Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානපබ්‌බජ්‌ජාකථාවණ්‌ණනා

    Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā

    60. ඉදානි ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙන සඤ්‌චයො පරිබ්‌බාජකො’’තිආදීසු අපුබ්‌බපදවණ්‌ණනං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ සාරීබ්‍රාහ්‌මණියා පුත්‌තො සාරිපුත්‌තො, මොග්‌ගල්‌ලීබ්‍රාහ්‌මණියා පුත්‌තො මොග්‌ගල්‌ලානො. අම්‌හාකං කිර (අ. නි. අට්‌ඨ. 1.1.189-190; ධ. ප. අට්‌ඨ. 1.10 සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරවත්‌ථු) භගවතො නිබ්‌බත්‌තිතො පුරෙතරමෙව සාරිපුත්‌තො රාජගහනගරස්‌ස අවිදූරෙ උපතිස්‌සගාමෙ සාරීබ්‍රාහ්‌මණියා නාම කුච්‌ඡියං පටිසන්‌ධිං ගණ්‌හි. තංදිවසමෙවස්‌ස සහායොපි රාජගහස්‌සෙව අවිදූරෙ කොලිතගාමෙ මොග්‌ගල්‌ලීබ්‍රාහ්‌මණියා කුච්‌ඡියං පටිසන්‌ධිං ගණ්‌හි. තානි කිර ද්‌වෙපි කුලානි යාව සත්‌තමා කුලපරිවට්‌ටා ආබද්‌ධපටිබද්‌ධසහායානෙව. තෙසං ද්‌වින්‌නං එකදිවසමෙව ගබ්‌භපරිහාරං අදංසු. දසමාසච්‌චයෙන ජාතානම්‌පි තෙසං ඡසට්‌ඨි ධාතියො උපනයිංසු. නාමග්‌ගහණදිවසෙ සාරීබ්‍රාහ්‌මණියා පුත්‌තස්‌ස උපතිස්‌සගාමෙ ජෙට්‌ඨකුලස්‌ස පුත්‌තත්‌තා ‘‘උපතිස්‌සො’’ති නාමං අකංසු, ඉතරස්‌ස කොලිතගාමෙ ජෙට්‌ඨකුලස්‌ස පුත්‌තත්‌තා ‘‘කොලිතො’’ති නාමං අකංසු. තෙන වුත්‌තං ‘‘ගිහිකාලෙ උපතිස්‌සො කොලිතොති එවං පඤ්‌ඤායමානනාමා’’ති.

    60. Idāni ‘‘tena kho pana samayena sañcayo paribbājako’’tiādīsu apubbapadavaṇṇanaṃ dassento ‘‘sāriputtamoggallānā’’tiādimāha. Tattha sārībrāhmaṇiyā putto sāriputto, moggallībrāhmaṇiyā putto moggallāno. Amhākaṃ kira (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190; dha. pa. aṭṭha. 1.10 sāriputtattheravatthu) bhagavato nibbattito puretarameva sāriputto rājagahanagarassa avidūre upatissagāme sārībrāhmaṇiyā nāma kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Taṃdivasamevassa sahāyopi rājagahasseva avidūre kolitagāme moggallībrāhmaṇiyā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Tāni kira dvepi kulāni yāva sattamā kulaparivaṭṭā ābaddhapaṭibaddhasahāyāneva. Tesaṃ dvinnaṃ ekadivasameva gabbhaparihāraṃ adaṃsu. Dasamāsaccayena jātānampi tesaṃ chasaṭṭhi dhātiyo upanayiṃsu. Nāmaggahaṇadivase sārībrāhmaṇiyā puttassa upatissagāme jeṭṭhakulassa puttattā ‘‘upatisso’’ti nāmaṃ akaṃsu, itarassa kolitagāme jeṭṭhakulassa puttattā ‘‘kolito’’ti nāmaṃ akaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘gihikāle upatisso kolitoti evaṃ paññāyamānanāmā’’ti.

    අඩ්‌ඪතෙය්‍යසතමාණවකපරිවාරාති එත්‌ථ පඤ්‌චපඤ්‌චසතමාණවකපරිවාරාතිපි වදන්‌ති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං අඞ්‌ගුත්‌තරනිකායට්‌ඨකථායං (අ. නි. අට්‌ඨ. 1.1.189-190) –

    Aḍḍhateyyasatamāṇavakaparivārāti ettha pañcapañcasatamāṇavakaparivārātipi vadanti. Vuttañhetaṃ aṅguttaranikāyaṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190) –

    ‘‘උපතිස්‌සමාණවකස්‌ස කීළනත්‌ථාය නදිං වා උය්‍යානං වා ගමනකාලෙ පඤ්‌ච සුවණ්‌ණසිවිකාසතානි පරිවාරානි හොන්‌ති, කොලිතමාණවකස්‌ස පඤ්‌ච ආජඤ්‌ඤරථසතානි. ද්‌වෙපි ජනා පඤ්‌චපඤ්‌චමාණවකසතපරිවාරා හොන්‌තී’’ති.

    ‘‘Upatissamāṇavakassa kīḷanatthāya nadiṃ vā uyyānaṃ vā gamanakāle pañca suvaṇṇasivikāsatāni parivārāni honti, kolitamāṇavakassa pañca ājaññarathasatāni. Dvepi janā pañcapañcamāṇavakasataparivārā hontī’’ti.

    රාජගහෙ ච අනුසංවච්‌ඡරං ගිරග්‌ගසමජ්‌ජං නාම හොති. තෙසං ද්‌වින්‌නම්‌පි එකට්‌ඨානෙයෙව මඤ්‌චකං බන්‌ධන්‌ති. ද්‌වෙපි එකතොව නිසීදිත්‌වා සමජ්‌ජං පස්‌සිත්‌වා හසිතබ්‌බට්‌ඨානෙ හසන්‌ති, සංවෙගට්‌ඨානෙ සංවිජ්‌ජන්‌ති, දායං දාතුං යුත්‌තට්‌ඨානෙ දායං දෙන්‌ති. තෙසං ඉමිනාව නියාමෙන එකදිවසං සමජ්‌ජං පස්‌සන්‌තානං පරිපාකගතත්‌තා ඤාණස්‌ස පුරිමදිවසෙසු විය හසිතබ්‌බට්‌ඨානෙ හාසො වා සංවෙගට්‌ඨානෙ සංවිජ්‌ජනං වා දායං දාතුං යුත්‌තට්‌ඨානෙ දායදානං වා නාහොසි. ද්‌වෙපි පන ජනා එවං චින්‌තයිංසු ‘‘කිං එත්‌ථ ඔලොකෙතබ්‌බං අත්‌ථි, සබ්‌බෙපිමෙ අප්‌පත්‌තෙ වස්‌සසතෙ අපණ්‌ණත්‌තිකභාවං ගමිස්‌සන්‌ති, අම්‌හෙහි පන එකං මොක්‌ඛධම්‌මං ගවෙසිතුං වට්‌ටතී’’ති ආරම්‌මණං ගහෙත්‌වා නිසීදිංසු. තතො කොලිතො උපතිස්‌සං ආහ ‘‘සම්‌ම උපතිස්‌ස, න ත්‌වං අඤ්‌ඤදිවසෙසු විය හට්‌ඨපහට්‌ඨො, අනත්‌තමනධාතුකොසි, කිං තෙ සල්‌ලක්‌ඛිත’’න්‌ති. ‘‘සම්‌ම කොලිත, එතෙසං ඔලොකනෙ සාරො නත්‌ථි, නිරත්‌ථකමෙතං, අත්‌තනො මොක්‌ඛධම්‌මං ගවෙසිතුං වට්‌ටතී’’ති ඉදං චින්‌තයන්‌තො නිසින්‌නොම්‌හීති. ත්‌වං පන කස්‌මා අනත්‌තමනොති. සොපි තථෙව ආහ. අථස්‌ස අත්‌තනා සද්‌ධිං එකජ්‌ඣාසයතං ඤත්‌වා උපතිස්‌සො එවමාහ ‘‘අම්‌හාකං උභින්‌නං සුචින්‌තිතං, මොක්‌ඛධම්‌මං පන ගවෙසන්‌තෙහි එකා පබ්‌බජ්‌ජා ලද්‌ධුං වට්‌ටති, කස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බජාමා’’ති.

    Rājagahe ca anusaṃvaccharaṃ giraggasamajjaṃ nāma hoti. Tesaṃ dvinnampi ekaṭṭhāneyeva mañcakaṃ bandhanti. Dvepi ekatova nisīditvā samajjaṃ passitvā hasitabbaṭṭhāne hasanti, saṃvegaṭṭhāne saṃvijjanti, dāyaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne dāyaṃ denti. Tesaṃ imināva niyāmena ekadivasaṃ samajjaṃ passantānaṃ paripākagatattā ñāṇassa purimadivasesu viya hasitabbaṭṭhāne hāso vā saṃvegaṭṭhāne saṃvijjanaṃ vā dāyaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne dāyadānaṃ vā nāhosi. Dvepi pana janā evaṃ cintayiṃsu ‘‘kiṃ ettha oloketabbaṃ atthi, sabbepime appatte vassasate apaṇṇattikabhāvaṃ gamissanti, amhehi pana ekaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti ārammaṇaṃ gahetvā nisīdiṃsu. Tato kolito upatissaṃ āha ‘‘samma upatissa, na tvaṃ aññadivasesu viya haṭṭhapahaṭṭho, anattamanadhātukosi, kiṃ te sallakkhita’’nti. ‘‘Samma kolita, etesaṃ olokane sāro natthi, niratthakametaṃ, attano mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ cintayanto nisinnomhīti. Tvaṃ pana kasmā anattamanoti. Sopi tatheva āha. Athassa attanā saddhiṃ ekajjhāsayataṃ ñatvā upatisso evamāha ‘‘amhākaṃ ubhinnaṃ sucintitaṃ, mokkhadhammaṃ pana gavesantehi ekā pabbajjā laddhuṃ vaṭṭati, kassa santike pabbajāmā’’ti.

    තෙන ඛො පන සමයෙන සඤ්‌චයො පරිබ්‌බාජකො රාජගහෙ පටිවසති මහතියා පරිබ්‌බාජකපරිසාය සද්‌ධිං. තෙ ‘‘තස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බජිස්‌සාමා’’ති පඤ්‌චහි මාණවකසතෙහි සද්‌ධිං සඤ්‌චයස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බජිංසු. තෙසං පබ්‌බජිතකාලතො පට්‌ඨාය සඤ්‌චයො අතිරෙකලාභග්‌ගයසග්‌ගප්‌පත්‌තො අහොසි. තෙ කතිපාහෙනෙව සබ්‌බං සඤ්‌චයස්‌ස සමයං පරිමද්‌දිත්‌වා ‘‘ආචරිය, තුම්‌හාකං ජානනසමයො එත්‌තකොව, උදාහු උත්‌තරිපි අත්‌ථී’’ති පුච්‌ඡිංසු. සඤ්‌චයො ‘‘එත්‌තකොව, සබ්‌බං තුම්‌හෙහි ඤාත’’න්‌ති ආහ. තස්‌ස කථං සුත්‌වා චින්‌තයිංසු ‘‘එවං සති ඉමස්‌ස සන්‌තිකෙ බ්‍රහ්‌මචරියවාසො නිරත්‌ථකො, මයං මොක්‌ඛධම්‌මං ගවෙසිතුං නික්‌ඛන්‌තා, සො ඉමස්‌ස සන්‌තිකෙ උප්‌පාදෙතුං න සක්‌කා, මහා ඛො පන ජම්‌බුදීපො, ගාමනිගමරාජධානියො චරන්‌තා අවස්‌සං මොක්‌ඛධම්‌මදෙසකං ආචරියං ලභිස්‌සාමා’’ති. තෙ තතො පට්‌ඨාය ‘‘යත්‌ථ යත්‌ථ පණ්‌ඩිතා සමණබ්‍රාහ්‌මණා අත්‌ථී’’ති සුණන්‌ති, තත්‌ථ තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා පඤ්‌හසාකච්‌ඡං කරොන්‌ති, තෙහි පුට්‌ඨං පඤ්‌හං අඤ්‌ඤො කථෙතුං සමත්‌ථො නාම නත්‌ථි, තෙ පන තෙසං පඤ්‌හං විස්‌සජ්‌ජෙන්‌ති. එවං සකලජම්‌බුදීපං පරිග්‌ගණ්‌හිත්‌වා නිවත්‌තිත්‌වා සකට්‌ඨානමෙව ආගන්‌ත්‌වා ‘‘සම්‌ම කොලිත, යො පඨමං අමතං අධිගච්‌ඡති , සො ආරොචෙතූ’’ති කතිකං අකංසු. ඉමමෙව වත්‌ථුං සඞ්‌ඛිපිත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො ‘‘තත්‍ර නෙසං මහාජනං දිස්‌වා…පෙ.… කතිකං අකංසූ’’ති ආහ.

    Tena kho pana samayena sañcayo paribbājako rājagahe paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ. Te ‘‘tassa santike pabbajissāmā’’ti pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ sañcayassa santike pabbajiṃsu. Tesaṃ pabbajitakālato paṭṭhāya sañcayo atirekalābhaggayasaggappatto ahosi. Te katipāheneva sabbaṃ sañcayassa samayaṃ parimadditvā ‘‘ācariya, tumhākaṃ jānanasamayo ettakova, udāhu uttaripi atthī’’ti pucchiṃsu. Sañcayo ‘‘ettakova, sabbaṃ tumhehi ñāta’’nti āha. Tassa kathaṃ sutvā cintayiṃsu ‘‘evaṃ sati imassa santike brahmacariyavāso niratthako, mayaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ nikkhantā, so imassa santike uppādetuṃ na sakkā, mahā kho pana jambudīpo, gāmanigamarājadhāniyo carantā avassaṃ mokkhadhammadesakaṃ ācariyaṃ labhissāmā’’ti. Te tato paṭṭhāya ‘‘yattha yattha paṇḍitā samaṇabrāhmaṇā atthī’’ti suṇanti, tattha tattha gantvā pañhasākacchaṃ karonti, tehi puṭṭhaṃ pañhaṃ añño kathetuṃ samattho nāma natthi, te pana tesaṃ pañhaṃ vissajjenti. Evaṃ sakalajambudīpaṃ pariggaṇhitvā nivattitvā sakaṭṭhānameva āgantvā ‘‘samma kolita, yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati , so ārocetū’’ti katikaṃ akaṃsu. Imameva vatthuṃ saṅkhipitvā dassento ‘‘tatra nesaṃ mahājanaṃ disvā…pe… katikaṃ akaṃsū’’ti āha.

    තත්‌ථ ඡන්‌නපරිබ්‌බාජකස්‌සාති සෙතපටධරස්‌ස පරිබ්‌බාජකස්‌ස. තෙන නායං නග්‌ගපරිබ්‌බාජකොති දස්‌සෙති. පාසාදිකෙන අභික්‌කන්‌තෙනාතිආදීසු පාසාදිකෙනාති පසාදාවහෙන සාරුප්‌පෙන සමණානුච්‌ඡවිකෙන. අභික්‌කන්‌තෙනාති ගමනෙන. පටික්‌කන්‌තෙනාති නිවත්‌තනෙන. ආලොකිතෙනාති පුරතො දස්‌සනෙන. විලොකිතෙනාති ඉතො චිතො දස්‌සනෙන. සමිඤ්‌ජිතෙනාති පබ්‌බසඞ්‌කොචනෙන. පසාරිතෙනාති තෙසංයෙව පසාරණෙන. සබ්‌බත්‌ථ ඉත්‌ථම්‌භූතලක්‌ඛණෙ කරණවචනං, තස්‌මා සතිසම්‌පජඤ්‌ඤකෙහි වභිසඞ්‌ඛතත්‌තා පාසාදිකඅභික්‌කන්‌තපටික්‌කන්‌තආලොකිතවිලොකිතසමිඤ්‌ජිතපසාරිතො හුත්‌වාති වුත්‌තං හොති. ඔක්‌ඛිත්‌තචක්‌ඛූති හෙට්‌ඨාඛිත්‌තචක්‌ඛු. ඉරියාපථසම්‌පන්‌නොති තාය පාසාදිකඅභික්‌කන්‌තාදිතාය සම්‌පන්‌නඉරියාපථො. අත්‌ථිකෙහි උපඤ්‌ඤාතන්‌ති ‘‘මරණෙ සති අමතෙනපි භවිතබ්‌බ’’න්‌ති එවං අනුමානඤාණෙන ‘‘අත්‌ථී’’ති උපගතං නිබ්‌බානං නාම, තං මග්‌ගන්‌තො පරියෙසන්‌තො යන්‌නූනාහං ඉමං භික්‌ඛුං පිට්‌ඨිතො පිට්‌ඨිතො අනුබන්‌ධෙය්‍යන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. සුදින්‌නකණ්‌ඩෙ වුත්‌තප්‌පකාරන්‌ති ‘‘දානපතීනං ඝරෙසු සාලා හොන්‌ති, ආසනානි චෙත්‌ථ පඤ්‌ඤත්‌තානි හොන්‌ති, උපට්‌ඨාපිතං උදකකඤ්‌ජියං, තත්‌ථ පබ්‌බජිතා පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා නිසීදිත්‌වා භුඤ්‌ජන්‌ති. සචෙ ඉච්‌ඡන්‌ති, දානපතීනම්‌පි සන්‌තකං ගණ්‌හන්‌ති, තස්‌මා තම්‌පි අඤ්‌ඤතරස්‌ස කුලස්‌ස ඊදිසාය සාලාය අඤ්‌ඤතරං කුට්‌ටමූලන්‌ති වෙදිතබ්‌බ’’න්‌ති එවං වුත්‌තප්‌පකාරං.

    Tattha channaparibbājakassāti setapaṭadharassa paribbājakassa. Tena nāyaṃ naggaparibbājakoti dasseti. Pāsādikena abhikkantenātiādīsu pāsādikenāti pasādāvahena sāruppena samaṇānucchavikena. Abhikkantenāti gamanena. Paṭikkantenāti nivattanena. Ālokitenāti purato dassanena. Vilokitenāti ito cito dassanena. Samiñjitenāti pabbasaṅkocanena. Pasāritenāti tesaṃyeva pasāraṇena. Sabbattha itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ, tasmā satisampajaññakehi vabhisaṅkhatattā pāsādikaabhikkantapaṭikkantaālokitavilokitasamiñjitapasārito hutvāti vuttaṃ hoti. Okkhittacakkhūti heṭṭhākhittacakkhu. Iriyāpathasampannoti tāya pāsādikaabhikkantāditāya sampannairiyāpatho. Atthikehi upaññātanti ‘‘maraṇe sati amatenapi bhavitabba’’nti evaṃ anumānañāṇena ‘‘atthī’’ti upagataṃ nibbānaṃ nāma, taṃ magganto pariyesanto yannūnāhaṃ imaṃ bhikkhuṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandheyyanti sambandho. Sudinnakaṇḍe vuttappakāranti ‘‘dānapatīnaṃ gharesu sālā honti, āsanāni cettha paññattāni honti, upaṭṭhāpitaṃ udakakañjiyaṃ, tattha pabbajitā piṇḍāya caritvā nisīditvā bhuñjanti. Sace icchanti, dānapatīnampi santakaṃ gaṇhanti, tasmā tampi aññatarassa kulassa īdisāya sālāya aññataraṃ kuṭṭamūlanti veditabba’’nti evaṃ vuttappakāraṃ.

    අප්‌පං වා බහුං වා භාසස්‌සූති පරිබ්‌බාජකො ‘‘අහං උපතිස්‌සො නාම, ත්‌වං යථාසත්‌තියා අප්‌පං වා බහුං වා පාවද, එතං නයසතෙන නයසහස්‌සෙන පටිවිජ්‌ඣිතුං මය්‌හං භාරො’’ති චින්‌තෙත්‌වා එවමාහ. නිරොධො ච නිරොධුපායො ච එකදෙසසරූපෙකසෙසනයෙන ‘‘නිරොධො’’ති වුත්‌තොති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘අථ වා’’තිආදිමාහ. පටිපාදෙන්‌තොති නිගමෙන්‌තො. ඉමං ධම්‌මපරියායං සුත්‌වා විරජං වීතමලං ධම්‌මචක්‌ඛුං උදපාදීති එත්‌ථ පරිබ්‌බාජකො පඨමපදද්‌වයමෙව සුත්‌වා සහස්‌සනයසම්‌පන්‌නෙ සොතාපත්‌තිඵලෙ පතිට්‌ඨහි. ඉතරපදද්‌වයං සොතාපන්‌නකාලෙ නිට්‌ඨාසීති වෙදිතබ්‌බං.

    Appaṃ vā bahuṃ vā bhāsassūti paribbājako ‘‘ahaṃ upatisso nāma, tvaṃ yathāsattiyā appaṃ vā bahuṃ vā pāvada, etaṃ nayasatena nayasahassena paṭivijjhituṃ mayhaṃ bhāro’’ti cintetvā evamāha. Nirodho ca nirodhupāyo ca ekadesasarūpekasesanayena ‘‘nirodho’’ti vuttoti dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Paṭipādentoti nigamento. Imaṃ dhammapariyāyaṃ sutvā virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādīti ettha paribbājako paṭhamapadadvayameva sutvā sahassanayasampanne sotāpattiphale patiṭṭhahi. Itarapadadvayaṃ sotāpannakāle niṭṭhāsīti veditabbaṃ.

    බහුකෙහි කප්‌පනහුතෙහීති එත්‌ථ දස දසකානි සතං, දස සතානි සහස්‌සං, සහස්‌සානං සතං සතසහස්‌සං, සතසහස්‌සානං සතං කොටි, කොටිසතසහස්‌සානං සතං පකොටි, පකොටිසතසහස්‌සානං සතං කොටිපකොටි, කොටිපකොටිසතසහස්‌සානං සතං එකනහුතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.

    Bahukehi kappanahutehīti ettha dasa dasakāni sataṃ, dasa satāni sahassaṃ, sahassānaṃ sataṃ satasahassaṃ, satasahassānaṃ sataṃ koṭi, koṭisatasahassānaṃ sataṃ pakoṭi, pakoṭisatasahassānaṃ sataṃ koṭipakoṭi, koṭipakoṭisatasahassānaṃ sataṃ ekanahutanti veditabbaṃ.

    61. අථ ඛො සාරිපුත්‌තො පරිබ්‌බාජකො යෙන මොග්‌ගල්‌ලානො පරිබ්‌බාජකො තෙනුපසඞ්‌කමීති (අ. නි. අට්‌ඨ. 1.1.189-190; ධ. ප. අට්‌ඨ. 1.10 සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරවත්‌ථු) සොතාපන්‌නො හුත්‌වා උපරිවිසෙසෙ අප්‌පවත්‌තන්‌තෙ ‘‘භවිස්‌සති එත්‌ථ කාරණ’’න්‌ති සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා ථෙරං ආහ ‘‘භන්‌තෙ, මා උපරි ධම්‌මදෙසනං වඩ්‌ඪයිත්‌ථ, එත්‌තකමෙව හොතු, කහං අම්‌හාකං සත්‌ථා වසතී’’ති. වෙළුවනෙ පරිබ්‌බාජකාති. ‘‘භන්‌තෙ, තුම්‌හෙ පුරතො යාථ, මය්‌හං එකො සහායකො අත්‌ථි, අම්‌හෙහි ච අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං කතිකා කතා ‘යො පඨමං අමතං අධිගච්‌ඡති, සො ආරොචෙතූ’ති, අහං තං පටිඤ්‌ඤං මොචෙත්‌වා සහායකං ගහෙත්‌වා තුම්‌හාකං ගතමග්‌ගෙනෙව සත්‌ථු සන්‌තිකං ආගමිස්‌සාමී’’ති පඤ්‌චපතිට්‌ඨිතෙන ථෙරස්‌ස පාදෙසු නිපතිත්‌වා තික්‌ඛත්‌තුං පදක්‌ඛිණං කත්‌වා ථෙරං උය්‍යොජෙත්‌වා පරිබ්‌බාජකාරාමාභිමුඛො අගමාසි.

    61.Athakho sāriputto paribbājako yena moggallāno paribbājako tenupasaṅkamīti (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190; dha. pa. aṭṭha. 1.10 sāriputtattheravatthu) sotāpanno hutvā uparivisese appavattante ‘‘bhavissati ettha kāraṇa’’nti sallakkhetvā theraṃ āha ‘‘bhante, mā upari dhammadesanaṃ vaḍḍhayittha, ettakameva hotu, kahaṃ amhākaṃ satthā vasatī’’ti. Veḷuvane paribbājakāti. ‘‘Bhante, tumhe purato yātha, mayhaṃ eko sahāyako atthi, amhehi ca aññamaññaṃ katikā katā ‘yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati, so ārocetū’ti, ahaṃ taṃ paṭiññaṃ mocetvā sahāyakaṃ gahetvā tumhākaṃ gatamaggeneva satthu santikaṃ āgamissāmī’’ti pañcapatiṭṭhitena therassa pādesu nipatitvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā theraṃ uyyojetvā paribbājakārāmābhimukho agamāsi.

    62. සාරිපුත්‌තං පරිබ්‌බාජකං එතදවොචාති ‘‘අජ්‌ජ මය්‌හං සහායස්‌ස මුඛවණ්‌ණො න අඤ්‌ඤදිවසෙසු විය, අද්‌ධා අනෙන අමතං අධිගතං භවිස්‌සතී’’ති අමතාධිගමං පුච්‌ඡන්‌තො එතදවොච. සොපිස්‌ස ‘‘ආමාවුසො, අමතං අධිගත’’න්‌ති පටිජානිත්‌වා සබ්‌බං පවත්‌තිං ආරොචෙත්‌වා තමෙව ගාථං අභාසි. ගාථාපරියොසානෙ මොග්‌ගල්‌ලානො පරිබ්‌බාජකො සොතාපත්‌තිඵලෙ පතිට්‌ඨහි. තෙන වුත්‌තං ‘‘අථ ඛො මොග්‌ගල්‌ලානස්‌ස පරිබ්‌බාජකස්‌ස…පෙ.… ධම්‌මචක්‌ඛුං උදපාදී’’ති. ගච්‌ඡාම මයං, ආවුසො, භගවතො සන්‌තිකෙති ‘‘කහං සම්‌ම සත්‌ථා වසතී’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘වෙළුවනෙ කිර සම්‌ම, එවං නො ආචරියෙන අස්‌සජිත්‌ථෙරෙන කථිත’’න්‌ති වුත්‌තෙ එවමාහ.

    62.Sāriputtaṃ paribbājakaṃ etadavocāti ‘‘ajja mayhaṃ sahāyassa mukhavaṇṇo na aññadivasesu viya, addhā anena amataṃ adhigataṃ bhavissatī’’ti amatādhigamaṃ pucchanto etadavoca. Sopissa ‘‘āmāvuso, amataṃ adhigata’’nti paṭijānitvā sabbaṃ pavattiṃ ārocetvā tameva gāthaṃ abhāsi. Gāthāpariyosāne moggallāno paribbājako sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho moggallānassa paribbājakassa…pe… dhammacakkhuṃ udapādī’’ti. Gacchāma mayaṃ, āvuso, bhagavato santiketi ‘‘kahaṃ samma satthā vasatī’’ti pucchitvā ‘‘veḷuvane kira samma, evaṃ no ācariyena assajittherena kathita’’nti vutte evamāha.

    සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරො ච නාමෙස සදාපි ආචරියපූජකොව, තස්‌මා සහායං මොග්‌ගල්‌ලානං පරිබ්‌බාජකං එවමාහ ‘‘අම්‌හෙහි අධිගතං අමතං අම්‌හාකං ආචරියස්‌ස සඤ්‌චයපරිබ්‌බාජකස්‌සපි කථෙස්‌සාම, බුජ්‌ඣමානො පටිවිජ්‌ඣිස්‌සති, අප්‌පටිවිජ්‌ඣන්‌තො අම්‌හාකං සද්‌දහිත්‌වා සත්‌ථු සන්‌තිකං ගමිස්‌සති, බුද්‌ධානං දෙසනං සුත්‌වා මග්‌ගඵලප්‌පටිවෙධං කරිස්‌සතී’’ති. තතො ද්‌වෙපි ජනා සඤ්‌චයස්‌ස සන්‌තිකං අගමංසු. තෙන වුත්‌තං ‘‘අථ ඛො සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානා යෙන සඤ්‌චයො පරිබ්‌බාජකො තෙනුපසඞ්‌කමිංසූ’’ති. උපසඞ්‌කමිත්‌වා ච ‘‘ආචරිය, ත්‌වං කිං කරොසි, ලොකෙ බුද්‌ධො උප්‌පන්‌නො, ස්‌වාක්‌ඛාතො ධම්‌මො, සුප්‌පටිපන්‌නො සඞ්‌ඝො, ආයාම දසබලං පස්‌සිස්‌සාමා’’ති. සො ‘‘කිං වදථ තාතා’’ති තෙපි වාරෙත්‌වා ලාභග්‌ගයසග්‌ගප්‌පවත්‌තිමෙව නෙසං දීපෙති. තෙ ‘‘අම්‌හාකං එවරූපො අන්‌තෙවාසිකවාසො නිච්‌චමෙව හොතු, තුම්‌හාකං පන ගමනං වා අගමනං වා ජානාථා’’ති ආහංසු. සඤ්‌චයො ‘‘ඉමෙ එත්‌තකං ජානන්‌තා මම වචනං න කරිස්‌සන්‌තී’’ති ඤත්‌වා ‘‘ගච්‌ඡථ තුම්‌හෙ තාතා, අහං මහල්‌ලකකාලෙ අන්‌තෙවාසිකවාසං වසිතුං න සක්‌කොමී’’ති ආහ. තෙ අනෙකෙහිපි කාරණසතෙහි තං බොධෙතුං අසක්‌කොන්‌තා අත්‌තනො ඔවාදෙ වත්‌තමානං ජනං ආදාය වෙළුවනං අගමංසු. පඤ්‌චසු අන්‌තෙවාසිකසතෙසු අඩ්‌ඪතෙය්‍යසතා නිවත්‌තිංසු, අඩ්‌ඪතෙය්‍යසතා තෙහි සද්‌ධිං අගමංසු. තෙන වුත්‌තං ‘‘අථ ඛො සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානා තානි අඩ්‌ඪතෙය්‍යානි පරිබ්‌බාජකසතානි ආදාය යෙන වෙළුවනං තෙනුපසඞ්‌කමිංසූ’’ති.

    Sāriputtatthero ca nāmesa sadāpi ācariyapūjakova, tasmā sahāyaṃ moggallānaṃ paribbājakaṃ evamāha ‘‘amhehi adhigataṃ amataṃ amhākaṃ ācariyassa sañcayaparibbājakassapi kathessāma, bujjhamāno paṭivijjhissati, appaṭivijjhanto amhākaṃ saddahitvā satthu santikaṃ gamissati, buddhānaṃ desanaṃ sutvā maggaphalappaṭivedhaṃ karissatī’’ti. Tato dvepi janā sañcayassa santikaṃ agamaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho sāriputtamoggallānā yena sañcayo paribbājako tenupasaṅkamiṃsū’’ti. Upasaṅkamitvā ca ‘‘ācariya, tvaṃ kiṃ karosi, loke buddho uppanno, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho, āyāma dasabalaṃ passissāmā’’ti. So ‘‘kiṃ vadatha tātā’’ti tepi vāretvā lābhaggayasaggappavattimeva nesaṃ dīpeti. Te ‘‘amhākaṃ evarūpo antevāsikavāso niccameva hotu, tumhākaṃ pana gamanaṃ vā agamanaṃ vā jānāthā’’ti āhaṃsu. Sañcayo ‘‘ime ettakaṃ jānantā mama vacanaṃ na karissantī’’ti ñatvā ‘‘gacchatha tumhe tātā, ahaṃ mahallakakāle antevāsikavāsaṃ vasituṃ na sakkomī’’ti āha. Te anekehipi kāraṇasatehi taṃ bodhetuṃ asakkontā attano ovāde vattamānaṃ janaṃ ādāya veḷuvanaṃ agamaṃsu. Pañcasu antevāsikasatesu aḍḍhateyyasatā nivattiṃsu, aḍḍhateyyasatā tehi saddhiṃ agamaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho sāriputtamoggallānā tāni aḍḍhateyyāni paribbājakasatāni ādāya yena veḷuvanaṃ tenupasaṅkamiṃsū’’ti.

    විමුත්‌තෙති යථාවුත්‌තලක්‌ඛණෙ නිබ්‌බානෙ තදාරම්‌මණාය ඵලවිමුත්‌තියා අධිමුත්‌තෙ නෙ සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානෙ බ්‍යාකාසීති සම්‌බන්‌ධො.

    Vimutteti yathāvuttalakkhaṇe nibbāne tadārammaṇāya phalavimuttiyā adhimutte ne sāriputtamoggallāne byākāsīti sambandho.

    එවං බ්‍යාකරිත්‌වා ච සත්‌ථා චතුපරිසමජ්‌ඣෙ ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො නෙසං පරිසාය චරියවසෙන ධම්‌මදෙසනං වඩ්‌ඪෙසි, ඨපෙත්‌වා ද්‌වෙ අග්‌ගසාවකෙ සබ්‌බෙපි අඩ්‌ඪතෙය්‍යසතා පරිබ්‌බාජකා අරහත්‌තං පාපුණිංසු. සත්‌ථා ‘‘එථ භික්‌ඛවො’’ති හත්‌ථං පසාරෙසි, සබ්‌බෙසං කෙසමස්‌සු අන්‌තරධායි, ඉද්‌ධිමයපත්‌තචීවරං කායපටිබද්‌ධං අහොසි. අග්‌ගසාවකානම්‌පි ඉද්‌ධිමයපත්‌තචීවරං ආගතං, උපරිමග්‌ගත්‌තයකිච්‌චං පන න නිට්‌ඨාති. කස්‌මා? සාවකපාරමීඤාණස්‌ස මහන්‌තතාය. අථායස්‌මා මහාමොග්‌ගල්‌ලානො පබ්‌බජිතදිවසතො සත්‌තමෙ දිවසෙ මගධරට්‌ඨෙ කල්‌ලවාළගාමකං උපනිස්‌සාය සමණධම්‌මං කරොන්‌තො ථිනමිද්‌ධං ඔක්‌කමන්‌තො සත්‌ථාරා සංවෙජිතො ථිනමිද්‌ධං විනොදෙත්‌වා තථාගතෙන දින්‌නං ධාතුකම්‌මට්‌ඨානං සුණන්‌තොව උපරිමග්‌ගත්‌තයකිච්‌චං නිට්‌ඨාපෙත්‌වා සාවකපාරමීඤාණස්‌ස මත්‌ථකං පත්‌තො. සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරොපි පබ්‌බජිතදිවසතො අද්‌ධමාසං අතික්‌කමිත්‌වා සත්‌ථාරා සද්‌ධිං තමෙව රාජගහං උපනිස්‌සාය සූකරඛතලෙණෙ විහරන්‌තො අත්‌තනො භාගිනෙය්‍යස්‌ස දීඝනඛපරිබ්‌බාජකස්‌ස වෙදනාපරිග්‌ගහසුත්‌තන්‌තෙ දෙසියමානෙ සුත්‌තානුසාරෙන ඤාණං පෙසෙත්‌වා පරස්‌ස වඩ්‌ඪිතභත්‌තං භුඤ්‌ජන්‌තො විය සාවකපාරමීඤාණස්‌ස මත්‌ථකං පත්‌තො. තෙනෙවාහ ‘‘මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො සත්‌තහි දිවසෙහි අරහත්‌තෙ පතිට්‌ඨිතො, සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරො අද්‌ධමාසෙනා’’ති.

