកំ ឧបដ្ឋាបេត្វា ធម្មស្សវនគ្គំ សម្មជ្ជិត្វា ទីបំ ជាលេត្វា មធុរស្សរេន ធម្មស្សវនំ ឃោសេតិ។ ភិក្ខូ តស្ស ថាមំ ញត្វា ‘‘សរភាណំ ភណ, សាមណេរា’’តិ អជ្ឈេសន្តិ។ សោ ‘‘មយ្ហំ ហទយវាតោ រុជតិ, កាសោ វា ពាធតី’’តិ កិញ្ចិ បច្ចាហារំ អកត្វា ធម្មាសនំ អភិរុហិត្វា អាកាសគង្គំ ឱតារេន្តោ វិយ សរភាណំ វត្វា ឱតរន្តោ – ‘‘មយ្ហំ មាតាបិតូនម្បិ ឥមស្មិំ សរភញ្ញេ បត្តី’’តិ វទតិ។ តស្ស មនុស្សា មាតាបិតរោ បត្តិយា ទិន្នភាវំ ន ជានន្តិ។ អនន្តរត្តភាវេ បនស្ស មាតា យក្ខិនី ជាតា។ សា ទេវតាហិ សទ្ធិំ អាគតា , ធម្មំ សុត្វា – ‘‘សាមណេរេន ទិន្នបត្តិំ អនុមោទាមិ, តាតា’’តិ វទតិ។ សីលសម្បន្នា ច នាម ភិក្ខូ សទេវកស្ស លោកស្ស បិយា ហោន្តីតិ តស្មិំ សាមណេរេ ទេវតា សលជ្ជា សគារវា មហាព្រហ្មំ វិយ អគ្គិក្ខន្ធំ វិយ ច នំ មញ្ញន្តិ។ សាមណេរេ គារវេន តំ យក្ខិនិំ គរុំ កត្វា បស្សន្តិ។ ធម្មស្សវនយក្ខសមាគមាទីសុ ‘‘សានុមាតា សានុមាតា’’តិ យក្ខិនិយា អគ្គាសនំ អគ្គោទកំ អគ្គបិណ្ឌំ ទេន្តិ។ មហេសក្ខាបិ យក្ខា តំ ទិស្វា មគ្គា ឱក្កមន្តិ, អាសនា វុដ្ឋហន្តិ។
239. Pañcame yakkhena gahito hotīti so kira tassā upāsikāya ekaputtako. Atha naṃ sā daharakāleyeva pabbājesi. So pabbajitakālato paṭṭhāya sīlavā ahosi vattasampanno, ācariyupajjhāyaāgantukādīnaṃ vattaṃ katameva hoti, māsassa aṭṭhamīdivase pāto vuṭṭhāya udakamāḷake udakaṃ upaṭṭhāpetvā dhammassavanaggaṃ sammajjitvā dīpaṃ jāletvā madhurassarena dhammassavanaṃ ghoseti. Bhikkhū tassa thāmaṃ ñatvā ‘‘sarabhāṇaṃ bhaṇa, sāmaṇerā’’ti ajjhesanti. So ‘‘mayhaṃ hadayavāto rujati, kāso vā bādhatī’’ti kiñci paccāhāraṃ akatvā dhammāsanaṃ abhiruhitvā ākāsagaṅgaṃ otārento viya sarabhāṇaṃ vatvā otaranto – ‘‘mayhaṃ mātāpitūnampi imasmiṃ sarabhaññe pattī’’ti vadati. Tassa manussā mātāpitaro pattiyā dinnabhāvaṃ na jānanti. Anantarattabhāve panassa mātā yakkhinī jātā. Sā devatāhi saddhiṃ āgatā , dhammaṃ sutvā – ‘‘sāmaṇerena dinnapattiṃ anumodāmi, tātā’’ti vadati. Sīlasampannā ca nāma bhikkhū sadevakassa lokassa piyā hontīti tasmiṃ sāmaṇere devatā salajjā sagāravā mahābrahmaṃ viya aggikkhandhaṃ viya ca naṃ maññanti. Sāmaṇere gāravena taṃ yakkhiniṃ garuṃ katvā passanti. Dhammassavanayakkhasamāgamādīsu ‘‘sānumātā sānumātā’’ti yakkhiniyā aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍaṃ denti. Mahesakkhāpi yakkhā taṃ disvā maggā okkamanti, āsanā vuṭṭhahanti.
