| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / द्वेमातिकापाळि • Dvemātikāpāḷi |
७. सप्पाणकवग्गो
7. Sappāṇakavaggo
१. सञ्चिच्चसिक्खापदवण्णना
1. Sañciccasikkhāpadavaṇṇanā
सप्पाणकवग्गस्स पठमे पाणोति तिरच्छानगतपाणो अधिप्पेतो। तं खुद्दकम्पि महन्तम्पि मारेन्तस्स पाचित्तियमेव, महन्ते पन उपक्कममहन्तताय अकुसलं महन्तं होति।
Sappāṇakavaggassa paṭhame pāṇoti tiracchānagatapāṇo adhippeto. Taṃ khuddakampi mahantampi mārentassa pācittiyameva, mahante pana upakkamamahantatāya akusalaṃ mahantaṃ hoti.
सावत्थियं उदायित्थेरं आरब्भ पाणं जीविता वोरोपनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, साधारणपञ्ञत्ति, साणत्तिकं, पाणे वेमतिकस्स, अपाणे पाणसञ्ञिनो, वेमतिकस्स वा दुक्कटं । अपाणसञ्ञिस्स, असञ्चिच्च, अजानन्तस्स, नमरणाधिप्पायस्स, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। सेसं मनुस्सविग्गहे वुत्तनयमेवाति।
Sāvatthiyaṃ udāyittheraṃ ārabbha pāṇaṃ jīvitā voropanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, sāṇattikaṃ, pāṇe vematikassa, apāṇe pāṇasaññino, vematikassa vā dukkaṭaṃ . Apāṇasaññissa, asañcicca, ajānantassa, namaraṇādhippāyassa, ummattakādīnañca anāpatti. Sesaṃ manussaviggahe vuttanayamevāti.
सञ्चिच्चसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Sañciccasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
२. सप्पाणकसिक्खापदवण्णना
2. Sappāṇakasikkhāpadavaṇṇanā
दुतिये सप्पाणकन्ति ये पाणका परिभोगेन मरन्ति, तेहि सप्पाणकं, तादिसञ्हि जानं परिभुञ्जन्तस्स पयोगे पयोगे पाचित्तियं।
Dutiye sappāṇakanti ye pāṇakā paribhogena maranti, tehi sappāṇakaṃ, tādisañhi jānaṃ paribhuñjantassa payoge payoge pācittiyaṃ.
सावत्थियं छब्बग्गिये आरब्भ जानं सप्पाणकं उदकं परिभुञ्जनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, सेसमेत्थ सिञ्चनसिक्खापदे वुत्तनयेनेव वेदितब्बन्ति।
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye ārabbha jānaṃ sappāṇakaṃ udakaṃ paribhuñjanavatthusmiṃ paññattaṃ, sesamettha siñcanasikkhāpade vuttanayeneva veditabbanti.