    Evaṃ byākaritvā ca satthā catuparisamajjhe dhammaṃ desento nesaṃ parisāya cariyavasena dhammadesanaṃ vaḍḍhesi, ṭhapetvā dve aggasāvake sabbepi aḍḍhateyyasatā paribbājakā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Satthā ‘‘etha bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi, sabbesaṃ kesamassu antaradhāyi, iddhimayapattacīvaraṃ kāyapaṭibaddhaṃ ahosi. Aggasāvakānampi iddhimayapattacīvaraṃ āgataṃ, uparimaggattayakiccaṃ pana na niṭṭhāti. Kasmā? Sāvakapāramīñāṇassa mahantatāya. Athāyasmā mahāmoggallāno pabbajitadivasato sattame divase magadharaṭṭhe kallavāḷagāmakaṃ upanissāya samaṇadhammaṃ karonto thinamiddhaṃ okkamanto satthārā saṃvejito thinamiddhaṃ vinodetvā tathāgatena dinnaṃ dhātukammaṭṭhānaṃ suṇantova uparimaggattayakiccaṃ niṭṭhāpetvā sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patto. Sāriputtattheropi pabbajitadivasato addhamāsaṃ atikkamitvā satthārā saddhiṃ tameva rājagahaṃ upanissāya sūkarakhataleṇe viharanto attano bhāgineyyassa dīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasuttante desiyamāne suttānusārena ñāṇaṃ pesetvā parassa vaḍḍhitabhattaṃ bhuñjanto viya sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patto. Tenevāha ‘‘mahāmoggallānatthero sattahi divasehi arahatte patiṭṭhito, sāriputtatthero addhamāsenā’’ti.

    යදිපි මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො න චිරස්‌සෙව අරහත්‌තං පත්‌තො, ධම්‌මසෙනාපති තතො චිරෙන, එවං සන්‌තෙපි සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරොව මහාපඤ්‌ඤතරො. මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො හි සාවකානං සම්‌මසනචාරං යට්‌ඨිකොටියා උප්‌පීළෙන්‌තො විය එකදෙසමෙව සම්‌මසන්‌තො සත්‌ත දිවසෙ වායමිත්‌වා අරහත්‌තං පත්‌තො. සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරො ඨපෙත්‌වා බුද්‌ධානං පච්‌චෙකබුද්‌ධානඤ්‌ච සම්‌මසනචාරං සාවකානං සම්‌මසනචාරං නිප්‌පදෙසං සම්‌මසි, එවං සම්‌මසන්‌තො අද්‌ධමාසං වායමි. උක්‌කංසගතස්‌ස සාවකානං සම්‌මසනචාරස්‌ස නිප්‌පදෙසෙන පවත්‌තියමානත්‌තා සාවකපාරමීඤාණස්‌ස ච තථා පරිපාචෙතබ්‌බත්‌තා. යථා හි පුරිසො ‘‘වෙණුයට්‌ඨිං ගණ්‌හිස්‌සාමී’’ති මහාජටං වෙණුං දිස්‌වා ‘‘ජටං ඡින්‌දන්‌තස්‌ස පපඤ්‌චො භවිස්‌සතී’’ති අන්‌තරෙන හත්‌ථං පවෙසෙත්‌වා සම්‌පත්‌තමෙව යට්‌ඨිං මූලෙ ච අග්‌ගෙ ච ඡින්‌දිත්‌වා ආදාය පක්‌කමෙය්‍ය, සො කිඤ්‌චාපි පඨමතරං ගච්‌ඡති, යට්‌ඨිං පන සාරං වා උජුං වා න ලභති. අපරො තථාරූපමෙව වෙණුං දිස්‌වා සචෙ සම්‌පත්‌තයට්‌ඨිං ගණ්‌හිස්‌සාමි, සාරං වා උජුං වා න ලභිස්‌සාමීති කච්‌ඡං බන්‌ධිත්‌වා මහන්‌තෙන සත්‌ථෙන වෙණුජටං ඡින්‌දිත්‌වා සාරා චෙව උජූ ච යට්‌ඨියො උච්‌චිනිත්‌වා ආදාය පක්‌කමෙය්‍ය, අයං කිඤ්‌චාපි පච්‌ඡා ගච්‌ඡති, යට්‌ඨියො පන සාරා චෙව උජූ ච ලභති, එවංසම්‌පදමිදං ඉමෙසං ද්‌වින්‌නං ථෙරානං පධානං.

    Yadipi mahāmoggallānatthero na cirasseva arahattaṃ patto, dhammasenāpati tato cirena, evaṃ santepi sāriputtattherova mahāpaññataro. Mahāmoggallānatthero hi sāvakānaṃ sammasanacāraṃ yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva sammasanto satta divase vāyamitvā arahattaṃ patto. Sāriputtatthero ṭhapetvā buddhānaṃ paccekabuddhānañca sammasanacāraṃ sāvakānaṃ sammasanacāraṃ nippadesaṃ sammasi, evaṃ sammasanto addhamāsaṃ vāyami. Ukkaṃsagatassa sāvakānaṃ sammasanacārassa nippadesena pavattiyamānattā sāvakapāramīñāṇassa ca tathā paripācetabbattā. Yathā hi puriso ‘‘veṇuyaṭṭhiṃ gaṇhissāmī’’ti mahājaṭaṃ veṇuṃ disvā ‘‘jaṭaṃ chindantassa papañco bhavissatī’’ti antarena hatthaṃ pavesetvā sampattameva yaṭṭhiṃ mūle ca agge ca chinditvā ādāya pakkameyya, so kiñcāpi paṭhamataraṃ gacchati, yaṭṭhiṃ pana sāraṃ vā ujuṃ vā na labhati. Aparo tathārūpameva veṇuṃ disvā sace sampattayaṭṭhiṃ gaṇhissāmi, sāraṃ vā ujuṃ vā na labhissāmīti kacchaṃ bandhitvā mahantena satthena veṇujaṭaṃ chinditvā sārā ceva ujū ca yaṭṭhiyo uccinitvā ādāya pakkameyya, ayaṃ kiñcāpi pacchā gacchati, yaṭṭhiyo pana sārā ceva ujū ca labhati, evaṃsampadamidaṃ imesaṃ dvinnaṃ therānaṃ padhānaṃ.

    සම්‌මසනචාරො ච නාමෙත්‌ථ විපස්‌සනාභූමි වෙදිතබ්‌බා සම්‌මසනං චරති එත්‌ථාති සම්‌මසනචාරොති කත්‌වා. තත්‌ථ බුද්‌ධානං සම්‌මසනචාරො දසසහස්‌සලොකධාතුයං සත්‌තසන්‌තානගතා අනින්‌ද්‍රියබද්‌ධා ච සඞ්‌ඛාරාති වදන්‌ති. කොටිසතසහස්‌සචක්‌කවාළෙසූති අපරෙ. තථා හි අත්‌තනියවසෙන පටිච්‌චසමුප්‌පාදනයං ඔතරිත්‌වා ඡත්‌තිංසකොටිසතසහස්‌සමුඛෙන බුද්‌ධානං මහාවජිරඤාණං පවත්‌තං. පච්‌චෙකබුද්‌ධානං සසන්‌තානගතෙහි සද්‌ධිං මජ්‌ඣිමදෙසවාසීසත්‌තසන්‌තානගතා අනින්‌ද්‍රියබද්‌ධා ච සඞ්‌ඛාරා සම්‌මසනචාරොති වදන්‌ති. ජම්‌බුදීපවාසීසන්‌තානගතාති කෙචි. සසන්‌තානගතෙ සබ්‌බධම්‌මෙ පරසන්‌තානගතෙ ච සන්‌තානවිභාගං අකත්‌වා බහිද්‌ධාභාවසාමඤ්‌ඤතො සම්‌මසනං, අයං සාවකානං සම්‌මසනචාරො. මොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො පන බහිද්‌ධා ධම්‌මෙපි සසන්‌තානවිභාගෙන කෙචි කෙචි උද්‌ධරිත්‌වා සම්‌මසි, තඤ්‌ච ඛො ඤාණෙන ඵුට්‌ඨමත්‌තං කත්‌වා. තෙන වුත්‌තං ‘‘යට්‌ඨිකොටියා උප්‌පීළෙන්‌තො විය එකදෙසමෙව සම්‌මසන්‌තො’’ති. තත්‌ථ ඤාණෙන නාම යාවතා නෙය්‍යං වත්‌තිතබ්‌බං, තාවතා අවත්‌තනතො ‘‘යට්‌ඨිකොටියා උප්‌පීළෙන්‌තො වියා’’ති වුත්‌තං, අනුපදධම්‌මවිපස්‌සනාය අභාවතො ‘‘එකදෙසමෙව සම්‌මසන්‌තො’’ති වුත්‌තං. ධම්‌මසෙනාපතිනොපි යථාවුත්‌තසාවකානං විපස්‌සනාය භූමියෙව සම්‌මසනචාරො. තත්‌ථ පන ථෙරො සාතිසයං නිරවසෙසං අනුපදඤ්‌ච සම්‌මා විපස්‌සි. තෙන වුත්‌තං ‘‘සාවකානං සම්‌මසනචාරං නිප්‌පදෙසං සම්‌මසී’’ති.

    Sammasanacāro ca nāmettha vipassanābhūmi veditabbā sammasanaṃ carati etthāti sammasanacāroti katvā. Tattha buddhānaṃ sammasanacāro dasasahassalokadhātuyaṃ sattasantānagatā anindriyabaddhā ca saṅkhārāti vadanti. Koṭisatasahassacakkavāḷesūti apare. Tathā hi attaniyavasena paṭiccasamuppādanayaṃ otaritvā chattiṃsakoṭisatasahassamukhena buddhānaṃ mahāvajirañāṇaṃ pavattaṃ. Paccekabuddhānaṃ sasantānagatehi saddhiṃ majjhimadesavāsīsattasantānagatā anindriyabaddhā ca saṅkhārā sammasanacāroti vadanti. Jambudīpavāsīsantānagatāti keci. Sasantānagate sabbadhamme parasantānagate ca santānavibhāgaṃ akatvā bahiddhābhāvasāmaññato sammasanaṃ, ayaṃ sāvakānaṃ sammasanacāro. Moggallānatthero pana bahiddhā dhammepi sasantānavibhāgena keci keci uddharitvā sammasi, tañca kho ñāṇena phuṭṭhamattaṃ katvā. Tena vuttaṃ ‘‘yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva sammasanto’’ti. Tattha ñāṇena nāma yāvatā neyyaṃ vattitabbaṃ, tāvatā avattanato ‘‘yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viyā’’ti vuttaṃ, anupadadhammavipassanāya abhāvato ‘‘ekadesameva sammasanto’’ti vuttaṃ. Dhammasenāpatinopi yathāvuttasāvakānaṃ vipassanāya bhūmiyeva sammasanacāro. Tattha pana thero sātisayaṃ niravasesaṃ anupadañca sammā vipassi. Tena vuttaṃ ‘‘sāvakānaṃ sammasanacāraṃ nippadesaṃ sammasī’’ti.

    එත්‌ථ ච සුක්‌ඛවිපස්‌සකා ලොකියාභිඤ්‌ඤප්‌පත්‌තා පකතිසාවකා මහාසාවකා අග්‌ගසාවකා පච්‌චෙකබුද්‌ධා සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධාති ඡසු ජනෙසු සුක්‌ඛවිපස්‌සකානං ඣානාභිඤ්‌ඤාහි අනධිගතපඤ්‌ඤානෙපුඤ්‌ඤත්‌තා අන්‌ධානං විය ඉච්‌ඡිතපදෙසොක්‌කමනං විපස්‌සනාකාලෙ ඉච්‌ඡිතිච්‌ඡිතධම්‌මභාවනා නත්‌ථි, තෙ යථාපරිග්‌ගහිතධම්‌මමත්‌තෙයෙව විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙන්‌ති. ලොකියාභිඤ්‌ඤප්‌පත්‌තා පන පකතිසාවකා යෙන මුඛෙන විපස්‌සනං ආරභන්‌ති, තතො අඤ්‌ඤෙනපි විපස්‌සනං විත්‌ථාරිකං කාතුං සක්‌කොන්‌ති විපුලඤාණත්‌තා. මහාසාවකා අභිනීහාරසම්‌පන්‌නත්‌තා තතො සාතිසයං විපස්‌සනං විත්‌ථාරිකං කාතුං සක්‌කොන්‌ති. අග්‌ගසාවකෙසු දුතියො අභිනීහාරසම්‌පත්‌තියා සමාධානස්‌ස සාතිසයත්‌තා විපස්‌සනං තතොපි විත්‌ථාරිකං කරොති. පඨමො පන තතොපි මහාපඤ්‌ඤතාය සාවකෙහි අසාධාරණං කත්‌වා විපස්‌සනං විත්‌ථාරිකං කරොති. පච්‌චෙකබුද්‌ධා තෙහිපි මහාභිනීහාරතාය අත්‌තනො අභිනීහාරානුරූපං තතොපි විත්‌ථාරිකං විපස්‌සනං කරොන්‌ති. බුද්‌ධානං සම්‌මදෙව පරිපූරිතපඤ්‌ඤාපාරමීපභාවිතා සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණාධිගමස්‌ස අනුරූපා යථා නාම කතවාලවෙධපරිචයෙන සරභඞ්‌ගසදිසෙන ධනුග්‌ගහෙන ඛිත්‌තො සරො අන්‌තරා රුක්‌ඛලතාදීසු අසජ්‌ජමානො ලක්‌ඛෙයෙව පතති, න සජ්‌ජති න විරජ්‌ජති, එවං අන්‌තරා අසජ්‌ජමානා අවිරජ්‌ජමානා විපස්‌සනා සම්‌මසනීයධම්‌මෙසු යාථාවතො නානානයෙහි පවත්‌තති, යං ‘‘මහාවජිරඤාණ’’න්‌ති වුච්‌චති.

