Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    5. සරභඞ්‌ගත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    5. Sarabhaṅgattheragāthāvaṇṇanā

    සරෙ හත්‌ථෙහීතිආදිකා ආයස්‌මතො සරභඞ්‌ගත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ විවට්‌ටූපනිස්‌සයං කුසලං උපචිනිත්‌වා ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ රාජගහෙ අඤ්‌ඤතරස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පුත්‌තො හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌ති, අනභිලක්‌ඛිතොතිස්‌ස කුලවංසාගතං නාමං අහොසි. සො වයප්‌පත්‌තො කාමෙ පහාය තාපසපබ්‌බජ්‌ජං පබ්‌බජිත්‌වා සරතිණානි සයමෙව භඤ්‌ජිත්‌වා පණ්‌ණසාලං කත්‌වා වසති. තතො පට්‌ඨාය සරභඞ්‌ගොතිස්‌ස සමඤ්‌ඤා අහොසි. අථ භගවා බුද්‌ධචක්‌ඛුනා ලොකං වොලොකෙන්‌තො තස්‌ස අරහත්‌තූපනිස්‌සයං දිස්‌වා, තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා, ධම්‌මං දෙසෙසි. සො පටිලද්‌ධසද්‌ධො පබ්‌බජිත්‌වා විපස්‌සනාය කම්‌මං කරොන්‌තො නචිරස්‌සෙව අරහත්‌තං පත්‌වා තත්‌ථෙව වසති. අථස්‌ස තාපසකාලෙ කතා පණ්‌ණසාලා ජිණ්‌ණා පලුග්‌ගා අහොසි. තං දිස්‌වා මනුස්‌සා ‘‘කිස්‌ස, භන්‌තෙ, ඉමං කුටිකං න පටිසඞ්‌ඛරොථා’’ති ආහංසු. ථෙරො ‘‘කුටිකා යථා තාපසකාලෙ කතා, ඉදානි තථා කාතුං න සක්‌කා’’ති තං සබ්‌බං පකාසෙන්‌තො –

    Sarehatthehītiādikā āyasmato sarabhaṅgattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahe aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, anabhilakkhitotissa kulavaṃsāgataṃ nāmaṃ ahosi. So vayappatto kāme pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā saratiṇāni sayameva bhañjitvā paṇṇasālaṃ katvā vasati. Tato paṭṭhāya sarabhaṅgotissa samaññā ahosi. Atha bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento tassa arahattūpanissayaṃ disvā, tattha gantvā, dhammaṃ desesi. So paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ patvā tattheva vasati. Athassa tāpasakāle katā paṇṇasālā jiṇṇā paluggā ahosi. Taṃ disvā manussā ‘‘kissa, bhante, imaṃ kuṭikaṃ na paṭisaṅkharothā’’ti āhaṃsu. Thero ‘‘kuṭikā yathā tāpasakāle katā, idāni tathā kātuṃ na sakkā’’ti taṃ sabbaṃ pakāsento –

    487.

    487.

    ‘‘සරෙ හත්‌ථෙහි භඤ්‌ජිත්‌වා, කත්‌වාන කුටිමච්‌ඡිසං;

    ‘‘Sare hatthehi bhañjitvā, katvāna kuṭimacchisaṃ;

    තෙන මෙ සරභඞ්‌ගොති, නාමං සම්‌මුතියා අහු.

    Tena me sarabhaṅgoti, nāmaṃ sammutiyā ahu.

    488.

    488.

    ‘‘න මය්‌හං කප්‌පතෙ අජ්‌ජ, සරෙ හත්‌ථෙහි භඤ්‌ජිතුං;

    ‘‘Na mayhaṃ kappate ajja, sare hatthehi bhañjituṃ;

    සික්‌ඛාපදා නො පඤ්‌ඤත්‌තා, ගොතමෙන යසස්‌සිනා’’ති. – ද්‌වෙ ගාථා අභාසි;

    Sikkhāpadā no paññattā, gotamena yasassinā’’ti. – dve gāthā abhāsi;

    තත්‌ථ සරෙ හත්‌ථෙහි භඤ්‌ජිත්‌වාති, පුබ්‌බෙ තාපසකාලෙ සරතිණානි මම හත්‌ථෙහි ඡින්‌දිත්‌වා තිණකුටිං කත්‌වා අච්‌ඡිසං වසිං, නිසීදිඤ්‌චෙව නිපජ්‌ජිඤ්‌ච. තෙනාති කුටිකරණත්‌ථං සරානං භඤ්‌ජනෙන. සම්‌මුතියාති අන්‌වත්‌ථසම්‌මුතියා සරභඞ්‌ගොති, නාමං අහු අහොසි.