អថ ខោ សាមណេរោ វុឌ្ឍិមន្វាយ បរិបក្កិន្ទ្រិយោ អនភិរតិបីឡិតោ អនភិរតិំ វិនោទេតុំ អសក្កោន្តោ បរូឡ្ហកេសនខោ កិលិដ្ឋនិវាសនបារុបនោ កស្សចិ អនារោចេត្វា បត្តចីវរមាទាយ ឯកកោវ មាតុ ឃរំ គតោ។ ឧបាសិកា បុត្តំ ទិស្វា, វន្ទិត្វា អាហ – ‘‘តាត, ត្វំ បុព្ពេ អាចរិយុបជ្ឈាយេហិ វា ទហរសាមណេរេហិ វា សទ្ធិំ ឥធាគច្ឆសិ។ កស្មា ឯកកោវ អជ្ជ អាគតោ’’តិ? សោ ឧក្កណ្ឋិតភាវំ អារោចេសិ។ សទ្ធា ឧបាសិកា នានប្បការេន ឃរាវាសេ អាទីនវំ ទស្សេត្វា បុត្តំ ឱវទមានាបិ តំ សញ្ញាបេតុំ អសក្កោន្តី, ‘‘អប្បេវ នាម អត្តនោ ធម្មតាយបិ សល្លក្ខេស្សតី’’តិ អនុយោជេត្វាវ – ‘‘តិដ្ឋ, តាត, យាវ តេ យាគុភត្តំ សម្បាទេមិ, យាគុំ បិវិត្វា កតភត្តកិច្ចស្ស តេ មនាបានិ វត្ថានិ នីហរិត្វា ទស្សាមី’’តិ វត្វា អាសនំ បញ្ញាបេត្វា អទាសិ។ និសីទិ សាមណេរោ។ ឧបាសិកា មុហុត្តេនេវ យាគុខជ្ជកំ សម្បាទេត្វា អទាសិ។ តតោ ‘‘ភត្តំ សម្បាទេស្សាមី’’តិ អវិទូរេ និសិន្នា តណ្ឌុលេ ធោវតិ។ តស្មិំ សមយេ សា យក្ខិនី ‘‘កហំ នុ ខោ សាមណេរោ? កិញ្ចិ ភិក្ខាហារំ លភតិ , ឧទាហុ នោ’’តិ? អាវជ្ជមានា តស្ស វិព្ភមិតុកាមតាយ និសិន្នភាវំ ញត្វា, ‘‘មា ហេវ ខោ មេ ទេវតានំ អន្តរេ លជ្ជំ ឧប្បាទេយ្យ, គច្ឆាមិស្ស វិព្ភមនេ អន្តរាយំ ករោមី’’តិ អាគន្ត្វា សរីរេ អធិមុច្ចិត្វា គីវំ បរិវត្តេត្វា ភូមិយំ បាតេសិ។ សោ អក្ខីហិ វិបរិវត្តេហិ ខេឡេន បគ្ឃរន្តេន ភូមិយំ វិប្ផន្ទតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘យក្ខេន គហិតោ ហោតី’’តិ។
Atha kho sāmaṇero vuḍḍhimanvāya paripakkindriyo anabhiratipīḷito anabhiratiṃ vinodetuṃ asakkonto parūḷhakesanakho kiliṭṭhanivāsanapārupano kassaci anārocetvā pattacīvaramādāya ekakova mātu gharaṃ gato. Upāsikā puttaṃ disvā, vanditvā āha – ‘‘tāta, tvaṃ pubbe ācariyupajjhāyehi vā daharasāmaṇerehi vā saddhiṃ idhāgacchasi. Kasmā ekakova ajja āgato’’ti? So ukkaṇṭhitabhāvaṃ ārocesi. Saddhā upāsikā nānappakārena gharāvāse ādīnavaṃ dassetvā puttaṃ ovadamānāpi taṃ saññāpetuṃ asakkontī, ‘‘appeva nāma attano dhammatāyapi sallakkhessatī’’ti anuyojetvāva – ‘‘tiṭṭha, tāta, yāva te yāgubhattaṃ sampādemi, yāguṃ pivitvā katabhattakiccassa te manāpāni vatthāni nīharitvā dassāmī’’ti vatvā āsanaṃ paññāpetvā adāsi. Nisīdi sāmaṇero. Upāsikā muhutteneva yāgukhajjakaṃ sampādetvā adāsi. Tato ‘‘bhattaṃ sampādessāmī’’ti avidūre nisinnā taṇḍule dhovati. Tasmiṃ samaye sā yakkhinī ‘‘kahaṃ nu kho sāmaṇero? Kiñci bhikkhāhāraṃ labhati , udāhu no’’ti? Āvajjamānā tassa vibbhamitukāmatāya nisinnabhāvaṃ ñatvā, ‘‘mā heva kho me devatānaṃ antare lajjaṃ uppādeyya, gacchāmissa vibbhamane antarāyaṃ karomī’’ti āgantvā sarīre adhimuccitvā gīvaṃ parivattetvā bhūmiyaṃ pātesi. So akkhīhi viparivattehi kheḷena paggharantena bhūmiyaṃ vipphandati. Tena vuttaṃ ‘‘yakkhena gahito hotī’’ti.
អភាសីតិ ឧបាសិកា បុត្តស្ស តំ វិប្បការំ ទិស្វា វេគេន គន្ត្វា បុត្តំ អាលិង្គេត្វា ឩរូសុ និបជ្ជាបេសិ។ សកលគាមវាសិនោ អាគន្ត្វា ពលិកម្មាទីនិ ករោន្តិ។ ឧបាសិកា បរិទេវមានា ឥមា គាថាយោ អភាសិ។
Abhāsīti upāsikā puttassa taṃ vippakāraṃ disvā vegena gantvā puttaṃ āliṅgetvā ūrūsu nipajjāpesi. Sakalagāmavāsino āgantvā balikammādīni karonti. Upāsikā paridevamānā imā gāthāyo abhāsi.
បាដិហារិយបក្ខញ្ចាតិ មនុស្សា ‘‘អដ្ឋមីឧបោសថស្ស បច្ចុគ្គមនញ្ច អនុគ្គមនញ្ច ករិស្សាមា’’តិ សត្តមិយាបិ នវមិយាបិ ឧបោសថង្គានិ សមាទិយន្តិ, ចាតុទ្ទសីបន្នរសីនំ បច្ចុគ្គមនានុគ្គមនំ ករោន្តា តេរសិយាបិ បាដិបទេបិ សមាទិយន្តិ, ‘‘វស្សាវាសស្ស អនុគ្គមនំ ករិស្សាមា’’តិ ទ្វិន្នំ បវារណានំ អន្តរេ អឌ្ឍមាសំ និពទ្ធុបោសថិកា ភវន្តិ។ ឥទំ សន្ធាយ វុត្តំ ‘‘បាដិហារិយបក្ខញ្ចា’’តិ។ អដ្ឋង្គសុសមាគតន្តិ អដ្ឋង្គេហិ សុដ្ឋុ សមាគតំ, សម្បយុត្តន្តិ អត្ថោ។ ព្រហ្មចរិយន្តិ សេដ្ឋចរិយំ។ ន តេ ហិ យក្ខា កីឡន្តីតិ ន តេ គហេត្វា យក្ខា កិលមេន្តិ។
Pāṭihāriyapakkhañcāti manussā ‘‘aṭṭhamīuposathassa paccuggamanañca anuggamanañca karissāmā’’ti sattamiyāpi navamiyāpi uposathaṅgāni samādiyanti, cātuddasīpannarasīnaṃ paccuggamanānuggamanaṃ karontā terasiyāpi pāṭipadepi samādiyanti, ‘‘vassāvāsassa anuggamanaṃ karissāmā’’ti dvinnaṃ pavāraṇānaṃ antare aḍḍhamāsaṃ nibaddhuposathikā bhavanti. Idaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘pāṭihāriyapakkhañcā’’ti. Aṭṭhaṅgasusamāgatanti aṭṭhaṅgehi suṭṭhu samāgataṃ, sampayuttanti attho. Brahmacariyanti seṭṭhacariyaṃ. Na te hi yakkhā kīḷantīti na te gahetvā yakkhā kilamenti.
បុន ចាតុទ្ទសិន្តិ ឥមាយ គាថាយ សាមណេរស្ស កាយេ អធិមុត្តា យក្ខិនី អាហ។ អាវិ វា យទិ វា រហោតិ កស្សចិ សម្មុខេ វា បរម្មុខេ វា។ បមុត្យត្ថីតិ បមុត្តិ អត្ថិ។ ឧប្បច្ចាបីតិ ឧប្បតិត្វាបិ។ សចេបិ សកុណោ វិយ ឧប្បតិត្វា បលាយសិ, តថាបិ តេ មោក្ខោ នត្ថីតិ វទតិ។ ឯវញ្ច បន វត្វា សាមណេរំ មុញ្ចិ។ សាមណេរោ អក្ខីនិ ឧម្មីលេសិ, មាតា កេសេ បកិរិយ អស្សសន្តី បស្សសន្តី រោទតិ។ សោ ‘‘អមនុស្សេន គហិតោម្ហី’’តិ ន ជានាតិ។ ឱលោកេន្តោ បន ‘‘អហំ បុព្ពេ បីឋេ និសិន្នោ។ មាតា មេ អវិទូរេ និសីទិត្វា តណ្ឌុលេ ធោវតិ។ ឥទានិ បនម្ហិ ភូមិយំ និសិន្នោ, មាតាបិ មេ អស្សសន្តី បស្សសន្តី រោទតិ, សកលគាមវាសិនោបិ សន្និបតិតា។ កិំ នុ ខោ ឯត’’ន្តិ? និបន្នកោវ មតំ វា អម្មាតិ គាថមាហ។
Puna cātuddasinti imāya gāthāya sāmaṇerassa kāye adhimuttā yakkhinī āha. Āvi vā yadi vā rahoti kassaci sammukhe vā parammukhe vā. Pamutyatthīti pamutti atthi. Uppaccāpīti uppatitvāpi. Sacepi sakuṇo viya uppatitvā palāyasi, tathāpi te mokkho natthīti vadati. Evañca pana vatvā sāmaṇeraṃ muñci. Sāmaṇero akkhīni ummīlesi, mātā kese pakiriya assasantī passasantī rodati. So ‘‘amanussena gahitomhī’’ti na jānāti. Olokento pana ‘‘ahaṃ pubbe pīṭhe nisinno. Mātā me avidūre nisīditvā taṇḍule dhovati. Idāni panamhi bhūmiyaṃ nisinno, mātāpi me assasantī passasantī rodati, sakalagāmavāsinopi sannipatitā. Kiṃ nu kho eta’’nti? Nipannakova mataṃ vā ammāti gāthamāha.
កាមេ ចជិត្វានាតិ ទុវិធេបិ កាមេ បហាយ។ បុនរាគច្ឆតេតិ វិព្ភមនវសេន អាគច្ឆតិ។ បុន ជីវំ មតោ ហិ សោតិ ឧប្បព្ពជិត្វា បុន ជីវន្តោបិ សោ មតកោវ, តស្មា តម្បិ រោទន្តីតិ វទតិ។
Kāmecajitvānāti duvidhepi kāme pahāya. Punarāgacchateti vibbhamanavasena āgacchati. Puna jīvaṃ mato hi soti uppabbajitvā puna jīvantopi so matakova, tasmā tampi rodantīti vadati.
