| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៤. សរភសុត្តវណ្ណនា
4. Sarabhasuttavaṇṇanā
៦៥. ចតុត្ថេ រាជគហេតិ ឯវំនាមកេ នគរេ។ គិជ្ឈកូដេ បព្ពតេតិ គិជ្ឈសទិសានិស្ស កូដានិ, គិជ្ឈា វា តស្ស កូដេសុ វសន្តីតិ គិជ្ឈកូដោ, តស្មិំ គិជ្ឈកូដេ បព្ពតេ។ ឯតេនស្ស រាជគហំ គោចរគាមំ កត្វា វិហរន្តស្ស វសនដ្ឋានំ ទស្សិតំ។ គិជ្ឈកូដស្មិញ្ហិ តថាគតំ ឧទ្ទិស្ស វិហារោ ការិតោ, គិជ្ឈកូដវិហារោត្វេវស្ស នាមំ។ តត្ថាយំ តស្មិំ សមយេ វិហរតីតិ។ សរភោ នាម បរិព្ពាជកោ អចិរបក្កន្តោ ហោតីតិ សរភោតិ ឯវំនាមកោ បរិព្ពាជកោ ឥមស្មិំ សាសនេ បព្ពជិត្វា នចិរស្សេវ បក្កន្តោ ហោតិ, អធុនា វិព្ភន្តោតិ អត្ថោ។ សម្មាសម្ពុទ្ធេ ហិ លោកេ ឧប្បន្នេ តិត្ថិយា នដ្ឋលាភសក្ការា អហេសុំ, តិណ្ណំ រតនានំ មហាលាភសក្ការោ ឧប្បជ្ជិ។ យថាហ –
65. Catutthe rājagaheti evaṃnāmake nagare. Gijjhakūṭe pabbateti gijjhasadisānissa kūṭāni, gijjhā vā tassa kūṭesu vasantīti gijjhakūṭo, tasmiṃ gijjhakūṭe pabbate. Etenassa rājagahaṃ gocaragāmaṃ katvā viharantassa vasanaṭṭhānaṃ dassitaṃ. Gijjhakūṭasmiñhi tathāgataṃ uddissa vihāro kārito, gijjhakūṭavihārotvevassa nāmaṃ. Tatthāyaṃ tasmiṃ samaye viharatīti. Sarabho nāma paribbājako acirapakkanto hotīti sarabhoti evaṃnāmako paribbājako imasmiṃ sāsane pabbajitvā nacirasseva pakkanto hoti, adhunā vibbhantoti attho. Sammāsambuddhe hi loke uppanne titthiyā naṭṭhalābhasakkārā ahesuṃ, tiṇṇaṃ ratanānaṃ mahālābhasakkāro uppajji. Yathāha –
‘‘តេន ខោ បន សមយេន ភគវា សក្កតោ ហោតិ គរុកតោ មានិតោ បូជិតោ អបចិតោ លាភី ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានបច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារានំ។ អញ្ញតិត្ថិយា បន បរិព្ពាជកា អសក្កតា ហោន្តិ អគរុកតា អមានិតា អបូជិតា ន លាភិនោ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានបច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារាន’’ន្តិ (ឧទា.១៤; សំ.និ.១.២.៧០)។
‘‘Tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ. Aññatitthiyā pana paribbājakā asakkatā honti agarukatā amānitā apūjitā na lābhino cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna’’nti (udā.14; saṃ.ni.1.2.70).
តេ ឯវំ បរិហីនលាភសក្ការា បញ្ចសតមត្តា ឯកស្មិំ បរិព្ពាជការាមេ សន្និបតិត្វា សម្មន្តយិំសុ – ‘‘ភោ, មយំ សមណស្ស គោតមស្ស ឧប្បន្នកាលតោ បដ្ឋាយ ហតលាភសក្ការា ជាតា, សមណស្ស គោតមស្ស សាវកានញ្ចស្ស ឯកំ អវណ្ណំ ឧបធារេថ, អវណ្ណំ បត្ថរិត្វា ឯតស្ស សាសនំ គរហិត្វា អម្ហាកំ លាភសក្ការំ ឧប្បាទេស្សាមា’’តិ។ តេ វជ្ជំ ឱលោកេន្តា – ‘‘តីសុ ទ្វារេសុ អាជីវេ ចាតិ ចតូសុបិ ឋានេសុ សមណស្ស គោតមស្ស វជ្ជំ បស្សិតុំ ន សក្កា, ឥមានិ ចត្តារិ ឋានានិ មុញ្ចិត្វា អញ្ញត្ថ ឱលោកេថា’’តិ អាហំសុ។ អថ នេសំ អន្តរេ ឯកោ ឯវមាហ – ‘‘អហំ អញ្ញំ ន បស្សាមិ, ឥមេ អន្វឌ្ឍមាសំ សន្និបតិត្វា ទ្វារវាតបានានិ បិធាយ សាមណេរានម្បិ បវេសនំ ន ទេន្តិ។ ជីវិតសទិសាបិ ឧបដ្ឋាកា ទដ្ឋុំ ន លភន្តិ, អាវដ្ដនិមាយំ ឱសារេត្វា ឱសារេត្វា ជនំ អាវដ្ដេត្វា អាវដ្ដេត្វា ខាទន្តិ។ សចេ តំ មយំ អាហរិតុំ សក្ខិស្សាម, ឯវំ នោ លាភសក្ការឧឡារោ ភវិស្សតី’’តិ។ អបរោបិ ឯវមេវ វទន្តោ ឧដ្ឋាសិ។ សព្ពេ ឯកវាទា អហេសុំ។ តតោ អាហំសុ – ‘‘យោ តំ អាហរិតុំ សក្ខិស្សតិ, តំ មយំ អម្ហាកំ សមយេ ជេដ្ឋកំ ករិស្សាមា’’តិ។
Te evaṃ parihīnalābhasakkārā pañcasatamattā ekasmiṃ paribbājakārāme sannipatitvā sammantayiṃsu – ‘‘bho, mayaṃ samaṇassa gotamassa uppannakālato paṭṭhāya hatalābhasakkārā jātā, samaṇassa gotamassa sāvakānañcassa ekaṃ avaṇṇaṃ upadhāretha, avaṇṇaṃ pattharitvā etassa sāsanaṃ garahitvā amhākaṃ lābhasakkāraṃ uppādessāmā’’ti. Te vajjaṃ olokentā – ‘‘tīsu dvāresu ājīve cāti catūsupi ṭhānesu samaṇassa gotamassa vajjaṃ passituṃ na sakkā, imāni cattāri ṭhānāni muñcitvā aññattha olokethā’’ti āhaṃsu. Atha nesaṃ antare eko evamāha – ‘‘ahaṃ aññaṃ na passāmi, ime anvaḍḍhamāsaṃ sannipatitvā dvāravātapānāni pidhāya sāmaṇerānampi pavesanaṃ na denti. Jīvitasadisāpi upaṭṭhākā daṭṭhuṃ na labhanti, āvaṭṭanimāyaṃ osāretvā osāretvā janaṃ āvaṭṭetvā āvaṭṭetvā khādanti. Sace taṃ mayaṃ āharituṃ sakkhissāma, evaṃ no lābhasakkārauḷāro bhavissatī’’ti. Aparopi evameva vadanto uṭṭhāsi. Sabbe ekavādā ahesuṃ. Tato āhaṃsu – ‘‘yo taṃ āharituṃ sakkhissati, taṃ mayaṃ amhākaṃ samaye jeṭṭhakaṃ karissāmā’’ti.
តតោ កោដិតោ បដ្ឋាយ ‘‘ត្វំ សក្ខិស្សសិ, ត្វំ សក្ខិស្សសី’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘អហំ ន សក្ខិស្សាមិ, អហំ ន សក្ខិស្សាមី’’តិ ពហូហិ វុត្តេ សរភំ បុច្ឆិំសុ – ‘‘ត្វំ សក្ខិស្សសិ អាចរិយា’’តិ។ សោ អាហ – ‘‘អគរុ ឯតំ អាហរិតុំ, សចេ តុម្ហេ អត្តនោ កថាយ ឋត្វា មំ ជេដ្ឋកំ ករិស្សថា’’តិ។ អគរុ ឯតមាចរិយ អាហរ, ត្វំ កតោយេវាសិ អម្ហេហិ ជេដ្ឋកោតិ។ សោ អាហ – ‘‘តំ អាហរន្តេន ថេនេត្វា វា វិលុម្បិត្វា វា អាហរិតុំ ន សក្កា, សមណស្ស បន គោតមស្ស សាវកសទិសេន ហុត្វា តស្ស សាវកេ វន្ទិត្វា វត្តបដិវត្តំ កត្វា តេសំ បត្តេ ភត្តំ ភុញ្ជិត្វា អាហរិតុំ សក្កា។ រុច្ចតិ វោ ឯតស្ស ឯត្តកស្ស កិរិយា’’តិ។ យំកិញ្ចិ កត្វា អាហរិត្វា ច នោ ទេហីតិ។ តេន ហិ មំ ទិស្វា អបស្សន្តា វិយ ភវេយ្យាថាតិ បរិព្ពាជកានំ សញ្ញំ ទត្វា ទុតិយទិវសេ បាតោវ ឧដ្ឋាយ គិជ្ឈកូដមហាវិហារំ គន្ត្វា ទិដ្ឋទិដ្ឋានំ ភិក្ខូនំ បញ្ចបតិដ្ឋិតេន បាទេ វន្ទិ។ ភិក្ខូ អាហំសុ – ‘‘អញ្ញេ បរិព្ពាជកា ចណ្ឌា ផរុសា, អយំ បន សទ្ធោ ភវិស្សតិ បសន្នោ’’តិ។ ភន្តេ, តុម្ហេ ញត្វា យុត្តដ្ឋានស្មិំយេវ បព្ពជិតា, មយំ បន អនុបធារេត្វា អតិត្ថេនេវ បក្ខន្តា អនិយ្យានិកមគ្គេ វិចរាមាតិ។ សោ ឯវំ វត្វា ទិដ្ឋេ ទិដ្ឋេ ភិក្ខូ បុនប្បុនំ វន្ទតិ, ន្ហានោទកាទីនិ បដិយាទេតិ, ទន្តកដ្ឋំ កប្បិយំ ករោតិ, បាទេ ធោវតិ មក្ខេតិ, អតិរេកភត្តំ លភិត្វា ភុញ្ជតិ។
Tato koṭito paṭṭhāya ‘‘tvaṃ sakkhissasi, tvaṃ sakkhissasī’’ti pucchitvā ‘‘ahaṃ na sakkhissāmi, ahaṃ na sakkhissāmī’’ti bahūhi vutte sarabhaṃ pucchiṃsu – ‘‘tvaṃ sakkhissasi ācariyā’’ti. So āha – ‘‘agaru etaṃ āharituṃ, sace tumhe attano kathāya ṭhatvā maṃ jeṭṭhakaṃ karissathā’’ti. Agaru etamācariya āhara, tvaṃ katoyevāsi amhehi jeṭṭhakoti. So āha – ‘‘taṃ āharantena thenetvā vā vilumpitvā vā āharituṃ na sakkā, samaṇassa pana gotamassa sāvakasadisena hutvā tassa sāvake vanditvā vattapaṭivattaṃ katvā tesaṃ patte bhattaṃ bhuñjitvā āharituṃ sakkā. Ruccati vo etassa ettakassa kiriyā’’ti. Yaṃkiñci katvā āharitvā ca no dehīti. Tena hi maṃ disvā apassantā viya bhaveyyāthāti paribbājakānaṃ saññaṃ datvā dutiyadivase pātova uṭṭhāya gijjhakūṭamahāvihāraṃ gantvā diṭṭhadiṭṭhānaṃ bhikkhūnaṃ pañcapatiṭṭhitena pāde vandi. Bhikkhū āhaṃsu – ‘‘aññe paribbājakā caṇḍā pharusā, ayaṃ pana saddho bhavissati pasanno’’ti. Bhante, tumhe ñatvā yuttaṭṭhānasmiṃyeva pabbajitā, mayaṃ pana anupadhāretvā atittheneva pakkhantā aniyyānikamagge vicarāmāti. So evaṃ vatvā diṭṭhe diṭṭhe bhikkhū punappunaṃ vandati, nhānodakādīni paṭiyādeti, dantakaṭṭhaṃ kappiyaṃ karoti, pāde dhovati makkheti, atirekabhattaṃ labhitvā bhuñjati.
តំ ឥមិនា នីហារេន វសន្តំ ឯកោ មហាថេរោ ទិស្វា, ‘‘បរិព្ពាជក, ត្វំ សទ្ធោ បសន្នោ, កិំ ន បព្ពជសី’’តិ។ កោ មំ, ភន្តេ, បព្ពាជេស្សតិ។ មយញ្ហិ ចិរកាលំ ភទន្តានំ បច្ចត្ថិកា ហុត្វា វិចរិម្ហាតិ។ ថេរោ ‘‘សចេ ត្វំ បព្ពជិតុកាមោ, អហំ តំ បព្ពាជេស្សាមី’’តិ វត្វា បព្ពាជេសិ។ សោ បព្ពជិតកាលតោ បដ្ឋាយ និរន្តរំ វត្តបដិវត្តមកាសិ។ អថ នំ ថេរោ វត្តេ បសីទិត្វា នចិរស្សេវ ឧបសម្បាទេសិ។ សោ ឧបោសថទិវសេ ភិក្ខូហិ សទ្ធិំ ឧបោសថគ្គំ បវិសិត្វា ភិក្ខូ មហន្តេន ឧស្សាហេន បាតិមោក្ខំ បគ្គណ្ហន្តេ ទិស្វា ‘‘ឥមិនា នីហារេន ឱសារេត្វា ឱសារេត្វា លោកំ ខាទន្តិ, កតិបាហេន ហរិស្សាមី’’តិ ចិន្តេសិ។ សោ បរិវេណំ គន្ត្វា ឧបជ្ឈាយំ វន្ទិត្វា, ‘‘ភន្តេ, កោ នាមោ អយំ ធម្មោ’’តិ បុច្ឆិ។ បាតិមោក្ខោ នាម, អាវុសោតិ។ ឧត្តមធម្មោ ឯស, ភន្តេ, ភវិស្សតីតិ។ អាម, អាវុសោ, សកលសាសនធារណី អយំ សិក្ខាតិ។ ភន្តេ, សចេ ឯស សិក្ខាធម្មោ ឧត្តមោ, ឥមមេវ បឋមំ គណ្ហាមីតិ។ គណ្ហាវុសោតិ ថេរោ សម្បដិច្ឆិ។ សោ គណ្ហន្តោ បរិព្ពាជកេ បស្សិត្វា ‘‘កីទិសំ អាចរិយា’’តិ បុច្ឆិតោ, ‘‘អាវុសោ, មា ចិន្តយិត្ថ, កតិបាហេន អាហរិស្សាមី’’តិ វត្វា នចិរស្សេវ ឧគ្គណ្ហិត្វា ឧបជ្ឈាយំ អាហ – ‘‘ឯត្តកមេវ, ភន្តេ, ឧទាហុ អញ្ញម្បិ អត្ថី’’តិ។ ឯត្តកមេវ, អាវុសោតិ។
Taṃ iminā nīhārena vasantaṃ eko mahāthero disvā, ‘‘paribbājaka, tvaṃ saddho pasanno, kiṃ na pabbajasī’’ti. Ko maṃ, bhante, pabbājessati. Mayañhi cirakālaṃ bhadantānaṃ paccatthikā hutvā vicarimhāti. Thero ‘‘sace tvaṃ pabbajitukāmo, ahaṃ taṃ pabbājessāmī’’ti vatvā pabbājesi. So pabbajitakālato paṭṭhāya nirantaraṃ vattapaṭivattamakāsi. Atha naṃ thero vatte pasīditvā nacirasseva upasampādesi. So uposathadivase bhikkhūhi saddhiṃ uposathaggaṃ pavisitvā bhikkhū mahantena ussāhena pātimokkhaṃ paggaṇhante disvā ‘‘iminā nīhārena osāretvā osāretvā lokaṃ khādanti, katipāhena harissāmī’’ti cintesi. So pariveṇaṃ gantvā upajjhāyaṃ vanditvā, ‘‘bhante, ko nāmo ayaṃ dhammo’’ti pucchi. Pātimokkho nāma, āvusoti. Uttamadhammo esa, bhante, bhavissatīti. Āma, āvuso, sakalasāsanadhāraṇī ayaṃ sikkhāti. Bhante, sace esa sikkhādhammo uttamo, imameva paṭhamaṃ gaṇhāmīti. Gaṇhāvusoti thero sampaṭicchi. So gaṇhanto paribbājake passitvā ‘‘kīdisaṃ ācariyā’’ti pucchito, ‘‘āvuso, mā cintayittha, katipāhena āharissāmī’’ti vatvā nacirasseva uggaṇhitvā upajjhāyaṃ āha – ‘‘ettakameva, bhante, udāhu aññampi atthī’’ti. Ettakameva, āvusoti.
សោ បុនទិវសេ យថានិវត្ថបារុតោវ គហិតនីហារេនេវ បត្តំ គហេត្វា គិជ្ឈកូដា និក្ខម្ម បរិព្ពាជការាមំ អគមាសិ។ បរិព្ពាជកា ទិស្វា ‘‘កីទិសំ, អាចរិយ, នាសក្ខិត្ថ មញ្ញេ អាវដ្ដនិមាយំ អាហរិតុ’’ន្តិ តំ បរិវារយិំសុ។ មា ចិន្តយិត្ថ, អាវុសោ, អាហដា មេ អាវដ្ដនិមាយា, ឥតោ បដ្ឋាយ អម្ហាកំ លាភសក្ការោ មហា ភវិស្សតិ។ តុម្ហេ អញ្ញមញ្ញំ សមគ្គា ហោថ, មា វិវាទំ អកត្ថាតិ។ សចេ តេ, អាចរិយ, សុគ្គហិតា, អម្ហេបិ នំ វាចេហីតិ។ សោ អាទិតោ បដ្ឋាយ បាតិមោក្ខំ ឱសារេសិ។ អថ តេ សព្ពេបិ – ‘‘ឯថ, ភោ, នគរេ វិចរន្តា សមណស្ស គោតមស្ស អវណ្ណំ កថេស្សាមា’’តិ អនុគ្ឃាដិតេសុយេវ នគរទ្វារេសុ ទ្វារសមីបំ គន្ត្វា វិវដេន ទ្វារេន សព្ពបឋមំ បវិសិំសុ។ ឯវំ សលិង្គេនេវ អបក្កន្តំ តំ បរិព្ពាជកំ សន្ធាយ – ‘‘សរភោ នាម បរិព្ពាជកោ អចិរបក្កន្តោ ហោតី’’តិ វុត្តំ។
So punadivase yathānivatthapārutova gahitanīhāreneva pattaṃ gahetvā gijjhakūṭā nikkhamma paribbājakārāmaṃ agamāsi. Paribbājakā disvā ‘‘kīdisaṃ, ācariya, nāsakkhittha maññe āvaṭṭanimāyaṃ āharitu’’nti taṃ parivārayiṃsu. Mā cintayittha, āvuso, āhaṭā me āvaṭṭanimāyā, ito paṭṭhāya amhākaṃ lābhasakkāro mahā bhavissati. Tumhe aññamaññaṃ samaggā hotha, mā vivādaṃ akatthāti. Sace te, ācariya, suggahitā, amhepi naṃ vācehīti. So ādito paṭṭhāya pātimokkhaṃ osāresi. Atha te sabbepi – ‘‘etha, bho, nagare vicarantā samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ kathessāmā’’ti anugghāṭitesuyeva nagaradvāresu dvārasamīpaṃ gantvā vivaṭena dvārena sabbapaṭhamaṃ pavisiṃsu. Evaṃ saliṅgeneva apakkantaṃ taṃ paribbājakaṃ sandhāya – ‘‘sarabho nāma paribbājako acirapakkanto hotī’’ti vuttaṃ.
តំ ទិវសំ បន ភគវា បច្ចូសសមយេ លោកំ ឱលោកេន្តោ ឥទំ អទ្ទស – ‘‘អជ្ជ សរភោ បរិព្ពាជកោ នគរេ វិចរិត្វា បកាសនីយកម្មំ ករិស្សតិ, តិណ្ណំ រតនានំ អវណ្ណំ កថេន្តោ វិសំ សិញ្ចិត្វា បរិព្ពាជការាមំ គមិស្សតិ, អហម្បិ តត្ថេវ គមិស្សាមិ, ចតស្សោបិ បរិសា តត្ថេវ ឱសរិស្សន្តិ។ តស្មិំ សមាគមេ ចតុរាសីតិ បាណសហស្សានិ អមតបានំ បិវិស្សន្តី’’តិ។ តតោ ‘‘តស្ស ឱកាសោ ហោតុ, យថារុចិយា អវណ្ណំ បត្ថរតូ’’តិ ចិន្តេត្វា អានន្ទត្ថេរំ អាមន្តេសិ – ‘‘អានន្ទ, អដ្ឋារសសុ មហាវិហារេសុ ភិក្ខុសង្ឃស្ស មយា សទ្ធិំយេវ បិណ្ឌាយ ចរិតុំ អារោចេហី’’តិ។ ថេរោ តថា អកាសិ។ ភិក្ខូ បត្តចីវរមាទាយ សត្ថារមេវ បរិវារយិំសុ។ សត្ថា ភិក្ខុសង្ឃំ អាទាយ ទ្វារគាមសមីបេយេវ បិណ្ឌាយ ចរិ។ សរភោបិ បរិព្ពាជកេហិ សទ្ធិំ នគរំ បវិដ្ឋោ តត្ថ តត្ថ បរិសមជ្ឈេ រាជទ្វារវីថិចតុក្កាទីសុ ច គន្ត្វា ‘‘អញ្ញាតោ មយា សមណានំ សក្យបុត្តិយានំ ធម្មោ’’តិអាទីនិ អភាសិ។ តំ សន្ធាយ សោ រាជគហេ បរិសតិ ឯវំ វាចំ ភាសតីតិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ អញ្ញាតោតិ ញាតោ អវពុទ្ធោ, បាកដំ កត្វា ឧគ្គហិតោតិ ទីបេតិ។ អញ្ញាយាតិ ជានិត្វា។ អបក្កន្តោតិ សលិង្គេនេវ អបក្កន្តោ។ សចេ ហិ សមណស្ស គោតមស្ស សាសនេ កោចិ សារោ អភវិស្ស, នាហំ អបក្កមិស្សំ។ តស្ស បន សាសនំ អសារំ និស្សារំ, អាវដ្ដនិមាយំ ឱសារេត្វា សមណា លោកំ ខាទន្តីតិ ឯវមត្ថំ ទីបេន្តោ ឯវមាហ។
Taṃ divasaṃ pana bhagavā paccūsasamaye lokaṃ olokento idaṃ addasa – ‘‘ajja sarabho paribbājako nagare vicaritvā pakāsanīyakammaṃ karissati, tiṇṇaṃ ratanānaṃ avaṇṇaṃ kathento visaṃ siñcitvā paribbājakārāmaṃ gamissati, ahampi tattheva gamissāmi, catassopi parisā tattheva osarissanti. Tasmiṃ samāgame caturāsīti pāṇasahassāni amatapānaṃ pivissantī’’ti. Tato ‘‘tassa okāso hotu, yathāruciyā avaṇṇaṃ pattharatū’’ti cintetvā ānandattheraṃ āmantesi – ‘‘ānanda, aṭṭhārasasu mahāvihāresu bhikkhusaṅghassa mayā saddhiṃyeva piṇḍāya carituṃ ārocehī’’ti. Thero tathā akāsi. Bhikkhū pattacīvaramādāya satthārameva parivārayiṃsu. Satthā bhikkhusaṅghaṃ ādāya dvāragāmasamīpeyeva piṇḍāya cari. Sarabhopi paribbājakehi saddhiṃ nagaraṃ paviṭṭho tattha tattha parisamajjhe rājadvāravīthicatukkādīsu ca gantvā ‘‘aññāto mayā samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ dhammo’’tiādīni abhāsi. Taṃ sandhāya so rājagahe parisati evaṃ vācaṃ bhāsatītiādi vuttaṃ. Tattha aññātoti ñāto avabuddho, pākaṭaṃ katvā uggahitoti dīpeti. Aññāyāti jānitvā. Apakkantoti saliṅgeneva apakkanto. Sace hi samaṇassa gotamassa sāsane koci sāro abhavissa, nāhaṃ apakkamissaṃ. Tassa pana sāsanaṃ asāraṃ nissāraṃ, āvaṭṭanimāyaṃ osāretvā samaṇā lokaṃ khādantīti evamatthaṃ dīpento evamāha.
អថ ខោ សម្ពហុលា ភិក្ខូតិ អថ ឯវំ តស្មិំ បរិព្ពាជកេ ភាសមានេ អរញ្ញវាសិនោ បញ្ចសតា ភិក្ខូ ‘‘អសុកដ្ឋានំ នាម សត្ថា បិណ្ឌាយ ចរិតុំ គតោ’’តិ អជានន្តា ភិក្ខាចារវេលាយំ រាជគហំ បិណ្ឌាយ បវិសិំសុ។ តេ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។ អស្សោសុន្តិ សុណិំសុ។ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិំសូតិ ‘‘ឥមំ ការណំ ទសពលស្ស អារោចេស្សាមា’’តិ ឧបសង្កមិំសុ។
Atha kho sambahulā bhikkhūti atha evaṃ tasmiṃ paribbājake bhāsamāne araññavāsino pañcasatā bhikkhū ‘‘asukaṭṭhānaṃ nāma satthā piṇḍāya carituṃ gato’’ti ajānantā bhikkhācāravelāyaṃ rājagahaṃ piṇḍāya pavisiṃsu. Te sandhāyetaṃ vuttaṃ. Assosunti suṇiṃsu. Yenabhagavā tenupasaṅkamiṃsūti ‘‘imaṃ kāraṇaṃ dasabalassa ārocessāmā’’ti upasaṅkamiṃsu.
សិប្បិនិកាតីរន្តិ សិប្បិនិកាតិ ឯវំនាមិកាយ នទិយា តីរំ។ អធិវាសេសិ ភគវា តុណ្ហីភាវេនាតិ កាយង្គវាចង្គានិ អចោបេត្វា អព្ភន្តរេ ខន្តិំ ធារេត្វា ចិត្តេនេវ អធិវាសេសីតិ អត្ថោ។ ឯវំ អធិវាសេត្វា បុន ចិន្តេសិ – ‘‘កិំ នុ ខោ អជ្ជ មយា សរភស្ស វាទំ មទ្ទិតុំ គច្ឆន្តេន ឯកកេន គន្តព្ពំ , ឧទាហុ ភិក្ខុសង្ឃបរិវុតេនា’’តិ។ អថស្ស ឯតទហោសិ – សចាហំ ភិក្ខុសង្ឃបរិវុតោ គមិស្សាមិ, មហាជនោ ឯវំ ចិន្តេស្សតិ – ‘‘សមណោ គោតមោ វាទុប្បត្តិដ្ឋានំ គច្ឆន្តោ បក្ខំ ឧក្ខិបិត្វា គន្ត្វា បរិសពលេន ឧប្បន្នំ វាទំ មទ្ទតិ, បរវាទីនំ សីសំ ឧក្ខិបិតុំ ន ទេតី’’តិ។ ន ខោ បន មយ្ហំ ឧប្បន្នេ វាទេ បរំ គហេត្វា មទ្ទនកិច្ចំ អត្ថិ, អហមេវ គន្ត្វា មទ្ទិស្សាមិ។ អនច្ឆរិយំ ចេតំ យ្វាហំ ឥទានិ ពុទ្ធភូតោ អត្តនោ ឧប្បន្នំ វាទំ មទ្ទេយ្យំ, ចរិយំ ចរណកាលេ អហេតុកបដិសន្ធិយំ និព្ពត្តេនាបិ ហិ មយា វហិតព្ពំ ធុរំ អញ្ញោ វហិតុំ សមត្ថោ នាម នាហោសិ។ ឥមស្ស បនត្ថស្ស សាធនត្ថំ –
Sippinikātīranti sippinikāti evaṃnāmikāya nadiyā tīraṃ. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvenāti kāyaṅgavācaṅgāni acopetvā abbhantare khantiṃ dhāretvā citteneva adhivāsesīti attho. Evaṃ adhivāsetvā puna cintesi – ‘‘kiṃ nu kho ajja mayā sarabhassa vādaṃ maddituṃ gacchantena ekakena gantabbaṃ , udāhu bhikkhusaṅghaparivutenā’’ti. Athassa etadahosi – sacāhaṃ bhikkhusaṅghaparivuto gamissāmi, mahājano evaṃ cintessati – ‘‘samaṇo gotamo vāduppattiṭṭhānaṃ gacchanto pakkhaṃ ukkhipitvā gantvā parisabalena uppannaṃ vādaṃ maddati, paravādīnaṃ sīsaṃ ukkhipituṃ na detī’’ti. Na kho pana mayhaṃ uppanne vāde paraṃ gahetvā maddanakiccaṃ atthi, ahameva gantvā maddissāmi. Anacchariyaṃ cetaṃ yvāhaṃ idāni buddhabhūto attano uppannaṃ vādaṃ maddeyyaṃ, cariyaṃ caraṇakāle ahetukapaṭisandhiyaṃ nibbattenāpi hi mayā vahitabbaṃ dhuraṃ añño vahituṃ samattho nāma nāhosi. Imassa panatthassa sādhanatthaṃ –
‘‘យតោ យតោ គរុ ធុរំ, យតោ គម្ភីរវត្តនី;
‘‘Yato yato garu dhuraṃ, yato gambhīravattanī;
តទាស្សុ កណ្ហំ យុញ្ជេន្តិ, ស្វាស្សុ តំ វហតេ ធុរ’’ន្តិ។ (ជា. ១.១.២៩) –
Tadāssu kaṇhaṃ yuñjenti, svāssu taṃ vahate dhura’’nti. (jā. 1.1.29) –