    Tattha sare hatthehi bhañjitvāti, pubbe tāpasakāle saratiṇāni mama hatthehi chinditvā tiṇakuṭiṃ katvā acchisaṃ vasiṃ, nisīdiñceva nipajjiñca. Tenāti kuṭikaraṇatthaṃ sarānaṃ bhañjanena. Sammutiyāti anvatthasammutiyā sarabhaṅgoti, nāmaṃ ahu ahosi.

    න මය්‌හං කප්‌පතෙ අජ්‌ජාති අජ්‌ජ ඉදානි උපසම්‌පන්‌නස්‌ස මය්‌හං සරෙ සරතිණෙ හත්‌ථෙහි භඤ්‌ජිතුං න කප්‌පතෙ න වට්‌ටති. කස්‌මා? සික්‌ඛාපදා නො පඤ්‌ඤත්‌තා, ගොතමෙන යසස්‌සිනාති. තෙන යං අම්‌හාකං සත්‌ථාරා සික්‌ඛාපදං පඤ්‌ඤත්‌තං, තං මයං ජීවිතහෙතුනාපි නාතික්‌කමාමාති දස්‌සෙති.

    Na mayhaṃ kappate ajjāti ajja idāni upasampannassa mayhaṃ sare saratiṇe hatthehi bhañjituṃ na kappate na vaṭṭati. Kasmā? Sikkhāpadā no paññattā, gotamena yasassināti. Tena yaṃ amhākaṃ satthārā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ mayaṃ jīvitahetunāpi nātikkamāmāti dasseti.

    එවං එකෙන පකාරෙන තිණකුටිකාය අපටිසඞ්‌ඛරණෙ කාරණං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි අපරෙනපි පරියායෙන නං දස්‌සෙන්‌තො –

    Evaṃ ekena pakārena tiṇakuṭikāya apaṭisaṅkharaṇe kāraṇaṃ dassetvā idāni aparenapi pariyāyena naṃ dassento –

    489.

    489.

    ‘‘සකලං සමත්‌තං රොගං, සරභඞ්‌ගො නාද්‌දසං පුබ්‌බෙ;

    ‘‘Sakalaṃ samattaṃ rogaṃ, sarabhaṅgo nāddasaṃ pubbe;

    සොයං රොගො දිට්‌ඨො, වචනකරෙනාතිදෙවස්‌සා’’ති. – ඉමං ගාථමාහ;

    Soyaṃ rogo diṭṭho, vacanakarenātidevassā’’ti. – imaṃ gāthamāha;

    තත්‌ථ සකලන්‌ති සබ්‌බං. සමත්‌තන්‌ති සම්‌පුණ්‌ණං, සබ්‌බභාගතො අනවසෙසන්‌ති අත්‌ථො. රොගන්‌ති දුක්‌ඛදුක්‌ඛතාදිවසෙන රුජනට්‌ඨෙන රොගභූතං උපාදානක්‌ඛන්‌ධපඤ්‌චකං සන්‌ධාය වදති. නාද්‌දසං පුබ්‌බෙති සත්‌ථු ඔවාදපටිලාභතො පුබ්‌බෙ න අද්‌දක්‌ඛිං. සොයං රොගො දිට්‌ඨො, වචනකරෙනාතිදෙවස්‌සාති සම්‌මුතිදෙවා උපපත්‌තිදෙවා විසුද්‌ධිදෙවාති සබ්‌බෙපි දෙවෙ අත්‌තනො සීලාදිගුණෙහි අතික්‌කමිත්‌වා ඨිතත්‌තා අතිදෙවස්‌ස සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ඔවාදපටිකරෙන සරභඞ්‌ගෙන සො අයං ඛන්‌ධපඤ්‌චකසඞ්‌ඛාතො රොගො විපස්‌සනාපඤ්‌ඤාසහිතාය මග්‌ගපඤ්‌ඤාය පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධතො දිට්‌ඨො, පරිඤ්‌ඤාතොති අත්‌ථො. එතෙන එවං අත්‌තභාවකුටිකායම්‌පි අනපෙක්‌ඛො බාහිරං තිණකුටිකං කථං පටිසඞ්‌ඛරිස්‌සතීති දස්‌සෙති.

