Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ

    Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā

    ၆၀. ဣဒာနိ ‘‘တေန ခော ပန သမယေန သဉ္စယော ပရိဗ္ဗာဇကော’’တိအာဒီသု အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနံ ဒသ္သေန္တော ‘‘သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာရီဗ္ရာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော သာရိပုတ္တော, မောဂ္ဂလ္လီဗ္ရာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော မောဂ္ဂလ္လာနော။ အမ္ဟာကံ ကိရ (အ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၁၈၉-၁၉၀; ဓ. ပ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀ သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု) ဘဂဝတော နိဗ္ဗတ္တိတော ပုရေတရမေဝ သာရိပုတ္တော ရာဇဂဟနဂရသ္သ အဝိဒူရေ ဥပတိသ္သဂာမေ သာရီဗ္ရာဟ္မဏိယာ နာမ ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏ္ဟိ။ တံဒိဝသမေဝသ္သ သဟာယောပိ ရာဇဂဟသ္သေဝ အဝိဒူရေ ကောလိတဂာမေ မောဂ္ဂလ္လီဗ္ရာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏ္ဟိ။ တာနိ ကိရ ဒ္ဝေပိ ကုလာနိ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ အာဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓသဟာယာနေဝ။ တေသံ ဒ္ဝိန္နံ ဧကဒိဝသမေဝ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ အဒံသု။ ဒသမာသစ္စယေန ဇာတာနမ္ပိ တေသံ ဆသဋ္ဌိ ဓာတိယော ဥပနယိံသု။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ သာရီဗ္ရာဟ္မဏိယာ ပုတ္တသ္သ ဥပတိသ္သဂာမေ ဇေဋ္ဌကုလသ္သ ပုတ္တတ္တာ ‘‘ဥပတိသ္သော’’တိ နာမံ အကံသု, ဣတရသ္သ ကောလိတဂာမေ ဇေဋ္ဌကုလသ္သ ပုတ္တတ္တာ ‘‘ကောလိတော’’တိ နာမံ အကံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဂိဟိကာလေ ဥပတိသ္သော ကောလိတောတိ ဧဝံ ပညာယမာနနာမာ’’တိ။

    60. Idāni ‘‘tena kho pana samayena sañcayo paribbājako’’tiādīsu apubbapadavaṇṇanaṃ dassento ‘‘sāriputtamoggallānā’’tiādimāha. Tattha sārībrāhmaṇiyā putto sāriputto, moggallībrāhmaṇiyā putto moggallāno. Amhākaṃ kira (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190; dha. pa. aṭṭha. 1.10 sāriputtattheravatthu) bhagavato nibbattito puretarameva sāriputto rājagahanagarassa avidūre upatissagāme sārībrāhmaṇiyā nāma kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Taṃdivasamevassa sahāyopi rājagahasseva avidūre kolitagāme moggallībrāhmaṇiyā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Tāni kira dvepi kulāni yāva sattamā kulaparivaṭṭā ābaddhapaṭibaddhasahāyāneva. Tesaṃ dvinnaṃ ekadivasameva gabbhaparihāraṃ adaṃsu. Dasamāsaccayena jātānampi tesaṃ chasaṭṭhi dhātiyo upanayiṃsu. Nāmaggahaṇadivase sārībrāhmaṇiyā puttassa upatissagāme jeṭṭhakulassa puttattā ‘‘upatisso’’ti nāmaṃ akaṃsu, itarassa kolitagāme jeṭṭhakulassa puttattā ‘‘kolito’’ti nāmaṃ akaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘gihikāle upatisso kolitoti evaṃ paññāyamānanāmā’’ti.

    အဍ္ဎတေယ္ယသတမာဏဝကပရိဝာရာတိ ဧတ္ထ ပဉ္စပဉ္စသတမာဏဝကပရိဝာရာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ အင္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယံ (အ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၁၈၉-၁၉၀) –

    Aḍḍhateyyasatamāṇavakaparivārāti ettha pañcapañcasatamāṇavakaparivārātipi vadanti. Vuttañhetaṃ aṅguttaranikāyaṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190) –

    ‘‘ဥပတိသ္သမာဏဝကသ္သ ကီဠနတ္ထာယ နဒိံ ဝာ ဥယ္ယာနံ ဝာ ဂမနကာလေ ပဉ္စ သုဝဏ္ဏသိဝိကာသတာနိ ပရိဝာရာနိ ဟောန္တိ, ကောလိတမာဏဝကသ္သ ပဉ္စ အာဇညရထသတာနိ။ ဒ္ဝေပိ ဇနာ ပဉ္စပဉ္စမာဏဝကသတပရိဝာရာ ဟောန္တီ’’တိ။

    ‘‘Upatissamāṇavakassa kīḷanatthāya nadiṃ vā uyyānaṃ vā gamanakāle pañca suvaṇṇasivikāsatāni parivārāni honti, kolitamāṇavakassa pañca ājaññarathasatāni. Dvepi janā pañcapañcamāṇavakasataparivārā hontī’’ti.

    ရာဇဂဟေ စ အနုသံဝစ္ဆရံ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇံ နာမ ဟောတိ။ တေသံ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ဧကဋ္ဌာနေယေဝ မဉ္စကံ ဗန္ဓန္တိ။ ဒ္ဝေပိ ဧကတောဝ နိသီဒိတ္ဝာ သမဇ္ဇံ ပသ္သိတ္ဝာ ဟသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဟသန္တိ, သံဝေဂဋ္ဌာနေ သံဝိဇ္ဇန္တိ, ဒာယံ ဒာတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒာယံ ဒေန္တိ။ တေသံ ဣမိနာဝ နိယာမေန ဧကဒိဝသံ သမဇ္ဇံ ပသ္သန္တာနံ ပရိပာကဂတတ္တာ ဉာဏသ္သ ပုရိမဒိဝသေသု ဝိယ ဟသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဟာသော ဝာ သံဝေဂဋ္ဌာနေ သံဝိဇ္ဇနံ ဝာ ဒာယံ ဒာတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒာယဒာနံ ဝာ နာဟောသိ။ ဒ္ဝေပိ ပန ဇနာ ဧဝံ စိန္တယိံသု ‘‘ကိံ ဧတ္ထ ဩလောကေတဗ္ဗံ အတ္ထိ, သဗ္ဗေပိမေ အပ္ပတ္တေ ဝသ္သသတေ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂမိသ္သန္တိ, အမ္ဟေဟိ ပန ဧကံ မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာရမ္မဏံ ဂဟေတ္ဝာ နိသီဒိံသု။ တတော ကောလိတော ဥပတိသ္သံ အာဟ ‘‘သမ္မ ဥပတိသ္သ, န တ္ဝံ အညဒိဝသေသု ဝိယ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော, အနတ္တမနဓာတုကောသိ, ကိံ တေ သလ္လက္ခိတ’’န္တိ။ ‘‘သမ္မ ကောလိတ, ဧတေသံ ဩလောကနေ သာရော နတ္ထိ, နိရတ္ထကမေတံ, အတ္တနော မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ စိန္တယန္တော နိသိန္နောမ္ဟီတိ။ တ္ဝံ ပန ကသ္မာ အနတ္တမနောတိ။ သောပိ တထေဝ အာဟ။ အထသ္သ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကဇ္ဈာသယတံ ဉတ္ဝာ ဥပတိသ္သော ဧဝမာဟ ‘‘အမ္ဟာကံ ဥဘိန္နံ သုစိန္တိတံ, မောက္ခဓမ္မံ ပန ဂဝေသန္တေဟိ ဧကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ, ကသ္သ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇာမာ’’တိ။

    Rājagahe ca anusaṃvaccharaṃ giraggasamajjaṃ nāma hoti. Tesaṃ dvinnampi ekaṭṭhāneyeva mañcakaṃ bandhanti. Dvepi ekatova nisīditvā samajjaṃ passitvā hasitabbaṭṭhāne hasanti, saṃvegaṭṭhāne saṃvijjanti, dāyaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne dāyaṃ denti. Tesaṃ imināva niyāmena ekadivasaṃ samajjaṃ passantānaṃ paripākagatattā ñāṇassa purimadivasesu viya hasitabbaṭṭhāne hāso vā saṃvegaṭṭhāne saṃvijjanaṃ vā dāyaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne dāyadānaṃ vā nāhosi. Dvepi pana janā evaṃ cintayiṃsu ‘‘kiṃ ettha oloketabbaṃ atthi, sabbepime appatte vassasate apaṇṇattikabhāvaṃ gamissanti, amhehi pana ekaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti ārammaṇaṃ gahetvā nisīdiṃsu. Tato kolito upatissaṃ āha ‘‘samma upatissa, na tvaṃ aññadivasesu viya haṭṭhapahaṭṭho, anattamanadhātukosi, kiṃ te sallakkhita’’nti. ‘‘Samma kolita, etesaṃ olokane sāro natthi, niratthakametaṃ, attano mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ cintayanto nisinnomhīti. Tvaṃ pana kasmā anattamanoti. Sopi tatheva āha. Athassa attanā saddhiṃ ekajjhāsayataṃ ñatvā upatisso evamāha ‘‘amhākaṃ ubhinnaṃ sucintitaṃ, mokkhadhammaṃ pana gavesantehi ekā pabbajjā laddhuṃ vaṭṭati, kassa santike pabbajāmā’’ti.

    တေန ခော ပန သမယေန သဉ္စယော ပရိဗ္ဗာဇကော ရာဇဂဟေ ပဋိဝသတိ မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ။ တေ ‘‘တသ္သ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိသ္သာမာ’’တိ ပဉ္စဟိ မာဏဝကသတေဟိ သဒ္ဓိံ သဉ္စယသ္သ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေသံ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သဉ္စယော အတိရေကလာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော အဟောသိ။ တေ ကတိပာဟေနေဝ သဗ္ဗံ သဉ္စယသ္သ သမယံ ပရိမဒ္ဒိတ္ဝာ ‘‘အာစရိယ, တုမ္ဟာကံ ဇာနနသမယော ဧတ္တကောဝ, ဥဒာဟု ဥတ္တရိပိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သဉ္စယော ‘‘ဧတ္တကောဝ, သဗ္ဗံ တုမ္ဟေဟိ ဉာတ’’န္တိ အာဟ။ တသ္သ ကထံ သုတ္ဝာ စိန္တယိံသု ‘‘ဧဝံ သတိ ဣမသ္သ သန္တိကေ ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသော နိရတ္ထကော, မယံ မောက္ခဓမ္မံ ဂဝေသိတုံ နိက္ခန္တာ, သော ဣမသ္သ သန္တိကေ ဥပ္ပာဒေတုံ န သက္ကာ, မဟာ ခော ပန ဇမ္ဗုဒီပော, ဂာမနိဂမရာဇဓာနိယော စရန္တာ အဝသ္သံ မောက္ခဓမ္မဒေသကံ အာစရိယံ လဘိသ္သာမာ’’တိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ယတ္ထ ယတ္ထ ပဏ္ဍိတာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ အတ္ထီ’’တိ သုဏန္တိ, တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ပဉ္ဟသာကစ္ဆံ ကရောန္တိ, တေဟိ ပုဋ္ဌံ ပဉ္ဟံ အညော ကထေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ, တေ ပန တေသံ ပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇေန္တိ။ ဧဝံ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ပရိဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ နိဝတ္တိတ္ဝာ သကဋ္ဌာနမေဝ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘သမ္မ ကောလိတ, ယော ပဌမံ အမတံ အဓိဂစ္ဆတိ , သော အာရောစေတူ’’တိ ကတိကံ အကံသု။ ဣမမေဝ ဝတ္ထုံ သင္ခိပိတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော ‘‘တတ္ရ နေသံ မဟာဇနံ ဒိသ္ဝာ။ပေ.။ ကတိကံ အကံသူ’’တိ အာဟ။

    Tena kho pana samayena sañcayo paribbājako rājagahe paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ. Te ‘‘tassa santike pabbajissāmā’’ti pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ sañcayassa santike pabbajiṃsu. Tesaṃ pabbajitakālato paṭṭhāya sañcayo atirekalābhaggayasaggappatto ahosi. Te katipāheneva sabbaṃ sañcayassa samayaṃ parimadditvā ‘‘ācariya, tumhākaṃ jānanasamayo ettakova, udāhu uttaripi atthī’’ti pucchiṃsu. Sañcayo ‘‘ettakova, sabbaṃ tumhehi ñāta’’nti āha. Tassa kathaṃ sutvā cintayiṃsu ‘‘evaṃ sati imassa santike brahmacariyavāso niratthako, mayaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ nikkhantā, so imassa santike uppādetuṃ na sakkā, mahā kho pana jambudīpo, gāmanigamarājadhāniyo carantā avassaṃ mokkhadhammadesakaṃ ācariyaṃ labhissāmā’’ti. Te tato paṭṭhāya ‘‘yattha yattha paṇḍitā samaṇabrāhmaṇā atthī’’ti suṇanti, tattha tattha gantvā pañhasākacchaṃ karonti, tehi puṭṭhaṃ pañhaṃ añño kathetuṃ samattho nāma natthi, te pana tesaṃ pañhaṃ vissajjenti. Evaṃ sakalajambudīpaṃ pariggaṇhitvā nivattitvā sakaṭṭhānameva āgantvā ‘‘samma kolita, yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati , so ārocetū’’ti katikaṃ akaṃsu. Imameva vatthuṃ saṅkhipitvā dassento ‘‘tatra nesaṃ mahājanaṃ disvā…pe… katikaṃ akaṃsū’’ti āha.

