| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
सारिपुत्तमोग्गल्लानपब्बज्जाकथावण्णना
Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā
६०. इदानि ‘‘तेन खो पन समयेन सञ्चयो परिब्बाजको’’तिआदीसु अपुब्बपदवण्णनं दस्सेन्तो ‘‘सारिपुत्तमोग्गल्लाना’’तिआदिमाह। तत्थ सारीब्राह्मणिया पुत्तो सारिपुत्तो, मोग्गल्लीब्राह्मणिया पुत्तो मोग्गल्लानो। अम्हाकं किर (अ॰ नि॰ अट्ठ॰ १.१.१८९-१९०; ध॰ प॰ अट्ठ॰ १.१० सारिपुत्तत्थेरवत्थु) भगवतो निब्बत्तितो पुरेतरमेव सारिपुत्तो राजगहनगरस्स अविदूरे उपतिस्सगामे सारीब्राह्मणिया नाम कुच्छियं पटिसन्धिं गण्हि। तंदिवसमेवस्स सहायोपि राजगहस्सेव अविदूरे कोलितगामे मोग्गल्लीब्राह्मणिया कुच्छियं पटिसन्धिं गण्हि। तानि किर द्वेपि कुलानि याव सत्तमा कुलपरिवट्टा आबद्धपटिबद्धसहायानेव। तेसं द्विन्नं एकदिवसमेव गब्भपरिहारं अदंसु। दसमासच्चयेन जातानम्पि तेसं छसट्ठि धातियो उपनयिंसु। नामग्गहणदिवसे सारीब्राह्मणिया पुत्तस्स उपतिस्सगामे जेट्ठकुलस्स पुत्तत्ता ‘‘उपतिस्सो’’ति नामं अकंसु, इतरस्स कोलितगामे जेट्ठकुलस्स पुत्तत्ता ‘‘कोलितो’’ति नामं अकंसु। तेन वुत्तं ‘‘गिहिकाले उपतिस्सो कोलितोति एवं पञ्ञायमाननामा’’ति।
60. Idāni ‘‘tena kho pana samayena sañcayo paribbājako’’tiādīsu apubbapadavaṇṇanaṃ dassento ‘‘sāriputtamoggallānā’’tiādimāha. Tattha sārībrāhmaṇiyā putto sāriputto, moggallībrāhmaṇiyā putto moggallāno. Amhākaṃ kira (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190; dha. pa. aṭṭha. 1.10 sāriputtattheravatthu) bhagavato nibbattito puretarameva sāriputto rājagahanagarassa avidūre upatissagāme sārībrāhmaṇiyā nāma kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Taṃdivasamevassa sahāyopi rājagahasseva avidūre kolitagāme moggallībrāhmaṇiyā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Tāni kira dvepi kulāni yāva sattamā kulaparivaṭṭā ābaddhapaṭibaddhasahāyāneva. Tesaṃ dvinnaṃ ekadivasameva gabbhaparihāraṃ adaṃsu. Dasamāsaccayena jātānampi tesaṃ chasaṭṭhi dhātiyo upanayiṃsu. Nāmaggahaṇadivase sārībrāhmaṇiyā puttassa upatissagāme jeṭṭhakulassa puttattā ‘‘upatisso’’ti nāmaṃ akaṃsu, itarassa kolitagāme jeṭṭhakulassa puttattā ‘‘kolito’’ti nāmaṃ akaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘gihikāle upatisso kolitoti evaṃ paññāyamānanāmā’’ti.
अड्ढतेय्यसतमाणवकपरिवाराति एत्थ पञ्चपञ्चसतमाणवकपरिवारातिपि वदन्ति। वुत्तञ्हेतं अङ्गुत्तरनिकायट्ठकथायं (अ॰ नि॰ अट्ठ॰ १.१.१८९-१९०) –
Aḍḍhateyyasatamāṇavakaparivārāti ettha pañcapañcasatamāṇavakaparivārātipi vadanti. Vuttañhetaṃ aṅguttaranikāyaṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190) –
‘‘उपतिस्समाणवकस्स कीळनत्थाय नदिं वा उय्यानं वा गमनकाले पञ्च सुवण्णसिविकासतानि परिवारानि होन्ति, कोलितमाणवकस्स पञ्च आजञ्ञरथसतानि। द्वेपि जना पञ्चपञ्चमाणवकसतपरिवारा होन्ती’’ति।
‘‘Upatissamāṇavakassa kīḷanatthāya nadiṃ vā uyyānaṃ vā gamanakāle pañca suvaṇṇasivikāsatāni parivārāni honti, kolitamāṇavakassa pañca ājaññarathasatāni. Dvepi janā pañcapañcamāṇavakasataparivārā hontī’’ti.
राजगहे च अनुसंवच्छरं गिरग्गसमज्जं नाम होति। तेसं द्विन्नम्पि एकट्ठानेयेव मञ्चकं बन्धन्ति। द्वेपि एकतोव निसीदित्वा समज्जं पस्सित्वा हसितब्बट्ठाने हसन्ति, संवेगट्ठाने संविज्जन्ति, दायं दातुं युत्तट्ठाने दायं देन्ति। तेसं इमिनाव नियामेन एकदिवसं समज्जं पस्सन्तानं परिपाकगतत्ता ञाणस्स पुरिमदिवसेसु विय हसितब्बट्ठाने हासो वा संवेगट्ठाने संविज्जनं वा दायं दातुं युत्तट्ठाने दायदानं वा नाहोसि। द्वेपि पन जना एवं चिन्तयिंसु ‘‘किं एत्थ ओलोकेतब्बं अत्थि, सब्बेपिमे अप्पत्ते वस्ससते अपण्णत्तिकभावं गमिस्सन्ति, अम्हेहि पन एकं मोक्खधम्मं गवेसितुं वट्टती’’ति आरम्मणं गहेत्वा निसीदिंसु। ततो कोलितो उपतिस्सं आह ‘‘सम्म उपतिस्स, न त्वं अञ्ञदिवसेसु विय हट्ठपहट्ठो, अनत्तमनधातुकोसि, किं ते सल्लक्खित’’न्ति। ‘‘सम्म कोलित, एतेसं ओलोकने सारो नत्थि, निरत्थकमेतं, अत्तनो मोक्खधम्मं गवेसितुं वट्टती’’ति इदं चिन्तयन्तो निसिन्नोम्हीति। त्वं पन कस्मा अनत्तमनोति। सोपि तथेव आह। अथस्स अत्तना सद्धिं एकज्झासयतं ञत्वा उपतिस्सो एवमाह ‘‘अम्हाकं उभिन्नं सुचिन्तितं, मोक्खधम्मं पन गवेसन्तेहि एका पब्बज्जा लद्धुं वट्टति, कस्स सन्तिके पब्बजामा’’ति।
Rājagahe ca anusaṃvaccharaṃ giraggasamajjaṃ nāma hoti. Tesaṃ dvinnampi ekaṭṭhāneyeva mañcakaṃ bandhanti. Dvepi ekatova nisīditvā samajjaṃ passitvā hasitabbaṭṭhāne hasanti, saṃvegaṭṭhāne saṃvijjanti, dāyaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne dāyaṃ denti. Tesaṃ imināva niyāmena ekadivasaṃ samajjaṃ passantānaṃ paripākagatattā ñāṇassa purimadivasesu viya hasitabbaṭṭhāne hāso vā saṃvegaṭṭhāne saṃvijjanaṃ vā dāyaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne dāyadānaṃ vā nāhosi. Dvepi pana janā evaṃ cintayiṃsu ‘‘kiṃ ettha oloketabbaṃ atthi, sabbepime appatte vassasate apaṇṇattikabhāvaṃ gamissanti, amhehi pana ekaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti ārammaṇaṃ gahetvā nisīdiṃsu. Tato kolito upatissaṃ āha ‘‘samma upatissa, na tvaṃ aññadivasesu viya haṭṭhapahaṭṭho, anattamanadhātukosi, kiṃ te sallakkhita’’nti. ‘‘Samma kolita, etesaṃ olokane sāro natthi, niratthakametaṃ, attano mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ cintayanto nisinnomhīti. Tvaṃ pana kasmā anattamanoti. Sopi tatheva āha. Athassa attanā saddhiṃ ekajjhāsayataṃ ñatvā upatisso evamāha ‘‘amhākaṃ ubhinnaṃ sucintitaṃ, mokkhadhammaṃ pana gavesantehi ekā pabbajjā laddhuṃ vaṭṭati, kassa santike pabbajāmā’’ti.
तेन खो पन समयेन सञ्चयो परिब्बाजको राजगहे पटिवसति महतिया परिब्बाजकपरिसाय सद्धिं। ते ‘‘तस्स सन्तिके पब्बजिस्सामा’’ति पञ्चहि माणवकसतेहि सद्धिं सञ्चयस्स सन्तिके पब्बजिंसु। तेसं पब्बजितकालतो पट्ठाय सञ्चयो अतिरेकलाभग्गयसग्गप्पत्तो अहोसि। ते कतिपाहेनेव सब्बं सञ्चयस्स समयं परिमद्दित्वा ‘‘आचरिय, तुम्हाकं जाननसमयो एत्तकोव, उदाहु उत्तरिपि अत्थी’’ति पुच्छिंसु। सञ्चयो ‘‘एत्तकोव, सब्बं तुम्हेहि ञात’’न्ति आह। तस्स कथं सुत्वा चिन्तयिंसु ‘‘एवं सति इमस्स सन्तिके ब्रह्मचरियवासो निरत्थको, मयं मोक्खधम्मं गवेसितुं निक्खन्ता, सो इमस्स सन्तिके उप्पादेतुं न सक्का, महा खो पन जम्बुदीपो, गामनिगमराजधानियो चरन्ता अवस्सं मोक्खधम्मदेसकं आचरियं लभिस्सामा’’ति। ते ततो पट्ठाय ‘‘यत्थ यत्थ पण्डिता समणब्राह्मणा अत्थी’’ति सुणन्ति, तत्थ तत्थ गन्त्वा पञ्हसाकच्छं करोन्ति, तेहि पुट्ठं पञ्हं अञ्ञो कथेतुं समत्थो नाम नत्थि, ते पन तेसं पञ्हं विस्सज्जेन्ति। एवं सकलजम्बुदीपं परिग्गण्हित्वा निवत्तित्वा सकट्ठानमेव आगन्त्वा ‘‘सम्म कोलित, यो पठमं अमतं अधिगच्छति , सो आरोचेतू’’ति कतिकं अकंसु। इममेव वत्थुं सङ्खिपित्वा दस्सेन्तो ‘‘तत्र नेसं महाजनं दिस्वा…पे॰… कतिकं अकंसू’’ति आह।
Tena kho pana samayena sañcayo paribbājako rājagahe paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ. Te ‘‘tassa santike pabbajissāmā’’ti pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ sañcayassa santike pabbajiṃsu. Tesaṃ pabbajitakālato paṭṭhāya sañcayo atirekalābhaggayasaggappatto ahosi. Te katipāheneva sabbaṃ sañcayassa samayaṃ parimadditvā ‘‘ācariya, tumhākaṃ jānanasamayo ettakova, udāhu uttaripi atthī’’ti pucchiṃsu. Sañcayo ‘‘ettakova, sabbaṃ tumhehi ñāta’’nti āha. Tassa kathaṃ sutvā cintayiṃsu ‘‘evaṃ sati imassa santike brahmacariyavāso niratthako, mayaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ nikkhantā, so imassa santike uppādetuṃ na sakkā, mahā kho pana jambudīpo, gāmanigamarājadhāniyo carantā avassaṃ mokkhadhammadesakaṃ ācariyaṃ labhissāmā’’ti. Te tato paṭṭhāya ‘‘yattha yattha paṇḍitā samaṇabrāhmaṇā atthī’’ti suṇanti, tattha tattha gantvā pañhasākacchaṃ karonti, tehi puṭṭhaṃ pañhaṃ añño kathetuṃ samattho nāma natthi, te pana tesaṃ pañhaṃ vissajjenti. Evaṃ sakalajambudīpaṃ pariggaṇhitvā nivattitvā sakaṭṭhānameva āgantvā ‘‘samma kolita, yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati , so ārocetū’’ti katikaṃ akaṃsu. Imameva vatthuṃ saṅkhipitvā dassento ‘‘tatra nesaṃ mahājanaṃ disvā…pe… katikaṃ akaṃsū’’ti āha.
तत्थ छन्नपरिब्बाजकस्साति सेतपटधरस्स परिब्बाजकस्स। तेन नायं नग्गपरिब्बाजकोति दस्सेति। पासादिकेन अभिक्कन्तेनातिआदीसु पासादिकेनाति पसादावहेन सारुप्पेन समणानुच्छविकेन। अभिक्कन्तेनाति गमनेन। पटिक्कन्तेनाति निवत्तनेन। आलोकितेनाति पुरतो दस्सनेन। विलोकितेनाति इतो चितो दस्सनेन। समिञ्जितेनाति पब्बसङ्कोचनेन। पसारितेनाति तेसंयेव पसारणेन। सब्बत्थ इत्थम्भूतलक्खणे करणवचनं, तस्मा सतिसम्पजञ्ञकेहि वभिसङ्खतत्ता पासादिकअभिक्कन्तपटिक्कन्तआलोकितविलोकितसमिञ्जितपसारितो हुत्वाति वुत्तं होति। ओक्खित्तचक्खूति हेट्ठाखित्तचक्खु। इरियापथसम्पन्नोति ताय पासादिकअभिक्कन्तादिताय सम्पन्नइरियापथो। अत्थिकेहि उपञ्ञातन्ति ‘‘मरणे सति अमतेनपि भवितब्ब’’न्ति एवं अनुमानञाणेन ‘‘अत्थी’’ति उपगतं निब्बानं नाम, तं मग्गन्तो परियेसन्तो यन्नूनाहं इमं भिक्खुं पिट्ठितो पिट्ठितो अनुबन्धेय्यन्ति सम्बन्धो। सुदिन्नकण्डे वुत्तप्पकारन्ति ‘‘दानपतीनं घरेसु साला होन्ति, आसनानि चेत्थ पञ्ञत्तानि होन्ति, उपट्ठापितं उदककञ्जियं, तत्थ पब्बजिता पिण्डाय चरित्वा निसीदित्वा भुञ्जन्ति। सचे इच्छन्ति, दानपतीनम्पि सन्तकं गण्हन्ति, तस्मा तम्पि अञ्ञतरस्स कुलस्स ईदिसाय सालाय अञ्ञतरं कुट्टमूलन्ति वेदितब्ब’’न्ति एवं वुत्तप्पकारं।
Tattha channaparibbājakassāti setapaṭadharassa paribbājakassa. Tena nāyaṃ naggaparibbājakoti dasseti. Pāsādikena abhikkantenātiādīsu pāsādikenāti pasādāvahena sāruppena samaṇānucchavikena. Abhikkantenāti gamanena. Paṭikkantenāti nivattanena. Ālokitenāti purato dassanena. Vilokitenāti ito cito dassanena. Samiñjitenāti pabbasaṅkocanena. Pasāritenāti tesaṃyeva pasāraṇena. Sabbattha itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ, tasmā satisampajaññakehi vabhisaṅkhatattā pāsādikaabhikkantapaṭikkantaālokitavilokitasamiñjitapasārito hutvāti vuttaṃ hoti. Okkhittacakkhūti heṭṭhākhittacakkhu. Iriyāpathasampannoti tāya pāsādikaabhikkantāditāya sampannairiyāpatho. Atthikehi upaññātanti ‘‘maraṇe sati amatenapi bhavitabba’’nti evaṃ anumānañāṇena ‘‘atthī’’ti upagataṃ nibbānaṃ nāma, taṃ magganto pariyesanto yannūnāhaṃ imaṃ bhikkhuṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandheyyanti sambandho. Sudinnakaṇḍe vuttappakāranti ‘‘dānapatīnaṃ gharesu sālā honti, āsanāni cettha paññattāni honti, upaṭṭhāpitaṃ udakakañjiyaṃ, tattha pabbajitā piṇḍāya caritvā nisīditvā bhuñjanti. Sace icchanti, dānapatīnampi santakaṃ gaṇhanti, tasmā tampi aññatarassa kulassa īdisāya sālāya aññataraṃ kuṭṭamūlanti veditabba’’nti evaṃ vuttappakāraṃ.
अप्पं वा बहुं वा भासस्सूति परिब्बाजको ‘‘अहं उपतिस्सो नाम, त्वं यथासत्तिया अप्पं वा बहुं वा पावद, एतं नयसतेन नयसहस्सेन पटिविज्झितुं मय्हं भारो’’ति चिन्तेत्वा एवमाह। निरोधो च निरोधुपायो च एकदेससरूपेकसेसनयेन ‘‘निरोधो’’ति वुत्तोति दस्सेन्तो ‘‘अथ वा’’तिआदिमाह। पटिपादेन्तोति निगमेन्तो। इमं धम्मपरियायं सुत्वा विरजं वीतमलं धम्मचक्खुं उदपादीति एत्थ परिब्बाजको पठमपदद्वयमेव सुत्वा सहस्सनयसम्पन्ने सोतापत्तिफले पतिट्ठहि। इतरपदद्वयं सोतापन्नकाले निट्ठासीति वेदितब्बं।
Appaṃ vā bahuṃ vā bhāsassūti paribbājako ‘‘ahaṃ upatisso nāma, tvaṃ yathāsattiyā appaṃ vā bahuṃ vā pāvada, etaṃ nayasatena nayasahassena paṭivijjhituṃ mayhaṃ bhāro’’ti cintetvā evamāha. Nirodho ca nirodhupāyo ca ekadesasarūpekasesanayena ‘‘nirodho’’ti vuttoti dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Paṭipādentoti nigamento. Imaṃ dhammapariyāyaṃ sutvā virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādīti ettha paribbājako paṭhamapadadvayameva sutvā sahassanayasampanne sotāpattiphale patiṭṭhahi. Itarapadadvayaṃ sotāpannakāle niṭṭhāsīti veditabbaṃ.
बहुकेहि कप्पनहुतेहीति एत्थ दस दसकानि सतं, दस सतानि सहस्सं, सहस्सानं सतं सतसहस्सं, सतसहस्सानं सतं कोटि, कोटिसतसहस्सानं सतं पकोटि, पकोटिसतसहस्सानं सतं कोटिपकोटि, कोटिपकोटिसतसहस्सानं सतं एकनहुतन्ति वेदितब्बं।
Bahukehi kappanahutehīti ettha dasa dasakāni sataṃ, dasa satāni sahassaṃ, sahassānaṃ sataṃ satasahassaṃ, satasahassānaṃ sataṃ koṭi, koṭisatasahassānaṃ sataṃ pakoṭi, pakoṭisatasahassānaṃ sataṃ koṭipakoṭi, koṭipakoṭisatasahassānaṃ sataṃ ekanahutanti veditabbaṃ.
६१. अथ खो सारिपुत्तो परिब्बाजको येन मोग्गल्लानो परिब्बाजको तेनुपसङ्कमीति (अ॰ नि॰ अट्ठ॰ १.१.१८९-१९०; ध॰ प॰ अट्ठ॰ १.१० सारिपुत्तत्थेरवत्थु) सोतापन्नो हुत्वा उपरिविसेसे अप्पवत्तन्ते ‘‘भविस्सति एत्थ कारण’’न्ति सल्लक्खेत्वा थेरं आह ‘‘भन्ते, मा उपरि धम्मदेसनं वड्ढयित्थ, एत्तकमेव होतु, कहं अम्हाकं सत्था वसती’’ति। वेळुवने परिब्बाजकाति। ‘‘भन्ते, तुम्हे पुरतो याथ, मय्हं एको सहायको अत्थि, अम्हेहि च अञ्ञमञ्ञं कतिका कता ‘यो पठमं अमतं अधिगच्छति, सो आरोचेतू’ति, अहं तं पटिञ्ञं मोचेत्वा सहायकं गहेत्वा तुम्हाकं गतमग्गेनेव सत्थु सन्तिकं आगमिस्सामी’’ति पञ्चपतिट्ठितेन थेरस्स पादेसु निपतित्वा तिक्खत्तुं पदक्खिणं कत्वा थेरं उय्योजेत्वा परिब्बाजकारामाभिमुखो अगमासि।
61.Athakho sāriputto paribbājako yena moggallāno paribbājako tenupasaṅkamīti (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190; dha. pa. aṭṭha. 1.10 sāriputtattheravatthu) sotāpanno hutvā uparivisese appavattante ‘‘bhavissati ettha kāraṇa’’nti sallakkhetvā theraṃ āha ‘‘bhante, mā upari dhammadesanaṃ vaḍḍhayittha, ettakameva hotu, kahaṃ amhākaṃ satthā vasatī’’ti. Veḷuvane paribbājakāti. ‘‘Bhante, tumhe purato yātha, mayhaṃ eko sahāyako atthi, amhehi ca aññamaññaṃ katikā katā ‘yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati, so ārocetū’ti, ahaṃ taṃ paṭiññaṃ mocetvā sahāyakaṃ gahetvā tumhākaṃ gatamaggeneva satthu santikaṃ āgamissāmī’’ti pañcapatiṭṭhitena therassa pādesu nipatitvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā theraṃ uyyojetvā paribbājakārāmābhimukho agamāsi.
६२. सारिपुत्तं परिब्बाजकं एतदवोचाति ‘‘अज्ज मय्हं सहायस्स मुखवण्णो न अञ्ञदिवसेसु विय, अद्धा अनेन अमतं अधिगतं भविस्सती’’ति अमताधिगमं पुच्छन्तो एतदवोच। सोपिस्स ‘‘आमावुसो, अमतं अधिगत’’न्ति पटिजानित्वा सब्बं पवत्तिं आरोचेत्वा तमेव गाथं अभासि। गाथापरियोसाने मोग्गल्लानो परिब्बाजको सोतापत्तिफले पतिट्ठहि। तेन वुत्तं ‘‘अथ खो मोग्गल्लानस्स परिब्बाजकस्स…पे॰… धम्मचक्खुं उदपादी’’ति। गच्छाम मयं, आवुसो, भगवतो सन्तिकेति ‘‘कहं सम्म सत्था वसती’’ति पुच्छित्वा ‘‘वेळुवने किर सम्म, एवं नो आचरियेन अस्सजित्थेरेन कथित’’न्ति वुत्ते एवमाह।
62.Sāriputtaṃ paribbājakaṃ etadavocāti ‘‘ajja mayhaṃ sahāyassa mukhavaṇṇo na aññadivasesu viya, addhā anena amataṃ adhigataṃ bhavissatī’’ti amatādhigamaṃ pucchanto etadavoca. Sopissa ‘‘āmāvuso, amataṃ adhigata’’nti paṭijānitvā sabbaṃ pavattiṃ ārocetvā tameva gāthaṃ abhāsi. Gāthāpariyosāne moggallāno paribbājako sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho moggallānassa paribbājakassa…pe… dhammacakkhuṃ udapādī’’ti. Gacchāma mayaṃ, āvuso, bhagavato santiketi ‘‘kahaṃ samma satthā vasatī’’ti pucchitvā ‘‘veḷuvane kira samma, evaṃ no ācariyena assajittherena kathita’’nti vutte evamāha.
सारिपुत्तत्थेरो च नामेस सदापि आचरियपूजकोव, तस्मा सहायं मोग्गल्लानं परिब्बाजकं एवमाह ‘‘अम्हेहि अधिगतं अमतं अम्हाकं आचरियस्स सञ्चयपरिब्बाजकस्सपि कथेस्साम, बुज्झमानो पटिविज्झिस्सति, अप्पटिविज्झन्तो अम्हाकं सद्दहित्वा सत्थु सन्तिकं गमिस्सति, बुद्धानं देसनं सुत्वा मग्गफलप्पटिवेधं करिस्सती’’ति। ततो द्वेपि जना सञ्चयस्स सन्तिकं अगमंसु। तेन वुत्तं ‘‘अथ खो सारिपुत्तमोग्गल्लाना येन सञ्चयो परिब्बाजको तेनुपसङ्कमिंसू’’ति। उपसङ्कमित्वा च ‘‘आचरिय, त्वं किं करोसि, लोके बुद्धो उप्पन्नो, स्वाक्खातो धम्मो, सुप्पटिपन्नो सङ्घो, आयाम दसबलं पस्सिस्सामा’’ति। सो ‘‘किं वदथ ताता’’ति तेपि वारेत्वा लाभग्गयसग्गप्पवत्तिमेव नेसं दीपेति। ते ‘‘अम्हाकं एवरूपो अन्तेवासिकवासो निच्चमेव होतु, तुम्हाकं पन गमनं वा अगमनं वा जानाथा’’ति आहंसु। सञ्चयो ‘‘इमे एत्तकं जानन्ता मम वचनं न करिस्सन्ती’’ति ञत्वा ‘‘गच्छथ तुम्हे ताता, अहं महल्लककाले अन्तेवासिकवासं वसितुं न सक्कोमी’’ति आह। ते अनेकेहिपि कारणसतेहि तं बोधेतुं असक्कोन्ता अत्तनो ओवादे वत्तमानं जनं आदाय वेळुवनं अगमंसु। पञ्चसु अन्तेवासिकसतेसु अड्ढतेय्यसता निवत्तिंसु, अड्ढतेय्यसता तेहि सद्धिं अगमंसु। तेन वुत्तं ‘‘अथ खो सारिपुत्तमोग्गल्लाना तानि अड्ढतेय्यानि परिब्बाजकसतानि आदाय येन वेळुवनं तेनुपसङ्कमिंसू’’ति।
Sāriputtatthero ca nāmesa sadāpi ācariyapūjakova, tasmā sahāyaṃ moggallānaṃ paribbājakaṃ evamāha ‘‘amhehi adhigataṃ amataṃ amhākaṃ ācariyassa sañcayaparibbājakassapi kathessāma, bujjhamāno paṭivijjhissati, appaṭivijjhanto amhākaṃ saddahitvā satthu santikaṃ gamissati, buddhānaṃ desanaṃ sutvā maggaphalappaṭivedhaṃ karissatī’’ti. Tato dvepi janā sañcayassa santikaṃ agamaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho sāriputtamoggallānā yena sañcayo paribbājako tenupasaṅkamiṃsū’’ti. Upasaṅkamitvā ca ‘‘ācariya, tvaṃ kiṃ karosi, loke buddho uppanno, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho, āyāma dasabalaṃ passissāmā’’ti. So ‘‘kiṃ vadatha tātā’’ti tepi vāretvā lābhaggayasaggappavattimeva nesaṃ dīpeti. Te ‘‘amhākaṃ evarūpo antevāsikavāso niccameva hotu, tumhākaṃ pana gamanaṃ vā agamanaṃ vā jānāthā’’ti āhaṃsu. Sañcayo ‘‘ime ettakaṃ jānantā mama vacanaṃ na karissantī’’ti ñatvā ‘‘gacchatha tumhe tātā, ahaṃ mahallakakāle antevāsikavāsaṃ vasituṃ na sakkomī’’ti āha. Te anekehipi kāraṇasatehi taṃ bodhetuṃ asakkontā attano ovāde vattamānaṃ janaṃ ādāya veḷuvanaṃ agamaṃsu. Pañcasu antevāsikasatesu aḍḍhateyyasatā nivattiṃsu, aḍḍhateyyasatā tehi saddhiṃ agamaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho sāriputtamoggallānā tāni aḍḍhateyyāni paribbājakasatāni ādāya yena veḷuvanaṃ tenupasaṅkamiṃsū’’ti.
विमुत्तेति यथावुत्तलक्खणे निब्बाने तदारम्मणाय फलविमुत्तिया अधिमुत्ते ने सारिपुत्तमोग्गल्लाने ब्याकासीति सम्बन्धो।
Vimutteti yathāvuttalakkhaṇe nibbāne tadārammaṇāya phalavimuttiyā adhimutte ne sāriputtamoggallāne byākāsīti sambandho.
एवं ब्याकरित्वा च सत्था चतुपरिसमज्झे धम्मं देसेन्तो नेसं परिसाय चरियवसेन धम्मदेसनं वड्ढेसि, ठपेत्वा द्वे अग्गसावके सब्बेपि अड्ढतेय्यसता परिब्बाजका अरहत्तं पापुणिंसु। सत्था ‘‘एथ भिक्खवो’’ति हत्थं पसारेसि, सब्बेसं केसमस्सु अन्तरधायि, इद्धिमयपत्तचीवरं कायपटिबद्धं अहोसि। अग्गसावकानम्पि इद्धिमयपत्तचीवरं आगतं, उपरिमग्गत्तयकिच्चं पन न निट्ठाति। कस्मा? सावकपारमीञाणस्स महन्तताय। अथायस्मा महामोग्गल्लानो पब्बजितदिवसतो सत्तमे दिवसे मगधरट्ठे कल्लवाळगामकं उपनिस्साय समणधम्मं करोन्तो थिनमिद्धं ओक्कमन्तो सत्थारा संवेजितो थिनमिद्धं विनोदेत्वा तथागतेन दिन्नं धातुकम्मट्ठानं सुणन्तोव उपरिमग्गत्तयकिच्चं निट्ठापेत्वा सावकपारमीञाणस्स मत्थकं पत्तो। सारिपुत्तत्थेरोपि पब्बजितदिवसतो अद्धमासं अतिक्कमित्वा सत्थारा सद्धिं तमेव राजगहं उपनिस्साय सूकरखतलेणे विहरन्तो अत्तनो भागिनेय्यस्स दीघनखपरिब्बाजकस्स वेदनापरिग्गहसुत्तन्ते देसियमाने सुत्तानुसारेन ञाणं पेसेत्वा परस्स वड्ढितभत्तं भुञ्जन्तो विय सावकपारमीञाणस्स मत्थकं पत्तो। तेनेवाह ‘‘महामोग्गल्लानत्थेरो सत्तहि दिवसेहि अरहत्ते पतिट्ठितो, सारिपुत्तत्थेरो अद्धमासेना’’ति।
Evaṃ byākaritvā ca satthā catuparisamajjhe dhammaṃ desento nesaṃ parisāya cariyavasena dhammadesanaṃ vaḍḍhesi, ṭhapetvā dve aggasāvake sabbepi aḍḍhateyyasatā paribbājakā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Satthā ‘‘etha bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi, sabbesaṃ kesamassu antaradhāyi, iddhimayapattacīvaraṃ kāyapaṭibaddhaṃ ahosi. Aggasāvakānampi iddhimayapattacīvaraṃ āgataṃ, uparimaggattayakiccaṃ pana na niṭṭhāti. Kasmā? Sāvakapāramīñāṇassa mahantatāya. Athāyasmā mahāmoggallāno pabbajitadivasato sattame divase magadharaṭṭhe kallavāḷagāmakaṃ upanissāya samaṇadhammaṃ karonto thinamiddhaṃ okkamanto satthārā saṃvejito thinamiddhaṃ vinodetvā tathāgatena dinnaṃ dhātukammaṭṭhānaṃ suṇantova uparimaggattayakiccaṃ niṭṭhāpetvā sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patto. Sāriputtattheropi pabbajitadivasato addhamāsaṃ atikkamitvā satthārā saddhiṃ tameva rājagahaṃ upanissāya sūkarakhataleṇe viharanto attano bhāgineyyassa dīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasuttante desiyamāne suttānusārena ñāṇaṃ pesetvā parassa vaḍḍhitabhattaṃ bhuñjanto viya sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patto. Tenevāha ‘‘mahāmoggallānatthero sattahi divasehi arahatte patiṭṭhito, sāriputtatthero addhamāsenā’’ti.
यदिपि महामोग्गल्लानत्थेरो न चिरस्सेव अरहत्तं पत्तो, धम्मसेनापति ततो चिरेन, एवं सन्तेपि सारिपुत्तत्थेरोव महापञ्ञतरो। महामोग्गल्लानत्थेरो हि सावकानं सम्मसनचारं यट्ठिकोटिया उप्पीळेन्तो विय एकदेसमेव सम्मसन्तो सत्त दिवसे वायमित्वा अरहत्तं पत्तो। सारिपुत्तत्थेरो ठपेत्वा बुद्धानं पच्चेकबुद्धानञ्च सम्मसनचारं सावकानं सम्मसनचारं निप्पदेसं सम्मसि, एवं सम्मसन्तो अद्धमासं वायमि। उक्कंसगतस्स सावकानं सम्मसनचारस्स निप्पदेसेन पवत्तियमानत्ता सावकपारमीञाणस्स च तथा परिपाचेतब्बत्ता। यथा हि पुरिसो ‘‘वेणुयट्ठिं गण्हिस्सामी’’ति महाजटं वेणुं दिस्वा ‘‘जटं छिन्दन्तस्स पपञ्चो भविस्सती’’ति अन्तरेन हत्थं पवेसेत्वा सम्पत्तमेव यट्ठिं मूले च अग्गे च छिन्दित्वा आदाय पक्कमेय्य, सो किञ्चापि पठमतरं गच्छति, यट्ठिं पन सारं वा उजुं वा न लभति। अपरो तथारूपमेव वेणुं दिस्वा सचे सम्पत्तयट्ठिं गण्हिस्सामि, सारं वा उजुं वा न लभिस्सामीति कच्छं बन्धित्वा महन्तेन सत्थेन वेणुजटं छिन्दित्वा सारा चेव उजू च यट्ठियो उच्चिनित्वा आदाय पक्कमेय्य, अयं किञ्चापि पच्छा गच्छति, यट्ठियो पन सारा चेव उजू च लभति, एवंसम्पदमिदं इमेसं द्विन्नं थेरानं पधानं।
Yadipi mahāmoggallānatthero na cirasseva arahattaṃ patto, dhammasenāpati tato cirena, evaṃ santepi sāriputtattherova mahāpaññataro. Mahāmoggallānatthero hi sāvakānaṃ sammasanacāraṃ yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva sammasanto satta divase vāyamitvā arahattaṃ patto. Sāriputtatthero ṭhapetvā buddhānaṃ paccekabuddhānañca sammasanacāraṃ sāvakānaṃ sammasanacāraṃ nippadesaṃ sammasi, evaṃ sammasanto addhamāsaṃ vāyami. Ukkaṃsagatassa sāvakānaṃ sammasanacārassa nippadesena pavattiyamānattā sāvakapāramīñāṇassa ca tathā paripācetabbattā. Yathā hi puriso ‘‘veṇuyaṭṭhiṃ gaṇhissāmī’’ti mahājaṭaṃ veṇuṃ disvā ‘‘jaṭaṃ chindantassa papañco bhavissatī’’ti antarena hatthaṃ pavesetvā sampattameva yaṭṭhiṃ mūle ca agge ca chinditvā ādāya pakkameyya, so kiñcāpi paṭhamataraṃ gacchati, yaṭṭhiṃ pana sāraṃ vā ujuṃ vā na labhati. Aparo tathārūpameva veṇuṃ disvā sace sampattayaṭṭhiṃ gaṇhissāmi, sāraṃ vā ujuṃ vā na labhissāmīti kacchaṃ bandhitvā mahantena satthena veṇujaṭaṃ chinditvā sārā ceva ujū ca yaṭṭhiyo uccinitvā ādāya pakkameyya, ayaṃ kiñcāpi pacchā gacchati, yaṭṭhiyo pana sārā ceva ujū ca labhati, evaṃsampadamidaṃ imesaṃ dvinnaṃ therānaṃ padhānaṃ.
सम्मसनचारो च नामेत्थ विपस्सनाभूमि वेदितब्बा सम्मसनं चरति एत्थाति सम्मसनचारोति कत्वा। तत्थ बुद्धानं सम्मसनचारो दससहस्सलोकधातुयं सत्तसन्तानगता अनिन्द्रियबद्धा च सङ्खाराति वदन्ति। कोटिसतसहस्सचक्कवाळेसूति अपरे। तथा हि अत्तनियवसेन पटिच्चसमुप्पादनयं ओतरित्वा छत्तिंसकोटिसतसहस्समुखेन बुद्धानं महावजिरञाणं पवत्तं। पच्चेकबुद्धानं ससन्तानगतेहि सद्धिं मज्झिमदेसवासीसत्तसन्तानगता अनिन्द्रियबद्धा च सङ्खारा सम्मसनचारोति वदन्ति। जम्बुदीपवासीसन्तानगताति केचि। ससन्तानगते सब्बधम्मे परसन्तानगते च सन्तानविभागं अकत्वा बहिद्धाभावसामञ्ञतो सम्मसनं, अयं सावकानं सम्मसनचारो। मोग्गल्लानत्थेरो पन बहिद्धा धम्मेपि ससन्तानविभागेन केचि केचि उद्धरित्वा सम्मसि, तञ्च खो ञाणेन फुट्ठमत्तं कत्वा। तेन वुत्तं ‘‘यट्ठिकोटिया उप्पीळेन्तो विय एकदेसमेव सम्मसन्तो’’ति। तत्थ ञाणेन नाम यावता नेय्यं वत्तितब्बं, तावता अवत्तनतो ‘‘यट्ठिकोटिया उप्पीळेन्तो विया’’ति वुत्तं, अनुपदधम्मविपस्सनाय अभावतो ‘‘एकदेसमेव सम्मसन्तो’’ति वुत्तं। धम्मसेनापतिनोपि यथावुत्तसावकानं विपस्सनाय भूमियेव सम्मसनचारो। तत्थ पन थेरो सातिसयं निरवसेसं अनुपदञ्च सम्मा विपस्सि। तेन वुत्तं ‘‘सावकानं सम्मसनचारं निप्पदेसं सम्मसी’’ति।
Sammasanacāro ca nāmettha vipassanābhūmi veditabbā sammasanaṃ carati etthāti sammasanacāroti katvā. Tattha buddhānaṃ sammasanacāro dasasahassalokadhātuyaṃ sattasantānagatā anindriyabaddhā ca saṅkhārāti vadanti. Koṭisatasahassacakkavāḷesūti apare. Tathā hi attaniyavasena paṭiccasamuppādanayaṃ otaritvā chattiṃsakoṭisatasahassamukhena buddhānaṃ mahāvajirañāṇaṃ pavattaṃ. Paccekabuddhānaṃ sasantānagatehi saddhiṃ majjhimadesavāsīsattasantānagatā anindriyabaddhā ca saṅkhārā sammasanacāroti vadanti. Jambudīpavāsīsantānagatāti keci. Sasantānagate sabbadhamme parasantānagate ca santānavibhāgaṃ akatvā bahiddhābhāvasāmaññato sammasanaṃ, ayaṃ sāvakānaṃ sammasanacāro. Moggallānatthero pana bahiddhā dhammepi sasantānavibhāgena keci keci uddharitvā sammasi, tañca kho ñāṇena phuṭṭhamattaṃ katvā. Tena vuttaṃ ‘‘yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva sammasanto’’ti. Tattha ñāṇena nāma yāvatā neyyaṃ vattitabbaṃ, tāvatā avattanato ‘‘yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viyā’’ti vuttaṃ, anupadadhammavipassanāya abhāvato ‘‘ekadesameva sammasanto’’ti vuttaṃ. Dhammasenāpatinopi yathāvuttasāvakānaṃ vipassanāya bhūmiyeva sammasanacāro. Tattha pana thero sātisayaṃ niravasesaṃ anupadañca sammā vipassi. Tena vuttaṃ ‘‘sāvakānaṃ sammasanacāraṃ nippadesaṃ sammasī’’ti.
एत्थ च सुक्खविपस्सका लोकियाभिञ्ञप्पत्ता पकतिसावका महासावका अग्गसावका पच्चेकबुद्धा सम्मासम्बुद्धाति छसु जनेसु सुक्खविपस्सकानं झानाभिञ्ञाहि अनधिगतपञ्ञानेपुञ्ञत्ता अन्धानं विय इच्छितपदेसोक्कमनं विपस्सनाकाले इच्छितिच्छितधम्मभावना नत्थि, ते यथापरिग्गहितधम्ममत्तेयेव विपस्सनं वड्ढेन्ति। लोकियाभिञ्ञप्पत्ता पन पकतिसावका येन मुखेन विपस्सनं आरभन्ति, ततो अञ्ञेनपि विपस्सनं वित्थारिकं कातुं सक्कोन्ति विपुलञाणत्ता। महासावका अभिनीहारसम्पन्नत्ता ततो सातिसयं विपस्सनं वित्थारिकं कातुं सक्कोन्ति। अग्गसावकेसु दुतियो अभिनीहारसम्पत्तिया समाधानस्स सातिसयत्ता विपस्सनं ततोपि वित्थारिकं करोति। पठमो पन ततोपि महापञ्ञताय सावकेहि असाधारणं कत्वा विपस्सनं वित्थारिकं करोति। पच्चेकबुद्धा तेहिपि महाभिनीहारताय अत्तनो अभिनीहारानुरूपं ततोपि वित्थारिकं विपस्सनं करोन्ति। बुद्धानं सम्मदेव परिपूरितपञ्ञापारमीपभाविता सब्बञ्ञुतञ्ञाणाधिगमस्स अनुरूपा यथा नाम कतवालवेधपरिचयेन सरभङ्गसदिसेन धनुग्गहेन खित्तो सरो अन्तरा रुक्खलतादीसु असज्जमानो लक्खेयेव पतति, न सज्जति न विरज्जति, एवं अन्तरा असज्जमाना अविरज्जमाना विपस्सना सम्मसनीयधम्मेसु याथावतो नानानयेहि पवत्तति, यं ‘‘महावजिरञाण’’न्ति वुच्चति।
Ettha ca sukkhavipassakā lokiyābhiññappattā pakatisāvakā mahāsāvakā aggasāvakā paccekabuddhā sammāsambuddhāti chasu janesu sukkhavipassakānaṃ jhānābhiññāhi anadhigatapaññānepuññattā andhānaṃ viya icchitapadesokkamanaṃ vipassanākāle icchiticchitadhammabhāvanā natthi, te yathāpariggahitadhammamatteyeva vipassanaṃ vaḍḍhenti. Lokiyābhiññappattā pana pakatisāvakā yena mukhena vipassanaṃ ārabhanti, tato aññenapi vipassanaṃ vitthārikaṃ kātuṃ sakkonti vipulañāṇattā. Mahāsāvakā abhinīhārasampannattā tato sātisayaṃ vipassanaṃ vitthārikaṃ kātuṃ sakkonti. Aggasāvakesu dutiyo abhinīhārasampattiyā samādhānassa sātisayattā vipassanaṃ tatopi vitthārikaṃ karoti. Paṭhamo pana tatopi mahāpaññatāya sāvakehi asādhāraṇaṃ katvā vipassanaṃ vitthārikaṃ karoti. Paccekabuddhā tehipi mahābhinīhāratāya attano abhinīhārānurūpaṃ tatopi vitthārikaṃ vipassanaṃ karonti. Buddhānaṃ sammadeva paripūritapaññāpāramīpabhāvitā sabbaññutaññāṇādhigamassa anurūpā yathā nāma katavālavedhaparicayena sarabhaṅgasadisena dhanuggahena khitto saro antarā rukkhalatādīsu asajjamāno lakkheyeva patati, na sajjati na virajjati, evaṃ antarā asajjamānā avirajjamānā vipassanā sammasanīyadhammesu yāthāvato nānānayehi pavattati, yaṃ ‘‘mahāvajirañāṇa’’nti vuccati.
एतेसु च सुक्खविपस्सकानं विपस्सनाचारो खज्जोतप्पभासदिसो, अभिञ्ञप्पत्तपकतिसावकानं दीपप्पभासदिसो, महासावकानं उक्काप्पभासदिसो, अग्गसावकानं ओसधितारकप्पभासदिसो, पच्चेकबुद्धानं चन्दप्पभासदिसो, सम्मासम्बुद्धानं रस्मिसहस्सपटिमण्डितसरदसूरियमण्डलसदिसो हुत्वा उपट्ठाति। तथा सुक्खविपस्सकानं विपस्सनाचारो अन्धानं यट्ठिकोटिया गमनसदिसो, लोकियाभिञ्ञप्पत्तपकतिसावकानं दण्डकसेतुगमनसदिसो, महासावकानं जङ्घसेतुगमनसदिसो, अग्गसावकानं सकटसेतुगमनसदिसो, पच्चेकबुद्धानं महाजङ्घमग्गगमनसदिसो, सम्मासम्बुद्धानं महासकटमग्गगमनसदिसो। तथा बुद्धानं पच्चेकबुद्धानञ्च विपस्सना चिन्तामयञाणसंवड्ढितत्ता सयम्भूञाणभूता, इतरेसं सुतमयञाणसंवड्ढितत्ता परोपदेससम्भूताति वेदितब्बा।
Etesu ca sukkhavipassakānaṃ vipassanācāro khajjotappabhāsadiso, abhiññappattapakatisāvakānaṃ dīpappabhāsadiso, mahāsāvakānaṃ ukkāppabhāsadiso, aggasāvakānaṃ osadhitārakappabhāsadiso, paccekabuddhānaṃ candappabhāsadiso, sammāsambuddhānaṃ rasmisahassapaṭimaṇḍitasaradasūriyamaṇḍalasadiso hutvā upaṭṭhāti. Tathā sukkhavipassakānaṃ vipassanācāro andhānaṃ yaṭṭhikoṭiyā gamanasadiso, lokiyābhiññappattapakatisāvakānaṃ daṇḍakasetugamanasadiso, mahāsāvakānaṃ jaṅghasetugamanasadiso, aggasāvakānaṃ sakaṭasetugamanasadiso, paccekabuddhānaṃ mahājaṅghamaggagamanasadiso, sammāsambuddhānaṃ mahāsakaṭamaggagamanasadiso. Tathā buddhānaṃ paccekabuddhānañca vipassanā cintāmayañāṇasaṃvaḍḍhitattā sayambhūñāṇabhūtā, itaresaṃ sutamayañāṇasaṃvaḍḍhitattā paropadesasambhūtāti veditabbā.
इदानि उभिन्नम्पि थेरानं पुब्बयोगं दस्सेतुं ‘‘अतीते किरा’’तिआदिमाह। तं सब्बं उत्तानत्थमेव।
Idāni ubhinnampi therānaṃ pubbayogaṃ dassetuṃ ‘‘atīte kirā’’tiādimāha. Taṃ sabbaṃ uttānatthameva.
६३. गिरिब्बजनगरन्ति समन्ता पब्बतपरिक्खित्तं वजसदिसं हुत्वा तिट्ठतीति गिरिब्बजन्ति एवंलद्धनामं राजगहनगरं। उसूयनकिरियाय कम्मभावं सन्धाय ‘‘उपयोगत्थे वा’’ति वुत्तं।
63.Giribbajanagaranti samantā pabbataparikkhittaṃ vajasadisaṃ hutvā tiṭṭhatīti giribbajanti evaṃladdhanāmaṃ rājagahanagaraṃ. Usūyanakiriyāya kammabhāvaṃ sandhāya ‘‘upayogatthe vā’’ti vuttaṃ.
सारिपुत्तमोग्गल्लानपब्बज्जाकथावण्णना निट्ठिता।
Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / १४. सारिपुत्तमोग्गल्लानपब्बज्जाकथा • 14. Sāriputtamoggallānapabbajjākathā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / सारिपुत्तमोग्गल्लानपब्बज्जाकथा • Sāriputtamoggallānapabbajjākathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / सारिपुत्तमोग्गल्लानपब्बज्जाकथावण्णना • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / सारिपुत्तमोग्गल्लानपब्बज्जाकथावण्णना • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १४. सारिपुत्तमोग्गल्लान पब्बज्जाकथा • 14. Sāriputtamoggallāna pabbajjākathā