    Tattha sakalanti sabbaṃ. Samattanti sampuṇṇaṃ, sabbabhāgato anavasesanti attho. Roganti dukkhadukkhatādivasena rujanaṭṭhena rogabhūtaṃ upādānakkhandhapañcakaṃ sandhāya vadati. Nāddasaṃ pubbeti satthu ovādapaṭilābhato pubbe na addakkhiṃ. Soyaṃ rogo diṭṭho, vacanakarenātidevassāti sammutidevā upapattidevā visuddhidevāti sabbepi deve attano sīlādiguṇehi atikkamitvā ṭhitattā atidevassa sammāsambuddhassa ovādapaṭikarena sarabhaṅgena so ayaṃ khandhapañcakasaṅkhāto rogo vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya pañcakkhandhato diṭṭho, pariññātoti attho. Etena evaṃ attabhāvakuṭikāyampi anapekkho bāhiraṃ tiṇakuṭikaṃ kathaṃ paṭisaṅkharissatīti dasseti.

    ඉදානි යං මග්‌ගං පටිපජ්‌ජන්‌තෙන මයා අයං අත්‌තභාවරොගො යාථාවතො දිට්‌ඨො, ස්‌වායං මග්‌ගො සබ්‌බබුද්‌ධසාධාරණො. යෙන නෙසං ඔවාදධම්‌මොපි මජ්‌ඣෙ භින්‌නසුවණ්‌ණසදිසො යත්‌ථාහං පතිට්‌ඨාය දුක්‌ඛක්‌ඛයං පත්‌තොති එවං අත්‌තනො අරහත්‌තපටිපත්‌තිං බ්‍යාකරොන්‌තො –

    Idāni yaṃ maggaṃ paṭipajjantena mayā ayaṃ attabhāvarogo yāthāvato diṭṭho, svāyaṃ maggo sabbabuddhasādhāraṇo. Yena nesaṃ ovādadhammopi majjhe bhinnasuvaṇṇasadiso yatthāhaṃ patiṭṭhāya dukkhakkhayaṃ pattoti evaṃ attano arahattapaṭipattiṃ byākaronto –

    490.

    490.

    ‘‘යෙනෙව මග්‌ගෙන ගතො විපස්‌සී, යෙනෙව මග්‌ගෙන සිඛී ච වෙස්‌සභූ;

    ‘‘Yeneva maggena gato vipassī, yeneva maggena sikhī ca vessabhū;

    කකුසන්‌ධකොණාගමනො ච කස්‌සපො, තෙනඤ්‌ජසෙන අගමාසි ගොතමො.

    Kakusandhakoṇāgamano ca kassapo, tenañjasena agamāsi gotamo.

    491.

    491.

    ‘‘වීතතණ්‌හා අනාදානා, සත්‌ත බුද්‌ධා ඛයොගධා;

    ‘‘Vītataṇhā anādānā, satta buddhā khayogadhā;

    යෙහායං දෙසිතො ධම්‌මො, ධම්‌මභූතෙහි තාදිභි.

    Yehāyaṃ desito dhammo, dhammabhūtehi tādibhi.

    492.

    492.

    ‘‘චත්‌තාරි අරියසච්‌චානි, අනුකම්‌පාය පාණිනං;

    ‘‘Cattāri ariyasaccāni, anukampāya pāṇinaṃ;

    දුක්‌ඛං සමුදයො මග්‌ගො, නිරොධො දුක්‌ඛසඞ්‌ඛයො.

    Dukkhaṃ samudayo maggo, nirodho dukkhasaṅkhayo.

    493.

    493.

    ‘‘යස්‌මිං නිවත්‌තතෙ දුක්‌ඛං, සංසාරස්‌මිං අනන්‌තකං;

    ‘‘Yasmiṃ nivattate dukkhaṃ, saṃsārasmiṃ anantakaṃ;

    භෙදා ඉමස්‌ස කායස්‌ස, ජීවිතස්‌ස ච සඞ්‌ඛයා;

    Bhedā imassa kāyassa, jīvitassa ca saṅkhayā;