    Ettha ca sukkhavipassakā lokiyābhiññappattā pakatisāvakā mahāsāvakā aggasāvakā paccekabuddhā sammāsambuddhāti chasu janesu sukkhavipassakānaṃ jhānābhiññāhi anadhigatapaññānepuññattā andhānaṃ viya icchitapadesokkamanaṃ vipassanākāle icchiticchitadhammabhāvanā natthi, te yathāpariggahitadhammamatteyeva vipassanaṃ vaḍḍhenti. Lokiyābhiññappattā pana pakatisāvakā yena mukhena vipassanaṃ ārabhanti, tato aññenapi vipassanaṃ vitthārikaṃ kātuṃ sakkonti vipulañāṇattā. Mahāsāvakā abhinīhārasampannattā tato sātisayaṃ vipassanaṃ vitthārikaṃ kātuṃ sakkonti. Aggasāvakesu dutiyo abhinīhārasampattiyā samādhānassa sātisayattā vipassanaṃ tatopi vitthārikaṃ karoti. Paṭhamo pana tatopi mahāpaññatāya sāvakehi asādhāraṇaṃ katvā vipassanaṃ vitthārikaṃ karoti. Paccekabuddhā tehipi mahābhinīhāratāya attano abhinīhārānurūpaṃ tatopi vitthārikaṃ vipassanaṃ karonti. Buddhānaṃ sammadeva paripūritapaññāpāramīpabhāvitā sabbaññutaññāṇādhigamassa anurūpā yathā nāma katavālavedhaparicayena sarabhaṅgasadisena dhanuggahena khitto saro antarā rukkhalatādīsu asajjamāno lakkheyeva patati, na sajjati na virajjati, evaṃ antarā asajjamānā avirajjamānā vipassanā sammasanīyadhammesu yāthāvato nānānayehi pavattati, yaṃ ‘‘mahāvajirañāṇa’’nti vuccati.

    එතෙසු ච සුක්‌ඛවිපස්‌සකානං විපස්‌සනාචාරො ඛජ්‌ජොතප්‌පභාසදිසො, අභිඤ්‌ඤප්‌පත්‌තපකතිසාවකානං දීපප්‌පභාසදිසො, මහාසාවකානං උක්‌කාප්‌පභාසදිසො, අග්‌ගසාවකානං ඔසධිතාරකප්‌පභාසදිසො, පච්‌චෙකබුද්‌ධානං චන්‌දප්‌පභාසදිසො, සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධානං රස්‌මිසහස්‌සපටිමණ්‌ඩිතසරදසූරියමණ්‌ඩලසදිසො හුත්‌වා උපට්‌ඨාති. තථා සුක්‌ඛවිපස්‌සකානං විපස්‌සනාචාරො අන්‌ධානං යට්‌ඨිකොටියා ගමනසදිසො, ලොකියාභිඤ්‌ඤප්‌පත්‌තපකතිසාවකානං දණ්‌ඩකසෙතුගමනසදිසො, මහාසාවකානං ජඞ්‌ඝසෙතුගමනසදිසො, අග්‌ගසාවකානං සකටසෙතුගමනසදිසො, පච්‌චෙකබුද්‌ධානං මහාජඞ්‌ඝමග්‌ගගමනසදිසො, සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධානං මහාසකටමග්‌ගගමනසදිසො. තථා බුද්‌ධානං පච්‌චෙකබුද්‌ධානඤ්‌ච විපස්‌සනා චින්‌තාමයඤාණසංවඩ්‌ඪිතත්‌තා සයම්‌භූඤාණභූතා, ඉතරෙසං සුතමයඤාණසංවඩ්‌ඪිතත්‌තා පරොපදෙසසම්‌භූතාති වෙදිතබ්‌බා.

    Etesu ca sukkhavipassakānaṃ vipassanācāro khajjotappabhāsadiso, abhiññappattapakatisāvakānaṃ dīpappabhāsadiso, mahāsāvakānaṃ ukkāppabhāsadiso, aggasāvakānaṃ osadhitārakappabhāsadiso, paccekabuddhānaṃ candappabhāsadiso, sammāsambuddhānaṃ rasmisahassapaṭimaṇḍitasaradasūriyamaṇḍalasadiso hutvā upaṭṭhāti. Tathā sukkhavipassakānaṃ vipassanācāro andhānaṃ yaṭṭhikoṭiyā gamanasadiso, lokiyābhiññappattapakatisāvakānaṃ daṇḍakasetugamanasadiso, mahāsāvakānaṃ jaṅghasetugamanasadiso, aggasāvakānaṃ sakaṭasetugamanasadiso, paccekabuddhānaṃ mahājaṅghamaggagamanasadiso, sammāsambuddhānaṃ mahāsakaṭamaggagamanasadiso. Tathā buddhānaṃ paccekabuddhānañca vipassanā cintāmayañāṇasaṃvaḍḍhitattā sayambhūñāṇabhūtā, itaresaṃ sutamayañāṇasaṃvaḍḍhitattā paropadesasambhūtāti veditabbā.

    ඉදානි උභින්‌නම්‌පි ථෙරානං පුබ්‌බයොගං දස්‌සෙතුං ‘‘අතීතෙ කිරා’’තිආදිමාහ. තං සබ්‌බං උත්‌තානත්‌ථමෙව.

    Idāni ubhinnampi therānaṃ pubbayogaṃ dassetuṃ ‘‘atīte kirā’’tiādimāha. Taṃ sabbaṃ uttānatthameva.

    63. ගිරිබ්‌බජනගරන්‌ති සමන්‌තා පබ්‌බතපරික්‌ඛිත්‌තං වජසදිසං හුත්‌වා තිට්‌ඨතීති ගිරිබ්‌බජන්‌ති එවංලද්‌ධනාමං රාජගහනගරං. උසූයනකිරියාය කම්‌මභාවං සන්‌ධාය ‘‘උපයොගත්‌ථෙ වා’’ති වුත්‌තං.

    63.Giribbajanagaranti samantā pabbataparikkhittaṃ vajasadisaṃ hutvā tiṭṭhatīti giribbajanti evaṃladdhanāmaṃ rājagahanagaraṃ. Usūyanakiriyāya kammabhāvaṃ sandhāya ‘‘upayogatthe vā’’ti vuttaṃ.

    සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානපබ්‌බජ්‌ජාකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi / 14. සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානපබ්‌බජ්‌ජාකථා • 14. Sāriputtamoggallānapabbajjākathā

    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානපබ්‌බජ්‌ජාකථා • Sāriputtamoggallānapabbajjākathā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානපබ්‌බජ්‌ජාකථාවණ්‌ණනා • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලානපබ්‌බජ්‌ජාකථාවණ්‌ණනා • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 14. සාරිපුත්‌තමොග්‌ගල්‌ලාන පබ්‌බජ්‌ජාකථා • 14. Sāriputtamoggallāna pabbajjākathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact