Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౧౧. సప్పకత్థేరగాథావణ్ణనా
11. Sappakattheragāthāvaṇṇanā
యదా బలాకాతిఆదికా ఆయస్మతో సప్పకత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో ఇతో ఏకతింసే కప్పే మహానుభావో నాగరాజా హుత్వా నిబ్బత్తో సమ్భవస్స నామ పచ్చేకబుద్ధస్స అబ్భోకాసే సమాపత్తియా నిసిన్నస్స మహన్తం పదుమం గహేత్వా ఉపరిముద్ధని ధారేన్తో పూజం అకాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా సప్పకోతి లద్ధనామో విఞ్ఞుతం పత్తో భగవతో సన్తికే ధమ్మం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా కమ్మట్ఠానం గహేత్వా అజకరణియా నామ నదియా తీరే లేణగిరివిహారే వసన్తో నచిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౫౨.౭౮-౮౩) –
Yadābalākātiādikā āyasmato sappakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekatiṃse kappe mahānubhāvo nāgarājā hutvā nibbatto sambhavassa nāma paccekabuddhassa abbhokāse samāpattiyā nisinnassa mahantaṃ padumaṃ gahetvā uparimuddhani dhārento pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā sappakoti laddhanāmo viññutaṃ patto bhagavato santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā ajakaraṇiyā nāma nadiyā tīre leṇagirivihāre vasanto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.78-83) –
‘‘హిమవన్తస్సావిదూరే, రోమసో నామ పబ్బతో;
‘‘Himavantassāvidūre, romaso nāma pabbato;
బుద్ధోపి సమ్భవో నామ, అబ్భోకాసే వసీ తదా.
Buddhopi sambhavo nāma, abbhokāse vasī tadā.
‘‘భవనా నిక్ఖమిత్వాన, పదుమం ధారయిం అహం;
‘‘Bhavanā nikkhamitvāna, padumaṃ dhārayiṃ ahaṃ;
ఏకాహం ధారయిత్వాన, భవనం పునరాగమిం.
Ekāhaṃ dhārayitvāna, bhavanaṃ punarāgamiṃ.
‘‘ఏకతింసే ఇతో కప్పే, యం బుద్ధమభిపూజయిం;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ buddhamabhipūjayiṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, బుద్ధపూజాయిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
సో అరహత్తం పత్వా సత్థారం వన్దితుం సావత్థిం ఆగతో ఞాతీహి ఉపట్ఠీయమానో తత్థ కతిపాహం వసిత్వా ధమ్మం దేసేత్వా ఞాతకే సరణేసు చ సీలేసు చ పతిట్ఠాపేత్వా యథావుత్తట్ఠానమేవ గన్తుకామో అహోసి. తం ఞాతకా ‘‘ఇధేవ, భన్తే, వసథ, మయం పటిజగ్గిస్సామా’’తి యాచింసు. సో గమనాకారం దస్సేత్వా ఠితో అత్తనా వసితట్ఠానకిత్తనాపదేసేన వివేకాభిరతిం పకాసేన్తో –
So arahattaṃ patvā satthāraṃ vandituṃ sāvatthiṃ āgato ñātīhi upaṭṭhīyamāno tattha katipāhaṃ vasitvā dhammaṃ desetvā ñātake saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāpetvā yathāvuttaṭṭhānameva gantukāmo ahosi. Taṃ ñātakā ‘‘idheva, bhante, vasatha, mayaṃ paṭijaggissāmā’’ti yāciṃsu. So gamanākāraṃ dassetvā ṭhito attanā vasitaṭṭhānakittanāpadesena vivekābhiratiṃ pakāsento –
౩౦౭.
307.
‘‘యదా బలాకా సుచిపణ్డరచ్ఛదా, కాళస్స మేఘస్స భయేన తజ్జితా;
‘‘Yadā balākā sucipaṇḍaracchadā, kāḷassa meghassa bhayena tajjitā;
పలేహితి ఆలయమాలయేసినీ, తదా నదీ అజకరణీ రమేతి మం.
Palehiti ālayamālayesinī, tadā nadī ajakaraṇī rameti maṃ.
౩౦౮.
308.
‘‘యదా బలాకా సువిసుద్ధపణ్డరా, కాళస్స మేఘస్స భయేన తజ్జితా;
‘‘Yadā balākā suvisuddhapaṇḍarā, kāḷassa meghassa bhayena tajjitā;
పరియేసతి లేణమలేణదస్సినీ, తదా నదీ అజకరణీ రమేతి మం.
Pariyesati leṇamaleṇadassinī, tadā nadī ajakaraṇī rameti maṃ.
౩౦౯.
309.
‘‘కం ను తత్థ న రమేన్తి, జమ్బుయో ఉభతో తహిం;
‘‘Kaṃ nu tattha na ramenti, jambuyo ubhato tahiṃ;
సోభేన్తీ ఆపగాకూలం, మమ లేణస్స పచ్ఛతో.
Sobhentī āpagākūlaṃ, mama leṇassa pacchato.
౩౧౦.
310.
‘‘తామతమదసఙ్ఘసుప్పహీనా , భేకా మన్దవతీ పనాదయన్తి;
‘‘Tāmatamadasaṅghasuppahīnā , bhekā mandavatī panādayanti;
నాజ్జ గిరినదీహి విప్పవాససమయో,
Nājja girinadīhi vippavāsasamayo,
ఖేమా అజకరణీ సివా సురమ్మా’’తి. – చతస్సో గాథా అభాసి;
Khemā ajakaraṇī sivā surammā’’ti. – catasso gāthā abhāsi;
తత్థ యదాతి యస్మిం కాలే. బలాకాతి బలాకాసకుణికా. సుచిపణ్డరచ్ఛదాతి సుచిసుద్ధధవలపక్ఖా. కాళస్స మేఘస్స భయేన తజ్జితాతి జలభారభరితతాయ కాళస్స అఞ్జనగిరిసన్నికాసస్స పావుస్సకమేఘస్స గజ్జతో వుట్ఠిభయేన నిబ్బిజ్జితా భింసాపితా. పలేహితీతి గోచరభూమితో ఉప్పతిత్వా గమిస్సతి. ఆలయన్తి నిలయం అత్తనో కులావకం. ఆలయేసినీతి తత్థ ఆలయనం నిలీయనమేవ ఇచ్ఛన్తీ. తదా నదీ అజకరణీ రమేతి మన్తి తస్మిం పావుస్సకకాలే అజకరణీనామికా నదీ నవోదకస్స పూరా హారహారినీ కులఙ్కసా మం రమేతి మమ చిత్తం ఆరాధేతీతి ఉతుపదేసవిసేసకిత్తనాపదేసేన వివేకాభిరతిం పకాసేసి.
Tattha yadāti yasmiṃ kāle. Balākāti balākāsakuṇikā. Sucipaṇḍaracchadāti sucisuddhadhavalapakkhā. Kāḷassa meghassa bhayena tajjitāti jalabhārabharitatāya kāḷassa añjanagirisannikāsassa pāvussakameghassa gajjato vuṭṭhibhayena nibbijjitā bhiṃsāpitā. Palehitīti gocarabhūmito uppatitvā gamissati. Ālayanti nilayaṃ attano kulāvakaṃ. Ālayesinīti tattha ālayanaṃ nilīyanameva icchantī. Tadā nadī ajakaraṇī rameti manti tasmiṃ pāvussakakāle ajakaraṇīnāmikā nadī navodakassa pūrā hārahārinī kulaṅkasā maṃ rameti mama cittaṃ ārādhetīti utupadesavisesakittanāpadesena vivekābhiratiṃ pakāsesi.
సువిసుద్ధపణ్డరాతి సుట్ఠు విసుద్ధపణ్డరవణ్ణా, అసమ్మిస్సవణ్ణా సబ్బసేతాతి అత్థో. పరియేసతీతి మగ్గతి. లేణన్తి వసనట్ఠానం. అలేణదస్సినీతి వసనట్ఠానం అపస్సన్తీ. పుబ్బే నిబద్ధవసనట్ఠానస్స అభావేన అలేణదస్సినీ, ఇదాని పావుస్సకకాలే మేఘగజ్జితేన ఆహితగబ్భా పరియేసతి లేణన్తి నిబద్ధవసనట్ఠానం కులావకం కరోతీతి అత్థో.
Suvisuddhapaṇḍarāti suṭṭhu visuddhapaṇḍaravaṇṇā, asammissavaṇṇā sabbasetāti attho. Pariyesatīti maggati. Leṇanti vasanaṭṭhānaṃ. Aleṇadassinīti vasanaṭṭhānaṃ apassantī. Pubbe nibaddhavasanaṭṭhānassa abhāvena aleṇadassinī, idāni pāvussakakāle meghagajjitena āhitagabbhā pariyesati leṇanti nibaddhavasanaṭṭhānaṃ kulāvakaṃ karotīti attho.
కం ను తత్థ…పే॰… పచ్ఛతోతి మమ వసనకమహాలేణస్స పచ్ఛతో పచ్ఛాభాగే ఆపగాకూలం అజకరణీనదియా ఉభతోతీరం తహిం తహిం ఇతో చితో చ సోభేన్తియో నిచ్చకాలం ఫలభారనమితసాఖా సినిద్ధపణ్ణచ్ఛాయా జమ్బుయో తత్థ తస్మిం ఠానే కం నామ సత్తం న రమేన్తి ను, సబ్బం రమేన్తియేవ.
Kaṃ nu tattha…pe… pacchatoti mama vasanakamahāleṇassa pacchato pacchābhāge āpagākūlaṃ ajakaraṇīnadiyā ubhatotīraṃ tahiṃ tahiṃ ito cito ca sobhentiyo niccakālaṃ phalabhāranamitasākhā siniddhapaṇṇacchāyā jambuyo tattha tasmiṃ ṭhāne kaṃ nāma sattaṃ na ramenti nu, sabbaṃ ramentiyeva.
తామతమదసఙ్ఘసుప్పహీనాతి అమతం వుచ్చతి అగదం, తేన మజ్జన్తీతి అమతమదా, సప్పా, తేసం సఙ్ఘో అమతమదసఙ్ఘో, తతో సుట్ఠు పహీనా అపగతా. భేకా మణ్డూకియో, మన్దవతీ సరవతియో, పనాదయన్తి తం ఠానం మధురేన వస్సితేన నిన్నాదయన్తి. నాజ్జ గిరినదీహి విప్పవాససమయోతి అజ్జ ఏతరహి అఞ్ఞాహిపి పబ్బతేయ్యాహి నదీహి విప్పవాససమయో న హోతి, విసేసతో పన వాళమచ్ఛసుసుమారాదివిరహితతో ఖేమా అజకరణీ నదీ. సున్దరతలతిత్థపులినసమ్పత్తియా సివా. సుట్ఠు రమ్మా రమణీయా, తస్మా తత్థేవ మే మనో రమతీతి అధిప్పాయో.
Tāmatamadasaṅghasuppahīnāti amataṃ vuccati agadaṃ, tena majjantīti amatamadā, sappā, tesaṃ saṅgho amatamadasaṅgho, tato suṭṭhu pahīnā apagatā. Bhekā maṇḍūkiyo, mandavatī saravatiyo, panādayanti taṃ ṭhānaṃ madhurena vassitena ninnādayanti. Nājjagirinadīhi vippavāsasamayoti ajja etarahi aññāhipi pabbateyyāhi nadīhi vippavāsasamayo na hoti, visesato pana vāḷamacchasusumārādivirahitato khemā ajakaraṇī nadī. Sundaratalatitthapulinasampattiyā sivā. Suṭṭhu rammā ramaṇīyā, tasmā tattheva me mano ramatīti adhippāyo.
ఏవం పన వత్వా ఞాతకే విస్సజ్జేత్వా అత్తనో వసనట్ఠానమేవ గతో. సుఞ్ఞాగారాభిరతిదీపనేన ఇదమేవ చ థేరస్స అఞ్ఞాబ్యాకరణం అహోసీతి.
Evaṃ pana vatvā ñātake vissajjetvā attano vasanaṭṭhānameva gato. Suññāgārābhiratidīpanena idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
సప్పకత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Sappakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧౧. సప్పకత్థేరగాథా • 11. Sappakattheragāthā