    අඤ්‌ඤො පුනබ්‌භවො නත්‌ථි, සුවිමුත්‌තොම්‌හි සබ්‌බධී’’ති. –

    Añño punabbhavo natthi, suvimuttomhi sabbadhī’’ti. –

    ඉමා ගාථා අභාසි –

    Imā gāthā abhāsi –

    තත්‌ථ යෙනෙව මග්‌ගෙනාති යෙනෙව සපුබ්‌බභාගෙන අරියෙන අට්‌ඨඞ්‌ගිකෙන මග්‌ගෙන. ගතොති පටිපන්‌නො නිබ්‌බානං අධිගතො. විපස්‌සීති විපස්‌සී සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො. කකුසන්‌ධාති අවිභත්‌තිකො නිද්‌දෙසො. ‘‘කකුසන්‌ධකොණාගමනා’’තිපි පාඨො. තෙනඤ්‌ජසෙනාති තෙනෙව අඤ්‌ජසෙන අරියමග්‌ගෙන.

    Tattha yeneva maggenāti yeneva sapubbabhāgena ariyena aṭṭhaṅgikena maggena. Gatoti paṭipanno nibbānaṃ adhigato. Vipassīti vipassī sammāsambuddho. Kakusandhāti avibhattiko niddeso. ‘‘Kakusandhakoṇāgamanā’’tipi pāṭho. Tenañjasenāti teneva añjasena ariyamaggena.

    අනාදානාති අනුපාදානා අප්‌පටිසන්‌ධිකා වා. ඛයොගධාති නිබ්‌බානොගධා නිබ්‌බානපතිට්‌ඨා. යෙහායං දෙසිතො ධම්‌මොති යෙහි සත්‌තහි සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙහි අයං සාසනධම්‌මො දෙසිතො පවෙදිතො. ධම්‌මභූතෙහීති ධම්‌මකායතාය ධම්‌මසභාවෙහි, නවලොකුත්‌තරධම්‌මතො වා භූතෙහි ජාතෙහි, ධම්‌මං වා පත්‌තෙහි. තාදිභීති, ඉට්‌ඨාදීසු තාදිභාවප්‌පත්‌තෙහි.

    Anādānāti anupādānā appaṭisandhikā vā. Khayogadhāti nibbānogadhā nibbānapatiṭṭhā. Yehāyaṃ desito dhammoti yehi sattahi sammāsambuddhehi ayaṃ sāsanadhammo desito pavedito. Dhammabhūtehīti dhammakāyatāya dhammasabhāvehi, navalokuttaradhammato vā bhūtehi jātehi, dhammaṃ vā pattehi. Tādibhīti, iṭṭhādīsu tādibhāvappattehi.

    ‘‘චත්‌තාරි අරියසච්‌චානී’’තිආදිනා තෙහි දෙසිතං ධම්‌මං දස්‌සෙති. තත්‌ථ චත්‌තාරීති ගණනපරිච්‌ඡෙදො. අරියසච්‌චානීති පරිච්‌ඡින්‌නධම්‌මදස්‌සනං. වචනත්‌ථතො පන අරියානි ච අවිතථට්‌ඨෙන සච්‌චානි චාති අරියසච්‌චානි, අරියස්‌ස වා භගවතො සච්‌චානි තෙන දෙසිතත්‌තා, අරියභාවකරානි වා සච්‌චානීති අරියසච්‌චානි. කුච්‌ඡිතභාවතො තුච්‌ඡභාවතො ච දුක්‌ඛං, උපාදානක්‌ඛන්‌ධපඤ්‌චකං. තං දුක්‌ඛං සමුදෙති එතස්‌මාති සමුදයො, තණ්‌හා. කිලෙසෙ මාරෙන්‌තො ගච්‌ඡති, නිබ්‌බානත්‌ථිකෙහි මග්‌ගීයතීති වා මග්‌ගො, සම්‌මාදිට්‌ඨිආදයො අට්‌ඨ ධම්‌මා. සංසාරචාරකසඞ්‌ඛාතො නත්‌ථි එත්‌ථ රොධො, එතස්‌මිං වා අධිගතෙ පුග්‌ගලස්‌ස රොධාභාවො හොති, නිරුජ්‌ඣති දුක්‌ඛමෙත්‌ථාති වා නිරොධො, නිබ්‌බානං. තෙනාහ ‘‘දුක්‌ඛසඞ්‌ඛයො’’ති. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරො පන විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බො.

