Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ජාතකපාළි • Jātakapāḷi |
522. සරභඞ්ගජාතකං (2)
522. Sarabhaṅgajātakaṃ (2)
50.
50.
‘‘අලඞ්කතා කුණ්ඩලිනො සුවත්ථා, වෙළුරියමුත්තාථරුඛග්ගබන්ධා 1;
‘‘Alaṅkatā kuṇḍalino suvatthā, veḷuriyamuttātharukhaggabandhā 2;
රථෙසභා තිට්ඨථ කෙ නු තුම්හෙ, කථං වො ජානන්ති මනුස්සලොකෙ’’.
Rathesabhā tiṭṭhatha ke nu tumhe, kathaṃ vo jānanti manussaloke’’.
51.
51.
‘‘අහමට්ඨකො භීමරථො පනායං, කාලිඞ්ගරාජා පන උග්ගතොයං 3;
‘‘Ahamaṭṭhako bhīmaratho panāyaṃ, kāliṅgarājā pana uggatoyaṃ 4;
සුසඤ්ඤතානං ඉසීනං 5 දස්සනාය, ඉධාගතා පුච්ඡිතායෙම්හ පඤ්හෙ’’.
Susaññatānaṃ isīnaṃ 6 dassanāya, idhāgatā pucchitāyemha pañhe’’.
52.
52.
‘‘වෙහායසං තිට්ඨසි 7 අන්තලික්ඛෙ, පථද්ධුනො පන්නරසෙව චන්දො;
‘‘Vehāyasaṃ tiṭṭhasi 8 antalikkhe, pathaddhuno pannaraseva cando;
පුච්ඡාමි තං යක්ඛ මහානුභාව, කථං තං ජානන්ති මනුස්සලොකෙ’’.
Pucchāmi taṃ yakkha mahānubhāva, kathaṃ taṃ jānanti manussaloke’’.
53.
53.
‘‘යමාහු දෙවෙසු සුජම්පතීති, මඝවාති තං ආහු මනුස්සලොකෙ;
‘‘Yamāhu devesu sujampatīti, maghavāti taṃ āhu manussaloke;
ස දෙවරාජා ඉදමජ්ජ පත්තො, සුසඤ්ඤතානං ඉසීනං දස්සනාය’’.
Sa devarājā idamajja patto, susaññatānaṃ isīnaṃ dassanāya’’.
54.
54.
‘‘දූරෙ සුතා නො ඉසයො සමාගතා, මහිද්ධිකා ඉද්ධිගුණූපපන්නා;
‘‘Dūre sutā no isayo samāgatā, mahiddhikā iddhiguṇūpapannā;
වන්දාමි තෙ අයිරෙ පසන්නචිත්තො, යෙ ජීවලොකෙත්ථ මනුස්සසෙට්ඨා’’.
Vandāmi te ayire pasannacitto, ye jīvalokettha manussaseṭṭhā’’.
55.
55.
ගන්ධො ඉසීනං චිරදික්ඛිතානං 9, කායා චුතො ගච්ඡති මාලුතෙන;
Gandho isīnaṃ ciradikkhitānaṃ 10, kāyā cuto gacchati mālutena;
ඉතො පටික්කම්ම සහස්සනෙත්ත, ගන්ධො ඉසීනං අසුචි දෙවරාජ’’.
Ito paṭikkamma sahassanetta, gandho isīnaṃ asuci devarāja’’.
56.
56.
‘‘ගන්ධො ඉසීනං චිරදික්ඛිතානං, කායා චුතො ගච්ඡතු මාලුතෙන;
‘‘Gandho isīnaṃ ciradikkhitānaṃ, kāyā cuto gacchatu mālutena;
විචිත්රපුප්ඵං සුරභිංව මාලං, ගන්ධඤ්ච එතං පාටිකඞ්ඛාම භන්තෙ;
Vicitrapupphaṃ surabhiṃva mālaṃ, gandhañca etaṃ pāṭikaṅkhāma bhante;
න හෙත්ථ දෙවා පටික්කූලසඤ්ඤිනො’’.
Na hettha devā paṭikkūlasaññino’’.
57.
57.
‘‘පුරින්දදො භූතපතී යසස්සී, දෙවානමින්දො සක්කො 11 මඝවා සුජම්පති;
‘‘Purindado bhūtapatī yasassī, devānamindo sakko 12 maghavā sujampati;
ස දෙවරාජා අසුරගණප්පමද්දනො, ඔකාසමාකඞ්ඛති පඤ්හ පුච්ඡිතුං.
Sa devarājā asuragaṇappamaddano, okāsamākaṅkhati pañha pucchituṃ.
58.
58.
‘‘කො නෙවිමෙසං ඉධ පණ්ඩිතානං, පඤ්හෙ පුට්ඨො නිපුණෙ බ්යාකරිස්සති;
‘‘Ko nevimesaṃ idha paṇḍitānaṃ, pañhe puṭṭho nipuṇe byākarissati;
තිණ්ණඤ්ච රඤ්ඤං මනුජාධිපානං, දෙවානමින්දස්ස ච වාසවස්ස’’.
Tiṇṇañca raññaṃ manujādhipānaṃ, devānamindassa ca vāsavassa’’.
59.
59.
ආචෙරපුත්තො 17 සුවිනීතරූපො, සො නෙසං පඤ්හානි වියාකරිස්සති’’.
Āceraputto 18 suvinītarūpo, so nesaṃ pañhāni viyākarissati’’.
60.
60.
‘‘කොණ්ඩඤ්ඤ පඤ්හානි වියාකරොහි, යාචන්ති තං ඉසයො සාධුරූපා;
‘‘Koṇḍañña pañhāni viyākarohi, yācanti taṃ isayo sādhurūpā;
කොණ්ඩඤ්ඤ එසො මනුජෙසු ධම්මො, යං වුද්ධ 19 මාගච්ඡති එස භාරො’’.
Koṇḍañña eso manujesu dhammo, yaṃ vuddha 20 māgacchati esa bhāro’’.
61.
61.
‘‘කතාවකාසා පුච්ඡන්තු භොන්තො, යං කිඤ්චි පඤ්හං මනසාභිපත්ථිතං;
‘‘Katāvakāsā pucchantu bhonto, yaṃ kiñci pañhaṃ manasābhipatthitaṃ;
අහඤ්හි තං තං වො වියාකරිස්සං, ඤත්වා සයං ලොකමිමං පරඤ්ච’’.
Ahañhi taṃ taṃ vo viyākarissaṃ, ñatvā sayaṃ lokamimaṃ parañca’’.
62.
62.
‘‘තතො ච මඝවා සක්කො, අත්ථදස්සී පුරින්දදො;
‘‘Tato ca maghavā sakko, atthadassī purindado;
අපුච්ඡි පඨමං පඤ්හං, යඤ්චාසි අභිපත්ථිතං’’.
Apucchi paṭhamaṃ pañhaṃ, yañcāsi abhipatthitaṃ’’.
63.
63.
‘‘කිං සූ වධිත්වා න කදාචි සොචති, කිස්සප්පහානං ඉසයො වණ්ණයන්ති;
‘‘Kiṃ sū vadhitvā na kadāci socati, kissappahānaṃ isayo vaṇṇayanti;
කස්සීධ වුත්තං ඵරුසං ඛමෙථ, අක්ඛාහි මෙ කොණ්ඩඤ්ඤ එතමත්ථං’’.
Kassīdha vuttaṃ pharusaṃ khametha, akkhāhi me koṇḍañña etamatthaṃ’’.
64.
64.
‘‘කොධං වධිත්වා න කදාචි සොචති, මක්ඛප්පහානං ඉසයො වණ්ණයන්ති;
‘‘Kodhaṃ vadhitvā na kadāci socati, makkhappahānaṃ isayo vaṇṇayanti;
සබ්බෙසං වුත්තං ඵරුසං ඛමෙථ, එතං ඛන්තිං උත්තමමාහු සන්තො’’.
Sabbesaṃ vuttaṃ pharusaṃ khametha, etaṃ khantiṃ uttamamāhu santo’’.
65.
65.
කථං නු හීනස්ස වචො ඛමෙථ, අක්ඛාහි මෙ කොණ්ඩඤ්ඤ එතමත්ථං’’.
Kathaṃ nu hīnassa vaco khametha, akkhāhi me koṇḍañña etamatthaṃ’’.
66.
66.
‘‘භයා හි සෙට්ඨස්ස වචො ඛමෙථ, සාරම්භහෙතූ පන සාදිසස්ස;
‘‘Bhayā hi seṭṭhassa vaco khametha, sārambhahetū pana sādisassa;
යො චීධ හීනස්ස වචො ඛමෙථ, එතං ඛන්තිං උත්තමමාහු සන්තො’’.
Yo cīdha hīnassa vaco khametha, etaṃ khantiṃ uttamamāhu santo’’.
67.
67.
‘‘කථං විජඤ්ඤා චතුපත්ථරූපං 25, සෙට්ඨං සරික්ඛං අථවාපි හීනං;
‘‘Kathaṃ vijaññā catupattharūpaṃ 26, seṭṭhaṃ sarikkhaṃ athavāpi hīnaṃ;
විරූපරූපෙන චරන්ති සන්තො, තස්මා හි සබ්බෙසං වචො ඛමෙථ’’.
Virūparūpena caranti santo, tasmā hi sabbesaṃ vaco khametha’’.
68.
68.
‘‘න හෙතමත්ථං මහතීපි සෙනා, සරාජිකා යුජ්ඣමානා ලභෙථ;
‘‘Na hetamatthaṃ mahatīpi senā, sarājikā yujjhamānā labhetha;
යං ඛන්තිමා සප්පුරිසො ලභෙථ, ඛන්තී බලස්සූපසමන්ති වෙරා’’.
Yaṃ khantimā sappuriso labhetha, khantī balassūpasamanti verā’’.
69.
69.
‘‘සුභාසිතං තෙ අනුමොදියාන, අඤ්ඤං තං පුච්ඡාමි තදිඞ්ඝ බ්රූහි;
‘‘Subhāsitaṃ te anumodiyāna, aññaṃ taṃ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
තෙසං ගතිං බ්රූහි සුපාපකම්මිනං, කත්ථූපපන්නා ඉසිනං විහෙඨකා’’.
Tesaṃ gatiṃ brūhi supāpakamminaṃ, katthūpapannā isinaṃ viheṭhakā’’.
70.
70.
‘‘කිසඤ්හි 31 වච්ඡං අවකිරිය දණ්ඩකී, උච්ඡින්නමූලො සජනො සරට්ඨො;
‘‘Kisañhi 32 vacchaṃ avakiriya daṇḍakī, ucchinnamūlo sajano saraṭṭho;
කුක්කුළනාමෙ නිරයම්හි පච්චති, තස්ස ඵුලිඞ්ගානි පතන්ති කායෙ.
Kukkuḷanāme nirayamhi paccati, tassa phuliṅgāni patanti kāye.
71.
71.
‘‘යො සඤ්ඤතෙ පබ්බජිතෙ අහෙඨයි 33, ධම්මං භණන්තෙ සමණෙ අදූසකෙ;
‘‘Yo saññate pabbajite aheṭhayi 34, dhammaṃ bhaṇante samaṇe adūsake;
තං නාළිකෙරං සුනඛා පරත්ථ, සඞ්ගම්ම ඛාදන්ති විඵන්දමානං.
Taṃ nāḷikeraṃ sunakhā parattha, saṅgamma khādanti viphandamānaṃ.
72.
72.
‘‘අථජ්ජුනො නිරයෙ සත්තිසූලෙ, අවංසිරො පතිතො උද්ධංපාදො 35;
‘‘Athajjuno niraye sattisūle, avaṃsiro patito uddhaṃpādo 36;
අඞ්ගීරසං ගොතමං හෙඨයිත්වා, ඛන්තිං තපස්සිං චිරබ්රහ්මචාරිං.
Aṅgīrasaṃ gotamaṃ heṭhayitvā, khantiṃ tapassiṃ cirabrahmacāriṃ.
73.
73.
‘‘යො ඛණ්ඩසො පබ්බජිතං අඡෙදයි, ඛන්තිං වදන්තං සමණං අදූසකං;
‘‘Yo khaṇḍaso pabbajitaṃ achedayi, khantiṃ vadantaṃ samaṇaṃ adūsakaṃ;
කලාබුවීචිං උපපජ්ජ පච්චති, මහාපතාපං 37 කටුකං භයානකං.
Kalābuvīciṃ upapajja paccati, mahāpatāpaṃ 38 kaṭukaṃ bhayānakaṃ.
74.
74.
‘‘එතානි සුත්වා නිරයානි පණ්ඩිතො, අඤ්ඤානි පාපිට්ඨතරානි චෙත්ථ;
‘‘Etāni sutvā nirayāni paṇḍito, aññāni pāpiṭṭhatarāni cettha;
ධම්මං චරෙ සමණබ්රාහ්මණෙසු, එවඞ්කරො සග්ගමුපෙති ඨානං’’.
Dhammaṃ care samaṇabrāhmaṇesu, evaṅkaro saggamupeti ṭhānaṃ’’.
75.
75.
‘‘සුභාසිතං තෙ අනුමොදියාන, අඤ්ඤං තං පුච්ඡාමි තදිඞ්ඝ බ්රූහි;
‘‘Subhāsitaṃ te anumodiyāna, aññaṃ taṃ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
කථංවිධං සීලවන්තං වදන්ති, කථංවිධං පඤ්ඤවන්තං වදන්ති;
Kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadanti;
කථංවිධං සප්පුරිසං වදන්ති, කථංවිධං නො සිරි නො ජහාති’’.
Kathaṃvidhaṃ sappurisaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ no siri no jahāti’’.
76.
76.
‘‘කායෙන වාචාය ච යො’ධ 39 සඤ්ඤතො, මනසා ච කිඤ්චි න කරොති පාපං;
‘‘Kāyena vācāya ca yo’dha 40 saññato, manasā ca kiñci na karoti pāpaṃ;
න අත්තහෙතූ අලිකං භණෙති 41, තථාවිධං සීලවන්තං වදන්ති.
Na attahetū alikaṃ bhaṇeti 42, tathāvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti.
77.
77.
‘‘ගම්භීරපඤ්හං මනසාභිචින්තයං 43, නාච්චාහිතං කම්ම කරොති ලුද්දං;
‘‘Gambhīrapañhaṃ manasābhicintayaṃ 44, nāccāhitaṃ kamma karoti luddaṃ;
කාලාගතං 45 අත්ථපදං න රිඤ්චති, තථාවිධං පඤ්ඤවන්තං වදන්ති.
Kālāgataṃ 46 atthapadaṃ na riñcati, tathāvidhaṃ paññavantaṃ vadanti.
78.
78.
‘‘යො වෙ කතඤ්ඤූ කතවෙදි ධීරො, කල්යාණමිත්තො දළ්හභත්ති ච හොති;
‘‘Yo ve kataññū katavedi dhīro, kalyāṇamitto daḷhabhatti ca hoti;
දුඛිතස්ස සක්කච්ච කරොති කිච්චං, තථාවිධං සප්පුරිසං වදන්ති.
Dukhitassa sakkacca karoti kiccaṃ, tathāvidhaṃ sappurisaṃ vadanti.
79.
79.
‘‘එතෙහි සබ්බෙහි ගුණෙහුපෙතො, සද්ධො මුදූ සංවිභාගී වදඤ්ඤූ;
‘‘Etehi sabbehi guṇehupeto, saddho mudū saṃvibhāgī vadaññū;
සඞ්ගාහකං සඛිලං සණ්හවාචං, තථාවිධං නො සිරි නො ජහාති’’.
Saṅgāhakaṃ sakhilaṃ saṇhavācaṃ, tathāvidhaṃ no siri no jahāti’’.
80.
80.
‘‘සුභාසිතං තෙ අනුමොදියාන, අඤ්ඤං තං පුච්ඡාමි තදිඞ්ඝ බ්රූහි;
‘‘Subhāsitaṃ te anumodiyāna, aññaṃ taṃ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
සීලං සිරිඤ්චාපි සතඤ්ච ධම්මං, පඤ්ඤඤ්ච කං සෙට්ඨතරං වදන්ති’’.
Sīlaṃ siriñcāpi satañca dhammaṃ, paññañca kaṃ seṭṭhataraṃ vadanti’’.
81.
81.
‘‘පඤ්ඤා හි සෙට්ඨා කුසලා වදන්ති, නක්ඛත්තරාජාරිව තාරකානං;
‘‘Paññā hi seṭṭhā kusalā vadanti, nakkhattarājāriva tārakānaṃ;
සීලං සීරී චාපි සතඤ්ච ධම්මො 47, අන්වායිකා පඤ්ඤවතො භවන්ති’’.
Sīlaṃ sīrī cāpi satañca dhammo 48, anvāyikā paññavato bhavanti’’.
82.
82.
‘‘සුභාසිතං තෙ අනුමොදියාන, අඤ්ඤං තං පුච්ඡාමි තදිඞ්ඝ බ්රූහි;
‘‘Subhāsitaṃ te anumodiyāna, aññaṃ taṃ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
කථංකරො කින්තිකරො කිමාචරං, කිං සෙවමානො ලභතීධ පඤ්ඤං;
Kathaṃkaro kintikaro kimācaraṃ, kiṃ sevamāno labhatīdha paññaṃ;
පඤ්ඤාය දානිප්පටිපං 49 වදෙහි, කථංකරො පඤ්ඤවා හොති මච්චො’’.
Paññāya dānippaṭipaṃ 50 vadehi, kathaṃkaro paññavā hoti macco’’.
83.
83.
‘‘සෙවෙථ වුද්ධෙ නිපුණෙ බහුස්සුතෙ, උග්ගාහකො ච පරිපුච්ඡකො සියා;
‘‘Sevetha vuddhe nipuṇe bahussute, uggāhako ca paripucchako siyā;
සුණෙය්ය සක්කච්ච සුභාසිතානි, එවංකරො පඤ්ඤවා හොති මච්චො.
Suṇeyya sakkacca subhāsitāni, evaṃkaro paññavā hoti macco.
84.
84.
‘‘ පඤ්ඤවා කාමගුණෙ අවෙක්ඛති, අනිච්චතො දුක්ඛතො රොගතො ච;
‘‘ Paññavā kāmaguṇe avekkhati, aniccato dukkhato rogato ca;
එවං විපස්සී පජහාති ඡන්දං, දුක්ඛෙසු කාමෙසු මහබ්භයෙසු.
Evaṃ vipassī pajahāti chandaṃ, dukkhesu kāmesu mahabbhayesu.
85.
85.
සබ්බෙසු භූතෙසු නිධාය දණ්ඩං, අනින්දිතො බ්රහ්මමුපෙති ඨානං’’.
Sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ, anindito brahmamupeti ṭhānaṃ’’.
86.
86.
කාලිඞ්ගරාජස්ස ච උග්ගතස්ස, සබ්බෙස වො කාමරාගො පහීනො’’.
Kāliṅgarājassa ca uggatassa, sabbesa vo kāmarāgo pahīno’’.
87.
87.
‘‘එවමෙතං පරචිත්තවෙදි, සබ්බෙස නො කාමරාගො පහීනො;
‘‘Evametaṃ paracittavedi, sabbesa no kāmarāgo pahīno;
කරොහි ඔකාසමනුග්ගහාය, යථා ගතිං තෙ අභිසම්භවෙම’’.
Karohi okāsamanuggahāya, yathā gatiṃ te abhisambhavema’’.
88.
88.
‘‘කරොමි ඔකාසමනුග්ගහාය, තථා හි වො කාමරාගො පහීනො;
‘‘Karomi okāsamanuggahāya, tathā hi vo kāmarāgo pahīno;
ඵරාථ කායං විපුලාය පීතියා, යථා ගතිං මෙ අභිසම්භවෙථ’’.
Pharātha kāyaṃ vipulāya pītiyā, yathā gatiṃ me abhisambhavetha’’.
89.
89.
‘‘සබ්බං කරිස්සාම තවානුසාසනිං, යං යං තුවං වක්ඛසි භූරිපඤ්ඤ;
‘‘Sabbaṃ karissāma tavānusāsaniṃ, yaṃ yaṃ tuvaṃ vakkhasi bhūripañña;
ඵරාම කායං විපුලාය පීතියා, යථා ගතිං තෙ අභිසම්භවෙම’’.
Pharāma kāyaṃ vipulāya pītiyā, yathā gatiṃ te abhisambhavema’’.
90.
90.
‘‘කතාය 59 වච්ඡස්ස කිසස්ස පූජා, ගච්ඡන්තු භොන්තො ඉසයො සාධුරූපා;
‘‘Katāya 60 vacchassa kisassa pūjā, gacchantu bhonto isayo sādhurūpā;
ඣානෙ රතා හොථ සදා සමාහිතා, එසා රතී පබ්බජිතස්ස සෙට්ඨා’’.
Jhāne ratā hotha sadā samāhitā, esā ratī pabbajitassa seṭṭhā’’.
91.
91.
‘‘සුත්වාන ගාථා පරමත්ථසංහිතා, සුභාසිතා ඉසිනා පණ්ඩිතෙන;
‘‘Sutvāna gāthā paramatthasaṃhitā, subhāsitā isinā paṇḍitena;
තෙ වෙදජාතා අනුමොදමානා, පක්කාමු 61 දෙවා දෙවපුරං යසස්සිනො.
Te vedajātā anumodamānā, pakkāmu 62 devā devapuraṃ yasassino.
92.
92.
‘‘ගාථා ඉමා අත්ථවතී සුබ්යඤ්ජනා, සුභාසිතා ඉසිනා පණ්ඩිතෙන;
‘‘Gāthā imā atthavatī subyañjanā, subhāsitā isinā paṇḍitena;
යො කොචිමා අට්ඨිකත්වා 63 සුණෙය්ය, ලභෙථ පුබ්බාපරියං විසෙසං;
Yo kocimā aṭṭhikatvā 64 suṇeyya, labhetha pubbāpariyaṃ visesaṃ;
ලද්ධාන පුබ්බාපරියං විසෙසං, අදස්සනං මච්චුරාජස්ස ගච්ඡෙ’’.
Laddhāna pubbāpariyaṃ visesaṃ, adassanaṃ maccurājassa gacche’’.
93.
93.
‘‘සාලිස්සරො සාරිපුත්තො, මෙණ්ඩිස්සරො ච කස්සපො;
‘‘Sālissaro sāriputto, meṇḍissaro ca kassapo;
94.
94.
‘‘අනුසිස්සො ච ආනන්දො, කිසවච්ඡො ච කොලිතො;
‘‘Anusisso ca ānando, kisavaccho ca kolito;
සරභඞ්ගො ලොකනාථො, එවං ධාරෙථ ජාතක’’න්ති.
Sarabhaṅgo lokanātho, evaṃ dhāretha jātaka’’nti.
සරභඞ්ගජාතකං දුතියං.
Sarabhaṅgajātakaṃ dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්දකනිකාය (අට්ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ජාතක-අට්ඨකථා • Jātaka-aṭṭhakathā / [522] 2. සරභඞ්ගජාතකවණ්ණනා • [522] 2. Sarabhaṅgajātakavaṇṇanā