| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೪. ಸರಭಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
4. Sarabhasuttavaṇṇanā
೬೫. ಚತುತ್ಥೇ ಗಿಜ್ಝಾ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಗಿಜ್ಝಂ, ಕೂಟಂ। ತಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೋ। ಗಿಜ್ಝೋ ವಿಯಾತಿ ವಾ ಗಿಜ್ಝಂ, ಕೂಟಂ। ತಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೋ, ಪಬ್ಬತೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ। ತೇನಾಹ ‘‘ಗಿಜ್ಝಾ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಅಚಿರಪಕ್ಕನ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ನ ದೇಸನ್ತರಪಕ್ಕಮನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ಅಥ ಖೋ ಸಾಸನಪಕ್ಕಮನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ, ತೇನೇವ ಹಿ ‘‘ಇಮಸ್ಸಾ ಧಮ್ಮವಿನಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಲಬ್ಭತೀತಿ ಲಾಭೋ, ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಕಾತಬ್ಬೋ ದಾತಬ್ಬೋತಿ ಸಕ್ಕಾರೋ। ಪಚ್ಚಯಾ ಏವ ಹಿ ಪಣೀತಪಣೀತಾ ಸುನ್ದರಸುನ್ದರಾ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಕತಾ ಸಕ್ಕಾರಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸಕ್ಕಾರೋತಿ ವಾ ಸುನ್ದರಕಾರೋ, ಪರೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಗಾರವಕಿರಿಯಾ ಪುಪ್ಫಾದೀಹಿ ವಾ ಪೂಜಾ। ಲಾಭೋ ಚ ಸಕ್ಕಾರೋ ಚ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ, ತೇ ನಟ್ಠಾ ಪಹೀನಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ನಟ್ಠಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ।
65. Catutthe gijjhā ettha santīti gijjhaṃ, kūṭaṃ. Taṃ etassāti gijjhakūṭo. Gijjho viyāti vā gijjhaṃ, kūṭaṃ. Taṃ etassāti gijjhakūṭo, pabbato. Tasmiṃ gijjhakūṭe. Tenāha ‘‘gijjhāvā’’tiādi. Acirapakkantoti ettha na desantarapakkamanaṃ adhippetaṃ, atha kho sāsanapakkamananti dassento ‘‘imasmiṃ sāsane pabbajitvā’’tiādimāha, teneva hi ‘‘imassā dhammavinayā’’ti vuttaṃ. Labbhatīti lābho, catunnaṃ paccayānametaṃ adhivacanaṃ. Sakkaccaṃ kātabbo dātabboti sakkāro. Paccayā eva hi paṇītapaṇītā sundarasundarā abhisaṅkharitvā katā sakkārāti vuccanti. Sakkāroti vā sundarakāro, parehi attano gāravakiriyā pupphādīhi vā pūjā. Lābho ca sakkāro ca lābhasakkārā, te naṭṭhā pahīnā etesanti naṭṭhalābhasakkārā.
ಮಹಾಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೀತಿ ತದಾ ಕಿರ ಭಗವತೋ ಮಹಾಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ ಯಥಾ ತಂ ಚತ್ತಾರೋ ಅಸಙ್ಖೇಯ್ಯೇ ಪೂರಿತದಾನಪಾರಮಿಸಞ್ಚಯಸ್ಸ। ಸಬ್ಬದಿಸಾಸು ಹಿ ಯಮಕಮಹಾಮೇಘೋ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮಹೋಘೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬಪಾರಮಿಯೋ ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಿಪಾಕಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಾ ವಿಯ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಮಹೋಘಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಯಿಂಸು। ತತೋ ತತೋ ಅನ್ನಪಾನಯಾನವತ್ಥಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಾದಿಹತ್ಥಾ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಯೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ ಬುದ್ಧೋ , ಕಹಂ ಭಗವಾ, ಕಹಂ ದೇವದೇವೋ ನರಾಸಭೋ ಪುರಿಸಸೀಹೋ’’ತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಿ, ಸಕಟಸತೇಹಿಪಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ಓಕಾಸಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಸಮನ್ತಾ ಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಮ್ಪಿ ಸಕಟಧುರೇನ ಸಕಟಧುರಂ ಆಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಚೇವ ಅನುಬನ್ಧನ್ತಿ ಚ ಅನ್ಧಕವಿನ್ದಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಿಯ। ಯಥಾ ಚ ಭಗವತೋ, ಏವಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸಪಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
Mahālābhasakkāro uppajjīti tadā kira bhagavato mahālābhasakkāro uppajji yathā taṃ cattāro asaṅkheyye pūritadānapāramisañcayassa. Sabbadisāsu hi yamakamahāmegho vuṭṭhahitvā mahogho viya sabbapāramiyo ‘‘ekasmiṃ attabhāve vipākaṃ dassāmā’’ti sampiṇḍitā viya lābhasakkāramahoghaṃ nibbattayiṃsu. Tato tato annapānayānavatthamālāgandhavilepanādihatthā khattiyabrāhmaṇādayo āgantvā ‘‘kahaṃ buddho , kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo narāsabho purisasīho’’ti bhagavantaṃ pariyesanti, sakaṭasatehipi paccaye āharitvā okāsaṃ alabhamānā samantā gāvutappamāṇampi sakaṭadhurena sakaṭadhuraṃ āhacca tiṭṭhanti ceva anubandhanti ca andhakavindabrāhmaṇo viya. Yathā ca bhagavato, evaṃ bhikkhusaṅghassapi. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಭಗವಾ ಸಕ್ಕತೋ ಹೋತಿ ಗರುಕತೋ ಮಾನಿತೋ ಪೂಜಿತೋ ಅಪಚಿತೋ ಲಾಭೀ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಾನಂ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋಪಿ ಸಕ್ಕತೋ ಹೋತಿ…ಪೇ॰… ಪರಿಕ್ಖಾರಾನ’’ನ್ತಿ (ಉದಾ॰ ೩೮)।
‘‘Tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānaṃ, bhikkhusaṅghopi sakkato hoti…pe… parikkhārāna’’nti (udā. 38).
ತಥಾ –
Tathā –
‘‘ಯಾವತಾ ಖೋ ಪನ, ಚುನ್ದ, ಏತರಹಿ ಸಙ್ಘೋ ವಾ ಗಣೋ ವಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ನಾಹಂ, ಚುನ್ದ, ಅಞ್ಞಂ ಏಕಂ ಸಙ್ಘಮ್ಪಿ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಿ ಏವಂಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ ಯಥರಿವಾಯಂ, ಚುನ್ದ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೭೬)।
‘‘Yāvatā kho pana, cunda, etarahi saṅgho vā gaṇo vā loke uppanno, nāhaṃ, cunda, aññaṃ ekaṃ saṅghampi samanupassāmi evaṃlābhaggayasaggappattaṃ yatharivāyaṃ, cunda, bhikkhusaṅgho’’ti (dī. ni. 3.176).
ಸ್ವಾಯಂ ಭಗವತೋ ಚ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಹಾನದೀನಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೋ ಅಹೋಸಿ, ಭಗವತೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋಯೇವ। ಧಮ್ಮಧರಾನಞ್ಹಿ ಕತೋ ಸಕ್ಕಾರೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಕತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಮಹಾಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೀ’’ತಿ।
Svāyaṃ bhagavato ca saṅghassa ca uppanno lābhasakkāro ekato hutvā dvinnaṃ mahānadīnaṃ udakaṃ viya appameyyo ahosi, bhagavato pana bhikkhusaṅghassa ca uppanno lābhasakkāro dhammassapi uppannoyeva. Dhammadharānañhi kato sakkāro dhammassa kato nāma hoti. Tena vuttaṃ ‘‘tiṇṇaṃ ratanānaṃ mahālābhasakkāro uppajjī’’ti.
ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಪಾಳಿಯಾ ನಿದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಥಾಹಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಕ್ಕತೋತಿ ಸಕ್ಕಾರಪ್ಪತ್ತೋ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಸಕ್ಕತ್ವಾ ಸುಅಭಿಸಙ್ಖತೇ ಪಣೀತಪಣೀತೇ ಉಪನೇತಿ, ಸೋ ಸಕ್ಕತೋ। ಗರುಕತೋತಿ ಗರುಭಾವಹೇತೂನಂ ಉತ್ತಮಗುಣಾನಂ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣೇನ ಗರುಕಾರೇನ ಸಬ್ಬದೇವಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಪಾಸಾಣಚ್ಛತ್ತಂ ವಿಯ ಗರುಕತೋ। ಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಗರುಭಾವಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯೇ ದೇನ್ತಿ, ಸೋ ಗರುಕತೋ। ಮಾನಿತೋತಿ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಮಾನಿತೋ ಮನೇನ ಪಿಯಾಯಿತೋ। ತಾಯ ಹಿ ವಿಞ್ಞೂನಂ ಮನಾಪತಾ। ಪೂಜಿತೋತಿ ಮಾನನಾದಿಪೂಜಾಯ ಚೇವ ಚತುಪಚ್ಚಯಪೂಜಾಯ ಚ ಪೂಜಿತೋ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಪೂಜನಞ್ಚ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ಪೂಜಿತೋ। ಅಪಚಿತೋತಿ ನೀಚವುತ್ತಿಕರಣೇನ ಅಪಚಿತೋ। ಸತ್ಥಾರಞ್ಹಿ ದಿಸ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧಾದೀಹಿ ಓತರನ್ತಿ, ಮಗ್ಗಂ ದೇನ್ತಿ, ಅಂಸಕೂಟತೋ ಸಾಟಕಂ ಅಪನೇನ್ತಿ। ಆಸನತೋ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ, ವನ್ದನ್ತೀತಿ ಏವಂ ಸೋ ತೇಹಿ ಅಪಚಿತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ।
Vuttamatthaṃ pāḷiyā nidassento ‘‘yathāhā’’tiādimāha. Tattha sakkatoti sakkārappatto. Yassa hi cattāro paccaye sakkatvā suabhisaṅkhate paṇītapaṇīte upaneti, so sakkato. Garukatoti garubhāvahetūnaṃ uttamaguṇānaṃ matthakappattiyā anaññasādhāraṇena garukārena sabbadevamanussehi pāsāṇacchattaṃ viya garukato. Yasmiñhi garubhāvaṃ paccupaṭṭhapetvā paccaye denti, so garukato. Mānitoti sammāpaṭipattiyā mānito manena piyāyito. Tāya hi viññūnaṃ manāpatā. Pūjitoti mānanādipūjāya ceva catupaccayapūjāya ca pūjito. Yassa hi sabbametaṃ pūjanañca karonti, so pūjito. Apacitoti nīcavuttikaraṇena apacito. Satthārañhi disvā manussā hatthikkhandhādīhi otaranti, maggaṃ denti, aṃsakūṭato sāṭakaṃ apanenti. Āsanato vuṭṭhahanti, vandantīti evaṃ so tehi apacito nāma hoti.
ಅವಣ್ಣಂ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾತಿ ಅವಣ್ಣಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಂಕಿತ್ತನವಸೇನ ಪತ್ಥರಿತ್ವಾ। ಆವಟ್ಟನಿಮಾಯನ್ತಿ ಆವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಗಹಣಮಾಯಂ। ಆವಟ್ಟೇತಿ ಪುರಿಮಾಕಾರತೋ ನಿವತ್ತೇತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಆವಟ್ಟನೀ, ಮಾಯಾ, ತಂ ಆವಟ್ಟನಿಮಾಯಂ ಓಸಾರೇತ್ವಾ ಪರಿಜಪ್ಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೋಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ಅನ್ತಿಮಕೋಟಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ। ಥದ್ಧಕಾಯೇನ ಫರುಸವಾಚಾಯ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಅವಣ್ಣಕಥನಂ ಅನತ್ಥಾವಹತ್ತಾ ವಿಸಸಿಞ್ಚನಸದಿಸಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಸಂ ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ’’ತಿ। ಅಞ್ಞಾತೋತಿ ಆಞಾತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಞಾತೋ’’ತಿಆದಿ।
Avaṇṇaṃ pattharitvāti avaṇṇaṃ tattha tattha saṃkittanavasena pattharitvā. Āvaṭṭanimāyanti āvaṭṭetvā gahaṇamāyaṃ. Āvaṭṭeti purimākārato nivatteti attano vase vatteti etāyāti āvaṭṭanī, māyā, taṃ āvaṭṭanimāyaṃ osāretvā parijappetvāti attho. Koṭito paṭṭhāyāti antimakoṭito paṭṭhāya. Thaddhakāyena pharusavācāya tiṇṇaṃ ratanānaṃ avaṇṇakathanaṃ anatthāvahattā visasiñcanasadisā hotīti āha ‘‘visaṃ siñcitvā’’ti. Aññātoti āñāto. Tenāha ‘‘ñāto’’tiādi.
ಕಾಯಙ್ಗನ್ತಿ ಕಾಯಮೇವ ಅಙ್ಗಂ, ಕಾಯಸ್ಸ ವಾ ಅಙ್ಗಂ, ಸೀಸಾದಿ। ವಾಚಙ್ಗನ್ತಿ ‘‘ಹೋತು, ಸಾಧೂ’’ತಿ ಏವಮಾದಿವಾಚಾಯ ಅವಯವಂ। ಏಕಕೇನಾತಿ ಅಸಹಾಯೇನ। ಇಮಸ್ಸ ಪನತ್ಥಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಚರಿಯಂ ಚರಣಕಾಲೇ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಸ್ಸ। ಯತೋ ಯತೋ ಗರು ಧುರನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಧುರಂ ಗರು ಭಾರಿಕಂ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞೇ ಬಲಿಬದ್ದಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಯತೋ ಗಮ್ಭೀರವತ್ತನೀತಿ ವತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವತ್ತನೀ, ದುಮ್ಮಗ್ಗಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ, ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಉದಕಚಿಕ್ಖಲ್ಲಮಹನ್ತತಾಯ ವಾ ವಿಸಮಚ್ಛಿನ್ನತಟಭಾವೇನ ವಾ ಮಗ್ಗೋ ಗಮ್ಭೀರೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತದಾಸ್ಸು ಕಣ್ಹಂ ಯುಞ್ಜೇನ್ತೀತಿ ಅಸ್ಸೂತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ತದಾ ಕಣ್ಹಂ ಯುಞ್ಜೇನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯದಾ ಧುರಞ್ಚ ಗರು ಹೋತಿ ಮಗ್ಗೋ ಚ ಗಮ್ಭೀರೋ, ತದಾ ಅಞ್ಞೇ ಬಲಿಬದ್ದೇ ಅಪನೇತ್ವಾ ಕಣ್ಹಮೇವ ಯುಞ್ಜೇನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸ್ವಾಸ್ಸು ತಂ ವಹತೇ ಧುರನ್ತಿ ಏತ್ಥಪಿ ಅಸ್ಸೂತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಮೇವ, ಸೋ ತಂ ಧುರಂ ವಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Kāyaṅganti kāyameva aṅgaṃ, kāyassa vā aṅgaṃ, sīsādi. Vācaṅganti ‘‘hotu, sādhū’’ti evamādivācāya avayavaṃ. Ekakenāti asahāyena. Imassa panatthassāti ‘‘cariyaṃ caraṇakāle’’tiādinā vuttassa. Yato yato garu dhuranti yasmiṃ yasmiṃ ṭhāne dhuraṃ garu bhārikaṃ hoti, aññe balibaddā ukkhipituṃ na sakkonti. Yato gambhīravattanīti vattanti etthāti vattanī, dummaggassetaṃ nāmaṃ, yasmiṃ ṭhāne udakacikkhallamahantatāya vā visamacchinnataṭabhāvena vā maggo gambhīro hotīti attho. Tadāssu kaṇhaṃ yuñjentīti assūti nipātamattaṃ, tadā kaṇhaṃ yuñjentīti attho. Yadā dhurañca garu hoti maggo ca gambhīro, tadā aññe balibadde apanetvā kaṇhameva yuñjentīti vuttaṃ hoti. Svāssu taṃ vahate dhuranti etthapi assūti nipātamattameva, so taṃ dhuraṃ vahatīti attho.
ಗೇಹವೇತನನ್ತಿ ಗೇಹೇ ನಿವುಟ್ಠಭಾವಹೇತು ದಾತಬ್ಬಂ। ಕಾಳಕೋ ನಾಮ ನಾಮೇನಾತಿ ಅಞ್ಜನವಣ್ಣೋ ಕಿರೇಸ, ತೇನಸ್ಸ ‘‘ಕಾಳಕೋ’’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಕಾಳಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹಾತಿ ಕಾಳಕೋ ಕಿರ ಏಕದಿವಸಂ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಮಾತಾ ದುಗ್ಗತಾ ಮಂ ಪುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದುಕ್ಖೇನ ಪೋಸೇತಿ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಂ ದುಗ್ಗತಭಾವತೋ ಮೋಚೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭತಿಂ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ಅಥ ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಗಾಮಗೋರೂಪೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತತ್ಥ ಸಮೀಪೇ ಚರತಿ। ಸತ್ಥವಾಹಪುತ್ತೋಪಿ ಗೋಸುತ್ತವಿತ್ತಕೋ, ಸೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏತೇಸಂ ಗುನ್ನಂ ಅನ್ತರೇ ಸಕಟಾನಿ ಉತ್ತಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಉಸಭಾಜಾನೀಯೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರಯಮಾನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಆಜಾನೀಯೋ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ಮಯ್ಹಂ ಸಕಟಾನಿ ಉತ್ತಾರೇತು’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ತೇನ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ। ಸೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ…ಪೇ॰… ಗೇಹಮೇವ ಅಗಮಾಸೀತಿ ತದಾ ಕಿರ ಗಾಮದಾರಕಾ ‘‘ಕಿಂ ನಾಮೇತಂ ಕಾಳಕಸ್ಸ ಗಲೇ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೋ ತೇ ಅನುಬನ್ಧಿತ್ವಾ ದೂರತೋವ ಪಲಾಪೇನ್ತೋ ಮಾತು ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ।
Gehavetananti gehe nivuṭṭhabhāvahetu dātabbaṃ. Kāḷako nāma nāmenāti añjanavaṇṇo kiresa, tenassa ‘‘kāḷako’’ti nāmaṃ akaṃsu. Kāḷakaṃ upasaṅkamitvā āhāti kāḷako kira ekadivasaṃ cintesi ‘‘mayhaṃ mātā duggatā maṃ puttaṭṭhāne ṭhapetvā dukkhena poseti, yaṃnūnāhaṃ bhatiṃ katvā imaṃ duggatabhāvato moceyya’’nti. So tato paṭṭhāya bhatiṃ upadhārento vicarati. Atha tasmiṃ divase gāmagorūpehi saddhiṃ tattha samīpe carati. Satthavāhaputtopi gosuttavittako, so ‘‘atthi nu kho etesaṃ gunnaṃ antare sakaṭāni uttāretuṃ samattho usabhājānīyo’’ti upadhārayamāno bodhisattaṃ disvā ‘‘ayaṃ ājānīyo sakkhissati mayhaṃ sakaṭāni uttāretu’’nti aññāsi. Tena taṃ upasaṅkamitvā evamāha. So aññesaṃ…pe… gehameva agamāsīti tadā kira gāmadārakā ‘‘kiṃ nāmetaṃ kāḷakassa gale’’ti tassa santikaṃ āgacchanti. So te anubandhitvā dūratova palāpento mātu santikaṃ gato. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
ಸಾಯನ್ಹಸಮಯನ್ತಿ ಸಾಯನ್ಹಕಾಲೇ। ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಏತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ನ ಹೇತ್ಥ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೋ ಸಮ್ಭವತಿ। ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋತಿ ಏತ್ಥ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಅನ್ತೇವಾಸಿಕಉಪಾಸಕಉಪಾಸಿಕಾದಿಸತ್ತೇಹಿ ಚೇವ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾದಿಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಚ ಪಟಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅಪಸಕ್ಕಿತ್ವಾ ನಿಲೀಯನಂ ವಿವೇಚನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತೇಹಿ ತತೋ ವಿವಿತ್ತತಾಯ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಂ ಕಾಯವಿವೇಕೋ, ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋ ಚ। ಯೋ ತತೋ ದುವಿಧವಿವೇಕತೋ ವುಟ್ಠಿತೋ ಭವಙ್ಗಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಸಮಾಗಮೇನ ಚ ಅಪೇತೋ। ಸೋ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾನಂ ಉತ್ತಮತೋ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಸಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಾಯಸಕ್ಖಿನೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ನಾಮಕಾಯೇನ ದೇಸನಾಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನವಸೇನ ಸಕ್ಖಿಭೂತಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮ। ನನು ಚ ‘‘ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದೀ’’ತಿ ಇದಂ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ। ತಿತ್ಥಿಯಾ ಹಿ ಭಗವತೋ ಪಟಿಪಕ್ಖಾ, ತೇ ಕಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಥಾಗತೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ।
Sāyanhasamayanti sāyanhakāle. Bhummatthe etaṃ upayogavacanaṃ. Na hettha accantasaṃyogo sambhavati. Paṭisallānā vuṭṭhitoti ettha tehi tehi saddhivihārikaantevāsikaupāsakaupāsikādisattehi ceva rūpārammaṇādisaṅkhārehi ca paṭinivattetvā apasakkitvā nilīyanaṃ vivecanaṃ kāyacittehi tato vivittatāya paṭisallānaṃ kāyaviveko, cittaviveko ca. Yo tato duvidhavivekato vuṭṭhito bhavaṅgappattiyā sabrahmacārīhi samāgamena ca apeto. So paṭisallānā vuṭṭhito nāma hoti. Ayaṃ pana yasmā paṭisallānānaṃ uttamato phalasamāpattito vuṭṭhāsi, tasmā ‘‘phalasamāpattito’’ti vuttaṃ. Kāyasakkhino bhavissāmāti nāmakāyena desanāsampaṭicchanavasena sakkhibhūtā bhavissāma. Nanu ca ‘‘paññatte āsane nisīdī’’ti idaṃ kasmā vuttaṃ. Titthiyā hi bhagavato paṭipakkhā, te kasmā tassa āsanaṃ paññāpentīti āha ‘‘tathāgato hī’’tiādi.
ವಿಗ್ಗಾಹಿಕಕಥನ್ತಿ ವಿಗ್ಗಾಹಸಂವತ್ತನಿಕಂ ಸಾರಮ್ಭಕಥಂ। ಆಯಾಚೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಯಾಚೇಯ್ಯಾಸಿ। ಪತ್ಥೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಮನಸಾ ಆಸೀಸೇಯ್ಯಾಸಿ। ಪಿಹೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ನಿತ್ತೇಜತಂ ಆಪನ್ನೋತಿ ತೇಜಹಾನಿಯಾ ನಿತ್ತೇಜಭಾವಂ ಆಪನ್ನೋ, ನಿತ್ತೇಜಭೂತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತೋ ಏವ ಭಿಕ್ಖುಆದಯೋಪಿ ಸಮ್ಮುಖಾ ಓಲೋಕೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ ಪತ್ತಕ್ಖನ್ಧೋ, ಪತಿತಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಓನತಗೀವೋ’’ತಿ। ದಸ್ಸಿತಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ವುತ್ತಧಮ್ಮೇಸು। ವಚನಮತ್ತಮೇವ ಹಿ ತೇಸಂ, ನ ಪನ ದಸ್ಸನಂ ತಾದಿಸಸ್ಸೇವ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ। ಭಗವತೋ ಏವ ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅನಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾ’’ತಿ ಪರಸ್ಸ ವಚನವಸೇನ ದಸ್ಸಿತಧಮ್ಮೇಸು। ಪಟಿಚರಿಸ್ಸತೀತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದನವಸೇ ಚರಿಸ್ಸತಿ ಪವತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥೋ ಏವ ವಾ ಚರತಿ-ಸದ್ದೋ ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ಧಾತೂನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛಾದೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಪನ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಾಕಾರದಸ್ಸನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ವಚನೇನಾ’’ತಿಆದಿ।
Viggāhikakathanti viggāhasaṃvattanikaṃ sārambhakathaṃ. Āyāceyyāsīti vacībhedaṃ katvā yāceyyāsi. Pattheyyāsīti manasā āsīseyyāsi. Piheyyāsīti tasseva vevacanaṃ. Nittejataṃ āpannoti tejahāniyā nittejabhāvaṃ āpanno, nittejabhūtoti attho. Tato eva bhikkhuādayopi sammukhā oloketuṃ asamatthatāya pattakkhandho, patitakkhandhoti attho. Tenāha ‘‘onatagīvo’’ti. Dassitadhammesūti vuttadhammesu. Vacanamattameva hi tesaṃ, na pana dassanaṃ tādisasseva dhammassa abhāvato. Bhagavato eva vā ‘‘ime dhammā anabhisambuddhā’’ti parassa vacanavasena dassitadhammesu. Paṭicarissatīti paṭicchādanavase carissati pavattissati, paṭicchādanattho eva vā carati-saddo anekatthattā dhātūnanti āha ‘‘paṭicchādessatī’’ti. Aññenavā aññanti pana paṭicchādanākāradassananti āha ‘‘aññena vā vacanenā’’tiādi.
ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಂ ವಚನನ್ತಿ ಯಂ ಸಮನುಯುಞ್ಜನ್ತೇನ ಭಗವತಾ ಪರಸ್ಸ ದೋಸವಿಭಾವನಂ ವಚನಂ ವುತ್ತಂ, ತಂ ತತೋ ಅಞ್ಞೇನೇವ ವಚನೇನ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ। ‘‘ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ಚೋದಕೇನ ವುತ್ತವಚನಂ ವಿಯ ‘‘ಕೋ ಆಪನ್ನೋ, ಕಿಂ ಆಪನ್ನೋ, ಕಿಸ್ಮಿಂ ಆಪನ್ನೋ, ಕಂ ಭಣಥ, ಕಿಂ ಭಣಥಾ’’ತಿಆದಿವಚನೇನ ಅಞ್ಞಂ ಆಗನ್ತುಕಕಥಂ ಆಹರನ್ತೋ ‘‘ತ್ವಂ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಪಾಟಲಿಪುತ್ತಂ ಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ನ ತವ ಪಾಟಲಿಪುತ್ತಗಮನಂ ಪುಚ್ಛಾಮ, ಆಪತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತತೋ ರಾಜಗಹಂ ಗತೋಮ್ಹಿ। ರಾಜಗಹಂ ವಾ ಯಾಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗೇಹಂ ವಾ, ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸೀತಿ। ‘‘ತತ್ಥ ಮೇ ಸೂಕರಮಂಸಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ವಿಯ ಸಮನುಯುಞ್ಜಕೇನ ವುತ್ತವಚನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಆಗನ್ತುಕಕಥಂ ಆಹರನ್ತೋ ಅಪನಾಮೇಸ್ಸತಿ, ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಗಮಯಿಸ್ಸತಿ। ಅಪ್ಪತೀತಾ ಹೋನ್ತಿ ತೇನ ಅತುಟ್ಠಾ ಅಸೋಮನಸ್ಸಿಕಾತಿ ಅಪಚ್ಚಯೋ, ದೋಮನಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ನೇವ ಅತ್ತನೋ, ನ ಪರೇಸಂ ಹಿತಂ ಅಭಿರಾಧಯತೀತಿ ಅನಭಿರದ್ಧಿ, ದೋಮನಸ್ಸಮೇವ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಅಪಚ್ಚಯೇನ ದೋಮನಸ್ಸಂ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ।
Tattha aññaṃ vacananti yaṃ samanuyuñjantena bhagavatā parassa dosavibhāvanaṃ vacanaṃ vuttaṃ, taṃ tato aññeneva vacanena paṭicchādeti. ‘‘Āpattiṃ āpannosī’’ti codakena vuttavacanaṃ viya ‘‘ko āpanno, kiṃ āpanno, kismiṃ āpanno, kaṃ bhaṇatha, kiṃ bhaṇathā’’tiādivacanena aññaṃ āgantukakathaṃ āharanto ‘‘tvaṃ itthannāmaṃ āpattiṃ āpannosī’’ti puṭṭho ‘‘pāṭaliputtaṃ gatomhī’’ti vatvā puna ‘‘na tava pāṭaliputtagamanaṃ pucchāma, āpattiṃ pucchāmā’’ti vutte tato rājagahaṃ gatomhi. Rājagahaṃ vā yāhi brāhmaṇagehaṃ vā, āpattiṃ āpannosīti. ‘‘Tattha me sūkaramaṃsaṃ laddha’’ntiādīni vadanto viya samanuyuñjakena vuttavacanato aññaṃ āgantukakathaṃ āharanto apanāmessati, vikkhepaṃ gamayissati. Appatītā honti tena atuṭṭhā asomanassikāti apaccayo, domanassetaṃ adhivacanaṃ. Neva attano, na paresaṃ hitaṃ abhirādhayatīti anabhiraddhi, domanassameva. Tenevāha ‘‘apaccayena domanassaṃ vutta’’nti.
ಯಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ತೇ ಅತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋತಿ ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದೇನ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ವಾ ಫಲಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ। ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ಹಿ ಮಗ್ಗಫಲಾಧಿಗಮತ್ಥಾಯ ದೇಸೀಯತಿ। ನ ನಿಗ್ಗಚ್ಛತೀತಿ ನ ಪವತ್ತೇತಿ। ನನ್ತಿ ನಂ ಧಮ್ಮಂ। ಇದಾನಿ ‘‘ಯಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ತೇ ಅತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದೇನ ಪಟಿಪತ್ತಿಧಮ್ಮೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ನ ಪನ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾತಿ ಗಮ್ಭೀರಞಾಣಚರಿಯಭೂತಾನಂ ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಉಗ್ಗಹಸವನಧಾರಣಪರಿಚಯಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ತಕ್ಕರಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಮಾಸದ್ದೋ ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಸಮ್ಮಾ ತಕ್ಕರಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯಾ’’ತಿ। ಯೋ ಹಿ ಸಮ್ಮಾ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯೋ ಹೋತೀತಿ। ಯೋ ಪನ ವುತ್ತನಯೇನ ತಕ್ಕರೋ, ತಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾನಂ ಅತ್ಥತೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸೇವ ನಿಯ್ಯಾನನ್ತಿ ತಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ‘‘ಸೋ ಧಮ್ಮೋ…ಪೇ॰… ನ ನಿಯ್ಯಾತಿ ನ ನಿಗ್ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಆಹ।
Yassa kho pana te atthāya dhammo desitoti ettha dhamma-saddena catusaccadhammo vuttoti āha ‘‘yassa maggassa vā phalassa vā atthāyā’’ti. Catusaccadhammo hi maggaphalādhigamatthāya desīyati. Na niggacchatīti na pavatteti. Nanti naṃ dhammaṃ. Idāni ‘‘yassa kho pana te atthāya dhammo desito’’ti ettha dhamma-saddena paṭipattidhammo dassito, na pana catusaccadhammoti adhippāyena atthavikappaṃ dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Pañca dhammāti gambhīrañāṇacariyabhūtānaṃ khandhādīnaṃ uggahasavanadhāraṇaparicayayonisomanasikāre sandhāyāha. Takkarassa sammā dukkhakkhayāyāti ettha sammāsaddo ubhayatthāpi yojetabbo ‘‘sammā takkarassa sammā dukkhakkhayāyā’’ti. Yo hi sammā dhammaṃ paṭipajjati, tasseva sammā dukkhakkhayo hotīti. Yo pana vuttanayena takkaro, tassa niyyānaṃ atthato dhammasseva niyyānanti tappaṭikkhepena ‘‘so dhammo…pe… na niyyāti na niggacchatī’’ti āha.
ಯದಿ ತಿರಚ್ಛಾನಸೀಹಸ್ಸ ನಾದೋ ಸಬ್ಬತಿರಚ್ಛಾನಏಕಚ್ಚಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸನಾದತೋ ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ಸೇಟ್ಠನಾದೋ, ಕಿಮಙ್ಗಂ ಪನ ತಥಾಗತಸೀಹಸ್ಸ ನಾದೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸೀಹನಾದನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠನಾದ’’ನ್ತಿ। ಯದಿ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಸೀಹನಾದಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠನಾದತಾ ನಿಬ್ಭಯತಾಯ ಅಪ್ಪಟಿಸತ್ತುತಾಯ ಇಚ್ಛಿತಾ, ತಥಾಗತಸೀಹನಾದಸ್ಸೇವ ಅಯಮತ್ಥೋ ಸಾತಿಸಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭೀತನಾದಂ ಅಪ್ಪಟಿನಾದ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಅನವಕಾಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೨೯; ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೬೮-೨೭೧) ಹಿ ಯೋ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಭೂತತಾಯ ಅಯಂ ನಾದೋ ಸೇಟ್ಠನಾದೋ ನಾಮ ಹೋತಿ ಉತ್ತಮನಾದೋ। ಭೂತತ್ಥೋ ಹಿ ಉತ್ತಮತ್ಥೋತಿ। ಇಮಮತ್ಥಂ ಪನ ವದನ್ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅಞ್ಞತೋ ಭಯಂ ವಾ ಆಸಙ್ಕಾ ವಾ ನತ್ಥೀತಿ ಅಭೀತನಾದೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಅಭೂತಞ್ಹಿ ವದತೋ ಕುತೋಚಿ ಭಯಂ ವಾ ಆಸಙ್ಕಾ ವಾ ಸಿಯಾ, ಏವಂ ಪನ ವದನ್ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಕೋಚಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅಯಂ ನಾದೋ ಅಪ್ಪಟಿನಾದೋ ನಾಮ ಹೋತಿ।
Yadi tiracchānasīhassa nādo sabbatiracchānaekaccamanussāmanussanādato seṭṭhattā seṭṭhanādo, kimaṅgaṃ pana tathāgatasīhassa nādoti āha ‘‘sīhanādanti seṭṭhanāda’’nti. Yadi vā tiracchānasīhanādassa seṭṭhanādatā nibbhayatāya appaṭisattutāya icchitā, tathāgatasīhanādasseva ayamattho sātisayoti āha ‘‘abhītanādaṃ appaṭināda’’nti. ‘‘Aṭṭhānametaṃ anavakāso’’tiādinā (ma. ni. 3.129; a. ni. 1.268-271) hi yo attho vutto, tassa bhūtatāya ayaṃ nādo seṭṭhanādo nāma hoti uttamanādo. Bhūtattho hi uttamatthoti. Imamatthaṃ pana vadantassa bhagavato aññato bhayaṃ vā āsaṅkā vā natthīti abhītanādo nāma hoti. Abhūtañhi vadato kutoci bhayaṃ vā āsaṅkā vā siyā, evaṃ pana vadantaṃ bhagavantaṃ koci uṭṭhahitvā paṭibāhituṃ samattho nāma natthīti ayaṃ nādo appaṭinādo nāma hoti.
ಸಮನ್ತತೋ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನವಸೇನ ತೋದನಂ ವಿಜ್ಝನಂ ಸನ್ನಿತೋದಕಂ, ಸಮ್ಮಾ ವಾ ನಿತುದನ್ತಿ ಪೀಳೇನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸನ್ನಿತೋದಕಂ। ವಾಚಾಯಾತಿ ಚ ಪಚ್ಚತ್ತೇ ಕರಣವಚನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಚನಪತೋದೇನಾ’’ತಿ। ಸಞ್ಜಮ್ಭರಿಮಕಂಸೂತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಸಮ್ಭರಿತಂ ಅಕಂಸು, ಸಬ್ಬೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ವಾಚಾತೋದನೇಹಿ ತುದಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಮ್ಭರಿತಂ…ಪೇ॰… ವಿಜ್ಝಿಂಸೂ’’ತಿ। ಸಿಙ್ಗಾಲಕಂಯೇವಾತಿ ಸಿಙ್ಗಾಲಮೇವ, ‘‘ಸೇಗಾಲಕಂಯೇವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಸಿಙ್ಗಾಲರವಸ್ಸೇವ। ಅಥ ವಾ ಭೇರಣ್ಡಕಂಯೇವಾತಿ ಭೇದಣ್ಡಸಕುಣಿಸದಿಸಂಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭೇದಣ್ಡಂ ನಾಮ ಏಕೋ ಪಕ್ಖೀ ದ್ವಿಮುಖೋ, ತಸ್ಸ ಕಿರ ಸದ್ದೋ ಅತಿವಿಯ ವಿರೂಪೋ ಅಮನಾಪೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಪಿಚ ಭಿನ್ನಸ್ಸರಂ ಅಮನಾಪಸದ್ದಂ ನದತೀ’’ತಿ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ।
Samantato niggaṇhanavasena todanaṃ vijjhanaṃ sannitodakaṃ, sammā vā nitudanti pīḷenti etenāti sannitodakaṃ. Vācāyāti ca paccatte karaṇavacanaṃ. Tenāha ‘‘vacanapatodenā’’ti. Sañjambharimakaṃsūti samantato sambharitaṃ akaṃsu, sabbe paribbājakā vācātodanehi tudiṃsūti attho. Tenāha ‘‘sambharitaṃ…pe… vijjhiṃsū’’ti. Siṅgālakaṃyevāti siṅgālameva, ‘‘segālakaṃyevā’’tipi pāṭho. Tassevāti siṅgālaravasseva. Atha vā bheraṇḍakaṃyevāti bhedaṇḍasakuṇisadisaṃyevāti attho. Bhedaṇḍaṃ nāma eko pakkhī dvimukho, tassa kira saddo ativiya virūpo amanāpo. Tenāha ‘‘apica bhinnassaraṃ amanāpasaddaṃ nadatī’’ti. Sesamettha uttānameva.
ಸರಭಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sarabhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೪. ಸರಭಸುತ್ತಂ • 4. Sarabhasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೪. ಸರಭಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 4. Sarabhasuttavaṇṇanā
