Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനപബ്ബജ്ജാകഥാവണ്ണനാ

    Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā

    ൬൦. ഇദാനി ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന സഞ്ചയോ പരിബ്ബാജകോ’’തിആദീസു അപുബ്ബപദവണ്ണനം ദസ്സേന്തോ ‘‘സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ സാരീബ്രാഹ്മണിയാ പുത്തോ സാരിപുത്തോ, മോഗ്ഗല്ലീബ്രാഹ്മണിയാ പുത്തോ മോഗ്ഗല്ലാനോ. അമ്ഹാകം കിര (അ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൧.൧൮൯-൧൯൦; ധ॰ പ॰ അട്ഠ॰ ൧.൧൦ സാരിപുത്തത്ഥേരവത്ഥു) ഭഗവതോ നിബ്ബത്തിതോ പുരേതരമേവ സാരിപുത്തോ രാജഗഹനഗരസ്സ അവിദൂരേ ഉപതിസ്സഗാമേ സാരീബ്രാഹ്മണിയാ നാമ കുച്ഛിയം പടിസന്ധിം ഗണ്ഹി. തംദിവസമേവസ്സ സഹായോപി രാജഗഹസ്സേവ അവിദൂരേ കോലിതഗാമേ മോഗ്ഗല്ലീബ്രാഹ്മണിയാ കുച്ഛിയം പടിസന്ധിം ഗണ്ഹി. താനി കിര ദ്വേപി കുലാനി യാവ സത്തമാ കുലപരിവട്ടാ ആബദ്ധപടിബദ്ധസഹായാനേവ. തേസം ദ്വിന്നം ഏകദിവസമേവ ഗബ്ഭപരിഹാരം അദംസു. ദസമാസച്ചയേന ജാതാനമ്പി തേസം ഛസട്ഠി ധാതിയോ ഉപനയിംസു. നാമഗ്ഗഹണദിവസേ സാരീബ്രാഹ്മണിയാ പുത്തസ്സ ഉപതിസ്സഗാമേ ജേട്ഠകുലസ്സ പുത്തത്താ ‘‘ഉപതിസ്സോ’’തി നാമം അകംസു, ഇതരസ്സ കോലിതഗാമേ ജേട്ഠകുലസ്സ പുത്തത്താ ‘‘കോലിതോ’’തി നാമം അകംസു. തേന വുത്തം ‘‘ഗിഹികാലേ ഉപതിസ്സോ കോലിതോതി ഏവം പഞ്ഞായമാനനാമാ’’തി.

    60. Idāni ‘‘tena kho pana samayena sañcayo paribbājako’’tiādīsu apubbapadavaṇṇanaṃ dassento ‘‘sāriputtamoggallānā’’tiādimāha. Tattha sārībrāhmaṇiyā putto sāriputto, moggallībrāhmaṇiyā putto moggallāno. Amhākaṃ kira (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190; dha. pa. aṭṭha. 1.10 sāriputtattheravatthu) bhagavato nibbattito puretarameva sāriputto rājagahanagarassa avidūre upatissagāme sārībrāhmaṇiyā nāma kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Taṃdivasamevassa sahāyopi rājagahasseva avidūre kolitagāme moggallībrāhmaṇiyā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Tāni kira dvepi kulāni yāva sattamā kulaparivaṭṭā ābaddhapaṭibaddhasahāyāneva. Tesaṃ dvinnaṃ ekadivasameva gabbhaparihāraṃ adaṃsu. Dasamāsaccayena jātānampi tesaṃ chasaṭṭhi dhātiyo upanayiṃsu. Nāmaggahaṇadivase sārībrāhmaṇiyā puttassa upatissagāme jeṭṭhakulassa puttattā ‘‘upatisso’’ti nāmaṃ akaṃsu, itarassa kolitagāme jeṭṭhakulassa puttattā ‘‘kolito’’ti nāmaṃ akaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘gihikāle upatisso kolitoti evaṃ paññāyamānanāmā’’ti.

    അഡ്ഢതേയ്യസതമാണവകപരിവാരാതി ഏത്ഥ പഞ്ചപഞ്ചസതമാണവകപരിവാരാതിപി വദന്തി. വുത്തഞ്ഹേതം അങ്ഗുത്തരനികായട്ഠകഥായം (അ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൧.൧൮൯-൧൯൦) –

    Aḍḍhateyyasatamāṇavakaparivārāti ettha pañcapañcasatamāṇavakaparivārātipi vadanti. Vuttañhetaṃ aṅguttaranikāyaṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190) –

    ‘‘ഉപതിസ്സമാണവകസ്സ കീളനത്ഥായ നദിം വാ ഉയ്യാനം വാ ഗമനകാലേ പഞ്ച സുവണ്ണസിവികാസതാനി പരിവാരാനി ഹോന്തി, കോലിതമാണവകസ്സ പഞ്ച ആജഞ്ഞരഥസതാനി. ദ്വേപി ജനാ പഞ്ചപഞ്ചമാണവകസതപരിവാരാ ഹോന്തീ’’തി.

    ‘‘Upatissamāṇavakassa kīḷanatthāya nadiṃ vā uyyānaṃ vā gamanakāle pañca suvaṇṇasivikāsatāni parivārāni honti, kolitamāṇavakassa pañca ājaññarathasatāni. Dvepi janā pañcapañcamāṇavakasataparivārā hontī’’ti.

    രാജഗഹേ ച അനുസംവച്ഛരം ഗിരഗ്ഗസമജ്ജം നാമ ഹോതി. തേസം ദ്വിന്നമ്പി ഏകട്ഠാനേയേവ മഞ്ചകം ബന്ധന്തി. ദ്വേപി ഏകതോവ നിസീദിത്വാ സമജ്ജം പസ്സിത്വാ ഹസിതബ്ബട്ഠാനേ ഹസന്തി, സംവേഗട്ഠാനേ സംവിജ്ജന്തി, ദായം ദാതും യുത്തട്ഠാനേ ദായം ദേന്തി. തേസം ഇമിനാവ നിയാമേന ഏകദിവസം സമജ്ജം പസ്സന്താനം പരിപാകഗതത്താ ഞാണസ്സ പുരിമദിവസേസു വിയ ഹസിതബ്ബട്ഠാനേ ഹാസോ വാ സംവേഗട്ഠാനേ സംവിജ്ജനം വാ ദായം ദാതും യുത്തട്ഠാനേ ദായദാനം വാ നാഹോസി. ദ്വേപി പന ജനാ ഏവം ചിന്തയിംസു ‘‘കിം ഏത്ഥ ഓലോകേതബ്ബം അത്ഥി, സബ്ബേപിമേ അപ്പത്തേ വസ്സസതേ അപണ്ണത്തികഭാവം ഗമിസ്സന്തി, അമ്ഹേഹി പന ഏകം മോക്ഖധമ്മം ഗവേസിതും വട്ടതീ’’തി ആരമ്മണം ഗഹേത്വാ നിസീദിംസു. തതോ കോലിതോ ഉപതിസ്സം ആഹ ‘‘സമ്മ ഉപതിസ്സ, ന ത്വം അഞ്ഞദിവസേസു വിയ ഹട്ഠപഹട്ഠോ, അനത്തമനധാതുകോസി, കിം തേ സല്ലക്ഖിത’’ന്തി. ‘‘സമ്മ കോലിത, ഏതേസം ഓലോകനേ സാരോ നത്ഥി, നിരത്ഥകമേതം, അത്തനോ മോക്ഖധമ്മം ഗവേസിതും വട്ടതീ’’തി ഇദം ചിന്തയന്തോ നിസിന്നോമ്ഹീതി. ത്വം പന കസ്മാ അനത്തമനോതി. സോപി തഥേവ ആഹ. അഥസ്സ അത്തനാ സദ്ധിം ഏകജ്ഝാസയതം ഞത്വാ ഉപതിസ്സോ ഏവമാഹ ‘‘അമ്ഹാകം ഉഭിന്നം സുചിന്തിതം, മോക്ഖധമ്മം പന ഗവേസന്തേഹി ഏകാ പബ്ബജ്ജാ ലദ്ധും വട്ടതി, കസ്സ സന്തികേ പബ്ബജാമാ’’തി.

    Rājagahe ca anusaṃvaccharaṃ giraggasamajjaṃ nāma hoti. Tesaṃ dvinnampi ekaṭṭhāneyeva mañcakaṃ bandhanti. Dvepi ekatova nisīditvā samajjaṃ passitvā hasitabbaṭṭhāne hasanti, saṃvegaṭṭhāne saṃvijjanti, dāyaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne dāyaṃ denti. Tesaṃ imināva niyāmena ekadivasaṃ samajjaṃ passantānaṃ paripākagatattā ñāṇassa purimadivasesu viya hasitabbaṭṭhāne hāso vā saṃvegaṭṭhāne saṃvijjanaṃ vā dāyaṃ dātuṃ yuttaṭṭhāne dāyadānaṃ vā nāhosi. Dvepi pana janā evaṃ cintayiṃsu ‘‘kiṃ ettha oloketabbaṃ atthi, sabbepime appatte vassasate apaṇṇattikabhāvaṃ gamissanti, amhehi pana ekaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti ārammaṇaṃ gahetvā nisīdiṃsu. Tato kolito upatissaṃ āha ‘‘samma upatissa, na tvaṃ aññadivasesu viya haṭṭhapahaṭṭho, anattamanadhātukosi, kiṃ te sallakkhita’’nti. ‘‘Samma kolita, etesaṃ olokane sāro natthi, niratthakametaṃ, attano mokkhadhammaṃ gavesituṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ cintayanto nisinnomhīti. Tvaṃ pana kasmā anattamanoti. Sopi tatheva āha. Athassa attanā saddhiṃ ekajjhāsayataṃ ñatvā upatisso evamāha ‘‘amhākaṃ ubhinnaṃ sucintitaṃ, mokkhadhammaṃ pana gavesantehi ekā pabbajjā laddhuṃ vaṭṭati, kassa santike pabbajāmā’’ti.

    തേന ഖോ പന സമയേന സഞ്ചയോ പരിബ്ബാജകോ രാജഗഹേ പടിവസതി മഹതിയാ പരിബ്ബാജകപരിസായ സദ്ധിം. തേ ‘‘തസ്സ സന്തികേ പബ്ബജിസ്സാമാ’’തി പഞ്ചഹി മാണവകസതേഹി സദ്ധിം സഞ്ചയസ്സ സന്തികേ പബ്ബജിംസു. തേസം പബ്ബജിതകാലതോ പട്ഠായ സഞ്ചയോ അതിരേകലാഭഗ്ഗയസഗ്ഗപ്പത്തോ അഹോസി. തേ കതിപാഹേനേവ സബ്ബം സഞ്ചയസ്സ സമയം പരിമദ്ദിത്വാ ‘‘ആചരിയ, തുമ്ഹാകം ജാനനസമയോ ഏത്തകോവ, ഉദാഹു ഉത്തരിപി അത്ഥീ’’തി പുച്ഛിംസു. സഞ്ചയോ ‘‘ഏത്തകോവ, സബ്ബം തുമ്ഹേഹി ഞാത’’ന്തി ആഹ. തസ്സ കഥം സുത്വാ ചിന്തയിംസു ‘‘ഏവം സതി ഇമസ്സ സന്തികേ ബ്രഹ്മചരിയവാസോ നിരത്ഥകോ, മയം മോക്ഖധമ്മം ഗവേസിതും നിക്ഖന്താ, സോ ഇമസ്സ സന്തികേ ഉപ്പാദേതും ന സക്കാ, മഹാ ഖോ പന ജമ്ബുദീപോ, ഗാമനിഗമരാജധാനിയോ ചരന്താ അവസ്സം മോക്ഖധമ്മദേസകം ആചരിയം ലഭിസ്സാമാ’’തി. തേ തതോ പട്ഠായ ‘‘യത്ഥ യത്ഥ പണ്ഡിതാ സമണബ്രാഹ്മണാ അത്ഥീ’’തി സുണന്തി, തത്ഥ തത്ഥ ഗന്ത്വാ പഞ്ഹസാകച്ഛം കരോന്തി, തേഹി പുട്ഠം പഞ്ഹം അഞ്ഞോ കഥേതും സമത്ഥോ നാമ നത്ഥി, തേ പന തേസം പഞ്ഹം വിസ്സജ്ജേന്തി. ഏവം സകലജമ്ബുദീപം പരിഗ്ഗണ്ഹിത്വാ നിവത്തിത്വാ സകട്ഠാനമേവ ആഗന്ത്വാ ‘‘സമ്മ കോലിത, യോ പഠമം അമതം അധിഗച്ഛതി , സോ ആരോചേതൂ’’തി കതികം അകംസു. ഇമമേവ വത്ഥും സങ്ഖിപിത്വാ ദസ്സേന്തോ ‘‘തത്ര നേസം മഹാജനം ദിസ്വാ…പേ॰… കതികം അകംസൂ’’തി ആഹ.

    Tena kho pana samayena sañcayo paribbājako rājagahe paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ. Te ‘‘tassa santike pabbajissāmā’’ti pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ sañcayassa santike pabbajiṃsu. Tesaṃ pabbajitakālato paṭṭhāya sañcayo atirekalābhaggayasaggappatto ahosi. Te katipāheneva sabbaṃ sañcayassa samayaṃ parimadditvā ‘‘ācariya, tumhākaṃ jānanasamayo ettakova, udāhu uttaripi atthī’’ti pucchiṃsu. Sañcayo ‘‘ettakova, sabbaṃ tumhehi ñāta’’nti āha. Tassa kathaṃ sutvā cintayiṃsu ‘‘evaṃ sati imassa santike brahmacariyavāso niratthako, mayaṃ mokkhadhammaṃ gavesituṃ nikkhantā, so imassa santike uppādetuṃ na sakkā, mahā kho pana jambudīpo, gāmanigamarājadhāniyo carantā avassaṃ mokkhadhammadesakaṃ ācariyaṃ labhissāmā’’ti. Te tato paṭṭhāya ‘‘yattha yattha paṇḍitā samaṇabrāhmaṇā atthī’’ti suