| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානපබ්‌බජ්‌ජාකථා
Sāriputtamoggallānapabbajjākathā
60. සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානාති සාරිපුත්‌තො ච මොග්‌ගල්‌ලානො ච. තෙහි කතිකා කතා හොති ‘‘යො පඨමං අමතං අධිගච්‌ඡති, සො ආරොචෙතූ’’ති තෙ කිර උභොපි ගිහිකාලෙ උපතිස්‌සො කොලිතොති එවං පඤ්‌ඤායමානනාමා අඩ්‌ඪතෙය්‍යසතමාණවකපරිවාරා ගිරග්‌ගසමජ්‌ජං අගමංසු. තත්‍ර නෙසං මහාජනං දිස්‌වා එතදහොසි – ‘‘අයං නාම එවං මහාසත්‌තනිකායො අප්‌පත්‌තෙ වස්‌සසතෙ මරණමුඛෙ පතිස්‌සතී’’ති. අථ උභොපි උට්‌ඨිතාය පරිසාය අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං පුච්‌ඡිත්‌වා එකජ්‌ඣාසයා පච්‌චුපට්‌ඨිතමරණසඤ්‌ඤා සම්‌මන්‌තයිංසු ‘‘සම්‌ම මරණෙ සති අමතෙනාපි භවිතබ්‌බං, හන්‌ද මයං අමතං පරියෙසාමා’’ති අමතපරියෙසනත්‌ථං සඤ්‌චයස්‌ස ඡන්‌නපරිබ්‌බාජකස්‌ස සන්‌තිකෙ සපරිසා පබ්‌බජිත්‌වා කතිපාහෙනෙව තස්‌ස ඤාණවිසයෙ පාරං ගන්‌ත්‌වා අමතං අපස්‌සන්‌තා පුච්‌ඡිංසු ‘‘කිං නු ඛො, ආචරිය, අඤ්‌ඤොපෙත්‌ථ සාරො අත්‌ථී’’ති? ‘‘නත්‌ථාවුසො, එත්‌තකමෙව ඉද’’න්‌ති ච සුත්‌වා ‘‘තුච්‌ඡං ඉදං ආවුසො නිස්‌සාරං, යො දානි අම්‌හෙසු පඨමං අමතං අධිගච්‌ඡති, සො ඉතරස්‌ස ආරොචෙතූ’’ති කතිකං අකංසු. තෙන වුත්‌තං – ‘‘තෙහි කතිකා කතා හොතී’’තිආදි.
60.Sāriputtamoggallānāti sāriputto ca moggallāno ca. Tehi katikā katā hoti‘‘yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati, so ārocetū’’ti te kira ubhopi gihikāle upatisso kolitoti evaṃ paññāyamānanāmā aḍḍhateyyasatamāṇavakaparivārā giraggasamajjaṃ agamaṃsu. Tatra nesaṃ mahājanaṃ disvā etadahosi – ‘‘ayaṃ nāma evaṃ mahāsattanikāyo appatte vassasate maraṇamukhe patissatī’’ti. Atha ubhopi uṭṭhitāya parisāya aññamaññaṃ pucchitvā ekajjhāsayā paccupaṭṭhitamaraṇasaññā sammantayiṃsu ‘‘samma maraṇe sati amatenāpi bhavitabbaṃ, handa mayaṃ amataṃ pariyesāmā’’ti amatapariyesanatthaṃ sañcayassa channaparibbājakassa santike saparisā pabbajitvā katipāheneva tassa ñāṇavisaye pāraṃ gantvā amataṃ apassantā pucchiṃsu ‘‘kiṃ nu kho, ācariya, aññopettha sāro atthī’’ti? ‘‘Natthāvuso, ettakameva ida’’nti ca sutvā ‘‘tucchaṃ idaṃ āvuso nissāraṃ, yo dāni amhesu paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati, so itarassa ārocetū’’ti katikaṃ akaṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘tehi katikā katā hotī’’tiādi.
පාසාදිකෙන අභික්‌කන්‌තෙනාතිආදීසු ඉත්‌ථම්‌භූතලක්‌ඛණෙ කරණවචනං වෙදිතබ්‌බං. අත්‌ථිකෙහි උපඤ්‌ඤාතං මග්‌ගන්‌ති එතං අනුබන්‌ධනස්‌ස කාරණවචනං; ඉදඤ්‌හි වුත්‌තං හොති – ‘‘යංනූනාහං ඉමං භික්‌ඛුං පිට්‌ඨිතො පිට්‌ඨිතො අනුබන්‌ධෙය්‍යං, කස්‌මා ? යස්‌මා ඉදං පිට්‌ඨිතො පිට්‌ඨිතො අනුබන්‌ධනං නාම අත්‌ථිකෙහි උපඤ්‌ඤාතං මග්‌ගං ඤාතො චෙව උපගතො ච මග්‌ගො’’ති අත්‌ථො. අථ වා අත්‌ථිකෙහි අම්‌හෙහි ‘‘මරණෙ සති අමතෙනාපි භවිතබ්‌බ’’න්‌ති එවං කෙවලං අත්‌ථීති උපඤ්‌ඤාතං නිබ්‌බානං නාම, තං මග්‌ගන්‌තො පරියෙසන්‌තොති එවම්‌පෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො.
Pāsādikena abhikkantenātiādīsu itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ veditabbaṃ. Atthikehi upaññātaṃ magganti etaṃ anubandhanassa kāraṇavacanaṃ; idañhi vuttaṃ hoti – ‘‘yaṃnūnāhaṃ imaṃ bhikkhuṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandheyyaṃ, kasmā ? Yasmā idaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhanaṃ nāma atthikehi upaññātaṃ maggaṃ ñāto ceva upagato ca maggo’’ti attho. Atha vā atthikehi amhehi ‘‘maraṇe sati amatenāpi bhavitabba’’nti evaṃ kevalaṃ atthīti upaññātaṃ nibbānaṃ nāma, taṃ magganto pariyesantoti evampettha attho daṭṭhabbo.
පිණ්‌ඩපාතං ආදාය පටික්‌කමීති සුදින්‌නකණ්‌ඩෙ වුත්‌තප්‌පකාරං අඤ්‌ඤතරං කුට්‌ටමූලං උපසඞ්‌කමිත්‌වා නිසීදි. සාරිපුත්‌තොපි ඛො ‘‘අකාලො ඛො තාව පඤ්‌හං පුච්‌ඡිතු’’න්‌ති කාලං ආගමයමානො එකමන්‌තං ඨත්‌වා වත්‌තපටිපත්‌තිපූරණත්‌ථං කතභත්‌තකිච්‌චස්‌ස ථෙරස්‌ස අත්‌තනො කමණ්‌ඩලුතො උදකං දත්‌වා ධොතහත්‌ථපාදෙන ථෙරෙන සද්‌ධිං පටිසන්‌ථාරං කත්‌වා පඤ්‌හං පුච්‌ඡි. තෙන වුත්‌තං – ‘‘අථ ඛො සාරිපුත්‌තො පරිබ්‌බාජකො’’තිආදි. න තාහං සක්‌කොමීති න තෙ අහං සක්‌කොමි. එත්‌ථ ච පටිසම්‌භිදාප්‌පත්‌තො ථෙරො න එත්‌තකං න සක්‌කොති. අථ ඛො ඉමස්‌ස ධම්‌මගාරවං උප්‌පාදෙස්‌සාමීති සබ්‌බාකාරෙන බුද්‌ධවිසයෙ අවිසයභාවං ගහෙත්‌වා එවමාහ.
Piṇḍapātaṃ ādāya paṭikkamīti sudinnakaṇḍe vuttappakāraṃ aññataraṃ kuṭṭamūlaṃ upasaṅkamitvā nisīdi. Sāriputtopi kho ‘‘akālo kho tāva pañhaṃ pucchitu’’nti kālaṃ āgamayamāno ekamantaṃ ṭhatvā vattapaṭipattipūraṇatthaṃ katabhattakiccassa therassa attano kamaṇḍaluto udakaṃ datvā dhotahatthapādena therena saddhiṃ paṭisanthāraṃ katvā pañhaṃ pucchi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho sāriputto paribbājako’’tiādi. Na tāhaṃ sakkomīti na te ahaṃ sakkomi. Ettha ca paṭisambhidāppatto thero na ettakaṃ na sakkoti. Atha kho imassa dhammagāravaṃ uppādessāmīti sabbākārena buddhavisaye avisayabhāvaṃ gahetvā evamāha.
යෙ ධම්‌මා හෙතුප්‌පභවාති හෙතුප්‌පභවා නාම පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධා; තෙනස්‌ස දුක්‌ඛසච්‌චං දස්‌සෙති. තෙසං හෙතුං තථාගතො ආහාති තෙසං හෙතු නාම සමුදයසච්‌චං; තඤ්‌ච තථාගතො ආහාති දස්‌සෙති. තෙසඤ්‌ච යො නිරොධොති තෙසං උභින්‌නම්‌පි සච්‌චානං යො අප්‌පවත්‌තිනිරොධො; තඤ්‌ච තථාගතො ආහාති අත්‌ථො. තෙනස්‌ස නිරොධසච්‌චං දස්‌සෙති. මග්‌ගසච්‌චං පනෙත්‌ථ සරූපතො අදස්‌සිතම්‌පි නයතො දස්‌සිතං හොති, නිරොධෙ හි වුත්‌තෙ තස්‌ස සම්‌පාපකො මග්‌ගො වුත්‌තොව හොති. අථ වා තෙසඤ්‌ච යො නිරොධොති එත්‌ථ තෙසං යො නිරොධො ච නිරොධුපායො චාති එවං ද්‌වෙපි සච්‌චානි දස්‌සිතානි හොන්‌තීති. ඉදානි තමෙවත්‌ථං පටිපාදෙන්‌තො ආහ – ‘‘එවංවාදී මහාසමණො’’ති.
Ye dhammā hetuppabhavāti hetuppabhavā nāma pañcakkhandhā; tenassa dukkhasaccaṃ dasseti. Tesaṃ hetuṃ tathāgato āhāti tesaṃ hetu nāma samudayasaccaṃ; tañca tathāgato āhāti dasseti. Tesañca yo nirodhoti tesaṃ ubhinnampi saccānaṃ yo appavattinirodho; tañca tathāgato āhāti attho. Tenassa nirodhasaccaṃ dasseti. Maggasaccaṃ panettha sarūpato adassitampi nayato dassitaṃ hoti, nirodhe hi vutte tassa sampāpako maggo vuttova hoti. Atha vā tesañca yo nirodhoti ettha tesaṃ yo nirodho ca nirodhupāyo cāti evaṃ dvepi saccāni dassitāni hontīti. Idāni tamevatthaṃ paṭipādento āha – ‘‘evaṃvādī mahāsamaṇo’’ti.
එසෙව ධම්‌මො යදි තාවදෙවාති සචෙපි ඉතො උත්‌තරි නත්‌ථි, එත්‌තකමෙව ඉදං සොතාපත්‌තිඵලමත්‌තමෙව පත්‌තබ්‌බං, තථාපි එසො එව ධම්‌මොති අත්‌ථො. පච්‌චබ්‍යත්‌ථ පදමසොකන්‌ති යං මයං පරියෙසමානා විචරාම, තං පදමසොකං පටිවිද්‌ධාත්‌ථ තුම්‌හෙ; පත්‌තං තං තුම්‌හෙහීති අත්‌ථො. අදිට්‌ඨං අබ්‌භතීතං බහුකෙහි කප්‌පනහුතෙහීති අම්‌හෙහි නාම ඉදං පදං බහුකෙහි කප්‌පනහුතෙහි අදිට්‌ඨමෙව අබ්‌භතීතං; ඉති තස්‌ස පදස්‌ස අදිට්‌ඨභාවෙන දීඝරත්‌තං අත්‌තනො මහාජානිභාවං දීපෙති.
Eseva dhammo yadi tāvadevāti sacepi ito uttari natthi, ettakameva idaṃ sotāpattiphalamattameva pattabbaṃ, tathāpi eso eva dhammoti attho. Paccabyattha padamasokanti yaṃ mayaṃ pariyesamānā vicarāma, taṃ padamasokaṃ paṭividdhāttha tumhe; pattaṃ taṃ tumhehīti attho. Adiṭṭhaṃ abbhatītaṃ bahukehi kappanahutehīti amhehi nāma idaṃ padaṃ bahukehi kappanahutehi adiṭṭhameva abbhatītaṃ; iti tassa padassa adiṭṭhabhāvena dīgharattaṃ attano mahājānibhāvaṃ dīpeti.
62. ගම්‌භීරෙ ඤාණවිසයෙති ගම්‌භීරෙ චෙව ගම්‌භීරස්‌ස ච ඤාණස්‌ස විසයභූතෙ. අනුත්‌තරෙ උපධිසඞ්‌ඛයෙති නිබ්‌බානෙ. විමුත්‌තෙති තදාරම්‌මණාය විමුත්‌තියා විමුත්‌තෙ. බ්‍යාකාසීති ‘‘එතං මෙ සාවකයුගං භවිස්‌සති අග්‌ගං භද්‌දයුග’’න්‌ති වදන්‌තො සාවකපාරමිඤ්‌ඤාණෙ බ්‍යාකාසි. සාව තෙසං ආයස්‌මන්‌තානං උපසම්‌පදා අහොසීති සා එහිභික්‌ඛූපසම්‌පදායෙව තෙසං උපසම්‌පදා අහොසි. එවං උපසම්‌පන්‌නෙසු ච තෙසු මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො සත්‌තහි දිවසෙහි අරහත්‌තෙ පතිට්‌ඨිතො, සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරො අඩ්‌ඪමාසෙන.
62.Gambhīre ñāṇavisayeti gambhīre ceva gambhīrassa ca ñāṇassa visayabhūte. Anuttare upadhisaṅkhayeti nibbāne. Vimutteti tadārammaṇāya vimuttiyā vimutte. Byākāsīti ‘‘etaṃ me sāvakayugaṃ bhavissati aggaṃ bhaddayuga’’nti vadanto sāvakapāramiññāṇe byākāsi. Sāva tesaṃ āyasmantānaṃ upasampadā ahosīti sā ehibhikkhūpasampadāyeva tesaṃ upasampadā ahosi. Evaṃ upasampannesu ca tesu mahāmoggallānatthero sattahi divasehi arahatte patiṭṭhito, sāriputtatthero aḍḍhamāsena.
අතීතෙ කිර අනොමදස්‌සී නාම බුද්‌ධො ලොකෙ උදපාදි. තස්‌ස සරදො නාම තාපසො සකෙ අස්‌සමෙ නානාපුප්‌ඵෙහි මණ්‌ඩපං කත්‌වා පුප්‌ඵාසනෙයෙව භගවන්‌තං නිසීදාපෙත්‌වා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌සාපි තථෙව මණ්‌ඩපං කත්‌වා පුප්‌ඵාසනානි පඤ්‌ඤපෙත්‌වා අග්‌ගසාවකභාවං පත්‌ථෙසි. පත්‌ථයිත්‌වා ච සිරීවඩ්‌ඪස්‌ස නාම සෙට්‌ඨිනො පෙසෙසි ‘‘මයා අග්‌ගසාවකට්‌ඨානං පත්‌ථිතං, ත්‌වම්‌පි ආගන්‌ත්‌වා එකං ඨානං පත්‌ථෙහී’’ති. සෙට්‌ඨි නීලුප්‌පලමණ්‌ඩපං කත්‌වා බුද්‌ධප්‌පමුඛං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං, තත්‌ථ භොජෙත්‌වා දුතියසාවකභාවං පත්‌ථෙසි. තෙසු සරදතාපසො සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරො ජාතො, සිරීවඩ්‌ඪො මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරොති ඉදං නෙසං පුබ්‌බකම්‌මං.
Atīte kira anomadassī nāma buddho loke udapādi. Tassa sarado nāma tāpaso sake assame nānāpupphehi maṇḍapaṃ katvā pupphāsaneyeva bhagavantaṃ nisīdāpetvā bhikkhusaṅghassāpi tatheva maṇḍapaṃ katvā pupphāsanāni paññapetvā aggasāvakabhāvaṃ patthesi. Patthayitvā ca sirīvaḍḍhassa nāma seṭṭhino pesesi ‘‘mayā aggasāvakaṭṭhānaṃ patthitaṃ, tvampi āgantvā ekaṃ ṭhānaṃ patthehī’’ti. Seṭṭhi nīluppalamaṇḍapaṃ katvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ, tattha bhojetvā dutiyasāvakabhāvaṃ patthesi. Tesu saradatāpaso sāriputtatthero jāto, sirīvaḍḍho mahāmoggallānattheroti idaṃ nesaṃ pubbakammaṃ.
63. අපුත්‌තකතායාතිආදීසු යෙසං පුත්‌තා පබ්‌බජන්‌ති, තෙසං අපුත්‌තකතාය. යාසං පතී පබ්‌බජන්‌ති, තාසං වෙධබ්‍යාය විධවාභාවාය. උභයෙනාපි කුලුපච්‌ඡෙදාය. සඤ්‌චයානීති සඤ්‌චයස්‌ස අන්‌තෙවාසිකානි. මගධානං ගිරිබ්‌බජන්‌ති මගධානං ජනපදස්‌ස ගිරිබ්‌බජං නගරං. මහාවීරාති මහාවීරියවන්‌තො. නයමානානන්‌ති නයමානෙසු. භුම්‌මත්‌ථෙ සාමිවචනං, උපයොගත්‌ථෙ වා. කා උසූයා විජානතන්‌ති ධම්‌මෙන නයන්‌තීති එවං විජානන්‌තානං කා ඉස්‌සා.
63.Aputtakatāyātiādīsu yesaṃ puttā pabbajanti, tesaṃ aputtakatāya. Yāsaṃ patī pabbajanti, tāsaṃ vedhabyāya vidhavābhāvāya. Ubhayenāpi kulupacchedāya. Sañcayānīti sañcayassa antevāsikāni. Magadhānaṃ giribbajanti magadhānaṃ janapadassa giribbajaṃ nagaraṃ. Mahāvīrāti mahāvīriyavanto. Nayamānānanti nayamānesu. Bhummatthe sāmivacanaṃ, upayogatthe vā. Kā usūyā vijānatanti dhammena nayantīti evaṃ vijānantānaṃ kā issā.
සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානපබ්‌බජ්‌ජාකථා නිට්‌ඨිතා.
Sāriputtamoggallānapabbajjākathā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi / 14. සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානපබ්‌බජ්‌ජාකථා • 14. Sāriputtamoggallānapabbajjākathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානපබ්‌බජ්‌ජාකථාවණ්‌ණනා • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානපබ්‌බජ්‌ජාකථාවණ්‌ණනා • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානපබ්‌බජ්‌ජාකථාවණ්‌ණනා • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 14. සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලාන පබ්‌බජ්‌ජාකථා • 14. Sāriputtamoggallāna pabbajjākathā
