| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੩. ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਧਮ੍ਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Sappurisadhammasuttavaṇṇanā
੧੦੫. ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਭਾવਕਰਂ ਧਮ੍ਮਂ। ਸੋ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾਨਂ ਪવੇਣਿਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਆਹ – ‘‘ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾਨਂ ਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ, ਏਸ ਨਯੋ ਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ। ਏવਂ ਪਧਾਨਂ ਅਨੁਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਞ੍ਚ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਧਮ੍ਮਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਯਥਾਨੁਪੁਬ੍ਬਿਯਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਥਾ ਪਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਨ੍ਤੋ ਉਦਾਹਰਣਪੁਬ੍ਬਕਂ ਹੇਤੁਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ, ‘‘ਯਥਾ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਪਰਿਚ੍ਚਾਗਪੁਬ੍ਬਕਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਗ੍ਗਹਣਂ ਨਾਮ ਞਾਯਪਟਿਪਤ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਯਥਾਨੁਪੁਬ੍ਬਿਯਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰੀਯਤੀਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਥਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥਾਪਿ ‘‘ਅਸੇવਨਾ ਚ ਬਾਲਾਨਂ, ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਞ੍ਚ ਸੇવਨਾ’’ਤਿ। ਏਤਦੇવ ਹਿ ਕੁਲਦ੍વਯਂ ‘‘ਉਚ੍ਚਕੁਲ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਤੋ। ਤਥਾਹਿ ਅਨ੍ਤਿਮਭવਿਕਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਸੋਤਿ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਅਨ੍ਤਰਂ ਕਰਿਤ੍વਾਤਿ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਕਤ੍વਾ। ਪਟਿਪਦਾ ਹਿ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਪੂਜਾਯ ਕਾਰਣਂ, ਨ ਉਚ੍ਚਕੁਲੀਨਤਾ। ਮਹਾਕੁਲਾਤਿ વਿਪੁਲਕੁਲਾ ਉਪਾਦਿਤੋਦਿਤਕੁਲਸਮ੍ਪવਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
105.Sappurisadhammanti sappurisabhāvakaraṃ dhammaṃ. So pana yasmā sappurisānaṃ paveṇiko dhammo hoti. Tasmā āha – ‘‘sappurisānaṃ dhamma’’nti, esa nayo asappurisadhammanti etthāpi. Evaṃ padhānaṃ anuṭṭhātabbañca sappurisadhammaṃ ādiṃ katvā mātikaṃ ṭhapetvā ayathānupubbiyā niddisanto ‘‘katamo ca, bhikkhave, asappurisadhammo’’tiādimāha. Tathā pana niddisanto udāharaṇapubbakaṃ hetuṃ dassetuṃ, ‘‘yathā nāmā’’tiādi vuttaṃ. Tena icchitabbapariccāgapubbakaṃ gahetabbaggahaṇaṃ nāma ñāyapaṭipatti, tasmā sappurisadhammā sampādetabbāti dīpento satthā ayathānupubbiyā niddhārīyatīti imamatthaṃ dasseti. Tathā aññatthāpi ‘‘asevanā ca bālānaṃ, paṇḍitānañca sevanā’’ti. Etadeva hi kuladvayaṃ ‘‘uccakula’’nti vuccati nippariyāyato. Tathāhi antimabhavikā bodhisattā tattheva paṭisandhiṃ gaṇhanti. Soti sāmīcippaṭipanno bhikkhu. Antaraṃ karitvāti taṃ kāraṇaṃ katvā. Paṭipadā hi viññūnaṃ pūjāya kāraṇaṃ, na uccakulīnatā. Mahākulāti vipulakulā upāditoditakulasampavattikāti attho.
੧੦੬. ਯਸਸਦ੍ਦੋ ਪਰਿવਾਰવਾਚਕੋ। ਯਸਸ੍ਸੀਤਿ ਚ ਸਾਤਿਸਯਪਰਿવਾਰવਨ੍ਤਤਾ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਰਿવਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ। ਆਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾਭਾવਤੋ ਪਰੇਸਂ ਉਪਰਿਨਤ੍ਤਿ ਏਤੇਸਂ ਈਸੋ ਈਸਨਂ ਇਸ੍ਸਰਿਯਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਪ੍ਪੇਸਕ੍ਖਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਪ੍ਪਪਰਿવਾਰਾ’’ਤਿ। ਅਭਾવਤ੍ਥੋ ਹਿ ਇਧ ਅਪ੍ਪ-ਸਦ੍ਦੋ।
106.Yasasaddo parivāravācako. Yasassīti ca sātisayaparivāravantatā vuccatīti āha ‘‘parivārasampanno’’ti. Ādhipateyyābhāvato paresaṃ uparinatti etesaṃ īso īsanaṃ issariyanti akkhātabbāti appesakkhā. Tenāha ‘‘appaparivārā’’ti. Abhāvattho hi idha appa-saddo.
੧੦੭. ਨવੇવ ਧੁਤਙ੍ਗਾਨਿ ਆਗਤਾਨੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਥਾ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਂਸੁਕੂਲਿਕਸ੍ਸ ਤੇਚੀવਰਿਕਤਾ ਸੁਕਰਾ। ਏવਂ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਸ੍ਸ ਸਪਦਾਨਚਾਰਿਕਤਾ ਸੁਕਰਾ। ਏਕਾਸਨਿਕਸ੍ਸ ਚ ਪਤ੍ਤਪਿਣ੍ਡਿਕਖਲੁਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਿਕਤਾ ਸੁਕਰਾ ਏવਾਤਿ – ‘‘ਪਂਸੁਕੂਲਿਕੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿવਚਨੇਨੇવ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਅਨਾਗਤਾਨਮ੍ਪਿ ਆਗਤਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ ਪਰਿਹਰਣਸੁਕਰਤਾਯ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਸਮਾਦਾਨਸਮ੍ਭવਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤੇਰਸ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
107.Naveva dhutaṅgāni āgatānīti ettha yathā ukkaṭṭhapaṃsukūlikassa tecīvarikatā sukarā. Evaṃ ukkaṭṭhapiṇḍapātikassa sapadānacārikatā sukarā. Ekāsanikassa ca pattapiṇḍikakhalupacchābhattikatā sukarā evāti – ‘‘paṃsukūliko hotī’’tiādivacaneneva pāḷiyā anāgatānampi āgatabhāvo veditabbo pariharaṇasukaratāya tesampi samādānasambhavato. Tenāha ‘‘terasa hontī’’ti.
੧੦੮. ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਦਿਕਾਯ ਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਤਿ ਤਮ੍ਮਯਾ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ, ਪਕਤਿਭਾવੂਪਗਮਨੇਨ ਤੇਸਂ ਭਾવੋ ਤਮ੍ਮਯਤਾ, ਤਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖੇਪਤੋ ਅਤਮ੍ਮਯਤਾ, ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਤਾ। ਤਂਯੇવ ਕਾਰਣਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨੇਪਿ ਤਣ੍ਹਾਪਹਾਨਂਯੇવ ਕਾਰਣਂ ਕਤ੍વਾ। ਚਿਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤਮ੍ਮਯਤਾਪਰਿਯਾਯੇਨ વੁਤ੍ਤੇ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਟਿਪਕ੍ਖਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ। ਨ ਮਞ੍ਞਤੀਤਿ ਮਞ੍ਞਨਾਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਓਕਾਸੇ ਕਾਮਭવਾਦਿਕੇ ਕੇਨਚਿ વਤ੍ਥੁਨਾ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥਾਦਿਨਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰવਿਹਾਰਪਰਿવੇਣਾਦਿਨਾ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਨ ਮਞ੍ਞਤਿ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
108. Kāmataṇhādikāya tāya taṇhāya nibbattāti tammayā, puthujjanā, pakatibhāvūpagamanena tesaṃ bhāvo tammayatā, tappaṭikkhepato atammayatā, nittaṇhatā. Taṃyeva kāraṇaṃ katvāti paṭhamajjhānepi taṇhāpahānaṃyeva kāraṇaṃ katvā. Citte uppādetvāti atammayatāpariyāyena vutte taṇhāya paṭipakkhadhamme sampādetvā. Na maññatīti maññanānaṃ ariyamaggena sabbaso samucchinnattā kismiñci okāse kāmabhavādike kenaci vatthunā hatthiassakhettavatthādinā pattacīvaravihārapariveṇādinā ca puggalaṃ na maññati. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਧਮ੍ਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Sappurisadhammasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੩. ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Sappurisasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੩. ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਧਮ੍ਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Sappurisadhammasuttavaṇṇanā