सप्पाणकसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Sappāṇakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
३. उक्कोटनसिक्खापदवण्णना
3. Ukkoṭanasikkhāpadavaṇṇanā
ततिये यथाधम्मन्ति यो यस्स अधिकरणस्स वूपसमाय धम्मो वुत्तो, तेनेव धम्मेन। निहताधिकरणन्ति निहतं अधिकरणं, समथक्खन्धके (चूळव॰ १८५ आदयो) सत्थारा वुत्तधम्मेनेव वूपसमितन्ति अत्थो, वूपसमननयं पनस्स अधिकरणसमथेसु दस्सयिस्साम। पुनकम्माय उक्कोटेय्याति तस्स तस्स भिक्खुनो सन्तिकं गन्त्वा ‘‘अकतं कम्म’’न्तिआदीनि (पाचि॰ ३९४) वदन्तो पुनकरणत्थाय उच्चालेय्य। यथाठितभावेन पतिट्ठातुं न ददेय्य, तस्सेवं करोन्तस्स पाचित्तियं। यं पन धम्मेन अधिकरणं निहतं , तं सुनिहतमेव। सचे विप्पकते कम्मे पटिक्कोसति, तं सञ्ञापेत्वा कातब्बं। इतरथा कम्मञ्च कुप्पति, कारकानञ्च आपत्ति।
Tatiye yathādhammanti yo yassa adhikaraṇassa vūpasamāya dhammo vutto, teneva dhammena. Nihatādhikaraṇanti nihataṃ adhikaraṇaṃ, samathakkhandhake (cūḷava. 185 ādayo) satthārā vuttadhammeneva vūpasamitanti attho, vūpasamananayaṃ panassa adhikaraṇasamathesu dassayissāma. Punakammāya ukkoṭeyyāti tassa tassa bhikkhuno santikaṃ gantvā ‘‘akataṃ kamma’’ntiādīni (pāci. 394) vadanto punakaraṇatthāya uccāleyya. Yathāṭhitabhāvena patiṭṭhātuṃ na dadeyya, tassevaṃ karontassa pācittiyaṃ. Yaṃ pana dhammena adhikaraṇaṃ nihataṃ , taṃ sunihatameva. Sace vippakate kamme paṭikkosati, taṃ saññāpetvā kātabbaṃ. Itarathā kammañca kuppati, kārakānañca āpatti.
सावत्थियं छब्बग्गिये भिक्खू आरब्भ उक्कोटनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, साधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, धम्मकम्मे वेमतिकस्स, अधम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञिनो, वेमतिकस्स वा दुक्कटं। उभयेसु अधम्मकम्मसञ्ञिस्स, ‘‘अधम्मेन वा वग्गेन वा अकम्मारहस्स वा कम्मं कत’’न्ति जानन्तस्स, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। यथाधम्मं निहतभावो, जानना, उक्कोटनाति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि अदिन्नादानसदिसानि, इदं पन दुक्खवेदनन्ति।
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye bhikkhū ārabbha ukkoṭanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, dhammakamme vematikassa, adhammakamme dhammakammasaññino, vematikassa vā dukkaṭaṃ. Ubhayesu adhammakammasaññissa, ‘‘adhammena vā vaggena vā akammārahassa vā kammaṃ kata’’nti jānantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Yathādhammaṃ nihatabhāvo, jānanā, ukkoṭanāti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, idaṃ pana dukkhavedananti.
उक्कोटनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ukkoṭanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
४. दुट्ठुल्लसिक्खापदवण्णना
4. Duṭṭhullasikkhāpadavaṇṇanā
चतुत्थे दुट्ठुल्लन्ति सङ्घादिसेसं अधिप्पेतं, तं येन केनचि उपायेन ञत्वा पटिच्छादेन्तस्स पाचित्तियं। सचेपि ‘‘न दानि नं कस्सचि भिक्खुनो आरोचेस्सामी’’ति धुरं निक्खिपित्वा पच्छा आरोचेति, पाचित्तियं, आपज्जित्वाव आरोचेस्सति। सचे पन एवं धुरं निक्खिपित्वा पटिच्छादनत्थमेव अञ्ञस्स आरोचेति, सोपि अञ्ञस्साति एतेनुपायेन समणसतम्पि आपज्जतियेव ताव, याव कोटि न छिज्जति। कथं पन कोटि छिज्जति? सचे हि आपन्नो एकस्स आरोचेति, सोपि अञ्ञस्स आरोचेति, सो निवत्तित्वा येनस्स आरोचितं, तस्सेव आरोचेति, एवं ततियेन पुग्गलेन दुतियस्स आरोचिते कोटि छिन्ना होति।
Catutthe duṭṭhullanti saṅghādisesaṃ adhippetaṃ, taṃ yena kenaci upāyena ñatvā paṭicchādentassa pācittiyaṃ. Sacepi ‘‘na dāni naṃ kassaci bhikkhuno ārocessāmī’’ti dhuraṃ nikkhipitvā pacchā āroceti, pācittiyaṃ, āpajjitvāva ārocessati. Sace pana evaṃ dhuraṃ nikkhipitvā paṭicchādanatthameva aññassa āroceti, sopi aññassāti etenupāyena samaṇasatampi āpajjatiyeva tāva, yāva koṭi na chijjati. Kathaṃ pana koṭi chijjati? Sace hi āpanno ekassa āroceti, sopi aññassa āroceti, so nivattitvā yenassa ārocitaṃ, tasseva āroceti, evaṃ tatiyena puggalena dutiyassa ārocite koṭi chinnā hoti.
सावत्थियं अञ्ञतरं भिक्खुं आरब्भ दुट्ठुल्लापत्तिपटिच्छादनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, असाधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, दुट्ठुल्लाय आपत्तिया आदिपदे पाचित्तियं, इतरेसु द्वीसु दुक्कटं, अदुट्ठुल्लाय तिकदुक्कटं, अनुपसम्पन्नस्स दुट्ठुल्ले वा अदुट्ठुल्ले वा अज्झाचारे दुक्कटमेव। ‘‘सङ्घस्स भण्डनादीनि भविस्सन्ती’’ति (पाचि॰ ४०१) वा ‘‘अयं कक्खळो फरुसो जीवितन्तरायं वा ब्रह्मचरियन्तरायं वा करिस्सती’’ति वा अनारोचेन्तस्स, पतिरूपं भिक्खुं अपस्सतो , न छादेतुकामस्स, ‘‘पञ्ञायिस्सति सकेन कम्मेना’’ति अनारोचेन्तस्स, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। उपसम्पन्नस्स दुट्ठुल्लापत्तिजाननं, ‘‘पटिच्छादेतुकामताय नारोचेस्सामी’’ति धुरनिक्खेपोति इमानेत्थ द्वे अङ्गानि। समुट्ठानादीनि समनुभासनसअसानेवाति।
Sāvatthiyaṃ aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha duṭṭhullāpattipaṭicchādanavatthusmiṃ paññattaṃ, asādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, duṭṭhullāya āpattiyā ādipade pācittiyaṃ, itaresu dvīsu dukkaṭaṃ, aduṭṭhullāya tikadukkaṭaṃ, anupasampannassa duṭṭhulle vā aduṭṭhulle vā ajjhācāre dukkaṭameva. ‘‘Saṅghassa bhaṇḍanādīni bhavissantī’’ti (pāci. 401) vā ‘‘ayaṃ kakkhaḷo pharuso jīvitantarāyaṃ vā brahmacariyantarāyaṃ vā karissatī’’ti vā anārocentassa, patirūpaṃ bhikkhuṃ apassato , na chādetukāmassa, ‘‘paññāyissati sakena kammenā’’ti anārocentassa, ummattakādīnañca anāpatti. Upasampannassa duṭṭhullāpattijānanaṃ, ‘‘paṭicchādetukāmatāya nārocessāmī’’ti dhuranikkhepoti imānettha dve aṅgāni. Samuṭṭhānādīni samanubhāsanasaasānevāti.
दुट्ठुल्लसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Duṭṭhullasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
५. ऊनवीसतिवस्ससिक्खापदवण्णना
5. Ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā
पञ्चमे ऊनवीसतिवस्सन्ति पटिसन्धिग्गहणतो पट्ठाय अपरिपुण्णवीसतिवस्सं। उपसम्पादेय्याति उपज्झायो हुत्वा उपसम्पादेय्य। सो च पुग्गलो अनुपसम्पन्नोति जानन्तेनापि अजानन्तेनापि उपसम्पादितो अनुपसम्पन्नोव। सचे पन सो दसवस्सच्चयेन अञ्ञं उपसम्पादेति, तञ्चे मुञ्चित्वा गणो पूरति, सूपसम्पन्नो। सोपि याव न जानाति, ताव तस्स नेव सग्गन्तरायो न मोक्खन्तरायो, ञत्वा पन पुन उपसम्पज्जितब्बं। ते च भिक्खू गारय्हाति ठपेत्वा उपज्झायं अवसेसा गारय्हा होन्ति, सब्बे दुक्कटं आपज्जन्ति। इदं तस्मिं पाचित्तियन्ति यो पन उपज्झायो हुत्वा उपसम्पादेति, तस्मिंयेव पुग्गले इदं पाचित्तियं वेदितब्बं। तस्मा यो ‘‘एवं उपसम्पादेस्सामी’’ति गणं वा आचरियं वा पत्तं वा चीवरं वा परियेसति, सीमं वा सम्मन्नति (पाचि॰ ४०४), उदकुक्खेपं वा परिच्छिन्दति, सो एतेसु सब्बकिच्चेसु ञत्तिया, द्वीसु च कम्मवाचासु दुक्कटानि आपज्जित्वा कम्मवाचापरियोसाने पाचित्तियं आपज्जति।
Pañcame ūnavīsativassanti paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya aparipuṇṇavīsativassaṃ. Upasampādeyyāti upajjhāyo hutvā upasampādeyya. So ca puggalo anupasampannoti jānantenāpi ajānantenāpi upasampādito anupasampannova. Sace pana so dasavassaccayena aññaṃ upasampādeti, tañce muñcitvā gaṇo pūrati, sūpasampanno. Sopi yāva na jānāti, tāva tassa neva saggantarāyo na mokkhantarāyo, ñatvā pana puna upasampajjitabbaṃ. Te ca bhikkhū gārayhāti ṭhapetvā upajjhāyaṃ avasesā gārayhā honti, sabbe dukkaṭaṃ āpajjanti. Idaṃ tasmiṃ pācittiyanti yo pana upajjhāyo hutvā upasampādeti, tasmiṃyeva puggale idaṃ pācittiyaṃ veditabbaṃ. Tasmā yo ‘‘evaṃ upasampādessāmī’’ti gaṇaṃ vā ācariyaṃ vā pattaṃ vā cīvaraṃ vā pariyesati, sīmaṃ vā sammannati (pāci. 404), udakukkhepaṃ vā paricchindati, so etesu sabbakiccesu ñattiyā, dvīsu ca kammavācāsu dukkaṭāni āpajjitvā kammavācāpariyosāne pācittiyaṃ āpajjati.
राजगहे सम्बहुले भिक्खू आरब्भ ऊनवीसतिवस्सं उपसम्पादनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, असाधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, ऊनवीसतिवस्से वेमतिकस्स, परिपुण्णवीसतिवस्से ऊनकसञ्ञिनो, वेमतिकस्स च दुक्कटं। उभयत्थ परिपुण्णसञ्ञिस्स, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। ऊनवीसतिवस्सता, ऊनकसञ्ञिता, उपसम्पादनन्ति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि अदिन्नादानसदिसानि, इदं पन पण्णत्तिवज्जं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
Rājagahe sambahule bhikkhū ārabbha ūnavīsativassaṃ upasampādanavatthusmiṃ paññattaṃ, asādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, ūnavīsativasse vematikassa, paripuṇṇavīsativasse ūnakasaññino, vematikassa ca dukkaṭaṃ. Ubhayattha paripuṇṇasaññissa, ummattakādīnañca anāpatti. Ūnavīsativassatā, ūnakasaññitā, upasampādananti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, idaṃ pana paṇṇattivajjaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
ऊनवीसतिवस्ससिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ūnavīsativassasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
६. थेय्यसत्थसिक्खापदवण्णना
6. Theyyasatthasikkhāpadavaṇṇanā
छट्ठे ये राजानं वा वञ्चेत्वा सुङ्कं वा परिहरितुकामा चोरा कतकम्मा चेव अकतकम्मा च मग्गप्पटिपन्ना, तेसु इध थेय्यसत्थसञ्ञिनो तस्स थेय्यसत्थभावं ञत्वा तेन सद्धिं संविधाय गच्छन्तस्स संविधाने च गमने च ओवादवग्गे वुत्तनयेन आपत्तिविनिच्छयो वेदितब्बो।
Chaṭṭhe ye rājānaṃ vā vañcetvā suṅkaṃ vā pariharitukāmā corā katakammā ceva akatakammā ca maggappaṭipannā, tesu idha theyyasatthasaññino tassa theyyasatthabhāvaṃ ñatvā tena saddhiṃ saṃvidhāya gacchantassa saṃvidhāne ca gamane ca ovādavagge vuttanayena āpattivinicchayo veditabbo.
सावत्थियं अञ्ञतरं भिक्खुं आरब्भ थेय्यसत्थेन सद्धिं संविधाय एकद्धानमग्गं पटिपज्जनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, साधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, मनुस्सेसु असंविदहन्तेसु सयमेव संविदहित्वा गच्छन्तस्स, थेय्यसत्थे वेमतिकस्स, अथेय्यसत्थे थेय्यसत्थसञ्ञिनो, वेमतिकस्स च दुक्कटं। अथेय्यसत्थसञ्ञिस्स, असंविदहित्वा वा कालविसङ्केतेन वा, आपदासु वा, गच्छन्तस्स, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। थेय्यसत्थभावो, जाननं, संविधानं, अविसङ्केतेन गमनन्ति इमानेत्थ चत्तारि अङ्गानि। थेय्यसत्थसमुट्ठानं, किरियं, सञ्ञाविमोक्खं, सचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, कायकम्मं, वचीकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
Sāvatthiyaṃ aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha theyyasatthena saddhiṃ saṃvidhāya ekaddhānamaggaṃ paṭipajjanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, manussesu asaṃvidahantesu sayameva saṃvidahitvā gacchantassa, theyyasatthe vematikassa, atheyyasatthe theyyasatthasaññino, vematikassa ca dukkaṭaṃ. Atheyyasatthasaññissa, asaṃvidahitvā vā kālavisaṅketena vā, āpadāsu vā, gacchantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Theyyasatthabhāvo, jānanaṃ, saṃvidhānaṃ, avisaṅketena gamananti imānettha cattāri aṅgāni. Theyyasatthasamuṭṭhānaṃ, kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
थेय्यसत्थसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Theyyasatthasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
७. संविधानसिक्खापदवण्णना
7. Saṃvidhānasikkhāpadavaṇṇanā
सत्तमे सावत्थियं अञ्ञतरं भिक्खुं आरब्भ मातुगामेन सद्धिं एकद्धानमग्गं पटिपज्जनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, सेसमेत्थ भिक्खुनिया सद्धिं संविधानसिक्खापदे वुत्तनयेनेव वेदितब्बन्ति।
Sattame sāvatthiyaṃ aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha mātugāmena saddhiṃ ekaddhānamaggaṃ paṭipajjanavatthusmiṃ paññattaṃ, sesamettha bhikkhuniyā saddhiṃ saṃvidhānasikkhāpade vuttanayeneva veditabbanti.
संविधानसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Saṃvidhānasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
८. अरिट्ठसिक्खापदवण्णना
8. Ariṭṭhasikkhāpadavaṇṇanā
अट्ठमे सग्गमोक्खानं अन्तरायं करोन्तीति अन्तरायिका, ते कम्मकिलेसविपाकउपवादपञ्ञत्तिवीतिक्कमनवसेन पञ्चविधा। तेसु मुदुकानं अत्थरणादीनं फस्सो विय इत्थिसम्फस्सोपि वट्टतीति मेथुनवीतिक्कमने दोसं अदिस्वा पञ्ञत्तिवीतिक्कमन्तरायिके सन्धाय ‘‘येमे अन्तरायिका धम्मा वुत्ता भगवता, ते पटिसेवतो नालं अन्तरायाया’’ति वुत्तं। अनेकपरियायेनाति ‘‘अट्ठिकङ्कलूपमा कामा’’तिआदीहि (म॰ नि॰ २.४२; पाचि॰ ४१७; चूळनि॰ खग्गविसाणसुत्तनिद्देस १४७) नेकेहि कारणेहि। सो भिक्खु भिक्खूहीति ये पस्सन्ति वा सुणन्ति वा, तेहि तिक्खत्तुं एवं वत्तब्बो ‘‘मा आयस्मा एवं अवच…पे॰… अलञ्च पन ते पटिसेवतो अन्तरायाया’’ति। एवं वुत्ते अप्पटिनिस्सज्जन्तस्स दुक्कटं, सुत्वा अवदन्तानम्पि दुक्कटं। पुन सङ्घमज्झम्पि आकड्ढित्वा तथेव वत्तब्बो, तत्रापि तस्स अप्पटिनिस्सज्जने, इतरेसञ्च अवचने दुक्कटमेव। एवम्पि अप्पटिनिस्सज्जन्तो पुन ञत्तिचतुत्थेन कम्मेन यावततियं समनुभासितब्बो, अथस्स अप्पटिनिस्सज्जतो पुन ञत्तिया च द्वीहि च कम्मवाचाहि दुक्कटं, कम्मवाचापरियोसाने पाचित्तियं।
Aṭṭhame saggamokkhānaṃ antarāyaṃ karontīti antarāyikā, te kammakilesavipākaupavādapaññattivītikkamanavasena pañcavidhā. Tesu mudukānaṃ attharaṇādīnaṃ phasso viya itthisamphassopi vaṭṭatīti methunavītikkamane dosaṃ adisvā paññattivītikkamantarāyike sandhāya ‘‘yeme antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā, te paṭisevato nālaṃ antarāyāyā’’ti vuttaṃ. Anekapariyāyenāti ‘‘aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā’’tiādīhi (ma. ni. 2.42; pāci. 417; cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 147) nekehi kāraṇehi. So bhikkhu bhikkhūhīti ye passanti vā suṇanti vā, tehi tikkhattuṃ evaṃ vattabbo ‘‘mā āyasmā evaṃ avaca…pe… alañca pana te paṭisevato antarāyāyā’’ti. Evaṃ vutte appaṭinissajjantassa dukkaṭaṃ, sutvā avadantānampi dukkaṭaṃ. Puna saṅghamajjhampi ākaḍḍhitvā tatheva vattabbo, tatrāpi tassa appaṭinissajjane, itaresañca avacane dukkaṭameva. Evampi appaṭinissajjanto puna ñatticatutthena kammena yāvatatiyaṃ samanubhāsitabbo, athassa appaṭinissajjato puna ñattiyā ca dvīhi ca kammavācāhi dukkaṭaṃ, kammavācāpariyosāne pācittiyaṃ.
सावत्थियं अरिट्ठं आरब्भ पापिकाय दिट्ठिया अप्पटिनिस्सज्जनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, साधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, तिकपाचित्तियं, अधम्मकम्मे तिकदुक्कटं। असमनुभासियमानस्स , पटिनिस्सज्जन्तस्स, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। धम्मकम्मता, समनुभासना, अप्पटिनिस्सज्जनन्ति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि समनुभासनसदिसानेवाति।
Sāvatthiyaṃ ariṭṭhaṃ ārabbha pāpikāya diṭṭhiyā appaṭinissajjanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, adhammakamme tikadukkaṭaṃ. Asamanubhāsiyamānassa , paṭinissajjantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Dhammakammatā, samanubhāsanā, appaṭinissajjananti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni samanubhāsanasadisānevāti.
अरिट्ठसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ariṭṭhasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
९. उक्खित्तसम्भोगसिक्खापदवण्णना
9. Ukkhittasambhogasikkhāpadavaṇṇanā
नवमे तथावादिनाति ‘‘तथाहं भगवता धम्म’’न्तिआदिवादिना। अकतानुधम्मेनाति अनुधम्मो वुच्चति आपत्तिया अदस्सने वा अप्पटिकम्मे वा पापिकाय दिट्ठिया अप्पटिनिस्सग्गे वा धम्मेन विनयेन उक्खित्तकस्स अनुलोमवत्तं दिस्वा कतओसारणा, सो ओसारणसङ्खातो अनुधम्मो यस्स न कतो, अयं अकतानुधम्मो नाम, तादिसेन सद्धिन्ति अत्थो। सम्भुञ्जेय्य वाति आमिससम्भोगं वा धम्मसम्भोगं वा करेय्य। संवसेय्य वाति उपोसथादिकं सङ्घकम्मं करेय्य । सह वा सेय्यं कप्पेय्याति नानूपचारेपि एकच्छन्ने निपज्जेय्य। तत्थ आमिसपरिभोगे एकप्पयोगेन बहूपि ददतो वा गण्हतो वा एकं पाचित्तियं, विच्छिन्दने सति पयोगे पयोगे पाचित्तियं। धम्मसम्भोगे पदादीहि उद्दिसन्तस्स वा उद्दिसापेन्तस्स वा पदसोधम्मे वुत्तनयेन, संवासे कम्मपरियोसानवसेन, सहसेय्याय एकस्मिं निपन्ने इतरस्स निपज्जनप्पयोगवसेन आपत्तिपरिच्छेदो वेदितब्बो।
Navame tathāvādināti ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhamma’’ntiādivādinā. Akatānudhammenāti anudhammo vuccati āpattiyā adassane vā appaṭikamme vā pāpikāya diṭṭhiyā appaṭinissagge vā dhammena vinayena ukkhittakassa anulomavattaṃ disvā kataosāraṇā, so osāraṇasaṅkhāto anudhammo yassa na kato, ayaṃ akatānudhammo nāma, tādisena saddhinti attho. Sambhuñjeyya vāti āmisasambhogaṃ vā dhammasambhogaṃ vā kareyya. Saṃvaseyya vāti uposathādikaṃ saṅghakammaṃ kareyya . Saha vā seyyaṃ kappeyyāti nānūpacārepi ekacchanne nipajjeyya. Tattha āmisaparibhoge ekappayogena bahūpi dadato vā gaṇhato vā ekaṃ pācittiyaṃ, vicchindane sati payoge payoge pācittiyaṃ. Dhammasambhoge padādīhi uddisantassa vā uddisāpentassa vā padasodhamme vuttanayena, saṃvāse kammapariyosānavasena, sahaseyyāya ekasmiṃ nipanne itarassa nipajjanappayogavasena āpattiparicchedo veditabbo.
सावत्थियं छब्बग्गिये आरब्भ अरिट्ठेन भिक्खुना सद्धिं सम्भुञ्जनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, साधारणपञ्ञत्ति, अनाणत्तिकं, उक्खित्तके वेमतिकस्स, अनुक्खित्तके उक्खित्तकसञ्ञिनो चेव वेमतिकस्स च दुक्कटं। उभोसु अनुक्खित्तकसञ्ञिस्स, ‘‘ओसारितो’’ति वा ‘‘तं दिट्ठिं पटिनिस्सट्ठो’’ति वा जानन्तस्स, उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ति। अकतानुधम्मता, जानना, सम्भोगादिकरणन्ति इमानेत्थ तीणि अङ्गानि। समुट्ठानादीनि अदिन्नादानसदिसानि, इदं पन पण्णत्तिवज्जं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye ārabbha ariṭṭhena bhikkhunā saddhiṃ sambhuñjanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, ukkhittake vematikassa, anukkhittake ukkhittakasaññino ceva vematikassa ca dukkaṭaṃ. Ubhosu anukkhittakasaññissa, ‘‘osārito’’ti vā ‘‘taṃ diṭṭhiṃ paṭinissaṭṭho’’ti vā jānantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Akatānudhammatā, jānanā, sambhogādikaraṇanti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, idaṃ pana paṇṇattivajjaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
उक्खित्तसम्भोगसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ukkhittasambhogasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
१०. कण्टकसिक्खापदवण्णना
10. Kaṇṭakasikkhāpadavaṇṇanā
दसमे समणुद्देसोति सामणेरो। चराति गच्छ। पिरेति पर अमामक। विनस्साति नस्स , यत्थ तं न पस्साम, तत्थ गच्छाति वुत्तं होति। तथानासितन्तिएत्थ संवासनासना लिङ्गनासना दण्डकम्मनासनाति तिस्सो नासना। तत्थ आपत्तिया अदस्सनादीसु उक्खेपना संवासनासना नाम। दूसको नासेतब्बो (पारा॰ ६६), मेत्तियं भिक्खुनिं नासेथाति (चूळव॰ १९३; पारा॰ ३८४) अयं लिङ्गनासना नाम। ‘‘अज्जतग्गे ते, आवुसो समणुद्देस, न चेव सो भगवा सत्था अपदिसितब्बो’’ति (पाचि॰ ४२९) अयं दण्डकम्मनासना नाम, अयं इधाधिप्पेता। तेन वुत्तं ‘‘तथानासित’’न्ति। उपलापेय्याति ‘‘पत्तं वा चीवरं वा उद्देसं वा परिपुच्छं वा दस्सामी’’ति सङ्गण्हेय्य। उपट्ठापेय्याति चुण्णमत्तिकादीनि सादियन्तो तेन अत्तनो उपट्ठानं कारापेय्य। सम्भोगसहसेय्या अनन्तरसिक्खापदे वुत्तनया एव, तस्मा आपत्तिपरिच्छेदोपेत्थ तस्मिं वुत्तनयेनेव वेदितब्बो।
Dasame samaṇuddesoti sāmaṇero. Carāti gaccha. Pireti para amāmaka. Vinassāti nassa , yattha taṃ na passāma, tattha gacchāti vuttaṃ hoti. Tathānāsitantiettha saṃvāsanāsanā liṅganāsanā daṇḍakammanāsanāti tisso nāsanā. Tattha āpattiyā adassanādīsu ukkhepanā saṃvāsanāsanā nāma. Dūsako nāsetabbo (pārā. 66), mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsethāti (cūḷava. 193; pārā. 384) ayaṃ liṅganāsanā nāma. ‘‘Ajjatagge te, āvuso samaṇuddesa, na ceva so bhagavā satthā apadisitabbo’’ti (pāci. 429) ayaṃ daṇḍakammanāsanā nāma, ayaṃ idhādhippetā. Tena vuttaṃ ‘‘tathānāsita’’nti. Upalāpeyyāti ‘‘pattaṃ vā cīvaraṃ vā uddesaṃ vā paripucchaṃ vā dassāmī’’ti saṅgaṇheyya. Upaṭṭhāpeyyāti cuṇṇamattikādīni sādiyanto tena attano upaṭṭhānaṃ kārāpeyya. Sambhogasahaseyyā anantarasikkhāpade vuttanayā eva, tasmā āpattiparicchedopettha tasmiṃ vuttanayeneva veditabbo.
सावत्थियं छब्बग्गिये भिक्खू आरब्भ कण्टकसमणुद्देसउपलापनवत्थुस्मिं पञ्ञत्तं, सेसं अरिट्ठसिक्खापदे वुत्तसदिसमेवाति।
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye bhikkhū ārabbha kaṇṭakasamaṇuddesaupalāpanavatthusmiṃ paññattaṃ, sesaṃ ariṭṭhasikkhāpade vuttasadisamevāti.
कण्टकसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Kaṇṭakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
सप्पाणकवग्गो सत्तमो।
Sappāṇakavaggo sattamo.
