Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
సారిపుత్తమోగ్గల్లానపబ్బజ్జాకథావణ్ణనా
Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā
౬౦. ఇదాని ‘‘తేన ఖో పన సమయేన సఞ్చయో పరిబ్బాజకో’’తిఆదీసు అపుబ్బపదవణ్ణనం దస్సేన్తో ‘‘సారిపుత్తమోగ్గల్లానా’’తిఆదిమాహ. తత్థ సారీబ్రాహ్మణియా పుత్తో సారిపుత్తో, మోగ్గల్లీబ్రాహ్మణియా పుత్తో మోగ్గల్లానో. అమ్హాకం కిర (అ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧.౧౮౯-౧౯౦; ధ॰ ప॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౦ సారిపుత్తత్థేరవత్థు) భగవతో నిబ్బత్తితో పురేతరమేవ సారిపుత్తో రాజగహనగరస్స అవిదూరే ఉపతిస్సగామే సారీబ్రాహ్మణియా నామ కుచ్ఛియం పటిసన్ధిం గణ్హి. తందివసమేవస్స సహాయోపి రాజగహస్సేవ అవిదూరే కోలితగామే మోగ్గల్లీబ్రాహ్మణియా కుచ్ఛియం పటిసన్ధిం గణ్హి. తాని కిర ద్వేపి కులాని యావ సత్తమా కులపరివట్టా ఆబద్ధపటిబద్ధసహాయానేవ. తేసం ద్విన్నం ఏకదివసమేవ గబ్భపరిహారం అదంసు. దసమాసచ్చయేన జాతానమ్పి తేసం ఛసట్ఠి ధాతియో ఉపనయింసు. నామగ్గహణదివసే సారీబ్రాహ్మణియా పుత్తస్స ఉపతిస్సగామే జేట్ఠకులస్స పుత్తత్తా ‘‘ఉపతిస్సో’’తి నామం అకంసు, ఇతరస్స కోలితగామే జేట్ఠకులస్స పుత్తత్తా ‘‘కోలితో’’తి నామం అకంసు. తేన వుత్తం ‘‘గిహికాలే ఉపతిస్సో కోలితోతి ఏవం పఞ్ఞాయమాననామా’’తి.
60. Idāni ‘‘tena kho pana samayena sañcayo paribbājako’’tiādīsu apubbapadavaṇṇanaṃ dassento ‘‘sāriputtamoggallānā’’tiādimāha. Tattha sārībrāhmaṇiyā putto sāriputto, moggallībrāhmaṇiyā putto moggallāno. Amhākaṃ kira (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190; dha. pa. aṭṭha. 1.10 sāriputtattheravatthu) bhagavato nibbattito puretarameva sāriputto rājagahanagarassa avidūre upatissagāme sārībrāhmaṇiyā nāma kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Taṃdivasamevassa sahāyopi rājagahasseva avidūre kolitagāme moggallībrāhmaṇiyā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Tāni kira dvepi kulāni yāva sattamā kulaparivaṭṭā ābaddhapaṭibaddhasahāyāneva. Tesaṃ dvinnaṃ ekadivasameva gabbhaparihāraṃ adaṃsu. Dasamāsaccayena jātānampi tesaṃ chasaṭṭhi dhātiyo upanayiṃsu. Nāmaggahaṇadivase sārībrāhmaṇiyā puttassa upatissagāme jeṭṭhakulassa puttattā ‘‘upatisso’’ti nāmaṃ akaṃsu, itarassa kolitagāme jeṭṭhakulassa puttattā ‘‘kolito’’ti nāmaṃ akaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘gihikāle upatisso kolitoti evaṃ paññāyamānanāmā’’ti.
అడ్ఢతేయ్యసతమాణవకపరివారాతి ఏత్థ పఞ్చపఞ్చసతమాణవకపరివారాతిపి వదన్తి. వుత్తఞ్హేతం అఙ్గుత్తరనికాయట్ఠకథాయం (అ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧.౧౮౯-౧౯౦) –
Aḍḍhateyyasatamāṇavakaparivārāti ettha pañcapañcasatamāṇavakaparivārātipi vadanti. Vuttañhetaṃ aṅguttaranikāyaṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190) –
‘‘ఉపతిస్సమాణవకస్స కీళనత్థాయ నదిం వా ఉయ్యానం వా గమనకాలే పఞ్చ సువణ్ణసివికాసతాని పరివారాని హోన్తి, కోలితమాణవకస్స పఞ్చ ఆజఞ్ఞరథసతాని. ద్వేపి జనా పఞ్చపఞ్చమాణవకసతపరివారా హోన్తీ’’తి.
‘‘Upatissamāṇavakassa kīḷanatthāya nadiṃ vā uyyānaṃ vā gamanakāle pañca suvaṇṇasivikāsatāni parivārāni honti, kolitamāṇavakassa pañca ājaññarathasatāni. Dvepi janā pañcapañcamāṇavakasataparivārā hontī’’ti.
రాజగహే చ అనుసంవచ్ఛరం గిరగ్గసమజ్జం నామ హోతి. తేసం ద్విన్నమ్పి ఏకట్ఠానేయేవ మఞ్చకం బన్ధన్తి. ద్వేపి ఏకతోవ నిసీదిత్వా సమజ్జం పస్సిత్వా హసితబ్బట్ఠానే హసన్తి, సంవేగట్ఠానే సంవిజ్జన్తి, దాయం దాతుం యుత్తట్ఠానే దాయం దేన్తి. తేసం ఇమినావ నియామేన ఏకదివసం సమజ్జం పస్సన్తానం పరిపాకగతత్తా ఞాణస్స పురిమదివసేసు వియ హసితబ్బట్ఠానే హాసో వా సంవేగట్ఠానే సంవిజ్జనం వా దాయం దాతుం యుత్తట్ఠానే దాయదానం వా నాహోసి. ద్వేపి పన జనా ఏవం చిన్తయింసు ‘‘కిం ఏత్థ ఓలోకేతబ్బం అత్థి, సబ్బేపిమే అప్పత్తే వస్ససతే అపణ్ణత్తికభావం గమిస్సన్తి, అమ్హేహి పన ఏకం మోక్ఖధమ్మం గవేసితుం వట్టతీ’’తి ఆరమ్మణం గహేత్వా నిసీదింసు. తతో కోలితో ఉపతిస్సం ఆహ ‘‘సమ్మ ఉపతిస్స, న త్వం అఞ్ఞదివసేసు వియ హట్ఠపహట్ఠో, అనత్తమనధాతుకోసి, కిం తే సల్లక్ఖిత’’న్తి. ‘‘సమ్మ కోలిత, ఏతేసం ఓలోకనే సారో నత్థి, నిరత్థకమేతం, అత్తనో మోక్ఖధమ్మం గవేసితుం వట్టతీ’’తి ఇదం చిన్తయన్తో నిసిన్నోమ్హీతి. త్వం పన కస్మా అనత్తమనోతి. సోపి తథేవ ఆహ. అథస్స అత్తనా సద్ధిం ఏకజ్ఝాసయతం ఞత్వా ఉపతిస్సో ఏవమాహ ‘‘అమ్హాకం ఉభిన్నం సుచిన్తితం, మోక్ఖధమ్మం పన గవేసన్తేహి ఏకా పబ్బజ్జా లద్ధుం వట్టతి, కస్స సన్తికే పబ్బజామా’’తి.
Rājagahe ca anusaṃvaccharaṃ giraggasamajjaṃ nāma hoti. Tesaṃ dvinnampi ekaṭṭhāneyeva mañcakaṃ bandhanti. Dvepi ekatova nisīditvā samajjaṃ passitvā hasitabbaṭṭhāne hasanti, saṃvegaṭṭhāne saṃvijjanti, dāyaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne dāyaṃ denti. Tesaṃ imināva niyāmena ekadivasaṃ samajjaṃ passantānaṃ paripākagatattā ñāṇassa purimadivasesu viya hasitabbaṭṭhāne hāso vā saṃvegaṭṭhāne saṃvijjanaṃ vā dāyaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne dāyadānaṃ vā nāhosi. Dvepi pana janā evaṃ cintayiṃsu ‘‘kiṃ ettha oloketabbaṃ atthi, sabbepime appatte vassasate apaṇṇattikabhāvaṃ gamissanti, amhehi pana ekaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti ārammaṇaṃ gahetvā nisīdiṃsu. Tato kolito upatissaṃ āha ‘‘samma upatissa, na tvaṃ aññadivasesu viya haṭṭhapahaṭṭho, anattamanadhātukosi, kiṃ te sallakkhita’’nti. ‘‘Samma kolita, etesaṃ olokane sāro natthi, niratthakametaṃ, attano mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ cintayanto nisinnomhīti. Tvaṃ pana kasmā anattamanoti. Sopi tatheva āha. Athassa attanā saddhiṃ ekajjhāsayataṃ ñatvā upatisso evamāha ‘‘amhākaṃ ubhinnaṃ sucintitaṃ, mokkhadhammaṃ pana gavesantehi ekā pabbajjā laddhuṃ vaṭṭati, kassa santike pabbajāmā’’ti.
తేన ఖో పన సమయేన సఞ్చయో పరిబ్బాజకో రాజగహే పటివసతి మహతియా పరిబ్బాజకపరిసాయ సద్ధిం. తే ‘‘తస్స సన్తికే పబ్బజిస్సామా’’తి పఞ్చహి మాణవకసతేహి సద్ధిం సఞ్చయస్స సన్తికే పబ్బజింసు. తేసం పబ్బజితకాలతో పట్ఠాయ సఞ్చయో అతిరేకలాభగ్గయసగ్గప్పత్తో అహోసి. తే కతిపాహేనేవ సబ్బం సఞ్చయస్స సమయం పరిమద్దిత్వా ‘‘ఆచరియ, తుమ్హాకం జాననసమయో ఏత్తకోవ, ఉదాహు ఉత్తరిపి అత్థీ’’తి పుచ్ఛింసు. సఞ్చయో ‘‘ఏత్తకోవ, సబ్బం తుమ్హేహి ఞాత’’న్తి ఆహ. తస్స కథం సుత్వా చిన్తయింసు ‘‘ఏవం సతి ఇమస్స సన్తికే బ్రహ్మచరియవాసో నిరత్థకో, మయం మోక్ఖధమ్మం గవేసితుం నిక్ఖన్తా, సో ఇమస్స సన్తికే ఉప్పాదేతుం న సక్కా, మహా ఖో పన జమ్బుదీపో, గామనిగమరాజధానియో చరన్తా అవస్సం మోక్ఖధమ్మదేసకం ఆచరియం లభిస్సామా’’తి. తే తతో పట్ఠాయ ‘‘యత్థ యత్థ పణ్డితా సమణబ్రాహ్మణా అత్థీ’’తి సుణన్తి, తత్థ తత్థ గన్త్వా పఞ్హసాకచ్ఛం కరోన్తి, తేహి పుట్ఠం పఞ్హం అఞ్ఞో కథేతుం సమత్థో నామ నత్థి, తే పన తేసం పఞ్హం విస్సజ్జేన్తి. ఏవం సకలజమ్బుదీపం పరిగ్గణ్హిత్వా నివత్తిత్వా సకట్ఠానమేవ ఆగన్త్వా ‘‘సమ్మ కోలిత, యో పఠమం అమతం అధిగచ్ఛతి , సో ఆరోచేతూ’’తి కతికం అకంసు. ఇమమేవ వత్థుం సఙ్ఖిపిత్వా దస్సేన్తో ‘‘తత్ర నేసం మహాజనం దిస్వా…పే॰… కతికం అకంసూ’’తి ఆహ.
Tena kho pana samayena sañcayo paribbājako rājagahe paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ. Te ‘‘tassa santike pabbajissāmā’’ti pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ sañcayassa santike pabbajiṃsu. Tesaṃ pabbajitakālato paṭṭhāya sañcayo atirekalābhaggayasaggappatto ahosi. Te katipāheneva sabbaṃ sañcayassa samayaṃ parimadditvā ‘‘ācariya, tumhākaṃ jānanasamayo ettakova, udāhu uttaripi atthī’’ti pucchiṃsu. Sañcayo ‘‘ettakova, sabbaṃ tumhehi ñāta’’nti āha. Tassa kathaṃ sutvā cintayiṃsu ‘‘evaṃ sati imassa santike brahmacariyavāso niratthako, mayaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ nikkhantā, so imassa santike uppādetuṃ na sakkā, mahā kho pana jambudīpo, gāmanigamarājadhāniyo carantā avassaṃ mokkhadhammadesakaṃ ācariyaṃ labhissāmā’’ti. Te tato paṭṭhāya ‘‘yattha yattha paṇḍitā samaṇabrāhmaṇā atthī’’ti suṇanti, tattha tattha gantvā pañhasākacchaṃ karonti, tehi puṭṭhaṃ pañhaṃ añño kathetuṃ samattho nāma natthi, te pana tesaṃ pañhaṃ vissajjenti. Evaṃ sakalajambudīpaṃ pariggaṇhitvā nivattitvā sakaṭṭhānameva āgantvā ‘‘samma kolita, yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati , so ārocetū’’ti katikaṃ akaṃsu. Imameva vatthuṃ saṅkhipitvā dassento ‘‘tatra nesaṃ mahājanaṃ disvā…pe… katikaṃ akaṃsū’’ti āha.
తత్థ ఛన్నపరిబ్బాజకస్సాతి సేతపటధరస్స పరిబ్బాజకస్స. తేన నాయం నగ్గపరిబ్బాజకోతి దస్సేతి. పాసాదికేన అభిక్కన్తేనాతిఆదీసు పాసాదికేనాతి పసాదావహేన సారుప్పేన సమణానుచ్ఛవికేన. అభిక్కన్తేనాతి గమనేన. పటిక్కన్తేనాతి నివత్తనేన. ఆలోకితేనాతి పురతో దస్సనేన. విలోకితేనాతి ఇతో చితో దస్సనేన. సమిఞ్జితేనాతి పబ్బసఙ్కోచనేన. పసారితేనాతి తేసంయేవ పసారణేన. సబ్బత్థ ఇత్థమ్భూతలక్ఖణే కరణవచనం, తస్మా సతిసమ్పజఞ్ఞకేహి వభిసఙ్ఖతత్తా పాసాదికఅభిక్కన్తపటిక్కన్తఆలోకితవిలోకితసమిఞ్జితపసారితో హుత్వాతి వుత్తం హోతి. ఓక్ఖిత్తచక్ఖూతి హేట్ఠాఖిత్తచక్ఖు. ఇరియాపథసమ్పన్నోతి తాయ పాసాదికఅభిక్కన్తాదితాయ సమ్పన్నఇరియాపథో. అత్థికేహి ఉపఞ్ఞాతన్తి ‘‘మరణే సతి అమతేనపి భవితబ్బ’’న్తి ఏవం అనుమానఞాణేన ‘‘అత్థీ’’తి ఉపగతం నిబ్బానం నామ, తం మగ్గన్తో పరియేసన్తో యన్నూనాహం ఇమం భిక్ఖుం పిట్ఠితో పిట్ఠితో అనుబన్ధేయ్యన్తి సమ్బన్ధో. సుదిన్నకణ్డే వుత్తప్పకారన్తి ‘‘దానపతీనం ఘరేసు సాలా హోన్తి, ఆసనాని చేత్థ పఞ్ఞత్తాని హోన్తి, ఉపట్ఠాపితం ఉదకకఞ్జియం, తత్థ పబ్బజితా పిణ్డాయ చరిత్వా నిసీదిత్వా భుఞ్జన్తి. సచే ఇచ్ఛన్తి, దానపతీనమ్పి సన్తకం గణ్హన్తి, తస్మా తమ్పి అఞ్ఞతరస్స కులస్స ఈదిసాయ సాలాయ అఞ్ఞతరం కుట్టమూలన్తి వేదితబ్బ’’న్తి ఏవం వుత్తప్పకారం.
Tattha channaparibbājakassāti setapaṭadharassa paribbājakassa. Tena nāyaṃ naggaparibbājakoti dasseti. Pāsādikena abhikkantenātiādīsu pāsādikenāti pasādāvahena sāruppena samaṇānucchavikena. Abhikkantenāti gamanena. Paṭikkantenāti nivattanena. Ālokitenāti purato dassanena. Vilokitenāti ito cito dassanena. Samiñjitenāti pabbasaṅkocanena. Pasāritenāti tesaṃyeva pasāraṇena. Sabbattha itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ, tasmā satisampajaññakehi vabhisaṅkhatattā pāsādikaabhikkantapaṭikkantaālokitavilokitasamiñjitapasārito hutvāti vuttaṃ hoti. Okkhittacakkhūti heṭṭhākhittacakkhu. Iriyāpathasampannoti tāya pāsādikaabhikkantāditāya sampannairiyāpatho. Atthikehi upaññātanti ‘‘maraṇe sati amatenapi bhavitabba’’nti evaṃ anumānañāṇena ‘‘atthī’’ti upagataṃ nibbānaṃ nāma, taṃ magganto pariyesanto yannūnāhaṃ imaṃ bhikkhuṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandheyyanti sambandho. Sudinnakaṇḍe vuttappakāranti ‘‘dānapatīnaṃ gharesu sālā honti, āsanāni cettha paññattāni honti, upaṭṭhāpitaṃ udakakañjiyaṃ, tattha pabbajitā piṇḍāya caritvā nisīditvā bhuñjanti. Sace icchanti, dānapatīnampi santakaṃ gaṇhanti, tasmā tampi aññatarassa kulassa īdisāya sālāya aññataraṃ kuṭṭamūlanti veditabba’’nti evaṃ vuttappakāraṃ.
అప్పం వా బహుం వా భాసస్సూతి పరిబ్బాజకో ‘‘అహం ఉపతిస్సో నామ, త్వం యథాసత్తియా అప్పం వా బహుం వా పావద, ఏతం నయసతేన నయసహస్సేన పటివిజ్ఝితుం మయ్హం భారో’’తి చిన్తేత్వా ఏవమాహ. నిరోధో చ నిరోధుపాయో చ ఏకదేససరూపేకసేసనయేన ‘‘నిరోధో’’తి వుత్తోతి దస్సేన్తో ‘‘అథ వా’’తిఆదిమాహ. పటిపాదేన్తోతి నిగమేన్తో. ఇమం ధమ్మపరియాయం సుత్వా విరజం వీతమలం ధమ్మచక్ఖుం ఉదపాదీతి ఏత్థ పరిబ్బాజకో పఠమపదద్వయమేవ సుత్వా సహస్సనయసమ్పన్నే సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి. ఇతరపదద్వయం సోతాపన్నకాలే నిట్ఠాసీతి వేదితబ్బం.
Appaṃ vā bahuṃ vā bhāsassūti paribbājako ‘‘ahaṃ upatisso nāma, tvaṃ yathāsattiyā appaṃ vā bahuṃ vā pāvada, etaṃ nayasatena nayasahassena paṭivijjhituṃ mayhaṃ bhāro’’ti cintetvā evamāha. Nirodho ca nirodhupāyo ca ekadesasarūpekasesanayena ‘‘nirodho’’ti vuttoti dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Paṭipādentoti nigamento. Imaṃ dhammapariyāyaṃ sutvā virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādīti ettha paribbājako paṭhamapadadvayameva sutvā sahassanayasampanne sotāpattiphale patiṭṭhahi. Itarapadadvayaṃ sotāpannakāle niṭṭhāsīti veditabbaṃ.
బహుకేహి కప్పనహుతేహీతి ఏత్థ దస దసకాని సతం, దస సతాని సహస్సం, సహస్సానం సతం సతసహస్సం, సతసహస్సానం సతం కోటి, కోటిసతసహస్సానం సతం పకోటి, పకోటిసతసహస్సానం సతం కోటిపకోటి, కోటిపకోటిసతసహస్సానం సతం ఏకనహుతన్తి వేదితబ్బం.
Bahukehi kappanahutehīti ettha dasa dasakāni sataṃ, dasa satāni sahassaṃ, sahassānaṃ sataṃ satasahassaṃ, satasahassānaṃ sataṃ koṭi, koṭisatasahassānaṃ sataṃ pakoṭi, pakoṭisatasahassānaṃ sataṃ koṭipakoṭi, koṭipakoṭisatasahassānaṃ sataṃ ekanahutanti veditabbaṃ.
౬౧. అథ ఖో సారిపుత్తో పరిబ్బాజకో యేన మోగ్గల్లానో పరిబ్బాజకో తేనుపసఙ్కమీతి (అ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧.౧౮౯-౧౯౦; ధ॰ ప॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౦ సారిపుత్తత్థేరవత్థు) సోతాపన్నో హుత్వా ఉపరివిసేసే అప్పవత్తన్తే ‘‘భవిస్సతి ఏత్థ కారణ’’న్తి సల్లక్ఖేత్వా థేరం ఆహ ‘‘భన్తే, మా ఉపరి ధమ్మదేసనం వడ్ఢయిత్థ, ఏత్తకమేవ హోతు, కహం అమ్హాకం సత్థా వసతీ’’తి. వేళువనే పరిబ్బాజకాతి. ‘‘భన్తే, తుమ్హే పురతో యాథ, మయ్హం ఏకో సహాయకో అత్థి, అమ్హేహి చ అఞ్ఞమఞ్ఞం కతికా కతా ‘యో పఠమం అమతం అధిగచ్ఛతి, సో ఆరోచేతూ’తి, అహం తం పటిఞ్ఞం మోచేత్వా సహాయకం గహేత్వా తుమ్హాకం గతమగ్గేనేవ సత్థు సన్తికం ఆగమిస్సామీ’’తి పఞ్చపతిట్ఠితేన థేరస్స పాదేసు నిపతిత్వా తిక్ఖత్తుం పదక్ఖిణం కత్వా థేరం ఉయ్యోజేత్వా పరిబ్బాజకారామాభిముఖో అగమాసి.
61.Athakho sāriputto paribbājako yena moggallāno paribbājako tenupasaṅkamīti (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190; dha. pa. aṭṭha. 1.10 sāriputtattheravatthu) sotāpanno hutvā uparivisese appavattante ‘‘bhavissati ettha kāraṇa’’nti sallakkhetvā theraṃ āha ‘‘bhante, mā upari dhammadesanaṃ vaḍḍhayittha, ettakameva hotu, kahaṃ amhākaṃ satthā vasatī’’ti. Veḷuvane paribbājakāti. ‘‘Bhante, tumhe purato yātha, mayhaṃ eko sahāyako atthi, amhehi ca aññamaññaṃ katikā katā ‘yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati, so ārocetū’ti, ahaṃ taṃ paṭiññaṃ mocetvā sahāyakaṃ gahetvā tumhākaṃ gatamaggeneva satthu santikaṃ āgamissāmī’’ti pañcapatiṭṭhitena therassa pādesu nipatitvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā theraṃ uyyojetvā paribbājakārāmābhimukho agamāsi.
౬౨. సారిపుత్తం పరిబ్బాజకం ఏతదవోచాతి ‘‘అజ్జ మయ్హం సహాయస్స ముఖవణ్ణో న అఞ్ఞదివసేసు వియ, అద్ధా అనేన అమతం అధిగతం భవిస్సతీ’’తి అమతాధిగమం పుచ్ఛన్తో ఏతదవోచ. సోపిస్స ‘‘ఆమావుసో, అమతం అధిగత’’న్తి పటిజానిత్వా సబ్బం పవత్తిం ఆరోచేత్వా తమేవ గాథం అభాసి. గాథాపరియోసానే మోగ్గల్లానో పరిబ్బాజకో సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి. తేన వుత్తం ‘‘అథ ఖో మోగ్గల్లానస్స పరిబ్బాజకస్స…పే॰… ధమ్మచక్ఖుం ఉదపాదీ’’తి. గచ్ఛామ మయం, ఆవుసో, భగవతో సన్తికేతి ‘‘కహం సమ్మ సత్థా వసతీ’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘వేళువనే కిర సమ్మ, ఏవం నో ఆచరియేన అస్సజిత్థేరేన కథిత’’న్తి వుత్తే ఏవమాహ.
62.Sāriputtaṃ paribbājakaṃ etadavocāti ‘‘ajja mayhaṃ sahāyassa mukhavaṇṇo na aññadivasesu viya, addhā anena amataṃ adhigataṃ bhavissatī’’ti amatādhigamaṃ pucchanto etadavoca. Sopissa ‘‘āmāvuso, amataṃ adhigata’’nti paṭijānitvā sabbaṃ pavattiṃ ārocetvā tameva gāthaṃ abhāsi. Gāthāpariyosāne moggallāno paribbājako sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho moggallānassa paribbājakassa…pe… dhammacakkhuṃ udapādī’’ti. Gacchāma mayaṃ, āvuso, bhagavato santiketi ‘‘kahaṃ samma satthā vasatī’’ti pucchitvā ‘‘veḷuvane kira samma, evaṃ no ācariyena assajittherena kathita’’nti vutte evamāha.
సారిపుత్తత్థేరో చ నామేస సదాపి ఆచరియపూజకోవ, తస్మా సహాయం మోగ్గల్లానం పరిబ్బాజకం ఏవమాహ ‘‘అమ్హేహి అధిగతం అమతం అమ్హాకం ఆచరియస్స సఞ్చయపరిబ్బాజకస్సపి కథేస్సామ, బుజ్ఝమానో పటివిజ్ఝిస్సతి, అప్పటివిజ్ఝన్తో అమ్హాకం సద్దహిత్వా సత్థు సన్తికం గమిస్సతి, బుద్ధానం దేసనం సుత్వా మగ్గఫలప్పటివేధం కరిస్సతీ’’తి. తతో ద్వేపి జనా సఞ్చయస్స సన్తికం అగమంసు. తేన వుత్తం ‘‘అథ ఖో సారిపుత్తమోగ్గల్లానా యేన సఞ్చయో పరిబ్బాజకో తేనుపసఙ్కమింసూ’’తి. ఉపసఙ్కమిత్వా చ ‘‘ఆచరియ, త్వం కిం కరోసి, లోకే బుద్ధో ఉప్పన్నో, స్వాక్ఖాతో ధమ్మో, సుప్పటిపన్నో సఙ్ఘో, ఆయామ దసబలం పస్సిస్సామా’’తి. సో ‘‘కిం వదథ తాతా’’తి తేపి వారేత్వా లాభగ్గయసగ్గప్పవత్తిమేవ నేసం దీపేతి. తే ‘‘అమ్హాకం ఏవరూపో అన్తేవాసికవాసో నిచ్చమేవ హోతు, తుమ్హాకం పన గమనం వా అగమనం వా జానాథా’’తి ఆహంసు. సఞ్చయో ‘‘ఇమే ఏత్తకం జానన్తా మమ వచనం న కరిస్సన్తీ’’తి ఞత్వా ‘‘గచ్ఛథ తుమ్హే తాతా, అహం మహల్లకకాలే అన్తేవాసికవాసం వసితుం న సక్కోమీ’’తి ఆహ. తే అనేకేహిపి కారణసతేహి తం బోధేతుం అసక్కోన్తా అత్తనో ఓవాదే వత్తమానం జనం ఆదాయ వేళువనం అగమంసు. పఞ్చసు అన్తేవాసికసతేసు అడ్ఢతేయ్యసతా నివత్తింసు, అడ్ఢతేయ్యసతా తేహి సద్ధిం అగమంసు. తేన వుత్తం ‘‘అథ ఖో సారిపుత్తమోగ్గల్లానా తాని అడ్ఢతేయ్యాని పరిబ్బాజకసతాని ఆదాయ యేన వేళువనం తేనుపసఙ్కమింసూ’’తి.
Sāriputtatthero ca nāmesa sadāpi ācariyapūjakova, tasmā sahāyaṃ moggallānaṃ paribbājakaṃ evamāha ‘‘amhehi adhigataṃ amataṃ amhākaṃ ācariyassa sañcayaparibbājakassapi kathessāma, bujjhamāno paṭivijjhissati, appaṭivijjhanto amhākaṃ saddahitvā satthu santikaṃ gamissati, buddhānaṃ desanaṃ sutvā maggaphalappaṭivedhaṃ karissatī’’ti. Tato dvepi janā sañcayassa santikaṃ agamaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho sāriputtamoggallānā yena sañcayo paribbājako tenupasaṅkamiṃsū’’ti. Upasaṅkamitvā ca ‘‘ācariya, tvaṃ kiṃ karosi, loke buddho uppanno, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho, āyāma dasabalaṃ passissāmā’’ti. So ‘‘kiṃ vadatha tātā’’ti tepi vāretvā lābhaggayasaggappavattimeva nesaṃ dīpeti. Te ‘‘amhākaṃ evarūpo antevāsikavāso niccameva hotu, tumhākaṃ pana gamanaṃ vā agamanaṃ vā jānāthā’’ti āhaṃsu. Sañcayo ‘‘ime ettakaṃ jānantā mama vacanaṃ na karissantī’’ti ñatvā ‘‘gacchatha tumhe tātā, ahaṃ mahallakakāle antevāsikavāsaṃ vasituṃ na sakkomī’’ti āha. Te anekehipi kāraṇasatehi taṃ bodhetuṃ asakkontā attano ovāde vattamānaṃ janaṃ ādāya veḷuvanaṃ agamaṃsu. Pañcasu antevāsikasatesu aḍḍhateyyasatā nivattiṃsu, aḍḍhateyyasatā tehi saddhiṃ agamaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho sāriputtamoggallānā tāni aḍḍhateyyāni paribbājakasatāni ādāya yena veḷuvanaṃ tenupasaṅkamiṃsū’’ti.
విముత్తేతి యథావుత్తలక్ఖణే నిబ్బానే తదారమ్మణాయ ఫలవిముత్తియా అధిముత్తే నే సారిపుత్తమోగ్గల్లానే బ్యాకాసీతి సమ్బన్ధో.
Vimutteti yathāvuttalakkhaṇe nibbāne tadārammaṇāya phalavimuttiyā adhimutte ne sāriputtamoggallāne byākāsīti sambandho.
ఏవం బ్యాకరిత్వా చ సత్థా చతుపరిసమజ్ఝే ధమ్మం దేసేన్తో నేసం పరిసాయ చరియవసేన ధమ్మదేసనం వడ్ఢేసి, ఠపేత్వా ద్వే అగ్గసావకే సబ్బేపి అడ్ఢతేయ్యసతా పరిబ్బాజకా అరహత్తం పాపుణింసు. సత్థా ‘‘ఏథ భిక్ఖవో’’తి హత్థం పసారేసి, సబ్బేసం కేసమస్సు అన్తరధాయి, ఇద్ధిమయపత్తచీవరం కాయపటిబద్ధం అహోసి. అగ్గసావకానమ్పి ఇద్ధిమయపత్తచీవరం ఆగతం, ఉపరిమగ్గత్తయకిచ్చం పన న నిట్ఠాతి. కస్మా? సావకపారమీఞాణస్స మహన్తతాయ. అథాయస్మా మహామోగ్గల్లానో పబ్బజితదివసతో సత్తమే దివసే మగధరట్ఠే కల్లవాళగామకం ఉపనిస్సాయ సమణధమ్మం కరోన్తో థినమిద్ధం ఓక్కమన్తో సత్థారా సంవేజితో థినమిద్ధం వినోదేత్వా తథాగతేన దిన్నం ధాతుకమ్మట్ఠానం సుణన్తోవ ఉపరిమగ్గత్తయకిచ్చం నిట్ఠాపేత్వా సావకపారమీఞాణస్స మత్థకం పత్తో. సారిపుత్తత్థేరోపి పబ్బజితదివసతో అద్ధమాసం అతిక్కమిత్వా సత్థారా సద్ధిం తమేవ రాజగహం ఉపనిస్సాయ సూకరఖతలేణే విహరన్తో అత్తనో భాగినేయ్యస్స దీఘనఖపరిబ్బాజకస్స వేదనాపరిగ్గహసుత్తన్తే దేసియమానే సుత్తానుసారేన ఞాణం పేసేత్వా పరస్స వడ్ఢితభత్తం భుఞ్జన్తో వియ సావకపారమీఞాణస్స మత్థకం పత్తో. తేనేవాహ ‘‘మహామోగ్గల్లానత్థేరో సత్తహి దివసేహి అరహత్తే పతిట్ఠితో, సారిపుత్తత్థేరో అద్ధమాసేనా’’తి.
Evaṃ byākaritvā ca satthā catuparisamajjhe dhammaṃ desento nesaṃ parisāya cariyavasena dhammadesanaṃ vaḍḍhesi, ṭhapetvā dve aggasāvake sabbepi aḍḍhateyyasatā paribbājakā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Satthā ‘‘etha bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi, sabbesaṃ kesamassu antaradhāyi, iddhimayapattacīvaraṃ kāyapaṭibaddhaṃ ahosi. Aggasāvakānampi iddhimayapattacīvaraṃ āgataṃ, uparimaggattayakiccaṃ pana na niṭṭhāti. Kasmā? Sāvakapāramīñāṇassa mahantatāya. Athāyasmā mahāmoggallāno pabbajitadivasato sattame divase magadharaṭṭhe kallavāḷagāmakaṃ upanissāya samaṇadhammaṃ karonto thinamiddhaṃ okkamanto satthārā saṃvejito thinamiddhaṃ vinodetvā tathāgatena dinnaṃ dhātukammaṭṭhānaṃ suṇantova uparimaggattayakiccaṃ niṭṭhāpetvā sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patto. Sāriputtattheropi pabbajitadivasato addhamāsaṃ atikkamitvā satthārā saddhiṃ tameva rājagahaṃ upanissāya sūkarakhataleṇe viharanto attano bhāgineyyassa dīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasuttante desiyamāne suttānusārena ñāṇaṃ pesetvā parassa vaḍḍhitabhattaṃ bhuñjanto viya sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patto. Tenevāha ‘‘mahāmoggallānatthero sattahi divasehi arahatte patiṭṭhito, sāriputtatthero addhamāsenā’’ti.
యదిపి మహామోగ్గల్లానత్థేరో న చిరస్సేవ అరహత్తం పత్తో, ధమ్మసేనాపతి తతో చిరేన, ఏవం సన్తేపి సారిపుత్తత్థేరోవ మహాపఞ్ఞతరో. మహామోగ్గల్లానత్థేరో హి సావకానం సమ్మసనచారం యట్ఠికోటియా ఉప్పీళేన్తో వియ ఏకదేసమేవ సమ్మసన్తో సత్త దివసే వాయమిత్వా అరహత్తం పత్తో. సారిపుత్తత్థేరో ఠపేత్వా బుద్ధానం పచ్చేకబుద్ధానఞ్చ సమ్మసనచారం సావకానం సమ్మసనచారం నిప్పదేసం సమ్మసి, ఏవం సమ్మసన్తో అద్ధమాసం వాయమి. ఉక్కంసగతస్స సావకానం సమ్మసనచారస్స నిప్పదేసేన పవత్తియమానత్తా సావకపారమీఞాణస్స చ తథా పరిపాచేతబ్బత్తా. యథా హి పురిసో ‘‘వేణుయట్ఠిం గణ్హిస్సామీ’’తి మహాజటం వేణుం దిస్వా ‘‘జటం ఛిన్దన్తస్స పపఞ్చో భవిస్సతీ’’తి అన్తరేన హత్థం పవేసేత్వా సమ్పత్తమేవ యట్ఠిం మూలే చ అగ్గే చ ఛిన్దిత్వా ఆదాయ పక్కమేయ్య, సో కిఞ్చాపి పఠమతరం గచ్ఛతి, యట్ఠిం పన సారం వా ఉజుం వా న లభతి. అపరో తథారూపమేవ వేణుం దిస్వా సచే సమ్పత్తయట్ఠిం గణ్హిస్సామి, సారం వా ఉజుం వా న లభిస్సామీతి కచ్ఛం బన్ధిత్వా మహన్తేన సత్థేన వేణుజటం ఛిన్దిత్వా సారా చేవ ఉజూ చ యట్ఠియో ఉచ్చినిత్వా ఆదాయ పక్కమేయ్య, అయం కిఞ్చాపి పచ్ఛా గచ్ఛతి, యట్ఠియో పన సారా చేవ ఉజూ చ లభతి, ఏవంసమ్పదమిదం ఇమేసం ద్విన్నం థేరానం పధానం.
Yadipi mahāmoggallānatthero na cirasseva arahattaṃ patto, dhammasenāpati tato cirena, evaṃ santepi sāriputtattherova mahāpaññataro. Mahāmoggallānatthero hi sāvakānaṃ sammasanacāraṃ yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva sammasanto satta divase vāyamitvā arahattaṃ patto. Sāriputtatthero ṭhapetvā buddhānaṃ paccekabuddhānañca sammasanacāraṃ sāvakānaṃ sammasanacāraṃ nippadesaṃ sammasi, evaṃ sammasanto addhamāsaṃ vāyami. Ukkaṃsagatassa sāvakānaṃ sammasanacārassa nippadesena pavattiyamānattā sāvakapāramīñāṇassa ca tathā paripācetabbattā. Yathā hi puriso ‘‘veṇuyaṭṭhiṃ gaṇhissāmī’’ti mahājaṭaṃ veṇuṃ disvā ‘‘jaṭaṃ chindantassa papañco bhavissatī’’ti antarena hatthaṃ pavesetvā sampattameva yaṭṭhiṃ mūle ca agge ca chinditvā ādāya pakkameyya, so kiñcāpi paṭhamataraṃ gacchati, yaṭṭhiṃ pana sāraṃ vā ujuṃ vā na labhati. Aparo tathārūpameva veṇuṃ disvā sace sampattayaṭṭhiṃ gaṇhissāmi, sāraṃ vā ujuṃ vā na labhissāmīti kacchaṃ bandhitvā mahantena satthena veṇujaṭaṃ chinditvā sārā ceva ujū ca yaṭṭhiyo uccinitvā ādāya pakkameyya, ayaṃ kiñcāpi pacchā gacchati, yaṭṭhiyo pana sārā ceva ujū ca labhati, evaṃsampadamidaṃ imesaṃ dvinnaṃ therānaṃ padhānaṃ.
సమ్మసనచారో చ నామేత్థ విపస్సనాభూమి వేదితబ్బా సమ్మసనం చరతి ఏత్థాతి సమ్మసనచారోతి కత్వా. తత్థ బుద్ధానం సమ్మసనచారో దససహస్సలోకధాతుయం సత్తసన్తానగతా అనిన్ద్రియబద్ధా చ సఙ్ఖారాతి వదన్తి. కోటిసతసహస్సచక్కవాళేసూతి అపరే. తథా హి అత్తనియవసేన పటిచ్చసముప్పాదనయం ఓతరిత్వా ఛత్తింసకోటిసతసహస్సముఖేన బుద్ధానం మహావజిరఞాణం పవత్తం. పచ్చేకబుద్ధానం ససన్తానగతేహి సద్ధిం మజ్ఝిమదేసవాసీసత్తసన్తానగతా అనిన్ద్రియబద్ధా చ సఙ్ఖారా సమ్మసనచారోతి వదన్తి. జమ్బుదీపవాసీసన్తానగతాతి కేచి. ససన్తానగతే సబ్బధమ్మే పరసన్తానగతే చ సన్తానవిభాగం అకత్వా బహిద్ధాభావసామఞ్ఞతో సమ్మసనం, అయం సావకానం సమ్మసనచారో. మోగ్గల్లానత్థేరో పన బహిద్ధా ధమ్మేపి ససన్తానవిభాగేన కేచి కేచి ఉద్ధరిత్వా సమ్మసి, తఞ్చ ఖో ఞాణేన ఫుట్ఠమత్తం కత్వా. తేన వుత్తం ‘‘యట్ఠికోటియా ఉప్పీళేన్తో వియ ఏకదేసమేవ సమ్మసన్తో’’తి. తత్థ ఞాణేన నామ యావతా నేయ్యం వత్తితబ్బం, తావతా అవత్తనతో ‘‘యట్ఠికోటియా ఉప్పీళేన్తో వియా’’తి వుత్తం, అనుపదధమ్మవిపస్సనాయ అభావతో ‘‘ఏకదేసమేవ సమ్మసన్తో’’తి వుత్తం. ధమ్మసేనాపతినోపి యథావుత్తసావకానం విపస్సనాయ భూమియేవ సమ్మసనచారో. తత్థ పన థేరో సాతిసయం నిరవసేసం అనుపదఞ్చ సమ్మా విపస్సి. తేన వుత్తం ‘‘సావకానం సమ్మసనచారం నిప్పదేసం సమ్మసీ’’తి.
Sammasanacāro ca nāmettha vipassanābhūmi veditabbā sammasanaṃ carati etthāti sammasanacāroti katvā. Tattha buddhānaṃ sammasanacāro dasasahassalokadhātuyaṃ sattasantānagatā anindriyabaddhā ca saṅkhārāti vadanti. Koṭisatasahassacakkavāḷesūti apare. Tathā hi attaniyavasena paṭiccasamuppādanayaṃ otaritvā chattiṃsakoṭisatasahassamukhena buddhānaṃ mahāvajirañāṇaṃ pavattaṃ. Paccekabuddhānaṃ sasantānagatehi saddhiṃ majjhimadesavāsīsattasantānagatā anindriyabaddhā ca saṅkhārā sammasanacāroti vadanti. Jambudīpavāsīsantānagatāti keci. Sasantānagate sabbadhamme parasantānagate ca santānavibhāgaṃ akatvā bahiddhābhāvasāmaññato sammasanaṃ, ayaṃ sāvakānaṃ sammasanacāro. Moggallānatthero pana bahiddhā dhammepi sasantānavibhāgena keci keci uddharitvā sammasi, tañca kho ñāṇena phuṭṭhamattaṃ katvā. Tena vuttaṃ ‘‘yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva sammasanto’’ti. Tattha ñāṇena nāma yāvatā neyyaṃ vattitabbaṃ, tāvatā avattanato ‘‘yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viyā’’ti vuttaṃ, anupadadhammavipassanāya abhāvato ‘‘ekadesameva sammasanto’’ti vuttaṃ. Dhammasenāpatinopi yathāvuttasāvakānaṃ vipassanāya bhūmiyeva sammasanacāro. Tattha pana thero sātisayaṃ niravasesaṃ anupadañca sammā vipassi. Tena vuttaṃ ‘‘sāvakānaṃ sammasanacāraṃ nippadesaṃ sammasī’’ti.
ఏత్థ చ సుక్ఖవిపస్సకా లోకియాభిఞ్ఞప్పత్తా పకతిసావకా మహాసావకా అగ్గసావకా పచ్చేకబుద్ధా సమ్మాసమ్బుద్ధాతి ఛసు జనేసు సుక్ఖవిపస్సకానం ఝానాభిఞ్ఞాహి అనధిగతపఞ్ఞానేపుఞ్ఞత్తా అన్ధానం వియ ఇచ్ఛితపదేసోక్కమనం విపస్సనాకాలే ఇచ్ఛితిచ్ఛితధమ్మభావనా నత్థి, తే యథాపరిగ్గహితధమ్మమత్తేయేవ విపస్సనం వడ్ఢేన్తి. లోకియాభిఞ్ఞప్పత్తా పన పకతిసావకా యేన ముఖేన విపస్సనం ఆరభన్తి, తతో అఞ్ఞేనపి విపస్సనం విత్థారికం కాతుం సక్కోన్తి విపులఞాణత్తా. మహాసావకా అభినీహారసమ్పన్నత్తా తతో సాతిసయం విపస్సనం విత్థారికం కాతుం సక్కోన్తి. అగ్గసావకేసు దుతియో అభినీహారసమ్పత్తియా సమాధానస్స సాతిసయత్తా విపస్సనం తతోపి విత్థారికం కరోతి. పఠమో పన తతోపి మహాపఞ్ఞతాయ సావకేహి అసాధారణం కత్వా విపస్సనం విత్థారికం కరోతి. పచ్చేకబుద్ధా తేహిపి మహాభినీహారతాయ అత్తనో అభినీహారానురూపం తతోపి విత్థారికం విపస్సనం కరోన్తి. బుద్ధానం సమ్మదేవ పరిపూరితపఞ్ఞాపారమీపభావితా సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణాధిగమస్స అనురూపా యథా నామ కతవాలవేధపరిచయేన సరభఙ్గసదిసేన ధనుగ్గహేన ఖిత్తో సరో అన్తరా రుక్ఖలతాదీసు అసజ్జమానో లక్ఖేయేవ పతతి, న సజ్జతి న విరజ్జతి, ఏవం అన్తరా అసజ్జమానా అవిరజ్జమానా విపస్సనా సమ్మసనీయధమ్మేసు యాథావతో నానానయేహి పవత్తతి, యం ‘‘మహావజిరఞాణ’’న్తి వుచ్చతి.
Ettha ca sukkhavipassakā lokiyābhiññappattā pakatisāvakā mahāsāvakā aggasāvakā paccekabuddhā sammāsambuddhāti chasu janesu sukkhavipassakānaṃ jhānābhiññāhi anadhigatapaññānepuññattā andhānaṃ viya icchitapadesokkamanaṃ vipassanākāle icchiticchitadhammabhāvanā natthi, te yathāpariggahitadhammamatteyeva vipassanaṃ vaḍḍhenti. Lokiyābhiññappattā pana pakatisāvakā yena mukhena vipassanaṃ ārabhanti, tato aññenapi vipassanaṃ vitthārikaṃ kātuṃ sakkonti vipulañāṇattā. Mahāsāvakā abhinīhārasampannattā tato sātisayaṃ vipassanaṃ vitthārikaṃ kātuṃ sakkonti. Aggasāvakesu dutiyo abhinīhārasampattiyā samādhānassa sātisayattā vipassanaṃ tatopi vitthārikaṃ karoti. Paṭhamo pana tatopi mahāpaññatāya sāvakehi asādhāraṇaṃ katvā vipassanaṃ vitthārikaṃ karoti. Paccekabuddhā tehipi mahābhinīhāratāya attano abhinīhārānurūpaṃ tatopi vitthārikaṃ vipassanaṃ karonti. Buddhānaṃ sammadeva paripūritapaññāpāramīpabhāvitā sabbaññutaññāṇādhigamassa anurūpā yathā nāma katavālavedhaparicayena sarabhaṅgasadisena dhanuggahena khitto saro antarā rukkhalatādīsu asajjamāno lakkheyeva patati, na sajjati na virajjati, evaṃ antarā asajjamānā avirajjamānā vipassanā sammasanīyadhammesu yāthāvato nānānayehi pavattati, yaṃ ‘‘mahāvajirañāṇa’’nti vuccati.
ఏతేసు చ సుక్ఖవిపస్సకానం విపస్సనాచారో ఖజ్జోతప్పభాసదిసో, అభిఞ్ఞప్పత్తపకతిసావకానం దీపప్పభాసదిసో, మహాసావకానం ఉక్కాప్పభాసదిసో, అగ్గసావకానం ఓసధితారకప్పభాసదిసో, పచ్చేకబుద్ధానం చన్దప్పభాసదిసో, సమ్మాసమ్బుద్ధానం రస్మిసహస్సపటిమణ్డితసరదసూరియమణ్డలసదిసో హుత్వా ఉపట్ఠాతి. తథా సుక్ఖవిపస్సకానం విపస్సనాచారో అన్ధానం యట్ఠికోటియా గమనసదిసో, లోకియాభిఞ్ఞప్పత్తపకతిసావకానం దణ్డకసేతుగమనసదిసో, మహాసావకానం జఙ్ఘసేతుగమనసదిసో, అగ్గసావకానం సకటసేతుగమనసదిసో, పచ్చేకబుద్ధానం మహాజఙ్ఘమగ్గగమనసదిసో, సమ్మాసమ్బుద్ధానం మహాసకటమగ్గగమనసదిసో. తథా బుద్ధానం పచ్చేకబుద్ధానఞ్చ విపస్సనా చిన్తామయఞాణసంవడ్ఢితత్తా సయమ్భూఞాణభూతా, ఇతరేసం సుతమయఞాణసంవడ్ఢితత్తా పరోపదేససమ్భూతాతి వేదితబ్బా.
Etesu ca sukkhavipassakānaṃ vipassanācāro khajjotappabhāsadiso, abhiññappattapakatisāvakānaṃ dīpappabhāsadiso, mahāsāvakānaṃ ukkāppabhāsadiso, aggasāvakānaṃ osadhitārakappabhāsadiso, paccekabuddhānaṃ candappabhāsadiso, sammāsambuddhānaṃ rasmisahassapaṭimaṇḍitasaradasūriyamaṇḍalasadiso hutvā upaṭṭhāti. Tathā sukkhavipassakānaṃ vipassanācāro andhānaṃ yaṭṭhikoṭiyā gamanasadiso, lokiyābhiññappattapakatisāvakānaṃ daṇḍakasetugamanasadiso, mahāsāvakānaṃ jaṅghasetugamanasadiso, aggasāvakānaṃ sakaṭasetugamanasadiso, paccekabuddhānaṃ mahājaṅghamaggagamanasadiso, sammāsambuddhānaṃ mahāsakaṭamaggagamanasadiso. Tathā buddhānaṃ paccekabuddhānañca vipassanā cintāmayañāṇasaṃvaḍḍhitattā sayambhūñāṇabhūtā, itaresaṃ sutamayañāṇasaṃvaḍḍhitattā paropadesasambhūtāti veditabbā.
ఇదాని ఉభిన్నమ్పి థేరానం పుబ్బయోగం దస్సేతుం ‘‘అతీతే కిరా’’తిఆదిమాహ. తం సబ్బం ఉత్తానత్థమేవ.
Idāni ubhinnampi therānaṃ pubbayogaṃ dassetuṃ ‘‘atīte kirā’’tiādimāha. Taṃ sabbaṃ uttānatthameva.
౬౩. గిరిబ్బజనగరన్తి సమన్తా పబ్బతపరిక్ఖిత్తం వజసదిసం హుత్వా తిట్ఠతీతి గిరిబ్బజన్తి ఏవంలద్ధనామం రాజగహనగరం. ఉసూయనకిరియాయ కమ్మభావం సన్ధాయ ‘‘ఉపయోగత్థే వా’’తి వుత్తం.
63.Giribbajanagaranti samantā pabbataparikkhittaṃ vajasadisaṃ hutvā tiṭṭhatīti giribbajanti evaṃladdhanāmaṃ rājagahanagaraṃ. Usūyanakiriyāya kammabhāvaṃ sandhāya ‘‘upayogatthe vā’’ti vuttaṃ.
సారిపుత్తమోగ్గల్లానపబ్బజ్జాకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావగ్గపాళి • Mahāvaggapāḷi / ౧౪. సారిపుత్తమోగ్గల్లానపబ్బజ్జాకథా • 14. Sāriputtamoggallānapabbajjākathā
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావగ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvagga-aṭṭhakathā / సారిపుత్తమోగ్గల్లానపబ్బజ్జాకథా • Sāriputtamoggallānapabbajjākathā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / సారిపుత్తమోగ్గల్లానపబ్బజ్జాకథావణ్ణనా • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / సారిపుత్తమోగ్గల్లానపబ్బజ్జాకథావణ్ణనా • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi / ౧౪. సారిపుత్తమోగ్గల్లాన పబ్బజ్జాకథా • 14. Sāriputtamoggallāna pabbajjākathā