ឥទំ កណ្ហជាតកំ អាហរិតព្ពំ។ អតីតេ កិរ ឯកោ សត្ថវាហោ ឯកិស្សា មហល្លិកាយ គេហេ និវាសំ គណ្ហិ។ អថស្ស ឯកិស្សា ធេនុយា រត្តិភាគសមនន្តរេ គព្ភវុដ្ឋានំ អហោសិ។ សា ឯកំ វច្ឆកំ វិជាយិ។ មហល្លិកាយ វច្ឆកំ ទិដ្ឋកាលតោ បដ្ឋាយ បុត្តសិនេហោ ឧទបាទិ។ បុនទិវសេ សត្ថវាហបុត្តោ – ‘‘តវ គេហវេតនំ គណ្ហាហី’’តិ អាហ។ មហល្លិកា ‘‘មយ្ហំ អញ្ញេន កិច្ចំ ន អត្ថិ, ឥមមេវ វច្ឆកំ ទេហី’’តិ អាហ។ គណ្ហ, អម្មាតិ។ សា តំ គណ្ហិត្វា ខីរំ បាយេត្វា យាគុភត្តតិណាទីនិ ទទមានា បោសេសិ។ សោ វុទ្ធិមន្វាយ បរិបុណ្ណរូបោ ពលវីរិយសម្បន្នោ អហោសិ សម្បន្នាចារោ, កាឡកោ នាម នាមេន។ អថេកស្ស សត្ថវាហស្ស បញ្ចហិ សកដសតេហិ អាគច្ឆន្តស្ស ឧទកភិន្នដ្ឋានេ សកដចក្កំ លគ្គិ។ សោ ទសបិ វីសម្បិ តិំសម្បិ យោជេត្វា នីហរាបេតុំ អសក្កោន្តោ កាឡកំ ឧបសង្កមិត្វា អាហ – ‘‘តាត, តវ វេតនំ ទស្សាមិ, សកដំ មេ ឧក្ខិបិត្វា ទេហី’’តិ។ ឯវញ្ច បន វត្វា តំ អាទាយ – ‘‘អញ្ញោ ឥមិនា សទ្ធិំ ធុរំ វហិតុំ សមត្ថោ នត្ថី’’តិ ធុរសកដេ យោត្តំ ពន្ធិត្វា តំ ឯកកំយេវ យោជេសិ។ សោ តំ សកដំ ឧក្ខិបិត្វា ថលេ បតិដ្ឋាបេត្វា ឯតេនេវ និហារេន បញ្ច សកដសតានិ នីហរិ។ សោ សព្ពបច្ឆិមសកដំ នីហរិត្វា មោចិយមានោ ‘‘សុ’’ន្តិ កត្វា សីសំ ឧក្ខិបិ។
Idaṃ kaṇhajātakaṃ āharitabbaṃ. Atīte kira eko satthavāho ekissā mahallikāya gehe nivāsaṃ gaṇhi. Athassa ekissā dhenuyā rattibhāgasamanantare gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. Sā ekaṃ vacchakaṃ vijāyi. Mahallikāya vacchakaṃ diṭṭhakālato paṭṭhāya puttasineho udapādi. Punadivase satthavāhaputto – ‘‘tava gehavetanaṃ gaṇhāhī’’ti āha. Mahallikā ‘‘mayhaṃ aññena kiccaṃ na atthi, imameva vacchakaṃ dehī’’ti āha. Gaṇha, ammāti. Sā taṃ gaṇhitvā khīraṃ pāyetvā yāgubhattatiṇādīni dadamānā posesi. So vuddhimanvāya paripuṇṇarūpo balavīriyasampanno ahosi sampannācāro, kāḷako nāma nāmena. Athekassa satthavāhassa pañcahi sakaṭasatehi āgacchantassa udakabhinnaṭṭhāne sakaṭacakkaṃ laggi. So dasapi vīsampi tiṃsampi yojetvā nīharāpetuṃ asakkonto kāḷakaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘tāta, tava vetanaṃ dassāmi, sakaṭaṃ me ukkhipitvā dehī’’ti. Evañca pana vatvā taṃ ādāya – ‘‘añño iminā saddhiṃ dhuraṃ vahituṃ samattho natthī’’ti dhurasakaṭe yottaṃ bandhitvā taṃ ekakaṃyeva yojesi. So taṃ sakaṭaṃ ukkhipitvā thale patiṭṭhāpetvā eteneva nihārena pañca sakaṭasatāni nīhari. So sabbapacchimasakaṭaṃ nīharitvā mociyamāno ‘‘su’’nti katvā sīsaṃ ukkhipi.
សត្ថវាហោ ‘‘អយំ ឯត្តកានិ សកដានិ ឧក្ខិបន្តោ ឯវំ ន អកាសិ, វេតនត្ថំ មញ្ញេ ករោតី’’តិ សកដគណនាយ កហាបណេ គហេត្វា បញ្ចសតភណ្ឌិកំ តស្ស គីវាយ ពន្ធាបេសិ។ សោ អញ្ញេសំ អត្តនោ សន្តិកំ អល្លីយិតុំ អទេន្តោ ឧជុកំ គេហមេវ អគមាសិ។ មហល្លិកា ទិស្វា មោចេត្វា កហាបណភាវំ ញត្វា ‘‘កស្មា, បុត្ត, ឯវមកាសិ, មា ត្វំ ‘មយា កម្មំ កត្វា អាភតេន អយំ ជីវិស្សតី’តិ សញ្ញមកាសី’’តិ វត្វា គោណំ ឧណ្ហោទកេន ន្ហាបេត្វា តេលេន អព្ភញ្ជិត្វា ‘‘ឥតោ បដ្ឋាយ បុន មា ឯវមកាសី’’តិ ឱវទិ។ ឯវំ សត្ថា ‘‘ចរិយំ ចរណកាលេ អហេតុកបដិសន្ធិយំ និព្ពត្តេនាបិ ហិ មយា វហិតព្ពធុរំ អញ្ញោ វហិតុំ សមត្ថោ នាម នាហោសី’’តិ ចិន្តេត្វា ឯកកោវ អគមាសិ។ តំ ទស្សេតុំ អថ ខោ ភគវា សាយន្ហសមយំ បដិសល្លានា វុដ្ឋិតោតិអាទិ វុត្តំ។
Satthavāho ‘‘ayaṃ ettakāni sakaṭāni ukkhipanto evaṃ na akāsi, vetanatthaṃ maññe karotī’’ti sakaṭagaṇanāya kahāpaṇe gahetvā pañcasatabhaṇḍikaṃ tassa gīvāya bandhāpesi. So aññesaṃ attano santikaṃ allīyituṃ adento ujukaṃ gehameva agamāsi. Mahallikā disvā mocetvā kahāpaṇabhāvaṃ ñatvā ‘‘kasmā, putta, evamakāsi, mā tvaṃ ‘mayā kammaṃ katvā ābhatena ayaṃ jīvissatī’ti saññamakāsī’’ti vatvā goṇaṃ uṇhodakena nhāpetvā telena abbhañjitvā ‘‘ito paṭṭhāya puna mā evamakāsī’’ti ovadi. Evaṃ satthā ‘‘cariyaṃ caraṇakāle ahetukapaṭisandhiyaṃ nibbattenāpi hi mayā vahitabbadhuraṃ añño vahituṃ samattho nāma nāhosī’’ti cintetvā ekakova agamāsi. Taṃ dassetuṃ atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhitotiādi vuttaṃ.
តត្ថ បដិសល្លានាតិ បុថុត្តារម្មណេហិ ចិត្តំ បដិសំហរិត្វា សល្លានតោ, ផលសមាបត្តិតោតិ អត្ថោ។ តេនុបសង្កមីតិ បរិព្ពាជកេសុ សកលនគរេ បកាសនីយកម្មំ កត្វា នគរា និក្ខម្ម បរិព្ពាជការាមេ សន្និបតិត្វា ‘‘សចេ, អាវុសោ សរភ, សមណោ គោតមោ អាគមិស្សតិ, កិំ ករិស្សសី’’តិ។ សមណេ គោតមេ ឯកំ ករោន្តេ អហំ ទ្វេ ករិស្សាមិ, ទ្វេ ករោន្តេ ចត្តារិ, ចត្តារិ ករោន្តេ បញ្ច, បញ្ច ករោន្តេ ទស, ទស ករោន្តេ វីសតិ, វីសតិ ករោន្តេ តិំសំ, តិំសំ ករោន្តេ ចត្តាលីសំ, ចត្តាលីសំ ករោន្តេ បញ្ញាសំ, បញ្ញាសំ ករោន្តេ សតំ, សតំ ករោន្តេ សហស្សំ ករិស្សាមីតិ ឯវំ អញ្ញមញ្ញំ សីហនាទកថំ សមុដ្ឋាបេត្វា និសិន្នេសុ ឧបសង្កមិ។
Tattha paṭisallānāti puthuttārammaṇehi cittaṃ paṭisaṃharitvā sallānato, phalasamāpattitoti attho. Tenupasaṅkamīti paribbājakesu sakalanagare pakāsanīyakammaṃ katvā nagarā nikkhamma paribbājakārāme sannipatitvā ‘‘sace, āvuso sarabha, samaṇo gotamo āgamissati, kiṃ karissasī’’ti. Samaṇe gotame ekaṃ karonte ahaṃ dve karissāmi, dve karonte cattāri, cattāri karonte pañca, pañca karonte dasa, dasa karonte vīsati, vīsati karonte tiṃsaṃ, tiṃsaṃ karonte cattālīsaṃ, cattālīsaṃ karonte paññāsaṃ, paññāsaṃ karonte sataṃ, sataṃ karonte sahassaṃ karissāmīti evaṃ aññamaññaṃ sīhanādakathaṃ samuṭṭhāpetvā nisinnesu upasaṅkami.
ឧបសង្កមន្តោ បន យស្មា បរិព្ពាជការាមស្ស នគរមជ្ឈេនេវ មគ្គោ, តស្មា សុរត្តទុបដ្ដំ និវាសេត្វា សុគតមហាចីវរំ បារុបិត្វា វិស្សដ្ឋពលោ រាជា វិយ ឯកកោវ នគរមជ្ឈេន អគមាសិ។ មិច្ឆាទិដ្ឋិកា ទិស្វា ‘‘បរិព្ពាជកា សមណស្ស គោតមស្ស បកាសនីយកម្មំ ករោន្តា អវណ្ណំ បត្ថរិំសុ, សោ ឯតេ អនុវត្តិត្វា សញ្ញាបេតុំ គច្ឆតិ មញ្ញេ’’តិ អនុពន្ធិំសុ។ សម្មាទិដ្ឋិកាបិ ‘‘សម្មាសម្ពុទ្ធោ បត្តចីវរំ អាទាយ ឯកកោវ និក្ខន្តោ, អជ្ជ សរភេន សទ្ធិំ មហាធម្មសង្គាមោ ភវិស្សតិ។ មយម្បិ តស្មិំ សមាគមេ កាយសក្ខិនោ ភវិស្សាមា’’តិ អនុពន្ធិំសុ។ សត្ថា បស្សន្តស្សេវ មហាជនស្ស បរិព្ពាជការាមំ ឧបសង្កមិ។
Upasaṅkamanto pana yasmā paribbājakārāmassa nagaramajjheneva maggo, tasmā surattadupaṭṭaṃ nivāsetvā sugatamahācīvaraṃ pārupitvā vissaṭṭhabalo rājā viya ekakova nagaramajjhena agamāsi. Micchādiṭṭhikā disvā ‘‘paribbājakā samaṇassa gotamassa pakāsanīyakammaṃ karontā avaṇṇaṃ patthariṃsu, so ete anuvattitvā saññāpetuṃ gacchati maññe’’ti anubandhiṃsu. Sammādiṭṭhikāpi ‘‘sammāsambuddho pattacīvaraṃ ādāya ekakova nikkhanto, ajja sarabhena saddhiṃ mahādhammasaṅgāmo bhavissati. Mayampi tasmiṃ samāgame kāyasakkhino bhavissāmā’’ti anubandhiṃsu. Satthā passantasseva mahājanassa paribbājakārāmaṃ upasaṅkami.
បរិព្ពាជកា រុក្ខានំ ខន្ធវិដបសាខន្តរេហិ សមុគ្គច្ឆន្តា ឆព្ពណ្ណឃនពុទ្ធរស្មិយោ ទិស្វា ‘‘អញ្ញទា ឯវរូបោ ឱភាសោ នាម នត្ថិ, កិំ នុ ខោ ឯត’’ន្តិ ឧល្លោកេត្វា ‘‘សមណោ គោតមោ អាគច្ឆតី’’តិ អាហំសុ។ តំ សុត្វាវ សរភោ ជាណុកន្តរេ សីសំ ឋបេត្វា អធោមុខោ និសីទិ។ ឯវំ តស្មិំ សមយេ ភគវា តំ អារាមំ ឧបសង្កមិត្វា បញ្ញត្តេ អាសនេ និសីទិ។ តថាគតោ ហិ ជម្ពុទីបតលេ អគ្គកុលេ ជាតត្តា អគ្គាសនារហោតិស្ស សព្ពត្ថ អាសនំ បញ្ញត្តមេវ ហោតិ។ ឯវំ បញ្ញត្តេ មហារហេ ពុទ្ធាសនេ និសីទិ។
Paribbājakā rukkhānaṃ khandhaviṭapasākhantarehi samuggacchantā chabbaṇṇaghanabuddharasmiyo disvā ‘‘aññadā evarūpo obhāso nāma natthi, kiṃ nu kho eta’’nti ulloketvā ‘‘samaṇo gotamo āgacchatī’’ti āhaṃsu. Taṃ sutvāva sarabho jāṇukantare sīsaṃ ṭhapetvā adhomukho nisīdi. Evaṃ tasmiṃ samaye bhagavā taṃ ārāmaṃ upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Tathāgato hi jambudīpatale aggakule jātattā aggāsanārahotissa sabbattha āsanaṃ paññattameva hoti. Evaṃ paññatte mahārahe buddhāsane nisīdi.
តេ បរិព្ពាជកា សរភំ បរិព្ពាជកំ ឯតទវោចុន្តិ សម្មាសម្ពុទ្ធេ កិរ សរភេន សទ្ធិំ ឯត្តកំ កថេន្តេយេវ ភិក្ខុសង្ឃោ សត្ថុ បទានុបទិកោ ហុត្វា បរិព្ពាជការាមំ សម្បាបុណិ, ចតស្សោបិ បរិសា បរិព្ពាជការាមេយេវ ឱសរិំសុ។ តតោ តេ បរិព្ពាជកា ‘‘អច្ឆរិយំ សមណស្ស គោតមស្ស កម្មំ, សកលនគរំ វិចរិត្វា អវណ្ណំ បត្ថរិត្វា បកាសនីយកម្មំ កត្វា អាគតានំ វេរីនំ បដិសត្តូនំ បច្ចាមិត្តានំ សន្តិកំ អាគន្ត្វា ថោកម្បិ វិគ្គាហិកកថំ ន កថេសិ, អាគតកាលតោ បដ្ឋាយ សតបាកតេលេន មក្ខេន្តោ វិយ អមតបានំ បាយេន្តោ វិយ មធុរកថំ កថេតី’’តិ សព្ពេបិ សម្មាសម្ពុទ្ធំ អនុវត្តន្តា ឯតទវោចុំ។
Te paribbājakā sarabhaṃ paribbājakaṃ etadavocunti sammāsambuddhe kira sarabhena saddhiṃ ettakaṃ kathenteyeva bhikkhusaṅgho satthu padānupadiko hutvā paribbājakārāmaṃ sampāpuṇi, catassopi parisā paribbājakārāmeyeva osariṃsu. Tato te paribbājakā ‘‘acchariyaṃ samaṇassa gotamassa kammaṃ, sakalanagaraṃ vicaritvā avaṇṇaṃ pattharitvā pakāsanīyakammaṃ katvā āgatānaṃ verīnaṃ paṭisattūnaṃ paccāmittānaṃ santikaṃ āgantvā thokampi viggāhikakathaṃ na kathesi, āgatakālato paṭṭhāya satapākatelena makkhento viya amatapānaṃ pāyento viya madhurakathaṃ kathetī’’ti sabbepi sammāsambuddhaṃ anuvattantā etadavocuṃ.
យាចេយ្យាសីតិ អាយាចេយ្យាសិ បត្ថេយ្យាសិ បិហេយ្យាសិ។ តុណ្ហីភូតោតិ តុណ្ហីភាវំ ឧបគតោ។ មង្កុភូតោតិ និត្តេជតំ អាបន្នោ។ បត្តក្ខន្ធោតិ ឱនតគីវោ។ អធោមុខោតិ ហេដ្ឋាមុខោ។ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស តេ បដិជានតោតិ ‘‘អហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ, សព្ពេ ធម្មា មយា អភិសម្ពុទ្ធា’’តិ ឯវំ បដិជានតោ តវ។ អនភិសម្ពុទ្ធាតិ ឥមេ នាម ធម្មា តយា អនភិសម្ពុទ្ធា។ តត្ថាតិ តេសុ អនភិសម្ពុទ្ធាតិ ឯវំ ទស្សិតធម្មេសុ។ អញ្ញេន វា អញ្ញំ បដិចរិស្សតីតិ អញ្ញេន វា វចនេន អញ្ញំ វចនំ បដិច្ឆាទេស្សតិ, អញ្ញំ បុច្ឆិតោ អញ្ញំ កថេស្សតីតិ អធិប្បាយោ។ ពហិទ្ធា កថំ អបនាមេស្សតីតិ ពហិទ្ធា អញ្ញំ អាគន្តុកកថំ អាហរន្តោ បុរិមកថំ អបនាមេស្សតិ។ អប្បច្ចយន្តិ អនភិរទ្ធិំ អតុដ្ឋាការំ បាតុករិស្សតីតិ បាកដំ ករិស្សតិ។ ឯត្ថ ច អប្បច្ចយេន ទោមនស្សំ វុត្តំ, បុរិមេហិ ទ្វីហិ មន្ទពលវភេទោ កោធោយេវ។
Yāceyyāsīti āyāceyyāsi pattheyyāsi piheyyāsi. Tuṇhībhūtoti tuṇhībhāvaṃ upagato. Maṅkubhūtoti nittejataṃ āpanno. Pattakkhandhoti onatagīvo. Adhomukhoti heṭṭhāmukho. Sammāsambuddhassa te paṭijānatoti ‘‘ahaṃ sammāsambuddho, sabbe dhammā mayā abhisambuddhā’’ti evaṃ paṭijānato tava. Anabhisambuddhāti ime nāma dhammā tayā anabhisambuddhā. Tatthāti tesu anabhisambuddhāti evaṃ dassitadhammesu. Aññena vā aññaṃ paṭicarissatīti aññena vā vacanena aññaṃ vacanaṃ paṭicchādessati, aññaṃ pucchito aññaṃ kathessatīti adhippāyo. Bahiddhā kathaṃ apanāmessatīti bahiddhā aññaṃ āgantukakathaṃ āharanto purimakathaṃ apanāmessati. Appaccayanti anabhiraddhiṃ atuṭṭhākāraṃ pātukarissatīti pākaṭaṃ karissati. Ettha ca appaccayena domanassaṃ vuttaṃ, purimehi dvīhi mandabalavabhedo kodhoyeva.
ឯវំ ភគវា បឋមវេសារជ្ជេន សីហនាទំ នទិត្វា បុន ទុតិយាទីហិ នទន្តោ យោ ខោ មំ បរិព្ពាជកាតិអាទិមាហ។ តត្ថ យស្ស ខោ បន តេ អត្ថាយ ធម្មោ ទេសិតោតិ យស្ស មគ្គស្ស វា ផលស្ស វា អត្ថាយ តយា ចតុសច្ចធម្មោ ទេសិតោ។ សោ ន និយ្យាតីតិ សោ ធម្មោ ន និយ្យាតិ ន និគ្គច្ឆតិ, ន តំ អត្ថំ សាធេតីតិ វុត្តំ ហោតិ។ តក្ករស្សាតិ យោ នំ ករោតិ, តស្ស បដិបត្តិបូរកស្ស បុគ្គលស្សាតិ អត្ថោ។ សម្មា ទុក្ខក្ខយាយាតិ ហេតុនា នយេន ការណេន សកលស្ស វដ្ដទុក្ខស្ស ខយាយ។ អថ វា យស្ស ខោ បន តេ អត្ថាយ ធម្មោ ទេសិតោតិ យស្ស តេ អត្ថាយ ធម្មោ ទេសិតោ។ សេយ្យថិទំ – រាគបដិឃាតត្ថាយ អសុភកម្មដ្ឋានំ, ទោសបដិឃាតត្ថាយ មេត្តាភាវនា, មោហបដិឃាតត្ថាយ បញ្ច ធម្មា, វិតក្កុបច្ឆេទាយ អានាបានស្សតិ។ សោ ន និយ្យាតិ តក្ករស្ស សម្មា ទុក្ខក្ខយាយាតិ សោ ធម្មោ យោ នំ យថាទេសិតំ ករោតិ, តស្ស តក្ករស្ស សម្មា ហេតុនា នយេន ការណេន វដ្ដទុក្ខក្ខយាយ ន និយ្យាតិ ន និគ្គច្ឆតិ, តំ អត្ថំ ន សាធេតីតិ អយមេត្ថ អត្ថោ។ សេយ្យថាបិ សរភោ បរិព្ពាជកោតិ យថា អយំ សរភោ បរិព្ពាជកោ បជ្ឈាយន្តោ អប្បដិភានោ និសិន្នោ, ឯវំ និសីទិស្សតីតិ។
Evaṃ bhagavā paṭhamavesārajjena sīhanādaṃ naditvā puna dutiyādīhi nadanto yo kho maṃ paribbājakātiādimāha. Tattha yassa kho pana te atthāya dhammo desitoti yassa maggassa vā phalassa vā atthāya tayā catusaccadhammo desito. So na niyyātīti so dhammo na niyyāti na niggacchati, na taṃ atthaṃ sādhetīti vuttaṃ hoti. Takkarassāti yo naṃ karoti, tassa paṭipattipūrakassa puggalassāti attho. Sammā dukkhakkhayāyāti hetunā nayena kāraṇena sakalassa vaṭṭadukkhassa khayāya. Atha vā yassa kho pana te atthāya dhammo desitoti yassa te atthāya dhammo desito. Seyyathidaṃ – rāgapaṭighātatthāya asubhakammaṭṭhānaṃ, dosapaṭighātatthāya mettābhāvanā, mohapaṭighātatthāya pañca dhammā, vitakkupacchedāya ānāpānassati. So na niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāyāti so dhammo yo naṃ yathādesitaṃ karoti, tassa takkarassa sammā hetunā nayena kāraṇena vaṭṭadukkhakkhayāya na niyyāti na niggacchati, taṃ atthaṃ na sādhetīti ayamettha attho. Seyyathāpi sarabho paribbājakoti yathā ayaṃ sarabho paribbājako pajjhāyanto appaṭibhāno nisinno, evaṃ nisīdissatīti.
ឯវំ តីហិ បទេហិ សីហនាទំ នទិត្វា ទេសនំ និវត្តេន្តស្សេវ តថាគតស្ស តស្មិំ ឋានេ សន្និបតិតា ចតុរាសីតិបាណសហស្សបរិមាណា បរិសា អមតបានំ បិវិ, សត្ថា បរិសាយ អមតបានស្ស បីតភាវំ ញត្វា វេហាសំ អព្ភុគ្គន្ត្វា បក្កាមិ។ តមត្ថំ ទស្សេតុំ អថ ខោ ភគវាតិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ សីហនាទន្តិ សេដ្ឋនាទំ អភីតនាទំ អប្បដិនាទំ។ វេហាសំ បក្កាមីតិ អភិញ្ញាបាទកំ ចតុត្ថជ្ឈានំ សមាបជ្ជិត្វា វុដ្ឋាយ អធិដ្ឋាយ សទ្ធិំ ភិក្ខុសង្ឃេន អាកាសំ បក្ខន្ទិ។ ឯវំ បក្ខន្ទោ ច បន តំខណញ្ញេវ គិជ្ឈកូដមហាវិហារេ បតិដ្ឋាសិ។
Evaṃ tīhi padehi sīhanādaṃ naditvā desanaṃ nivattentasseva tathāgatassa tasmiṃ ṭhāne sannipatitā caturāsītipāṇasahassaparimāṇā parisā amatapānaṃ pivi, satthā parisāya amatapānassa pītabhāvaṃ ñatvā vehāsaṃ abbhuggantvā pakkāmi. Tamatthaṃ dassetuṃ atha kho bhagavātiādi vuttaṃ. Tattha sīhanādanti seṭṭhanādaṃ abhītanādaṃ appaṭinādaṃ. Vehāsaṃ pakkāmīti abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena ākāsaṃ pakkhandi. Evaṃ pakkhando ca pana taṃkhaṇaññeva gijjhakūṭamahāvihāre patiṭṭhāsi.
វាចាយ សន្និតោទកេនាតិ វចនបតោទេន។ សញ្ជម្ភរិមកំសូតិ សម្ភរិតំ និរន្តរផុដំ អកំសុ, ឧបរិ វិជ្ឈិំសូតិ វុត្តំ ហោតិ។ ព្រហារញ្ញេតិ មហារញ្ញេ។ សីហនាទំ នទិស្សាមីតិ សីហស្ស នទតោ អាការំ ទិស្វា ‘‘អយម្បិ តិរច្ឆានគតោ, អហម្បិ, ឥមស្ស ចត្តារោ បាទា, មយ្ហម្បិ, អហម្បិ ឯវមេវ សីហនាទំ នទិស្សាមី’’តិ ចិន្តេសិ។ សោ សីហស្ស សម្មុខា នទិតុំ អសក្កោន្តោ តស្មិំ គោចរាយ បក្កន្តេ ឯកកោ នទិតុំ អារភិ។ អថស្ស សិង្គាលសទ្ទោយេវ និច្ឆរិ។ តេន វុត្តំ – សិង្គាលកំយេវ នទតីតិ។ ភេរណ្ឌកន្តិ តស្សេវ វេវចនំ។ អបិច ភិន្នស្សរំ អមនាបសទ្ទំ នទតីតិ វុត្តំ ហោតិ។ ឯវមេវ ខោ ត្វន្តិ ឥមិនា ឱបម្មេន បរិព្ពាជកា តថាគតំ សីហសទិសំ កត្វា សរភំ សិង្គាលសទិសំ អកំសុ។ អម្ពុកសញ្ចរីតិ ខុទ្ទកកុក្កុដិកា។ បុរិសករវិតំ រវិស្សាមីតិ មហាកុក្កុដំ រវន្តំ ទិស្វា ‘‘ឥមស្សបិ ទ្វេ បាទា ទ្វេ បក្ខា, មយ្ហម្បិ តថេវ, អហម្បិ ឯវរូបំ រវិតំ រវិស្សាមី’’តិ សា តស្ស សម្មុខា រវិតុំ អសក្កោន្តី តស្មិំ បក្កន្តេ រវមានា កុក្កុដិការវំយេវ រវិ។ តេន វុត្តំ – អម្ពុកសញ្ចរិរវិតំយេវ រវតីតិ។ ឧសភោតិ គោណោ។ សុញ្ញាយាតិ តុច្ឆាយ ជេដ្ឋកវសភេហិ វិរហិតាយ ។ គម្ភីរំ នទិតព្ពំ មញ្ញតីតិ ជេដ្ឋកវសភស្ស នាទសទិសំ គម្ភីរនាទំ នទិតព្ពំ មញ្ញតិ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានត្ថមេវាតិ។
Vācāya sannitodakenāti vacanapatodena. Sañjambharimakaṃsūti sambharitaṃ nirantaraphuṭaṃ akaṃsu, upari vijjhiṃsūti vuttaṃ hoti. Brahāraññeti mahāraññe. Sīhanādaṃ nadissāmīti sīhassa nadato ākāraṃ disvā ‘‘ayampi tiracchānagato, ahampi, imassa cattāro pādā, mayhampi, ahampi evameva sīhanādaṃ nadissāmī’’ti cintesi. So sīhassa sammukhā nadituṃ asakkonto tasmiṃ gocarāya pakkante ekako nadituṃ ārabhi. Athassa siṅgālasaddoyeva nicchari. Tena vuttaṃ – siṅgālakaṃyeva nadatīti. Bheraṇḍakanti tasseva vevacanaṃ. Apica bhinnassaraṃ amanāpasaddaṃ nadatīti vuttaṃ hoti. Evameva kho tvanti iminā opammena paribbājakā tathāgataṃ sīhasadisaṃ katvā sarabhaṃ siṅgālasadisaṃ akaṃsu. Ambukasañcarīti khuddakakukkuṭikā. Purisakaravitaṃ ravissāmīti mahākukkuṭaṃ ravantaṃ disvā ‘‘imassapi dve pādā dve pakkhā, mayhampi tatheva, ahampi evarūpaṃ ravitaṃ ravissāmī’’ti sā tassa sammukhā ravituṃ asakkontī tasmiṃ pakkante ravamānā kukkuṭikāravaṃyeva ravi. Tena vuttaṃ – ambukasañcariravitaṃyeva ravatīti. Usabhoti goṇo. Suññāyāti tucchāya jeṭṭhakavasabhehi virahitāya . Gambhīraṃ naditabbaṃ maññatīti jeṭṭhakavasabhassa nādasadisaṃ gambhīranādaṃ naditabbaṃ maññati. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៤. សរភសុត្តំ • 4. Sarabhasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៤. សរភសុត្តវណ្ណនា • 4. Sarabhasuttavaṇṇanā