ឥទានិស្ស ឃរាវាសេ អាទីនវំ ទស្សេន្តី កុក្កុឡាតិអាទិមាហ។ តត្ថ កុក្កុឡាតិ ឃរាវាសោ កិរ ឧណ្ហដ្ឋេន កុក្កុឡា នាម ហោតិ។ កស្ស ឧជ្ឈាបយាមសេតិ – ‘‘អភិធាវថ, ភទ្ទំ តេ ហោតូ’’តិ ឯវំ វត្វា – ‘‘យំ ត្វំ វិព្ភមិតុកាមោ យក្ខេន បាបិតោ, ឥមំ វិប្បការំ កស្ស មយំ ឧជ្ឈាបយាម និជ្ឈាបយាម អារោចយាមា’’តិ វទតិ។ បុន ឌយ្ហិតុមិច្ឆសីតិអាទិត្តឃរតោ នីហដភណ្ឌំ វិយ ឃរា នីហរិត្វា ពុទ្ធសាសនេ បព្ពជិតោ បុន មហាឌាហសទិសេ ឃរាវាសេ ឌយ្ហិតុំ ឥច្ឆសីតិ អត្ថោ។ សោ មាតរិ កថេន្តិយា កថេន្តិយា សល្លក្ខេត្វា ហិរោត្តប្បំ បដិលភិត្វា, ‘‘នត្ថិ មយ្ហំ គិហិភាវេន អត្ថោ’’តិ អាហ។ អថស្ស មាតា ‘‘សាធុ, តាតា’’តិ តុដ្ឋា បណីតភោជនំ ភោជេត្វា, ‘‘កតិ វស្សោសិ, តាតា’’តិ បុច្ឆិ។ បរិបុណ្ណវស្សោម្ហិ ឧបាសិកេតិ។ ‘‘តេន ហិ, តាត, ឧបសម្បទំ ករោហី’’តិ ចីវរសាដកេ អទាសិ។ សោ តិចីវរំ ការាបេត្វា ឧបសម្បន្នោ ពុទ្ធវចនំ ឧគ្គណ្ហន្តោ តេបិដកោ ហុត្វា សីលាទីនំ អាគតដ្ឋានេ តំ តំ បូរេន្តោ នចិរស្សេវ អរហត្តំ បត្វា មហាធម្មកថិកោ ហុត្វា វីសវស្សសតំ ឋត្វា សកលជម្ពុទីបំ ខោភេត្វា បរិនិព្ពាយិ។ បញ្ចមំ។
Idānissa gharāvāse ādīnavaṃ dassentī kukkuḷātiādimāha. Tattha kukkuḷāti gharāvāso kira uṇhaṭṭhena kukkuḷā nāma hoti. Kassa ujjhāpayāmaseti – ‘‘abhidhāvatha, bhaddaṃ te hotū’’ti evaṃ vatvā – ‘‘yaṃ tvaṃ vibbhamitukāmo yakkhena pāpito, imaṃ vippakāraṃ kassa mayaṃ ujjhāpayāma nijjhāpayāma ārocayāmā’’ti vadati. Puna ḍayhitumicchasītiādittagharato nīhaṭabhaṇḍaṃ viya gharā nīharitvā buddhasāsane pabbajito puna mahāḍāhasadise gharāvāse ḍayhituṃ icchasīti attho. So mātari kathentiyā kathentiyā sallakkhetvā hirottappaṃ paṭilabhitvā, ‘‘natthi mayhaṃ gihibhāvena attho’’ti āha. Athassa mātā ‘‘sādhu, tātā’’ti tuṭṭhā paṇītabhojanaṃ bhojetvā, ‘‘kati vassosi, tātā’’ti pucchi. Paripuṇṇavassomhi upāsiketi. ‘‘Tena hi, tāta, upasampadaṃ karohī’’ti cīvarasāṭake adāsi. So ticīvaraṃ kārāpetvā upasampanno buddhavacanaṃ uggaṇhanto tepiṭako hutvā sīlādīnaṃ āgataṭṭhāne taṃ taṃ pūrento nacirasseva arahattaṃ patvā mahādhammakathiko hutvā vīsavassasataṃ ṭhatvā sakalajambudīpaṃ khobhetvā parinibbāyi. Pañcamaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៥. សានុសុត្តំ • 5. Sānusuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៥. សានុសុត្តវណ្ណនា • 5. Sānusuttavaṇṇanā