    တတ္ထ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကသ္သာတိ သေတပဋဓရသ္သ ပရိဗ္ဗာဇကသ္သ။ တေန နာယံ နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇကောတိ ဒသ္သေတိ။ ပာသာဒိကေန အဘိက္ကန္တေနာတိအာဒီသု ပာသာဒိကေနာတိ ပသာဒာဝဟေန သာရုပ္ပေန သမဏာနုစ္ဆဝိကေန။ အဘိက္ကန္တေနာတိ ဂမနေန။ ပဋိက္ကန္တေနာတိ နိဝတ္တနေန။ အာလောကိတေနာတိ ပုရတော ဒသ္သနေန။ ဝိလောကိတေနာတိ ဣတော စိတော ဒသ္သနေန။ သမိဉ္ဇိတေနာတိ ပဗ္ဗသင္ကောစနေန။ ပသာရိတေနာတိ တေသံယေဝ ပသာရဏေန။ သဗ္ဗတ္ထ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ, တသ္မာ သတိသမ္ပဇညကေဟိ ဝဘိသင္ခတတ္တာ ပာသာဒိကအဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တအာလောကိတဝိလောကိတသမိဉ္ဇိတပသာရိတော ဟုတ္ဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩက္ခိတ္တစက္ခူတိ ဟေဋ္ဌာခိတ္တစက္ခု။ ဣရိယာပထသမ္ပန္နောတိ တာယ ပာသာဒိကအဘိက္ကန္တာဒိတာယ သမ္ပန္နဣရိယာပထော။ အတ္ထိကေဟိ ဥပညာတန္တိ ‘‘မရဏေ သတိ အမတေနပိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ အနုမာနဉာဏေန ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဥပဂတံ နိဗ္ဗာနံ နာမ, တံ မဂ္ဂန္တော ပရိယေသန္တော ယန္နူနာဟံ ဣမံ ဘိက္ခုံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓေယ္ယန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သုဒိန္နကဏ္ဍေ ဝုတ္တပ္ပကာရန္တိ ‘‘ဒာနပတီနံ ဃရေသု သာလာ ဟောန္တိ, အာသနာနိ စေတ္ထ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ, ဥပဋ္ဌာပိတံ ဥဒကကဉ္ဇိယံ, တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတာ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ နိသီဒိတ္ဝာ ဘုဉ္ဇန္တိ။ သစေ ဣစ္ဆန္တိ, ဒာနပတီနမ္ပိ သန္တကံ ဂဏ္ဟန္တိ, တသ္မာ တမ္ပိ အညတရသ္သ ကုလသ္သ ဤဒိသာယ သာလာယ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ။

    Tattha channaparibbājakassāti setapaṭadharassa paribbājakassa. Tena nāyaṃ naggaparibbājakoti dasseti. Pāsādikena abhikkantenātiādīsu pāsādikenāti pasādāvahena sāruppena samaṇānucchavikena. Abhikkantenāti gamanena. Paṭikkantenāti nivattanena. Ālokitenāti purato dassanena. Vilokitenāti ito cito dassanena. Samiñjitenāti pabbasaṅkocanena. Pasāritenāti tesaṃyeva pasāraṇena. Sabbattha itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ, tasmā satisampajaññakehi vabhisaṅkhatattā pāsādikaabhikkantapaṭikkantaālokitavilokitasamiñjitapasārito hutvāti vuttaṃ hoti. Okkhittacakkhūti heṭṭhākhittacakkhu. Iriyāpathasampannoti tāya pāsādikaabhikkantāditāya sampannairiyāpatho. Atthikehi upaññātanti ‘‘maraṇe sati amatenapi bhavitabba’’nti evaṃ anumānañāṇena ‘‘atthī’’ti upagataṃ nibbānaṃ nāma, taṃ magganto pariyesanto yannūnāhaṃ imaṃ bhikkhuṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandheyyanti sambandho. Sudinnakaṇḍe vuttappakāranti ‘‘dānapatīnaṃ gharesu sālā honti, āsanāni cettha paññattāni honti, upaṭṭhāpitaṃ udakakañjiyaṃ, tattha pabbajitā piṇḍāya caritvā nisīditvā bhuñjanti. Sace icchanti, dānapatīnampi santakaṃ gaṇhanti, tasmā tampi aññatarassa kulassa īdisāya sālāya aññataraṃ kuṭṭamūlanti veditabba’’nti evaṃ vuttappakāraṃ.

    အပ္ပံ ဝာ ဗဟုံ ဝာ ဘာသသ္သူတိ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘အဟံ ဥပတိသ္သော နာမ, တ္ဝံ ယထာသတ္တိယာ အပ္ပံ ဝာ ဗဟုံ ဝာ ပာဝဒ, ဧတံ နယသတေန နယသဟသ္သေန ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ မယ္ဟံ ဘာရော’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ဧဝမာဟ။ နိရောဓော စ နိရောဓုပာယော စ ဧကဒေသသရူပေကသေသနယေန ‘‘နိရောဓော’’တိ ဝုတ္တောတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘အထ ဝာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဋိပာဒေန္တောတိ နိဂမေန္တော။ ဣမံ ဓမ္မပရိယာယံ သုတ္ဝာ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပာဒီတိ ဧတ္ထ ပရိဗ္ဗာဇကော ပဌမပဒဒ္ဝယမေဝ သုတ္ဝာ သဟသ္သနယသမ္ပန္နေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဣတရပဒဒ္ဝယံ သောတာပန္နကာလေ နိဋ္ဌာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Appaṃ vā bahuṃ vā bhāsassūti paribbājako ‘‘ahaṃ upatisso nāma, tvaṃ yathāsattiyā appaṃ vā bahuṃ vā pāvada, etaṃ nayasatena nayasahassena paṭivijjhituṃ mayhaṃ bhāro’’ti cintetvā evamāha. Nirodho ca nirodhupāyo ca ekadesasarūpekasesanayena ‘‘nirodho’’ti vuttoti dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Paṭipādentoti nigamento. Imaṃ dhammapariyāyaṃ sutvā virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādīti ettha paribbājako paṭhamapadadvayameva sutvā sahassanayasampanne sotāpattiphale patiṭṭhahi. Itarapadadvayaṃ sotāpannakāle niṭṭhāsīti veditabbaṃ.

    ဗဟုကေဟိ ကပ္ပနဟုတေဟီတိ ဧတ္ထ ဒသ ဒသကာနိ သတံ, ဒသ သတာနိ သဟသ္သံ, သဟသ္သာနံ သတံ သတသဟသ္သံ, သတသဟသ္သာနံ သတံ ကောဋိ, ကောဋိသတသဟသ္သာနံ သတံ ပကောဋိ, ပကောဋိသတသဟသ္သာနံ သတံ ကောဋိပကောဋိ, ကောဋိပကောဋိသတသဟသ္သာနံ သတံ ဧကနဟုတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Bahukehi kappanahutehīti ettha dasa dasakāni sataṃ, dasa satāni sahassaṃ, sahassānaṃ sataṃ satasahassaṃ, satasahassānaṃ sataṃ koṭi, koṭisatasahassānaṃ sataṃ pakoṭi, pakoṭisatasahassānaṃ sataṃ koṭipakoṭi, koṭipakoṭisatasahassānaṃ sataṃ ekanahutanti veditabbaṃ.

    ၆၁. အထ ခော သာရိပုတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန မောဂ္ဂလ္လာနော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင္ကမီတိ (အ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၁၈၉-၁၉၀; ဓ. ပ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀ သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု) သောတာပန္နော ဟုတ္ဝာ ဥပရိဝိသေသေ အပ္ပဝတ္တန္တေ ‘‘ဘဝိသ္သတိ ဧတ္ထ ကာရဏ’’န္တိ သလ္လက္ခေတ္ဝာ ထေရံ အာဟ ‘‘ဘန္တေ, မာ ဥပရိ ဓမ္မဒေသနံ ဝဍ္ဎယိတ္ထ, ဧတ္တကမေဝ ဟောတု, ကဟံ အမ္ဟာကံ သတ္ထာ ဝသတီ’’တိ။ ဝေဠုဝနေ ပရိဗ္ဗာဇကာတိ။ ‘‘ဘန္တေ, တုမ္ဟေ ပုရတော ယာထ, မယ္ဟံ ဧကော သဟာယကော အတ္ထိ, အမ္ဟေဟိ စ အညမညံ ကတိကာ ကတာ ‘ယော ပဌမံ အမတံ အဓိဂစ္ဆတိ, သော အာရောစေတူ’တိ, အဟံ တံ ပဋိညံ မောစေတ္ဝာ သဟာယကံ ဂဟေတ္ဝာ တုမ္ဟာကံ ဂတမဂ္ဂေနေဝ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂမိသ္သာမီ’’တိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ထေရသ္သ ပာဒေသု နိပတိတ္ဝာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ထေရံ ဥယ္ယောဇေတ္ဝာ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမာဘိမုခော အဂမာသိ။

    61.Athakho sāriputto paribbājako yena moggallāno paribbājako tenupasaṅkamīti (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190; dha. pa. aṭṭha. 1.10 sāriputtattheravatthu) sotāpanno hutvā uparivisese appavattante ‘‘bhavissati ettha kāraṇa’’nti sallakkhetvā theraṃ āha ‘‘bhante, mā upari dhammadesanaṃ vaḍḍhayittha, ettakameva hotu, kahaṃ amhākaṃ satthā vasatī’’ti. Veḷuvane paribbājakāti. ‘‘Bhante, tumhe purato yātha, mayhaṃ eko sahāyako atthi, amhehi ca aññamaññaṃ katikā katā ‘yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati, so ārocetū’ti, ahaṃ taṃ paṭiññaṃ mocetvā sahāyakaṃ gahetvā tumhākaṃ gatamaggeneva satthu santikaṃ āgamissāmī’’ti pañcapatiṭṭhitena therassa pādesu nipatitvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā theraṃ uyyojetvā paribbājakārāmābhimukho agamāsi.

    ၆၂. သာရိပုတ္တံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧတဒဝောစာတိ ‘‘အဇ္ဇ မယ္ဟံ သဟာယသ္သ မုခဝဏ္ဏော န အညဒိဝသေသု ဝိယ, အဒ္ဓာ အနေန အမတံ အဓိဂတံ ဘဝိသ္သတီ’’တိ အမတာဓိဂမံ ပုစ္ဆန္တော ဧတဒဝောစ။ သောပိသ္သ ‘‘အာမာဝုသော, အမတံ အဓိဂတ’’န္တိ ပဋိဇာနိတ္ဝာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတ္ဝာ တမေဝ ဂာထံ အဘာသိ။ ဂာထာပရိယောသာနေ မောဂ္ဂလ္လာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခော မောဂ္ဂလ္လာနသ္သ ပရိဗ္ဗာဇကသ္သ။ပေ.။ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပာဒီ’’တိ။ ဂစ္ဆာမ မယံ, အာဝုသော, ဘဂဝတော သန္တိကေတိ ‘‘ကဟံ သမ္မ သတ္ထာ ဝသတီ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဝေဠုဝနေ ကိရ သမ္မ, ဧဝံ နော အာစရိယေန အသ္သဇိတ္ထေရေန ကထိတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဧဝမာဟ။

    62.Sāriputtaṃ paribbājakaṃ etadavocāti ‘‘ajja mayhaṃ sahāyassa mukhavaṇṇo na aññadivasesu viya, addhā anena amataṃ adhigataṃ bhavissatī’’ti amatādhigamaṃ pucchanto etadavoca. Sopissa ‘‘āmāvuso, amataṃ adhigata’’nti paṭijānitvā sabbaṃ pavattiṃ ārocetvā tameva gāthaṃ abhāsi. Gāthāpariyosāne moggallāno paribbājako sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho moggallānassa paribbājakassa…pe… dhammacakkhuṃ udapādī’’ti. Gacchāma mayaṃ, āvuso, bhagavato santiketi ‘‘kahaṃ samma satthā vasatī’’ti pucchitvā ‘‘veḷuvane kira samma, evaṃ no ācariyena assajittherena kathita’’nti vutte evamāha.

    သာရိပုတ္တတ္ထေရော စ နာမေသ သဒာပိ အာစရိယပူဇကောဝ, တသ္မာ သဟာယံ မောဂ္ဂလ္လာနံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧဝမာဟ ‘‘အမ္ဟေဟိ အဓိဂတံ အမတံ အမ္ဟာကံ အာစရိယသ္သ သဉ္စယပရိဗ္ဗာဇကသ္သပိ ကထေသ္သာမ, ဗုဇ္ဈမာနော ပဋိဝိဇ္ဈိသ္သတိ, အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော အမ္ဟာကံ သဒ္ဒဟိတ္ဝာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂမိသ္သတိ, ဗုဒ္ဓာနံ ဒေသနံ သုတ္ဝာ မဂ္ဂဖလပ္ပဋိဝေဓံ ကရိသ္သတီ’’တိ။ တတော ဒ္ဝေပိ ဇနာ သဉ္စယသ္သ သန္တိကံ အဂမံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ယေန သဉ္စယော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင္ကမိံသူ’’တိ။ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ စ ‘‘အာစရိယ, တ္ဝံ ကိံ ကရောသိ, လောကေ ဗုဒ္ဓော ဥပ္ပန္နော, သ္ဝာက္ခာတော ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော သင္ဃော, အာယာမ ဒသဗလံ ပသ္သိသ္သာမာ’’တိ။ သော ‘‘ကိံ ဝဒထ တာတာ’’တိ တေပိ ဝာရေတ္ဝာ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပဝတ္တိမေဝ နေသံ ဒီပေတိ။ တေ ‘‘အမ္ဟာကံ ဧဝရူပော အန္တေဝာသိကဝာသော နိစ္စမေဝ ဟောတု, တုမ္ဟာကံ ပန ဂမနံ ဝာ အဂမနံ ဝာ ဇာနာထာ’’တိ အာဟံသု။ သဉ္စယော ‘‘ဣမေ ဧတ္တကံ ဇာနန္တာ မမ ဝစနံ န ကရိသ္သန္တီ’’တိ ဉတ္ဝာ ‘‘ဂစ္ဆထ တုမ္ဟေ တာတာ, အဟံ မဟလ္လကကာလေ အန္တေဝာသိကဝာသံ ဝသိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ အာဟ။ တေ အနေကေဟိပိ ကာရဏသတေဟိ တံ ဗောဓေတုံ အသက္ကောန္တာ အတ္တနော ဩဝာဒေ ဝတ္တမာနံ ဇနံ အာဒာယ ဝေဠုဝနံ အဂမံသု။ ပဉ္စသု အန္တေဝာသိကသတေသု အဍ္ဎတေယ္ယသတာ နိဝတ္တိံသု, အဍ္ဎတေယ္ယသတာ တေဟိ သဒ္ဓိံ အဂမံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ တာနိ အဍ္ဎတေယ္ယာနိ ပရိဗ္ဗာဇကသတာနိ အာဒာယ ယေန ဝေဠုဝနံ တေနုပသင္ကမိံသူ’’တိ။

    Sāriputtatthero ca nāmesa sadāpi ācariyapūjakova, tasmā sahāyaṃ moggallānaṃ paribbājakaṃ evamāha ‘‘amhehi adhigataṃ amataṃ amhākaṃ ācariyassa sañcayaparibbājakassapi kathessāma, bujjhamāno paṭivijjhissati, appaṭivijjhanto amhākaṃ saddahitvā satthu santikaṃ gamissati, buddhānaṃ desanaṃ sutvā maggaphalappaṭivedhaṃ karissatī’’ti. Tato dvepi janā sañcayassa santikaṃ agamaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho sāriputtamoggallānā yena sañcayo paribbājako tenupasaṅkamiṃsū’’ti. Upasaṅkamitvā ca ‘‘ācariya, tvaṃ kiṃ karosi, loke buddho uppanno, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho, āyāma dasabalaṃ passissāmā’’ti. So ‘‘kiṃ vadatha tātā’’ti tepi vāretvā lābhaggayasaggappavattimeva nesaṃ dīpeti. Te ‘‘amhākaṃ evarūpo antevāsikavāso niccameva hotu, tumhākaṃ pana gamanaṃ vā agamanaṃ vā jānāthā’’ti āhaṃsu. Sañcayo ‘‘ime ettakaṃ jānantā mama vacanaṃ na karissantī’’ti ñatvā ‘‘gacchatha tumhe tātā, ahaṃ mahallakakāle antevāsikavāsaṃ vasituṃ na sakkomī’’ti āha. Te anekehipi kāraṇasatehi taṃ bodhetuṃ asakkontā attano ovāde vattamānaṃ janaṃ ādāya veḷuvanaṃ agamaṃsu. Pañcasu antevāsikasatesu aḍḍhateyyasatā nivattiṃsu, aḍḍhateyyasatā tehi saddhiṃ agamaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho sāriputtamoggallānā tāni aḍḍhateyyāni paribbājakasatāni ādāya yena veḷuvanaṃ tenupasaṅkamiṃsū’’ti.

    ဝိမုတ္တေတိ ယထာဝုတ္တလက္ခဏေ နိဗ္ဗာနေ တဒာရမ္မဏာယ ဖလဝိမုတ္တိယာ အဓိမုတ္တေ နေ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ ဗ္ယာကာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။

    Vimutteti yathāvuttalakkhaṇe nibbāne tadārammaṇāya phalavimuttiyā adhimutte ne sāriputtamoggallāne byākāsīti sambandho.

    ဧဝံ ဗ္ယာကရိတ္ဝာ စ သတ္ထာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော နေသံ ပရိသာယ စရိယဝသေန ဓမ္မဒေသနံ ဝဍ္ဎေသိ, ဌပေတ္ဝာ ဒ္ဝေ အဂ္ဂသာဝကေ သဗ္ဗေပိ အဍ္ဎတေယ္ယသတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိံသု။ သတ္ထာ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝော’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ, သဗ္ဗေသံ ကေသမသ္သု အန္တရဓာယိ, ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ အဟောသိ။ အဂ္ဂသာဝကာနမ္ပိ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ အာဂတံ, ဥပရိမဂ္ဂတ္တယကိစ္စံ ပန န နိဋ္ဌာတိ။ ကသ္မာ? သာဝကပာရမီဉာဏသ္သ မဟန္တတာယ။ အထာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော သတ္တမေ ဒိဝသေ မဂဓရဋ္ဌေ ကလ္လဝာဠဂာမကံ ဥပနိသ္သာယ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ထိနမိဒ္ဓံ ဩက္ကမန္တော သတ္ထာရာ သံဝေဇိတော ထိနမိဒ္ဓံ ဝိနောဒေတ္ဝာ တထာဂတေန ဒိန္နံ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ သုဏန္တောဝ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတ္ဝာ သာဝကပာရမီဉာဏသ္သ မတ္ထကံ ပတ္တော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော အဒ္ဓမာသံ အတိက္ကမိတ္ဝာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ တမေဝ ရာဇဂဟံ ဥပနိသ္သာယ သူကရခတလေဏေ ဝိဟရန္တော အတ္တနော ဘာဂိနေယ္ယသ္သ ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကသ္သ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန္တေ ဒေသိယမာနေ သုတ္တာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတ္ဝာ ပရသ္သ ဝဍ္ဎိတဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိယ သာဝကပာရမီဉာဏသ္သ မတ္ထကံ ပတ္တော။ တေနေဝာဟ ‘‘မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌိတော, သာရိပုတ္တတ္ထေရော အဒ္ဓမာသေနာ’’တိ။

    Evaṃ byākaritvā ca satthā catuparisamajjhe dhammaṃ desento nesaṃ parisāya cariyavasena dhammadesanaṃ vaḍḍhesi, ṭhapetvā dve aggasāvake sabbepi aḍḍhateyyasatā paribbājakā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Satthā ‘‘etha bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi, sabbesaṃ kesamassu antaradhāyi, iddhimayapattacīvaraṃ kāyapaṭibaddhaṃ ahosi. Aggasāvakānampi iddhimayapattacīvaraṃ āgataṃ, uparimaggattayakiccaṃ pana na niṭṭhāti. Kasmā? Sāvakapāramīñāṇassa mahantatāya. Athāyasmā mahāmoggallāno pabbajitadivasato sattame divase magadharaṭṭhe kallavāḷagāmakaṃ upanissāya samaṇadhammaṃ karonto thinamiddhaṃ okkamanto satthārā saṃvejito thinamiddhaṃ vinodetvā tathāgatena dinnaṃ dhātukammaṭṭhānaṃ suṇantova uparimaggattayakiccaṃ niṭṭhāpetvā sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patto. Sāriputtattheropi pabbajitadivasato addhamāsaṃ atikkamitvā satthārā saddhiṃ tameva rājagahaṃ upanissāya sūkarakhataleṇe viharanto attano bhāgineyyassa dīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasuttante desiyamāne suttānusārena ñāṇaṃ pesetvā parassa vaḍḍhitabhattaṃ bhuñjanto viya sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patto. Tenevāha ‘‘mahāmoggallānatthero sattahi divasehi arahatte patiṭṭhito, sāriputtatthero addhamāsenā’’ti.

    ယဒိပိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော န စိရသ္သေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တော, ဓမ္မသေနာပတိ တတော စိရေန, ဧဝံ သန္တေပိ သာရိပုတ္တတ္ထေရောဝ မဟာပညတရော။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ဟိ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရံ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော သတ္တ ဒိဝသေ ဝာယမိတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဌပေတ္ဝာ ဗုဒ္ဓာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာနဉ္စ သမ္မသနစာရံ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရံ နိပ္ပဒေသံ သမ္မသိ, ဧဝံ သမ္မသန္တော အဒ္ဓမာသံ ဝာယမိ။ ဥက္ကံသဂတသ္သ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရသ္သ နိပ္ပဒေသေန ပဝတ္တိယမာနတ္တာ သာဝကပာရမီဉာဏသ္သ စ တထာ ပရိပာစေတဗ္ဗတ္တာ။ ယထာ ဟိ ပုရိသော ‘‘ဝေဏုယဋ္ဌိံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ မဟာဇဋံ ဝေဏုံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ဇဋံ ဆိန္ဒန္တသ္သ ပပဉ္စော ဘဝိသ္သတီ’’တိ အန္တရေန ဟတ္ထံ ပဝေသေတ္ဝာ သမ္ပတ္တမေဝ ယဋ္ဌိံ မူလေ စ အဂ္ဂေ စ ဆိန္ဒိတ္ဝာ အာဒာယ ပက္ကမေယ္ယ, သော ကိဉ္စာပိ ပဌမတရံ ဂစ္ဆတိ, ယဋ္ဌိံ ပန သာရံ ဝာ ဥဇုံ ဝာ န လဘတိ။ အပရော တထာရူပမေဝ ဝေဏုံ ဒိသ္ဝာ သစေ သမ္ပတ္တယဋ္ဌိံ ဂဏ္ဟိသ္သာမိ, သာရံ ဝာ ဥဇုံ ဝာ န လဘိသ္သာမီတိ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတ္ဝာ မဟန္တေန သတ္ထေန ဝေဏုဇဋံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ သာရာ စေဝ ဥဇူ စ ယဋ္ဌိယော ဥစ္စိနိတ္ဝာ အာဒာယ ပက္ကမေယ္ယ, အယံ ကိဉ္စာပိ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆတိ, ယဋ္ဌိယော ပန သာရာ စေဝ ဥဇူ စ လဘတိ, ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဣမေသံ ဒ္ဝိန္နံ ထေရာနံ ပဓာနံ။

    Yadipi mahāmoggallānatthero na cirasseva arahattaṃ patto, dhammasenāpati tato cirena, evaṃ santepi sāriputtattherova mahāpaññataro. Mahāmoggallānatthero hi sāvakānaṃ sammasanacāraṃ yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva sammasanto satta divase vāyamitvā arahattaṃ patto. Sāriputtatthero ṭhapetvā buddhānaṃ paccekabuddhānañca sammasanacāraṃ sāvakānaṃ sammasanacāraṃ nippadesaṃ sammasi, evaṃ sammasanto addhamāsaṃ vāyami. Ukkaṃsagatassa sāvakānaṃ sammasanacārassa nippadesena pavattiyamānattā sāvakapāramīñāṇassa ca tathā paripācetabbattā. Yathā hi puriso ‘‘veṇuyaṭṭhiṃ gaṇhissāmī’’ti mahājaṭaṃ veṇuṃ disvā ‘‘jaṭaṃ chindantassa papañco bhavissatī’’ti antarena hatthaṃ pavesetvā sampattameva yaṭṭhiṃ mūle ca agge ca chinditvā ādāya pakkameyya, so kiñcāpi paṭhamataraṃ gacchati, yaṭṭhiṃ pana sāraṃ vā ujuṃ vā na labhati. Aparo tathārūpameva veṇuṃ disvā sace sampattayaṭṭhiṃ gaṇhissāmi, sāraṃ vā ujuṃ vā na labhissāmīti kacchaṃ bandhitvā mahantena satthena veṇujaṭaṃ chinditvā sārā ceva ujū ca yaṭṭhiyo uccinitvā ādāya pakkameyya, ayaṃ kiñcāpi pacchā gacchati, yaṭṭhiyo pana sārā ceva ujū ca labhati, evaṃsampadamidaṃ imesaṃ dvinnaṃ therānaṃ padhānaṃ.

    သမ္မသနစာရော စ နာမေတ္ထ ဝိပသ္သနာဘူမိ ဝေဒိတဗ္ဗာ သမ္မသနံ စရတိ ဧတ္ထာတိ သမ္မသနစာရောတိ ကတ္ဝာ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓာနံ သမ္မသနစာရော ဒသသဟသ္သလောကဓာတုယံ သတ္တသန္တာနဂတာ အနိန္ဒ္ရိယဗဒ္ဓာ စ သင္ခာရာတိ ဝဒန္တိ။ ကောဋိသတသဟသ္သစက္ကဝာဠေသူတိ အပရေ။ တထာ ဟိ အတ္တနိယဝသေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒနယံ ဩတရိတ္ဝာ ဆတ္တိံသကောဋိသတသဟသ္သမုခေန ဗုဒ္ဓာနံ မဟာဝဇိရဉာဏံ ပဝတ္တံ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာနံ သသန္တာနဂတေဟိ သဒ္ဓိံ မဇ္ဈိမဒေသဝာသီသတ္တသန္တာနဂတာ အနိန္ဒ္ရိယဗဒ္ဓာ စ သင္ခာရာ သမ္မသနစာရောတိ ဝဒန္တိ။ ဇမ္ဗုဒီပဝာသီသန္တာနဂတာတိ ကေစိ။ သသန္တာနဂတေ သဗ္ဗဓမ္မေ ပရသန္တာနဂတေ စ သန္တာနဝိဘာဂံ အကတ္ဝာ ဗဟိဒ္ဓာဘာဝသာမညတော သမ္မသနံ, အယံ သာဝကာနံ သမ္မသနစာရော။ မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ပန ဗဟိဒ္ဓာ ဓမ္မေပိ သသန္တာနဝိဘာဂေန ကေစိ ကေစိ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ သမ္မသိ, တဉ္စ ခော ဉာဏေန ဖုဋ္ဌမတ္တံ ကတ္ဝာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော’’တိ။ တတ္ထ ဉာဏေန နာမ ယာဝတာ နေယ္ယံ ဝတ္တိတဗ္ဗံ, တာဝတာ အဝတ္တနတော ‘‘ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ, အနုပဒဓမ္မဝိပသ္သနာယ အဘာဝတော ‘‘ဧကဒေသမေဝ သမ္မသန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မသေနာပတိနောပိ ယထာဝုတ္တသာဝကာနံ ဝိပသ္သနာယ ဘူမိယေဝ သမ္မသနစာရော။ တတ္ထ ပန ထေရော သာတိသယံ နိရဝသေသံ အနုပဒဉ္စ သမ္မာ ဝိပသ္သိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သာဝကာနံ သမ္မသနစာရံ နိပ္ပဒေသံ သမ္မသီ’’တိ။

    Sammasanacāro ca nāmettha vipassanābhūmi veditabbā sammasanaṃ carati etthāti sammasanacāroti katvā. Tattha buddhānaṃ sammasanacāro dasasahassalokadhātuyaṃ sattasantānagatā anindriyabaddhā ca saṅkhārāti vadanti. Koṭisatasahassacakkavāḷesūti apare. Tathā hi attaniyavasena paṭiccasamuppādanayaṃ otaritvā chattiṃsakoṭisatasahassamukhena buddhānaṃ mahāvajirañāṇaṃ pavattaṃ. Paccekabuddhānaṃ sasantānagatehi saddhiṃ majjhimadesavāsīsattasantānagatā anindriyabaddhā ca saṅkhārā sammasanacāroti vadanti. Jambudīpavāsīsantānagatāti keci. Sasantānagate sabbadhamme parasantānagate ca santānavibhāgaṃ akatvā bahiddhābhāvasāmaññato sammasanaṃ, ayaṃ sāvakānaṃ sammasanacāro. Moggallānatthero pana bahiddhā dhammepi sasantānavibhāgena keci keci uddharitvā sammasi, tañca kho ñāṇena phuṭṭhamattaṃ katvā. Tena vuttaṃ ‘‘yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva sammasanto’’ti. Tattha ñāṇena nāma yāvatā neyyaṃ vattitabbaṃ, tāvatā avattanato ‘‘yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viyā’’ti vuttaṃ, anupadadhammavipassanāya abhāvato ‘‘ekadesameva sammasanto’’ti vuttaṃ. Dhammasenāpatinopi yathāvuttasāvakānaṃ vipassanāya bhūmiyeva sammasanacāro. Tattha pana thero sātisayaṃ niravasesaṃ anupadañca sammā vipassi. Tena vuttaṃ ‘‘sāvakānaṃ sammasanacāraṃ nippadesaṃ sammasī’’ti.

    ဧတ္ထ စ သုက္ခဝိပသ္သကာ လောကိယာဘိညပ္ပတ္တာ ပကတိသာဝကာ မဟာသာဝကာ အဂ္ဂသာဝကာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာတိ ဆသု ဇနေသု သုက္ခဝိပသ္သကာနံ ဈာနာဘိညာဟိ အနဓိဂတပညာနေပုညတ္တာ အန္ဓာနံ ဝိယ ဣစ္ဆိတပဒေသောက္ကမနံ ဝိပသ္သနာကာလေ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဓမ္မဘာဝနာ နတ္ထိ, တေ ယထာပရိဂ္ဂဟိတဓမ္မမတ္တေယေဝ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေန္တိ။ လောကိယာဘိညပ္ပတ္တာ ပန ပကတိသာဝကာ ယေန မုခေန ဝိပသ္သနံ အာရဘန္တိ, တတော အညေနပိ ဝိပသ္သနံ ဝိတ္ထာရိကံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ ဝိပုလဉာဏတ္တာ။ မဟာသာဝကာ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နတ္တာ တတော သာတိသယံ ဝိပသ္သနံ ဝိတ္ထာရိကံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ။ အဂ္ဂသာဝကေသု ဒုတိယော အဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိယာ သမာဓာနသ္သ သာတိသယတ္တာ ဝိပသ္သနံ တတောပိ ဝိတ္ထာရိကံ ကရောတိ။ ပဌမော ပန တတောပိ မဟာပညတာယ သာဝကေဟိ အသာဓာရဏံ ကတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ဝိတ္ထာရိကံ ကရောတိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာ တေဟိပိ မဟာဘိနီဟာရတာယ အတ္တနော အဘိနီဟာရာနုရူပံ တတောပိ ဝိတ္ထာရိကံ ဝိပသ္သနံ ကရောန္တိ။ ဗုဒ္ဓာနံ သမ္မဒေဝ ပရိပူရိတပညာပာရမီပဘာဝိတာ သဗ္ဗညုတညာဏာဓိဂမသ္သ အနုရူပာ ယထာ နာမ ကတဝာလဝေဓပရိစယေန သရဘင္ဂသဒိသေန ဓနုဂ္ဂဟေန ခိတ္တော သရော အန္တရာ ရုက္ခလတာဒီသု အသဇ္ဇမာနော လက္ခေယေဝ ပတတိ, န သဇ္ဇတိ န ဝိရဇ္ဇတိ, ဧဝံ အန္တရာ အသဇ္ဇမာနာ အဝိရဇ္ဇမာနာ ဝိပသ္သနာ သမ္မသနီယဓမ္မေသု ယာထာဝတော နာနာနယေဟိ ပဝတ္တတိ, ယံ ‘‘မဟာဝဇိရဉာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

    Ettha ca sukkhavipassakā lokiyābhiññappattā pakatisāvakā mahāsāvakā aggasāvakā paccekabuddhā sammāsambuddhāti chasu janesu sukkhavipassakānaṃ jhānābhiññāhi anadhigatapaññānepuññattā andhānaṃ viya icchitapadesokkamanaṃ vipassanākāle icchiticchitadhammabhāvanā natthi, te yathāpariggahitadhammamatteyeva vipassanaṃ vaḍḍhenti. Lokiyābhiññappattā pana pakatisāvakā yena mukhena vipassanaṃ ārabhanti, tato aññenapi vipassanaṃ vitthārikaṃ kātuṃ sakkonti vipulañāṇattā. Mahāsāvakā abhinīhārasampannattā tato sātisayaṃ vipassanaṃ vitthārikaṃ kātuṃ sakkonti. Aggasāvakesu dutiyo abhinīhārasampattiyā samādhānassa sātisayattā vipassanaṃ tatopi vitthārikaṃ karoti. Paṭhamo pana tatopi mahāpaññatāya sāvakehi asādhāraṇaṃ katvā vipassanaṃ vitthārikaṃ karoti. Paccekabuddhā tehipi mahābhinīhāratāya attano abhinīhārānurūpaṃ tatopi vitthārikaṃ vipassanaṃ karonti. Buddhānaṃ sammadeva paripūritapaññāpāramīpabhāvitā sabbaññutaññāṇādhigamassa anurūpā yathā nāma katavālavedhaparicayena sarabhaṅgasadisena dhanuggahena khitto saro antarā rukkhalatādīsu asajjamāno lakkheyeva patati, na sajjati na virajjati, evaṃ antarā asajjamānā avirajjamānā vipassanā sammasanīyadhammesu yāthāvato nānānayehi pavattati, yaṃ ‘‘mahāvajirañāṇa’’nti vuccati.

    ဧတေသု စ သုက္ခဝိပသ္သကာနံ ဝိပသ္သနာစာရော ခဇ္ဇောတပ္ပဘာသဒိသော, အဘိညပ္ပတ္တပကတိသာဝကာနံ ဒီပပ္ပဘာသဒိသော, မဟာသာဝကာနံ ဥက္ကာပ္ပဘာသဒိသော, အဂ္ဂသာဝကာနံ ဩသဓိတာရကပ္ပဘာသဒိသော, ပစ္စေကဗုဒ္ဓာနံ စန္ဒပ္ပဘာသဒိသော, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာနံ ရသ္မိသဟသ္သပဋိမဏ္ဍိတသရဒသူရိယမဏ္ဍလသဒိသော ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌာတိ။ တထာ သုက္ခဝိပသ္သကာနံ ဝိပသ္သနာစာရော အန္ဓာနံ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဂမနသဒိသော, လောကိယာဘိညပ္ပတ္တပကတိသာဝကာနံ ဒဏ္ဍကသေတုဂမနသဒိသော, မဟာသာဝကာနံ ဇင္ဃသေတုဂမနသဒိသော, အဂ္ဂသာဝကာနံ သကဋသေတုဂမနသဒိသော, ပစ္စေကဗုဒ္ဓာနံ မဟာဇင္ဃမဂ္ဂဂမနသဒိသော, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာနံ မဟာသကဋမဂ္ဂဂမနသဒိသော။ တထာ ဗုဒ္ဓာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာနဉ္စ ဝိပသ္သနာ စိန္တာမယဉာဏသံဝဍ္ဎိတတ္တာ သယမ္ဘူဉာဏဘူတာ, ဣတရေသံ သုတမယဉာဏသံဝဍ္ဎိတတ္တာ ပရောပဒေသသမ္ဘူတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Etesu ca sukkhavipassakānaṃ vipassanācāro khajjotappabhāsadiso, abhiññappattapakatisāvakānaṃ dīpappabhāsadiso, mahāsāvakānaṃ ukkāppabhāsadiso, aggasāvakānaṃ osadhitārakappabhāsadiso, paccekabuddhānaṃ candappabhāsadiso, sammāsambuddhānaṃ rasmisahassapaṭimaṇḍitasaradasūriyamaṇḍalasadiso hutvā upaṭṭhāti. Tathā sukkhavipassakānaṃ vipassanācāro andhānaṃ yaṭṭhikoṭiyā gamanasadiso, lokiyābhiññappattapakatisāvakānaṃ daṇḍakasetugamanasadiso, mahāsāvakānaṃ jaṅghasetugamanasadiso, aggasāvakānaṃ sakaṭasetugamanasadiso, paccekabuddhānaṃ mahājaṅghamaggagamanasadiso, sammāsambuddhānaṃ mahāsakaṭamaggagamanasadiso. Tathā buddhānaṃ paccekabuddhānañca vipassanā cintāmayañāṇasaṃvaḍḍhitattā sayambhūñāṇabhūtā, itaresaṃ sutamayañāṇasaṃvaḍḍhitattā paropadesasambhūtāti veditabbā.

    ဣဒာနိ ဥဘိန္နမ္ပိ ထေရာနံ ပုဗ္ဗယောဂံ ဒသ္သေတုံ ‘‘အတီတေ ကိရာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

    Idāni ubhinnampi therānaṃ pubbayogaṃ dassetuṃ ‘‘atīte kirā’’tiādimāha. Taṃ sabbaṃ uttānatthameva.

    ၆၃. ဂိရိဗ္ဗဇနဂရန္တိ သမန္တာ ပဗ္ဗတပရိက္ခိတ္တံ ဝဇသဒိသံ ဟုတ္ဝာ တိဋ္ဌတီတိ ဂိရိဗ္ဗဇန္တိ ဧဝံလဒ္ဓနာမံ ရာဇဂဟနဂရံ။ ဥသူယနကိရိယာယ ကမ္မဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ဥပယောဂတ္ထေ ဝာ’’တိ ဝုတ္တံ။

    63.Giribbajanagaranti samantā pabbataparikkhittaṃ vajasadisaṃ hutvā tiṭṭhatīti giribbajanti evaṃladdhanāmaṃ rājagahanagaraṃ. Usūyanakiriyāya kammabhāvaṃ sandhāya ‘‘upayogatthe vā’’ti vuttaṃ.

    သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝဂ္ဂပာဠိ • Mahāvaggapāḷi / ၁၄. သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာ • 14. Sāriputtamoggallānapabbajjākathā

    အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာ • Sāriputtamoggallānapabbajjākathā

    ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပဗ္ဗဇ္ဇာကထာဝဏ္ဏနာ • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၁၄. သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာန ပဗ္ဗဇ္ဇာကထာ • 14. Sāriputtamoggallāna pabbajjākathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact