Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ខុទ្ទកបាឋ-អដ្ឋកថា • Khuddakapāṭha-aṭṭhakathā |
១. សរណត្តយវណ្ណនា
1. Saraṇattayavaṇṇanā
ពុទ្ធវិភាវនា
Buddhavibhāvanā
ឥទានិ យំ វុត្តំ ‘‘ពុទ្ធំ សរណគមនំ, គមកញ្ច វិភាវយេ’’តិ, តត្ថ សព្ពធម្មេសុ អប្បដិហតញាណនិមិត្តានុត្តរវិមោក្ខាធិគមបរិភាវិតំ ខន្ធសន្តានមុបាទាយ, បញ្ញត្តិតោ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណបទដ្ឋានំ វា សច្ចាភិសម្ពោធិមុបាទាយ បញ្ញត្តិតោ សត្តវិសេសោ ពុទ្ធោ។ យថាហ –
Idāni yaṃ vuttaṃ ‘‘buddhaṃ saraṇagamanaṃ, gamakañca vibhāvaye’’ti, tattha sabbadhammesu appaṭihatañāṇanimittānuttaravimokkhādhigamaparibhāvitaṃ khandhasantānamupādāya, paññattito sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānaṃ vā saccābhisambodhimupādāya paññattito sattaviseso buddho. Yathāha –
‘‘ពុទ្ធោតិ យោ សោ ភគវា សយម្ភូ អនាចរិយកោ បុព្ពេ អននុស្សុតេសុ ធម្មេសុ សាមំ សច្ចានិ អភិសម្ពុជ្ឈិ, តត្ថ ច សព្ពញ្ញុតំ បត្តោ, ពលេសុ ច វសីភាវ’’ន្តិ (មហានិ. ១៩២; ចូឡនិ. បារាយនត្ថុតិគាថានិទ្ទេស ៩៧; បដិ. ម. ១.១៦១)។
‘‘Buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto, balesu ca vasībhāva’’nti (mahāni. 192; cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddesa 97; paṭi. ma. 1.161).
អយំ តាវ អត្ថតោ ពុទ្ធវិភាវនា។
Ayaṃ tāva atthato buddhavibhāvanā.
ព្យញ្ជនតោ បន ‘‘ពុជ្ឈិតាតិ ពុទ្ធោ, ពោធេតាតិ ពុទ្ធោ’’តិ ឯវមាទិនា នយេន វេទិតព្ពោ។ វុត្តញ្ចេតំ –
Byañjanato pana ‘‘bujjhitāti buddho, bodhetāti buddho’’ti evamādinā nayena veditabbo. Vuttañcetaṃ –
‘‘ពុទ្ធោតិ កេនដ្ឋេន ពុទ្ធោ? ពុជ្ឈិតា សច្ចានីតិ ពុទ្ធោ, ពោធេតា បជាយាតិ ពុទ្ធោ, សព្ពញ្ញុតាយ ពុទ្ធោ, សព្ពទស្សាវិតាយ ពុទ្ធោ, អនញ្ញនេយ្យតាយ ពុទ្ធោ, វិកសិតាយ ពុទ្ធោ, ខីណាសវសង្ខាតេន ពុទ្ធោ, និរុបក្កិលេសសង្ខាតេន ពុទ្ធោ, ឯកន្តវីតរាគោតិ ពុទ្ធោ, ឯកន្តវីតទោសោតិ ពុទ្ធោ, ឯកន្តវីតមោហោតិ ពុទ្ធោ, ឯកន្តនិក្កិលេសោតិ ពុទ្ធោ, ឯកាយនមគ្គំ គតោតិ ពុទ្ធោ, ឯកោ អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិំ អភិសម្ពុទ្ធោតិ ពុទ្ធោ, អពុទ្ធិវិហតត្តា ពុទ្ធិបដិលាភា ពុទ្ធោ។ ពុទ្ធោតិ នេតំ នាមំ មាតរា កតំ, ន បិតរា កតំ, ន ភាតរា កតំ, ន ភគិនិយា កតំ, ន មិត្តាមច្ចេហិ កតំ, ន ញាតិសាលោហិតេហិ កតំ, ន សមណព្រាហ្មណេហិ កតំ, ន ទេវតាហិ កតំ, វិមោក្ខន្តិកមេតំ ពុទ្ធានំ ភគវន្តានំ ពោធិយា មូលេ សហ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណស្ស បដិលាភា សច្ឆិកា បញ្ញត្តិ យទិទំ ពុទ្ធោ’’តិ (មហានិ. ១៩២; ចូឡនិ. បារាយនត្ថុតិគាថានិទ្ទេស ៩៧; បដិ. ម. ១.១៦២)។
‘‘Buddhoti kenaṭṭhena buddho? Bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho, sabbaññutāya buddho, sabbadassāvitāya buddho, anaññaneyyatāya buddho, vikasitāya buddho, khīṇāsavasaṅkhātena buddho, nirupakkilesasaṅkhātena buddho, ekantavītarāgoti buddho, ekantavītadosoti buddho, ekantavītamohoti buddho, ekantanikkilesoti buddho, ekāyanamaggaṃ gatoti buddho, eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti buddho, abuddhivihatattā buddhipaṭilābhā buddho. Buddhoti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ, na pitarā kataṃ, na bhātarā kataṃ, na bhaginiyā kataṃ, na mittāmaccehi kataṃ, na ñātisālohitehi kataṃ, na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ, na devatāhi kataṃ, vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutaññāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ buddho’’ti (mahāni. 192; cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddesa 97; paṭi. ma. 1.162).
ឯត្ថ ច យថា លោកេ អវគន្តា អវគតោតិ វុច្ចតិ, ឯវំ ពុជ្ឈិតា សច្ចានីតិ ពុទ្ធោ។ យថា បណ្ណសោសា វាតា បណ្ណសុសាតិ វុច្ចន្តិ, ឯវំ ពោធេតា បជាយាតិ ពុទ្ធោ។ សព្ពញ្ញុតាយ ពុទ្ធោតិ សព្ពធម្មពុជ្ឈនសមត្ថាយ ពុទ្ធិយា ពុទ្ធោតិ វុត្តំ ហោតិ។ សព្ពទស្សាវិតាយ ពុទ្ធោតិ សព្ពធម្មពោធនសមត្ថាយ ពុទ្ធិយា ពុទ្ធោតិ វុត្តំ ហោតិ។ អនញ្ញនេយ្យតាយ ពុទ្ធោតិ អញ្ញេន អពោធិតោ សយមេវ ពុទ្ធត្តា ពុទ្ធោតិ វុត្តំ ហោតិ។ វិកសិតាយ ពុទ្ធោតិ នានាគុណវិកសនតោ បទុមមិវ វិកសនដ្ឋេន ពុទ្ធោតិ វុត្តំ ហោតិ។ ខីណាសវសង្ខាតេន ពុទ្ធោតិ ឯវមាទីហិ ចិត្តសង្កោចករធម្មបហានតោ និទ្ទាក្ខយវិពុទ្ធោ បុរិសោ វិយ សព្ពកិលេសនិទ្ទាក្ខយវិពុទ្ធត្តា ពុទ្ធោតិ វុត្តំ ហោតិ។ ឯកាយនមគ្គំ គតោតិ ពុទ្ធោតិ ពុទ្ធិយត្ថានំ គមនត្ថបរិយាយតោ យថា មគ្គំ គតោបិ បុរិសោ គតោតិ វុច្ចតិ, ឯវំ ឯកាយនមគ្គំ គតត្តាបិ ពុទ្ធោតិ វុច្ចតីតិ ទស្សេតុំ វុត្តំ។ ឯកោ អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិំ អភិសម្ពុទ្ធោតិ ពុទ្ធោតិ ន បរេហិ ពុទ្ធត្តា ពុទ្ធោ, កិន្តុ សយមេវ អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិំ អភិសម្ពុទ្ធត្តា ពុទ្ធោតិ វុត្តំ ហោតិ ។ អពុទ្ធិវិហតត្តា ពុទ្ធិបដិលាភា ពុទ្ធោតិ ពុទ្ធិ ពុទ្ធំ ពោធោតិ បរិយាយវចនមេតំ។ តត្ថ យថា នីលរត្តគុណយោគតោ ‘‘នីលោ បដោ, រត្តោ បដោ’’តិ វុច្ចតិ, ឯវំ ពុទ្ធិគុណយោគតោ ពុទ្ធោតិ ញាបេតុំ វុត្តំ ហោតិ។ តតោ បរំ ពុទ្ធោតិ នេតំ នាមន្តិ ឯវមាទិ អត្ថមនុគតា អយំ បញ្ញត្តីតិ ពោធនត្ថំ វុត្តន្តិ ឯវរូបេន នយេន សព្ពេសំ បទានំ ពុទ្ធសទ្ទស្ស សាធនសមត្ថោ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
Ettha ca yathā loke avagantā avagatoti vuccati, evaṃ bujjhitā saccānīti buddho. Yathā paṇṇasosā vātā paṇṇasusāti vuccanti, evaṃ bodhetā pajāyāti buddho. Sabbaññutāya buddhoti sabbadhammabujjhanasamatthāya buddhiyā buddhoti vuttaṃ hoti. Sabbadassāvitāya buddhoti sabbadhammabodhanasamatthāya buddhiyā buddhoti vuttaṃ hoti. Anaññaneyyatāya buddhoti aññena abodhito sayameva buddhattā buddhoti vuttaṃ hoti. Vikasitāya buddhoti nānāguṇavikasanato padumamiva vikasanaṭṭhena buddhoti vuttaṃ hoti. Khīṇāsavasaṅkhātena buddhoti evamādīhi cittasaṅkocakaradhammapahānato niddākkhayavibuddho puriso viya sabbakilesaniddākkhayavibuddhattā buddhoti vuttaṃ hoti. Ekāyanamaggaṃ gatoti buddhoti buddhiyatthānaṃ gamanatthapariyāyato yathā maggaṃ gatopi puriso gatoti vuccati, evaṃ ekāyanamaggaṃ gatattāpi buddhoti vuccatīti dassetuṃ vuttaṃ. Eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti buddhoti na parehi buddhattā buddho, kintu sayameva anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhattā buddhoti vuttaṃ hoti . Abuddhivihatattā buddhipaṭilābhā buddhoti buddhi buddhaṃ bodhoti pariyāyavacanametaṃ. Tattha yathā nīlarattaguṇayogato ‘‘nīlo paṭo, ratto paṭo’’ti vuccati, evaṃ buddhiguṇayogato buddhoti ñāpetuṃ vuttaṃ hoti. Tato paraṃ buddhoti netaṃ nāmanti evamādi atthamanugatā ayaṃ paññattīti bodhanatthaṃ vuttanti evarūpena nayena sabbesaṃ padānaṃ buddhasaddassa sādhanasamattho attho veditabbo.
អយំ ព្យញ្ជនតោបិ ពុទ្ធវិភាវនា។
Ayaṃ byañjanatopi buddhavibhāvanā.
សរណគមនគមកវិភាវនា
Saraṇagamanagamakavibhāvanā
ឥទានិ សរណគមនាទីសុ ហិំសតីតិ សរណំ, សរណគតានំ តេនេវ សរណគមនេន ភយំ សន្តាសំ ទុក្ខំ ទុគ្គតិំ បរិក្កិលេសំ ហិំសតិ វិធមតិ នីហរតិ និរោធេតីតិ អត្ថោ។ អថ វា ហិតេ បវត្តនេន អហិតា ច និវត្តនេន សត្តានំ ភយំ ហិំសតីតិ ពុទ្ធោ, ភវកន្តារា ឧត្តរណេន អស្សាសទានេន ច ធម្មោ, អប្បកានម្បិ ការានំ វិបុលផលបដិលាភករណេន សង្ឃោ។ តស្មា ឥមិនាបិ បរិយាយេន តំ រតនត្តយំ សរណំ។ តប្បសាទតគ្គរុតាហិ វិហតវិទ្ធំសិតកិលេសោ តប្បរាយណតាការប្បវត្តោ អបរប្បច្ចយោ វា ចិត្តុប្បាទោ សរណគមនំ។ តំសមង្គី សត្តោ តំ សរណំ គច្ឆតិ, វុត្តប្បការេន ចិត្តុប្បាទេន ‘‘ឯស មេ សរណំ, ឯស មេ បរាយណ’’ន្តិ ឯវមេតំ ឧបេតីតិ អត្ថោ ។ ឧបេន្តោ ច ‘‘ឯតេ មយំ, ភន្តេ, ភគវន្តំ សរណំ គច្ឆាម, ធម្មញ្ច, ឧបាសកេ នោ ភគវា ធារេតូ’’តិ តបុស្សភល្លិកាទយោ វិយ សមាទានេន វា, ‘‘សត្ថា មេ, ភន្តេ, ភគវា, សាវកោហមស្មី’’តិ (សំ. និ. ២.១៥៤) មហាកស្សបាទយោ វិយ សិស្សភាវូបគមនេន វា, ‘‘ឯវំ វុត្តេ ព្រហ្មាយុ ព្រាហ្មណោ ឧដ្ឋាយាសនា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា យេន ភគវា តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា តិក្ខត្តុំ ឧទានំ ឧទានេសិ ‘នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស។ នមោ តស្ស…បេ.… សម្មាសម្ពុទ្ធស្សា’’’តិ (ម. និ. ២.៣៨៨) ព្រហ្មាយុអាទយោ វិយ តប្បោណត្តេន វា, កម្មដ្ឋានានុយោគិនោ វិយ អត្តសន្និយ្យាតនេន វា, អរិយបុគ្គលា វិយ សរណគមនុបក្កិលេសសមុច្ឆេទេន វាតិ អនេកប្បការំ វិសយតោ កិច្ចតោ ច ឧបេតិ។
Idāni saraṇagamanādīsu hiṃsatīti saraṇaṃ, saraṇagatānaṃ teneva saraṇagamanena bhayaṃ santāsaṃ dukkhaṃ duggatiṃ parikkilesaṃ hiṃsati vidhamati nīharati nirodhetīti attho. Atha vā hite pavattanena ahitā ca nivattanena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsatīti buddho, bhavakantārā uttaraṇena assāsadānena ca dhammo, appakānampi kārānaṃ vipulaphalapaṭilābhakaraṇena saṅgho. Tasmā imināpi pariyāyena taṃ ratanattayaṃ saraṇaṃ. Tappasādataggarutāhi vihataviddhaṃsitakileso tapparāyaṇatākārappavatto aparappaccayo vā cittuppādo saraṇagamanaṃ. Taṃsamaṅgī satto taṃ saraṇaṃ gacchati, vuttappakārena cittuppādena ‘‘esa me saraṇaṃ, esa me parāyaṇa’’nti evametaṃ upetīti attho . Upento ca ‘‘ete mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma, dhammañca, upāsake no bhagavā dhāretū’’ti tapussabhallikādayo viya samādānena vā, ‘‘satthā me, bhante, bhagavā, sāvakohamasmī’’ti (saṃ. ni. 2.154) mahākassapādayo viya sissabhāvūpagamanena vā, ‘‘evaṃ vutte brahmāyu brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā tikkhattuṃ udānaṃ udānesi ‘namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa. Namo tassa…pe… sammāsambuddhassā’’’ti (ma. ni. 2.388) brahmāyuādayo viya tappoṇattena vā, kammaṭṭhānānuyogino viya attasanniyyātanena vā, ariyapuggalā viya saraṇagamanupakkilesasamucchedena vāti anekappakāraṃ visayato kiccato ca upeti.
អយំ សរណគមនស្ស គមកស្ស ច វិភាវនា។
Ayaṃ saraṇagamanassa gamakassa ca vibhāvanā.
ភេទាភេទផលទីបនា
Bhedābhedaphaladīpanā
ឥទានិ ‘‘ភេទាភេទំ ផលញ្ចាបិ, គមនីយញ្ច ទីបយេ’’តិ វុត្តានំ ភេទាទីនំ អយំ ទីបនា, ឯវំ សរណគតស្ស បុគ្គលស្ស ទុវិធោ សរណគមនភេទោ – សាវជ្ជោ ច អនវជ្ជោ ច។ អនវជ្ជោ កាលកិរិយាយ, សាវជ្ជោ អញ្ញសត្ថរិ វុត្តប្បការប្បវត្តិយា, តស្មិញ្ច វុត្តប្បការវិបរីតប្បវត្តិយា។ សោ ទុវិធោបិ បុថុជ្ជនានមេវ។ ពុទ្ធគុណេសុ អញ្ញាណសំសយមិច្ឆាញាណប្បវត្តិយា អនាទរាទិប្បវត្តិយា ច តេសំ សរណំ សំកិលិដ្ឋំ ហោតិ។ អរិយបុគ្គលា បន អភិន្នសរណា ចេវ អសំកិលិដ្ឋសរណា ច ហោន្តិ។ យថាហ ‘‘អដ្ឋានមេតំ, ភិក្ខវេ, អនវកាសោ, យំ ទិដ្ឋិសម្បន្នោ បុគ្គលោ អញ្ញំ សត្ថារំ ឧទ្ទិសេយ្យា’’តិ (អ. និ. ១.២៧៦; ម. និ. ៣.១២៨; វិភ. ៨០៩)។ បុថុជ្ជនា តុ យាវទេវ សរណភេទំ ន បាបុណន្តិ, តាវទេវ អភិន្នសរណា។ សាវជ្ជោវ នេសំ សរណភេទោ, សំកិលេសោ ច អនិដ្ឋផលទោ ហោតិ។ អនវជ្ជោ អវិបាកត្តា អផលោ, អភេទោ បន ផលតោ ឥដ្ឋមេវ ផលំ ទេតិ។
Idāni ‘‘bhedābhedaṃ phalañcāpi, gamanīyañca dīpaye’’ti vuttānaṃ bhedādīnaṃ ayaṃ dīpanā, evaṃ saraṇagatassa puggalassa duvidho saraṇagamanabhedo – sāvajjo ca anavajjo ca. Anavajjo kālakiriyāya, sāvajjo aññasatthari vuttappakārappavattiyā, tasmiñca vuttappakāraviparītappavattiyā. So duvidhopi puthujjanānameva. Buddhaguṇesu aññāṇasaṃsayamicchāñāṇappavattiyā anādarādippavattiyā ca tesaṃ saraṇaṃ saṃkiliṭṭhaṃ hoti. Ariyapuggalā pana abhinnasaraṇā ceva asaṃkiliṭṭhasaraṇā ca honti. Yathāha ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo aññaṃ satthāraṃ uddiseyyā’’ti (a. ni. 1.276; ma. ni. 3.128; vibha. 809). Puthujjanā tu yāvadeva saraṇabhedaṃ na pāpuṇanti, tāvadeva abhinnasaraṇā. Sāvajjova nesaṃ saraṇabhedo, saṃkileso ca aniṭṭhaphalado hoti. Anavajjo avipākattā aphalo, abhedo pana phalato iṭṭhameva phalaṃ deti.
យថាហ –
Yathāha –
‘‘យេកេចិ ពុទ្ធំ សរណំ គតាសេ, ន តេ គមិស្សន្តិ អបាយភូមិំ;
‘‘Yekeci buddhaṃ saraṇaṃ gatāse, na te gamissanti apāyabhūmiṃ;
បហាយ មានុសំ ទេហំ, ទេវកាយំ បរិបូរេស្សន្តី’’តិ។ (ទី. និ. ២.៣៣២; សំ. និ. ១.៣៧);
Pahāya mānusaṃ dehaṃ, devakāyaṃ paripūressantī’’ti. (dī. ni. 2.332; saṃ. ni. 1.37);
តត្រ ច យេ សរណគមនុបក្កិលេសសមុច្ឆេទេន សរណំ គតា, តេ អបាយំ ន គមិស្សន្តិ។ ឥតរេ បន សរណគមនេន ន គមិស្សន្តីតិ ឯវំ គាថាយ អធិប្បាយោ វេទិតព្ពោ។
Tatra ca ye saraṇagamanupakkilesasamucchedena saraṇaṃ gatā, te apāyaṃ na gamissanti. Itare pana saraṇagamanena na gamissantīti evaṃ gāthāya adhippāyo veditabbo.
អយំ តាវ ភេទាភេទផលទីបនា។
Ayaṃ tāva bhedābhedaphaladīpanā.
គមនីយទីបនា
Gamanīyadīpanā
គមនីយទីបនាយំ ចោទកោ អាហ – ‘‘ពុទ្ធំ សរណំ គច្ឆាមី’’តិ ឯត្ថ យោ ពុទ្ធំ សរណំ គច្ឆតិ, ឯស ពុទ្ធំ វា គច្ឆេយ្យ សរណំ វា, ឧភយថាបិ ច ឯកស្ស វចនំ និរត្ថកំ។ កស្មា? គមនកិរិយាយ កម្មទ្វយាភាវតោ។ ន ហេត្ថ ‘‘អជំ គាមំ នេតី’’តិអាទីសុ វិយ ទ្វិកម្មកត្តំ អក្ខរចិន្តកា ឥច្ឆន្តិ។
Gamanīyadīpanāyaṃ codako āha – ‘‘buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti ettha yo buddhaṃ saraṇaṃ gacchati, esa buddhaṃ vā gaccheyya saraṇaṃ vā, ubhayathāpi ca ekassa vacanaṃ niratthakaṃ. Kasmā? Gamanakiriyāya kammadvayābhāvato. Na hettha ‘‘ajaṃ gāmaṃ netī’’tiādīsu viya dvikammakattaṃ akkharacintakā icchanti.
‘‘គច្ឆតេវ បុព្ពំ ទិសំ, គច្ឆតិ បច្ឆិមំ ទិស’’ន្តិអាទីសុ (សំ. និ. ១.១៥៩; ៣.៨៧) វិយ សាត្ថកមេវាតិ ចេ? ន, ពុទ្ធសរណានំ សមានាធិករណភាវស្សានធិប្បេតតោ។ ឯតេសញ្ហិ សមានាធិករណភាវេ អធិប្បេតេ បដិហតចិត្តោបិ ពុទ្ធំ ឧបសង្កមន្តោ ពុទ្ធំ សរណំ គតោ សិយា។ យញ្ហិ តំ ពុទ្ធោតិ វិសេសិតំ សរណំ, តមេវេស គតោតិ។ ‘‘ឯតំ ខោ សរណំ ខេមំ, ឯតំ សរណមុត្តម’’ន្តិ (ធ. ប. ១៩២) វចនតោ សមានាធិករណត្តមេវាតិ ចេ? ន, តត្ថេវ តព្ភាវតោ។ តត្ថេវ ហិ គាថាបទេ ឯតំ ពុទ្ធាទិរតនត្តយំ សរណគតានំ ភយហរណត្តសង្ខាតេ សរណភាវេ អព្យភិចរណតោ ‘‘ខេមមុត្តមញ្ច សរណ’’ន្តិ អយំ សមានាធិករណភាវោ អធិប្បេតោ, អញ្ញត្ថ តុ គមិសម្ពន្ធេ សតិ សរណគមនស្ស អប្បសិទ្ធិតោ អនធិប្បេតោតិ អសាធកមេតំ។ ‘‘ឯតំ សរណមាគម្ម, សព្ពទុក្ខា បមុច្ចតី’’តិ ឯត្ថ គមិសម្ពន្ធេបិ សរណគមនបសិទ្ធិតោ សមានាធិករណត្តមេវាតិ ចេ? ន បុព្ពេ វុត្តទោសប្បសង្គតោ។ តត្រាបិ ហិ សមានាធិករណភាវេ សតិ ឯតំ ពុទ្ធធម្មសង្ឃសរណំ បដិហតចិត្តោបិ អាគម្ម សព្ពទុក្ខា បមុច្ចេយ្យាតិ ឯវំ បុព្ពេ វុត្តទោសប្បសង្គោ ឯវ សិយា, ន ច នោ ទោសេន អត្ថិ អត្ថោតិ អសាធកមេតំ។ យថា ‘‘មមញ្ហិ, អានន្ទ, កល្យាណមិត្តំ អាគម្ម ជាតិធម្មា សត្តា ជាតិយា បរិមុច្ចន្តី’’តិ (សំ. និ. ១.១២៩) ឯត្ថ ភគវតោ កល្យាណមិត្តស្ស អានុភាវេន បរិមុច្ចមានា សត្តា ‘‘កល្យាណមិត្តំ អាគម្ម បរិមុច្ចន្តី’’តិ វុត្តា។ ឯវមិធាបិ ពុទ្ធធម្មសង្ឃស្ស សរណស្សានុភាវេន មុច្ចមានោ ‘‘ឯតំ សរណមាគម្ម, សព្ពទុក្ខា បមុច្ចតី’’តិ វុត្តោតិ ឯវមេត្ថ អធិប្បាយោ វេទិតព្ពោ។
‘‘Gacchateva pubbaṃ disaṃ, gacchati pacchimaṃ disa’’ntiādīsu (saṃ. ni. 1.159; 3.87) viya sātthakamevāti ce? Na, buddhasaraṇānaṃ samānādhikaraṇabhāvassānadhippetato. Etesañhi samānādhikaraṇabhāve adhippete paṭihatacittopi buddhaṃ upasaṅkamanto buddhaṃ saraṇaṃ gato siyā. Yañhi taṃ buddhoti visesitaṃ saraṇaṃ, tamevesa gatoti. ‘‘Etaṃ kho saraṇaṃ khemaṃ, etaṃ saraṇamuttama’’nti (dha. pa. 192) vacanato samānādhikaraṇattamevāti ce? Na, tattheva tabbhāvato. Tattheva hi gāthāpade etaṃ buddhādiratanattayaṃ saraṇagatānaṃ bhayaharaṇattasaṅkhāte saraṇabhāve abyabhicaraṇato ‘‘khemamuttamañca saraṇa’’nti ayaṃ samānādhikaraṇabhāvo adhippeto, aññattha tu gamisambandhe sati saraṇagamanassa appasiddhito anadhippetoti asādhakametaṃ. ‘‘Etaṃ saraṇamāgamma, sabbadukkhā pamuccatī’’ti ettha gamisambandhepi saraṇagamanapasiddhito samānādhikaraṇattamevāti ce? Na pubbe vuttadosappasaṅgato. Tatrāpi hi samānādhikaraṇabhāve sati etaṃ buddhadhammasaṅghasaraṇaṃ paṭihatacittopi āgamma sabbadukkhā pamucceyyāti evaṃ pubbe vuttadosappasaṅgo eva siyā, na ca no dosena atthi atthoti asādhakametaṃ. Yathā ‘‘mamañhi, ānanda, kalyāṇamittaṃ āgamma jātidhammā sattā jātiyā parimuccantī’’ti (saṃ. ni. 1.129) ettha bhagavato kalyāṇamittassa ānubhāvena parimuccamānā sattā ‘‘kalyāṇamittaṃ āgamma parimuccantī’’ti vuttā. Evamidhāpi buddhadhammasaṅghassa saraṇassānubhāvena muccamāno ‘‘etaṃ saraṇamāgamma, sabbadukkhā pamuccatī’’ti vuttoti evamettha adhippāyo veditabbo.
ឯវំ សព្ពថាបិ ន ពុទ្ធស្ស គមនីយត្តំ យុជ្ជតិ, ន សរណស្ស, ន ឧភយេសំ, ឥច្ឆិតព្ពញ្ច គច្ឆាមីតិ និទ្ទិដ្ឋស្ស គមកស្ស គមនីយំ, តតោ វត្តព្ពា ឯត្ថ យុត្តីតិ។ វុច្ចតេ –
Evaṃ sabbathāpi na buddhassa gamanīyattaṃ yujjati, na saraṇassa, na ubhayesaṃ, icchitabbañca gacchāmīti niddiṭṭhassa gamakassa gamanīyaṃ, tato vattabbā ettha yuttīti. Vuccate –
ពុទ្ធោយេវេត្ថ គមនីយោ, គមនាការទស្សនត្ថំ តុ តំ សរណវចនំ, ពុទ្ធំ សរណន្តិ គច្ឆាមិ។ ឯស មេ សរណំ, ឯស មេ បរាយណំ, អឃស្ស, តាតា, ហិតស្ស ច វិធាតាតិ ឥមិនា អធិប្បាយេន ឯតំ គច្ឆាមិ ភជាមិ សេវាមិ បយិរុបាសាមិ, ឯវំ វា ជានាមិ ពុជ្ឈាមីតិ។ យេសញ្ហិ ធាតូនំ គតិអត្ថោ ពុទ្ធិបិ តេសំ អត្ថោតិ។ ឥតិ-សទ្ទស្ស អប្បយោគា អយុត្តមិតិ ចេ? តំ ន។ តត្ថ សិយា – យទិ ចេត្ថ ឯវមត្ថោ ភវេយ្យ, តតោ ‘‘អនិច្ចំ រូបំ អនិច្ចំ រូបន្តិ យថាភូតំ បជានាតី’’តិ ឯវមាទីសុ (សំ. និ. ៣.៥៥, ៨៥) វិយ ឥតិ-សទ្ទោ បយុត្តោ សិយា, ន ច បយុត្តោ, តស្មា អយុត្តមេតន្តិ។ តញ្ច ន, កស្មា? តទត្ថសម្ភវា។ ‘‘យោ ច ពុទ្ធញ្ច ធម្មញ្ច សង្ឃញ្ច សរណំ គតោ’’តិ ឯវមាទីសុ (ធ. ប. ១៩០) វិយ ឥធាបិ ឥតិ-សទ្ទស្ស អត្ថោ សម្ភវតិ, ន ច វិជ្ជមានត្ថសម្ភវា ឥតិ-សទ្ទា សព្ពត្ថ បយុជ្ជន្តិ, អប្បយុត្តស្សាបេត្ថ បយុត្តស្ស វិយ ឥតិ-សទ្ទស្ស អត្ថោ វិញ្ញាតព្ពោ អញ្ញេសុ ច ឯវំជាតិកេសុ, តស្មា អទោសោ ឯវ សោតិ។ ‘‘អនុជានាមិ, ភិក្ខវេ, តីហិ សរណគមនេហិ បព្ពជ្ជ’’ន្តិអាទីសុ (មហាវ. ៣៤) សរណស្សេវ គមនីយតោ យំ វុត្តំ ‘‘គមនាការទស្សនត្ថំ តុ សរណវចន’’ន្តិ, តំ ន យុត្តមិតិ ចេ។ តំ នាយុត្តំ។ កស្មា? តទត្ថសម្ភវា ឯវ។ តត្រាបិ ហិ តស្ស អត្ថោ សម្ភវតិ, យតោ បុព្ពសទិសមេវ អប្បយុត្តោបិ បយុត្តោ វិយ វេទិតព្ពោ។ ឥតរថា ហិ បុព្ពេ វុត្តទោសប្បសង្គោ ឯវ សិយា, តស្មា យថានុសិដ្ឋមេវ គហេតព្ពំ។
Buddhoyevettha gamanīyo, gamanākāradassanatthaṃ tu taṃ saraṇavacanaṃ, buddhaṃ saraṇanti gacchāmi. Esa me saraṇaṃ, esa me parāyaṇaṃ, aghassa, tātā, hitassa ca vidhātāti iminā adhippāyena etaṃ gacchāmi bhajāmi sevāmi payirupāsāmi, evaṃ vā jānāmi bujjhāmīti. Yesañhi dhātūnaṃ gatiattho buddhipi tesaṃ atthoti. Iti-saddassa appayogā ayuttamiti ce? Taṃ na. Tattha siyā – yadi cettha evamattho bhaveyya, tato ‘‘aniccaṃ rūpaṃ aniccaṃ rūpanti yathābhūtaṃ pajānātī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 3.55, 85) viya iti-saddo payutto siyā, na ca payutto, tasmā ayuttametanti. Tañca na, kasmā? Tadatthasambhavā. ‘‘Yo ca buddhañca dhammañca saṅghañca saraṇaṃ gato’’ti evamādīsu (dha. pa. 190) viya idhāpi iti-saddassa attho sambhavati, na ca vijjamānatthasambhavā iti-saddā sabbattha payujjanti, appayuttassāpettha payuttassa viya iti-saddassa attho viññātabbo aññesu ca evaṃjātikesu, tasmā adoso eva soti. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tīhi saraṇagamanehi pabbajja’’ntiādīsu (mahāva. 34) saraṇasseva gamanīyato yaṃ vuttaṃ ‘‘gamanākāradassanatthaṃ tu saraṇavacana’’nti, taṃ na yuttamiti ce. Taṃ nāyuttaṃ. Kasmā? Tadatthasambhavā eva. Tatrāpi hi tassa attho sambhavati, yato pubbasadisameva appayuttopi payutto viya veditabbo. Itarathā hi pubbe vuttadosappasaṅgo eva siyā, tasmā yathānusiṭṭhameva gahetabbaṃ.
អយំ គមនីយទីបនា។
Ayaṃ gamanīyadīpanā.
ធម្មសង្ឃសរណវិភាវនា
Dhammasaṅghasaraṇavibhāvanā
ឥទានិ យំ វុត្តំ ‘‘ធម្មំ សរណមិច្ចាទិ, ទ្វយេបេស នយោ មតោ’’តិ ឯត្ថ វុច្ចតេ – យ្វាយំ ‘‘ពុទ្ធំ សរណំ គច្ឆាមី’’តិ ឯត្ថ អត្ថវណ្ណនានយោ វុត្តោ, ‘‘ធម្មំ សរណំ គច្ឆាមិ, សង្ឃំ សរណំ គច្ឆាមី’’តិ ឯតស្មិម្បិ បទទ្វយេ ឯសោវ វេទិតព្ពោ។ តត្រាបិ ហិ ធម្មសង្ឃានំ អត្ថតោ ព្យញ្ជនតោ ច វិភាវនមត្តមេវ អសទិសំ, សេសំ វុត្តសទិសមេវ។ យតោ យទេវេត្ថ អសទិសំ, តំ វុច្ចតេ – មគ្គផលនិព្ពានានិ ធម្មោតិ ឯកេ។ ភាវិតមគ្គានំ សច្ឆិកតនិព្ពានានញ្ច អបាយេសុ អបតនភាវេន ធារណតោ បរមស្សាសវិធានតោ ច មគ្គវិរាគា ឯវ ឥមស្មិំ អត្ថេ ធម្មោតិ អម្ហាកំ ខន្តិ, អគ្គប្បសាទសុត្តញ្ចេវ សាធកំ។ វុត្តញ្ចេត្ថ ‘‘យាវតា, ភិក្ខវេ, ធម្មា សង្ខតា , អរិយោ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ តេសំ អគ្គមក្ខាយតី’’តិ ឯវមាទិ (អ. និ. ៤.៣៤; ឥតិវុ. ៩០)។
Idāni yaṃ vuttaṃ ‘‘dhammaṃ saraṇamiccādi, dvayepesa nayo mato’’ti ettha vuccate – yvāyaṃ ‘‘buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti ettha atthavaṇṇanānayo vutto, ‘‘dhammaṃ saraṇaṃ gacchāmi, saṅghaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti etasmimpi padadvaye esova veditabbo. Tatrāpi hi dhammasaṅghānaṃ atthato byañjanato ca vibhāvanamattameva asadisaṃ, sesaṃ vuttasadisameva. Yato yadevettha asadisaṃ, taṃ vuccate – maggaphalanibbānāni dhammoti eke. Bhāvitamaggānaṃ sacchikatanibbānānañca apāyesu apatanabhāvena dhāraṇato paramassāsavidhānato ca maggavirāgā eva imasmiṃ atthe dhammoti amhākaṃ khanti, aggappasādasuttañceva sādhakaṃ. Vuttañcettha ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā , ariyo aṭṭhaṅgiko maggo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti evamādi (a. ni. 4.34; itivu. 90).
ចតុព្ពិធអរិយមគ្គសមង្គីនំ ចតុសាមញ្ញផលសមធិវាសិតខន្ធសន្តានានញ្ច បុគ្គលានំ សមូហោ ទិដ្ឋិសីលសង្ឃាតេន សំហតត្តា សង្ឃោ។ វុត្តញ្ចេតំ ភគវតា –
Catubbidhaariyamaggasamaṅgīnaṃ catusāmaññaphalasamadhivāsitakhandhasantānānañca puggalānaṃ samūho diṭṭhisīlasaṅghātena saṃhatattā saṅgho. Vuttañcetaṃ bhagavatā –
‘‘តំ កិំ មញ្ញសិ, អានន្ទ, យេ វោ មយា ធម្មា អភិញ្ញា ទេសិតា, សេយ្យថិទំ, ចត្តារោ សតិបដ្ឋានា, ចត្តារោ សម្មប្បធានា, ចត្តារោ ឥទ្ធិបាទា, បញ្ចិន្ទ្រិយានិ, បញ្ច ពលានិ, សត្ត ពោជ្ឈង្គា, អរិយោ អដ្ឋង្គិកោ មគ្គោ, បស្សសិ នោ ត្វំ, អានន្ទ, ឥមេសុ ធម្មេសុ ទ្វេបិ ភិក្ខូ នានាវាទេ’’តិ (ម. និ. ៣.៤៣)។
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ānanda, ye vo mayā dhammā abhiññā desitā, seyyathidaṃ, cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅgā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, passasi no tvaṃ, ānanda, imesu dhammesu dvepi bhikkhū nānāvāde’’ti (ma. ni. 3.43).
អយញ្ហិ បរមត្ថសង្ឃោ សរណន្តិ គមនីយោ។ សុត្តេ ច ‘‘អាហុនេយ្យោ បាហុនេយ្យោ ទក្ខិណេយ្យោ អញ្ជលិករណីយោ អនុត្តរំ បុញ្ញក្ខេត្តំ លោកស្សា’’តិ (ឥតិវុ. ៩០; អ. និ. ៤.៣៤, ១៨១) វុត្តោ។ ឯតំ បន សរណំ គតស្ស អញ្ញស្មិម្បិ ភិក្ខុសង្ឃេ វា ភិក្ខុនិសង្ឃេ វា ពុទ្ធប្បមុខេ វា សង្ឃេ សម្មុតិសង្ឃេ វា ចតុវគ្គាទិភេទេ ឯកបុគ្គលេបិ វា ភគវន្តំ ឧទ្ទិស្ស បព្ពជិតេ វន្ទនាទិកិរិយាយ សរណគមនំ នេវ ភិជ្ជតិ ន សំកិលិស្សតិ, អយមេត្ថ វិសេសោ។ វុត្តាវសេសន្តុ ឥមស្ស ទុតិយស្ស ច សរណគមនស្ស ភេទាភេទាទិវិធានំ បុព្ពេ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពំ។ អយំ តាវ ‘‘ធម្មំ សរណមិច្ចាទិ, ទ្វយេបេស នយោ មតោ’’តិ ឯតស្ស វណ្ណនា។
Ayañhi paramatthasaṅgho saraṇanti gamanīyo. Sutte ca ‘‘āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassā’’ti (itivu. 90; a. ni. 4.34, 181) vutto. Etaṃ pana saraṇaṃ gatassa aññasmimpi bhikkhusaṅghe vā bhikkhunisaṅghe vā buddhappamukhe vā saṅghe sammutisaṅghe vā catuvaggādibhede ekapuggalepi vā bhagavantaṃ uddissa pabbajite vandanādikiriyāya saraṇagamanaṃ neva bhijjati na saṃkilissati, ayamettha viseso. Vuttāvasesantu imassa dutiyassa ca saraṇagamanassa bhedābhedādividhānaṃ pubbe vuttanayeneva veditabbaṃ. Ayaṃ tāva ‘‘dhammaṃ saraṇamiccādi, dvayepesa nayo mato’’ti etassa vaṇṇanā.
អនុបុព្ពវវត្ថានការណនិទ្ទេសោ
Anupubbavavatthānakāraṇaniddeso
ឥទានិ អនុបុព្ពវវត្ថានេ, ការណញ្ច វិនិទ្ទិសេតិ ឯត្ថ ឯតេសុ ច តីសុ សរណវចនេសុ សព្ពសត្តានំ អគ្គោតិ កត្វា បឋមំ ពុទ្ធោ, តប្បភវតោ តទុបទេសិតតោ ច អនន្តរំ ធម្មោ, តស្ស ធម្មស្ស អាធារកតោ តទាសេវនតោ ច អន្តេ សង្ឃោ។ សព្ពសត្តានំ វា ហិតេ និយោជកោតិ កត្វា បឋមំ ពុទ្ធោ, តប្បភវតោ សព្ពសត្តហិតត្តា អនន្តរំ ធម្មោ, ហិតាធិគមាយ បដិបន្នោ អធិគតហិតោ ចាតិ កត្វា អន្តេ សង្ឃោ សរណភាវេន វវត្ថបេត្វា បកាសិតោតិ ឯវំ អនុបុព្ពវវត្ថានេ ការណញ្ច វិនិទ្ទិសេ។
Idāni anupubbavavatthāne, kāraṇañca viniddiseti ettha etesu ca tīsu saraṇavacanesu sabbasattānaṃ aggoti katvā paṭhamaṃ buddho, tappabhavato tadupadesitato ca anantaraṃ dhammo, tassa dhammassa ādhārakato tadāsevanato ca ante saṅgho. Sabbasattānaṃ vā hite niyojakoti katvā paṭhamaṃ buddho, tappabhavato sabbasattahitattā anantaraṃ dhammo, hitādhigamāya paṭipanno adhigatahito cāti katvā ante saṅgho saraṇabhāvena vavatthapetvā pakāsitoti evaṃ anupubbavavatthāne kāraṇañca viniddise.
ឧបមាបកាសនា
Upamāpakāsanā
ឥទានិ យម្បិ វុត្តំ ‘‘សរណត្តយមេតញ្ច, ឧបមាហិ បកាសយេ’’តិ , តម្បិ វុច្ចតេ – ឯត្ថ បន បុណ្ណចន្ទោ វិយ ពុទ្ធោ, ចន្ទកិរណនិករោ វិយ តេន ទេសិតោ ធម្មោ, បុណ្ណចន្ទកិរណសមុប្បាទិតបីណិតោ លោកោ វិយ សង្ឃោ។ ពាលសូរិយោ វិយ ពុទ្ធោ, តស្ស រស្មិជាលមិវ វុត្តប្បការោ ធម្មោ, តេន វិហតន្ធការោ លោកោ វិយ សង្ឃោ។ វនទាហកបុរិសោ វិយ ពុទ្ធោ, វនទហនគ្គិ វិយ កិលេសវនទហនោ ធម្មោ, ទឌ្ឍវនត្តា ខេត្តភូតោ វិយ ភូមិភាគោ ទឌ្ឍកិលេសត្តា បុញ្ញក្ខេត្តភូតោ សង្ឃោ។ មហាមេឃោ វិយ ពុទ្ធោ, សលិលវុដ្ឋិ វិយ ធម្មោ, វុដ្ឋិនិបាតូបសមិតរេណុ វិយ ជនបទោ ឧបសមិតកិលេសរេណុ សង្ឃោ។ សុសារថិ វិយ ពុទ្ធោ, អស្សាជានីយវិនយូបាយោ វិយ ធម្មោ, សុវិនីតស្សាជានីយសមូហោ វិយ សង្ឃោ។ សព្ពទិដ្ឋិសល្លុទ្ធរណតោ សល្លកត្តោ វិយ ពុទ្ធោ, សល្លុទ្ធរណូបាយោ វិយ ធម្មោ, សមុទ្ធដសល្លោ វិយ ជនោ សមុទ្ធដទិដ្ឋិសល្លោ សង្ឃោ។ មោហបដលសមុប្បាដនតោ វា សាលាកិយោ វិយ ពុទ្ធោ, បដលសមុប្បាដនុបាយោ វិយ ធម្មោ, សមុប្បាដិតបដលោ វិប្បសន្នលោចនោ វិយ ជនោ សមុប្បាដិតមោហបដលោ វិប្បសន្នញាណលោចនោ សង្ឃោ។ សានុសយកិលេសព្យាធិហរណសមត្ថតាយ វា កុសលោ វេជ្ជោ វិយ ពុទ្ធោ, សម្មា បយុត្តភេសជ្ជមិវ ធម្មោ, ភេសជ្ជបយោគេន សមុបសន្តព្យាធិ វិយ ជនសមុទាយោ សមុបសន្តកិលេសព្យាធានុសយោ សង្ឃោ។
Idāni yampi vuttaṃ ‘‘saraṇattayametañca, upamāhi pakāsaye’’ti , tampi vuccate – ettha pana puṇṇacando viya buddho, candakiraṇanikaro viya tena desito dhammo, puṇṇacandakiraṇasamuppāditapīṇito loko viya saṅgho. Bālasūriyo viya buddho, tassa rasmijālamiva vuttappakāro dhammo, tena vihatandhakāro loko viya saṅgho. Vanadāhakapuriso viya buddho, vanadahanaggi viya kilesavanadahano dhammo, daḍḍhavanattā khettabhūto viya bhūmibhāgo daḍḍhakilesattā puññakkhettabhūto saṅgho. Mahāmegho viya buddho, salilavuṭṭhi viya dhammo, vuṭṭhinipātūpasamitareṇu viya janapado upasamitakilesareṇu saṅgho. Susārathi viya buddho, assājānīyavinayūpāyo viya dhammo, suvinītassājānīyasamūho viya saṅgho. Sabbadiṭṭhisalluddharaṇato sallakatto viya buddho, salluddharaṇūpāyo viya dhammo, samuddhaṭasallo viya jano samuddhaṭadiṭṭhisallo saṅgho. Mohapaṭalasamuppāṭanato vā sālākiyo viya buddho, paṭalasamuppāṭanupāyo viya dhammo, samuppāṭitapaṭalo vippasannalocano viya jano samuppāṭitamohapaṭalo vippasannañāṇalocano saṅgho. Sānusayakilesabyādhiharaṇasamatthatāya vā kusalo vejjo viya buddho, sammā payuttabhesajjamiva dhammo, bhesajjapayogena samupasantabyādhi viya janasamudāyo samupasantakilesabyādhānusayo saṅgho.
អថ វា សុទេសកោ វិយ ពុទ្ធោ, សុមគ្គោ វិយ ខេមន្តភូមិ វិយ ច ធម្មោ, មគ្គប្បដិបន្នោ ខេមន្តភូមិប្បត្តោ វិយ សង្ឃោ។ សុនាវិកោ វិយ ពុទ្ធោ, នាវា វិយ ធម្មោ, បារប្បត្តោ សម្បត្តិកោ វិយ ជនោ សង្ឃោ។ ហិមវា វិយ ពុទ្ធោ, តប្បភវោសធមិវ ធម្មោ, ឱសធូបភោគេន និរាមយោ វិយ ជនោ សង្ឃោ។ ធនទោ វិយ ពុទ្ធោ, ធនំ វិយ ធម្មោ, យថាធិប្បាយំ លទ្ធធនោ វិយ ជនោ សម្មាលទ្ធអរិយធនោ សង្ឃោ។ និធិទស្សនកោ វិយ ពុទ្ធោ, និធិ វិយ ធម្មោ, និធិប្បត្តោ វិយ ជនោ សង្ឃោ។
Atha vā sudesako viya buddho, sumaggo viya khemantabhūmi viya ca dhammo, maggappaṭipanno khemantabhūmippatto viya saṅgho. Sunāviko viya buddho, nāvā viya dhammo, pārappatto sampattiko viya jano saṅgho. Himavā viya buddho, tappabhavosadhamiva dhammo, osadhūpabhogena nirāmayo viya jano saṅgho. Dhanado viya buddho, dhanaṃ viya dhammo, yathādhippāyaṃ laddhadhano viya jano sammāladdhaariyadhano saṅgho. Nidhidassanako viya buddho, nidhi viya dhammo, nidhippatto viya jano saṅgho.
អបិច អភយទោ វិយ វីរបុរិសោ ពុទ្ធោ, អភយមិវ ធម្មោ, សម្បត្តាភយោ វិយ ជនោ អច្ចន្តសព្ពភយោ សង្ឃោ។ អស្សាសកោ វិយ ពុទ្ធោ, អស្សាសោ វិយ ធម្មោ, អស្សត្ថជនោ វិយ សង្ឃោ។ សុមិត្តោ វិយ ពុទ្ធោ, ហិតូបទេសោ វិយ ធម្មោ, ហិតូបយោគេន បត្តសទត្ថោ វិយ ជនោ សង្ឃោ។ ធនាករោ វិយ ពុទ្ធោ, ធនសារោ វិយ ធម្មោ, ធនសារូបភោគោ វិយ ជនោ សង្ឃោ។ រាជកុមារន្ហាបកោ វិយ ពុទ្ធោ, សីសន្ហានសលិលំ វិយ ធម្មោ, សុន្ហាតរាជកុមារវគ្គោ វិយ សទ្ធម្មសលិលសុន្ហាតោ សង្ឃោ។ អលង្ការការកោ វិយ ពុទ្ធោ, អលង្ការោ វិយ ធម្មោ, អលង្កតរាជបុត្តគណោ វិយ សទ្ធម្មាលង្កតោ សង្ឃោ។ ចន្ទនរុក្ខោ វិយ ពុទ្ធោ, តប្បភវគន្ធោ វិយ ធម្មោ, ចន្ទនុបភោគេន សន្តបរិឡាហោ វិយ ជនោ សទ្ធម្មូបភោគេន សន្តបរិឡាហោ សង្ឃោ។ ទាយជ្ជសម្បទានកោ វិយ បិតា ពុទ្ធោ, ទាយជ្ជំ វិយ ធម្មោ, ទាយជ្ជហរោ បុត្តវគ្គោ វិយ សទ្ធម្មទាយជ្ជហរោ សង្ឃោ។ វិកសិតបទុមំ វិយ ពុទ្ធោ, តប្បភវមធុ វិយ ធម្មោ, តទុបភោគីភមរគណោ វិយ សង្ឃោ។ ឯវំ សរណត្តយមេតញ្ច, ឧបមាហិ បកាសយេ។
Apica abhayado viya vīrapuriso buddho, abhayamiva dhammo, sampattābhayo viya jano accantasabbabhayo saṅgho. Assāsako viya buddho, assāso viya dhammo, assatthajano viya saṅgho. Sumitto viya buddho, hitūpadeso viya dhammo, hitūpayogena pattasadattho viya jano saṅgho. Dhanākaro viya buddho, dhanasāro viya dhammo, dhanasārūpabhogo viya jano saṅgho. Rājakumāranhāpako viya buddho, sīsanhānasalilaṃ viya dhammo, sunhātarājakumāravaggo viya saddhammasalilasunhāto saṅgho. Alaṅkārakārako viya buddho, alaṅkāro viya dhammo, alaṅkatarājaputtagaṇo viya saddhammālaṅkato saṅgho. Candanarukkho viya buddho, tappabhavagandho viya dhammo, candanupabhogena santapariḷāho viya jano saddhammūpabhogena santapariḷāho saṅgho. Dāyajjasampadānako viya pitā buddho, dāyajjaṃ viya dhammo, dāyajjaharo puttavaggo viya saddhammadāyajjaharo saṅgho. Vikasitapadumaṃ viya buddho, tappabhavamadhu viya dhammo, tadupabhogībhamaragaṇo viya saṅgho. Evaṃ saraṇattayametañca, upamāhi pakāsaye.
ឯត្តាវតា ច យា បុព្ពេ ‘‘កេន កត្ថ កទា កស្មា, ភាសិតំ សរណត្តយ’’ន្តិអាទីហិ ចតូហិ គាថាហិ អត្ថវណ្ណនាយ មាតិកា និក្ខិត្តា, សា អត្ថតោ បកាសិតា ហោតីតិ។
Ettāvatā ca yā pubbe ‘‘kena kattha kadā kasmā, bhāsitaṃ saraṇattaya’’ntiādīhi catūhi gāthāhi atthavaṇṇanāya mātikā nikkhittā, sā atthato pakāsitā hotīti.
បរមត្ថជោតិកាយ ខុទ្ទកបាឋ-អដ្ឋកថាយ
Paramatthajotikāya khuddakapāṭha-aṭṭhakathāya
សរណត្តយវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Saraṇattayavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ខុទ្ទកបាឋបាឡិ • Khuddakapāṭhapāḷi / ១. សរណត្តយំ • 1. Saraṇattayaṃ