    ‘‘Cattāriariyasaccānī’’tiādinā tehi desitaṃ dhammaṃ dasseti. Tattha cattārīti gaṇanaparicchedo. Ariyasaccānīti paricchinnadhammadassanaṃ. Vacanatthato pana ariyāni ca avitathaṭṭhena saccāni cāti ariyasaccāni, ariyassa vā bhagavato saccāni tena desitattā, ariyabhāvakarāni vā saccānīti ariyasaccāni. Kucchitabhāvato tucchabhāvato ca dukkhaṃ, upādānakkhandhapañcakaṃ. Taṃ dukkhaṃ samudeti etasmāti samudayo, taṇhā. Kilese mārento gacchati, nibbānatthikehi maggīyatīti vā maggo, sammādiṭṭhiādayo aṭṭha dhammā. Saṃsāracārakasaṅkhāto natthi ettha rodho, etasmiṃ vā adhigate puggalassa rodhābhāvo hoti, nirujjhati dukkhametthāti vā nirodho, nibbānaṃ. Tenāha ‘‘dukkhasaṅkhayo’’ti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge vuttanayeneva veditabbo.

    යස්‌මින්‌ති යස්‌මිං නිරොධෙ නිබ්‌බානෙ අධිගතෙ. නිවත්‌තතෙති අරියමග්‌ගභාවනාය සති අනන්‌තකං අපරියන්‌තං ඉමස්‌මිං සංසාරෙ ජාතිආදිදුක්‌ඛං න පවත්‌තති උච්‌ඡිජ්‌ජති, සො නිරොධොති අයං ධම්‌මභූතෙහි සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙහි දෙසිතො ධම්‌මොති යොජනා. ‘‘භෙදා’’තිආදිනා ‘‘රොගො දිට්‌ඨො’’ති දුක්‌ඛපරිඤ්‌ඤාය සූචිතං අත්‌තනො අරහත්‌තප්‌පත්‌තිං සරූපතො දස්‌සෙති. ‘‘යස්‌මිං නිබ්‌බත්‌තතෙ දුක්‌ඛ’’න්‌ති පන පාඨෙ සකලගාථාය තත්‌ථායං යොජනා – යස්‌මිං ඛන්‌ධාදිපටිපාටිසඤ්‌ඤිතෙ සංසාරෙ ඉදං අනන්‌තකං ජාතිආදිදුක්‌ඛං නිබ්‌බත්‌තං, සො ඉතො දුක්‌ඛප්‌පත්‌තිතො අඤ්‌ඤො පුනප්‌පුනං භවනභාවතො පුනබ්‌භවො. ඉමස්‌ස ජීවිතින්‌ද්‍රියස්‌ස සඞ්‌ඛයා කායසඞ්‌ඛාතස්‌ස ඛන්‌ධපඤ්‌චකස්‌ස භෙදා විනාසා උද්‌ධං නත්‌ථි, තස්‌මා සබ්‌බධි සබ්‌බෙහි කිලෙසෙහි සබ්‌බෙහි භවෙහි සුට්‌ඨු විමුත්‌තො විසංයුත්‌තො අම්‌හීති.

    Yasminti yasmiṃ nirodhe nibbāne adhigate. Nivattateti ariyamaggabhāvanāya sati anantakaṃ apariyantaṃ imasmiṃ saṃsāre jātiādidukkhaṃ na pavattati ucchijjati, so nirodhoti ayaṃ dhammabhūtehi sammāsambuddhehi desito dhammoti yojanā. ‘‘Bhedā’’tiādinā ‘‘rogo diṭṭho’’ti dukkhapariññāya sūcitaṃ attano arahattappattiṃ sarūpato dasseti. ‘‘Yasmiṃ nibbattate dukkha’’nti pana pāṭhe sakalagāthāya tatthāyaṃ yojanā – yasmiṃ khandhādipaṭipāṭisaññite saṃsāre idaṃ anantakaṃ jātiādidukkhaṃ nibbattaṃ, so ito dukkhappattito añño punappunaṃ bhavanabhāvato punabbhavo. Imassa jīvitindriyassa saṅkhayā kāyasaṅkhātassa khandhapañcakassa bhedā vināsā uddhaṃ natthi, tasmā sabbadhi sabbehi kilesehi sabbehi bhavehi suṭṭhu vimutto visaṃyutto amhīti.

    සරභඞ්‌ගත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Sarabhaṅgattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    සත්‌තකනිපාතවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Sattakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 5. සරභඞ්‌ගත්‌ථෙරගාථා • 5. Sarabhaṅgattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact