Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၆. သပ္ပဒာသတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
6. Sappadāsattheragāthāvaṇṇanā
ပဏ္ဏဝီသတီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော သပ္ပဒာသတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ကုသလံ ဥပစိနိတ္ဝာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ သုဒ္ဓောဒနမဟာရာဇသ္သ ပုရောဟိတပုတ္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ, တသ္သ သပ္ပဒာသောတိ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု ဉာတိသမာဂမေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ကိလေသာဘိဘဝေန စေတောသမာဓိံ အလဘန္တော ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရိတ္ဝာ သံဝေဂဇာတော ပစ္ဆာ သတ္ထံ အာဟရန္တော ယောနိသော မနသိကာရံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိတ္ဝာ အညံ ဗ္ယာကရောန္တော –
Paṇṇavīsatītiādikā āyasmato sappadāsattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ suddhodanamahārājassa purohitaputto hutvā nibbatti, tassa sappadāsoti nāmaṃ ahosi. So vayappatto satthu ñātisamāgame paṭiladdhasaddho pabbajitvā kilesābhibhavena cetosamādhiṃ alabhanto brahmacariyaṃ caritvā saṃvegajāto pacchā satthaṃ āharanto yoniso manasikāraṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇitvā aññaṃ byākaronto –
၄၀၅.
405.
‘‘ပဏ္ဏဝီသတိ ဝသ္သာနိ၊ ယတော ပဗ္ဗဇိတော အဟံ။
‘‘Paṇṇavīsati vassāni, yato pabbajito ahaṃ;
အစ္ဆရာသင္ဃာတမတ္တမ္ပိ၊ စေတောသန္တိမနဇ္ဈဂံ။
Accharāsaṅghātamattampi, cetosantimanajjhagaṃ.
၄၀၆.
406.
‘‘အလဒ္ဓာ စိတ္တသ္သေကဂ္ဂံ၊ ကာမရာဂေန အဋ္ဋိတော။
‘‘Aladdhā cittassekaggaṃ, kāmarāgena aṭṭito;
ဗာဟာ ပဂ္ဂယ္ဟ ကန္ဒန္တော၊ ဝိဟာရာ ဥပနိက္ခမိံ။
Bāhā paggayha kandanto, vihārā upanikkhamiṃ.
၄၀၇.
407.
‘‘သတ္ထံ ဝာ အာဟရိသ္သာမိ၊ ကော အတ္ထော ဇီဝိတေန မေ။
‘‘Satthaṃ vā āharissāmi, ko attho jīvitena me;
ကထဉ္ဟိ သိက္ခံ ပစ္စက္ခံ၊ ကာလံ ကုဗ္ဗေထ မာဒိသော။
Kathañhi sikkhaṃ paccakkhaṃ, kālaṃ kubbetha mādiso.
၄၀၈.
408.
‘‘တဒာဟံ ခုရမာဒာယ၊ မဉ္စကမ္ဟိ ဥပာဝိသိံ။
‘‘Tadāhaṃ khuramādāya, mañcakamhi upāvisiṃ;
ပရိနီတော ခုရော အာသိ၊ ဓမနိံ ဆေတ္တုမတ္တနော။
Parinīto khuro āsi, dhamaniṃ chettumattano.
၄၀၉.
409.
‘‘တတော မေ မနသီကာရော၊ ယောနိသော ဥဒပဇ္ဇထ။
‘‘Tato me manasīkāro, yoniso udapajjatha;
အာဒီနဝော ပာတုရဟု၊ နိဗ္ဗိဒာ သမတိဋ္ဌထ။
Ādīnavo pāturahu, nibbidā samatiṭṭhatha.
၄၁၀.
410.
‘‘တတော စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေ၊ ပသ္သ ဓမ္မသုဓမ္မတံ။
‘‘Tato cittaṃ vimucci me, passa dhammasudhammataṃ;
တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။ –
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
ဣမာ ဂာထာ အဘာသိ။
Imā gāthā abhāsi.
တတ္ထ ပဏ္ဏဝီသတိဝသ္သာနိ, ယတော ပဗ္ဗဇိတော အဟန္တိ ယတော ပဋ္ဌာယ အဟံ ပဗ္ဗဇိတော တာနိမာနိ ပဏ္ဏဝီသတိဝသ္သာနိ။ အစ္ဆရာသင္ဃာတမတ္တမ္ပိ, စေတောသန္တိမနဇ္ဈဂန္တိ သောဟံ ဧတ္တကံ ကာလံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရန္တော အစ္ဆရာသင္ဃာတမတ္တမ္ပိ အင္ဂုလိဖောဋနမတ္တမ္ပိ ခဏံ စေတောသန္တိံ စေတသော သမာဓာနံ န လဘိံ။
Tattha paṇṇavīsativassāni, yato pabbajito ahanti yato paṭṭhāya ahaṃ pabbajito tānimāni paṇṇavīsativassāni. Accharāsaṅghātamattampi, cetosantimanajjhaganti sohaṃ ettakaṃ kālaṃ brahmacariyaṃ caranto accharāsaṅghātamattampi aṅguliphoṭanamattampi khaṇaṃ cetosantiṃ cetaso samādhānaṃ na labhiṃ.
ဧဝံ ပန အလဒ္ဓာ စိတ္တသ္သေကဂ္ဂတံ, တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ကာမရာဂေန အဋ္ဋိတော’’တိ။ တတ္ထ အဋ္ဋိတောတိ ပီဠိတော, အဘိဘူတောတိ အတ္ထော။ ဗာဟာ ပဂ္ဂယ္ဟ ကန္ဒန္တောတိ ‘‘ဣဒမိဓ အတိဝိယ အယုတ္တံ ဝတ္တတိ, ယဒာဟံ နိယ္ယာနိကေ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အတ္တာနံ ကိလေသပင္ကတော ဥဒ္ဓရိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဥဒ္ဓံမုခော ဗာဟာ ပဂ္ဂယ္ဟ ကန္ဒမာနော။ ဝိဟာရာ ဥပနိက္ခမိန္တိ ဝသနကဝိဟာရတော ဗဟိ နိက္ခန္တော။
Evaṃ pana aladdhā cittassekaggataṃ, tattha kāraṇamāha ‘‘kāmarāgena aṭṭito’’ti. Tattha aṭṭitoti pīḷito, abhibhūtoti attho. Bāhā paggayha kandantoti ‘‘idamidha ativiya ayuttaṃ vattati, yadāhaṃ niyyānike sāsane pabbajitvā attānaṃ kilesapaṅkato uddharituṃ na sakkomī’’ti uddhaṃmukho bāhā paggayha kandamāno. Vihārā upanikkhaminti vasanakavihārato bahi nikkhanto.
ယေနာဓိပ္ပာယေန နိက္ခန္တော, တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘သတ္ထံ ဝာ အာဟရိသ္သာမီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သတ္ထံ ဝာ အာဟရိသ္သာမီတိ ဝာ-သဒ္ဒော ဝိကပ္ပနတ္ထော။ တေန ‘‘ရုက္ခာ ဝာ ပပတိသ္သာမိ, ဥဗ္ဗန္ဓိတ္ဝာ ဝာ မရိသ္သာမီ’’တိအာဒိကေ မရဏပ္ပကာရေ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ သိက္ခန္တိ အဓိသီလသိက္ခံ။ ပစ္စက္ခန္တိ ပစ္စာစိက္ခန္တော ပရိစ္စဇန္တော။ ‘‘ပစ္စက္ခာ’’တိပိ ပာဠိ, ပစ္စက္ခာယာတိ အတ္ထော။ ကာလန္တိ မရဏံ။ ကထဉ္ဟိ နာမ မာဒိသော သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန ကာလံ ကရေယ္ယာတိ အတ္ထော။ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဉ္ဟိ အရိယသ္သ ဝိနယေ မရဏံ နာမ။ ယထာဟ ဘဂဝာ – ‘‘မရဏဉ္ဟေတံ , ဘိက္ခဝေ, ယော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတီ’’တိ (မ. နိ. ၃.၆၃)။ ‘‘သိက္ခံ ပစ္စက္ခာ’’တိ ပန ပာဌေ ကထဉ္ဟိ နာမ မာဒိသော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ကာလံ ကရေယ္ယ, သိက္ခာသမင္ဂီ ဧဝ ပန ဟုတ္ဝာ ကာလံ ကရေယ္ယ? တသ္မာ သတ္ထံ ဝာ အာဟရိသ္သာမိ, ကော အတ္ထော ဇီဝိတေန မေတိ ယောဇနာ။
Yenādhippāyena nikkhanto, taṃ dassetuṃ ‘‘satthaṃ vā āharissāmī’’tiādi vuttaṃ. Tattha satthaṃ vā āharissāmīti vā-saddo vikappanattho. Tena ‘‘rukkhā vā papatissāmi, ubbandhitvā vā marissāmī’’tiādike maraṇappakāre saṅgaṇhāti. Sikkhanti adhisīlasikkhaṃ. Paccakkhanti paccācikkhanto pariccajanto. ‘‘Paccakkhā’’tipi pāḷi, paccakkhāyāti attho. Kālanti maraṇaṃ. Kathañhi nāma mādiso sikkhāpaccakkhānena kālaṃ kareyyāti attho. Sikkhāpaccakkhānañhi ariyassa vinaye maraṇaṃ nāma. Yathāha bhagavā – ‘‘maraṇañhetaṃ , bhikkhave, yo sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattatī’’ti (ma. ni. 3.63). ‘‘Sikkhaṃ paccakkhā’’ti pana pāṭhe kathañhi nāma mādiso sikkhaṃ paccakkhāya kālaṃ kareyya, sikkhāsamaṅgī eva pana hutvā kālaṃ kareyya? Tasmā satthaṃ vā āharissāmi, ko attho jīvitena meti yojanā.
တဒာဟန္တိ ယဒာ ကိလေသာဘိဘဝေန သမဏဓမ္မံ ကာတုံ အသမတ္ထတာယ ဇီဝိတေ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော တဒာ။ ခုရန္တိ နိသိတခုရံ, ခုရသဒိသံ ဝာ သတ္ထကံ။ မဉ္စကမ္ဟိ ဥပာဝိသိန္တိ ပရေသံ နိဝာရဏဘယေန ဩဝရကံ ပဝိသိတ္ဝာ မဉ္စကေ နိသီဒိံ။ ပရိနီတောတိ ဥပနီတော, ဂလေ ဌပိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဓမနိန္တိ ‘‘ကဏ္ဌေ ဓမနိံ, ကဏ္ဌဓမနိံ ဂလဝလယ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ဆေတ္တုန္တိ ဆိန္ဒိတုံ။
Tadāhanti yadā kilesābhibhavena samaṇadhammaṃ kātuṃ asamatthatāya jīvite nibbindanto tadā. Khuranti nisitakhuraṃ, khurasadisaṃ vā satthakaṃ. Mañcakamhi upāvisinti paresaṃ nivāraṇabhayena ovarakaṃ pavisitvā mañcake nisīdiṃ. Parinītoti upanīto, gale ṭhapitoti adhippāyo. Dhamaninti ‘‘kaṇṭhe dhamaniṃ, kaṇṭhadhamaniṃ galavalaya’’ntipi vadanti. Chettunti chindituṃ.
တတော မေ မနသီကာရော, ယောနိသော ဥဒပဇ္ဇထာတိ ‘‘ယဒာဟံ မရိသ္သာမီ’’တိ ကဏ္ဌေ ဓမနိံ ဆိန္ဒိတုံ ခုရံ ဥပနေသိံ, တတော ပရံ ‘‘အရောဂံ နု ခော မေ သီလ’’န္တိ ပစ္စဝေက္ခန္တသ္သ အက္ခဏ္ဍံ အစ္ဆိဒ္ဒံ သုပရိသုဒ္ဓံ သီလံ ဒိသ္ဝာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ, ပီတိမနသ္သ ကာယော ပသ္သမ္ဘိ, ပသ္သဒ္ဓကာယသ္သ နိရာမိသံ သုခံ အနုဘဝန္တသ္သ စိတ္တသ္သ သမာဟိတတာယ ဝိပသ္သနာဝသေန ယောနိသော မနသိကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အထ ဝာ တတောတိ ကဏ္ဌေ ခုရသ္သ ဥပနယတော ဝဏေ ဇာတေ ဥပ္ပန္နံ ဝေဒနံ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော ဝိပသ္သနာယ ဝသေန ယောနိသောမနသိကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဣဒာနိ တတော ပရံ မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဥပ္ပန္နဘာဝံ ဒသ္သေတုံ ‘‘အာဒီနဝော ပာတုရဟူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။
Tato me manasīkāro, yoniso udapajjathāti ‘‘yadāhaṃ marissāmī’’ti kaṇṭhe dhamaniṃ chindituṃ khuraṃ upanesiṃ, tato paraṃ ‘‘arogaṃ nu kho me sīla’’nti paccavekkhantassa akkhaṇḍaṃ acchiddaṃ suparisuddhaṃ sīlaṃ disvā pīti uppajji, pītimanassa kāyo passambhi, passaddhakāyassa nirāmisaṃ sukhaṃ anubhavantassa cittassa samāhitatāya vipassanāvasena yoniso manasikāro uppajji. Atha vā tatoti kaṇṭhe khurassa upanayato vaṇe jāte uppannaṃ vedanaṃ vikkhambhento vipassanāya vasena yonisomanasikāro uppajji. Idāni tato paraṃ maggaphalapaccavekkhaṇañāṇaṃ uppannabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘ādīnavo pāturahū’’tiādi vuttaṃ. Taṃ heṭṭhā vuttatthameva.
သပ္ပဒာသတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sappadāsattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၆. သပ္ပဒာသတ္ထေရဂာထာ • 6. Sappadāsattheragāthā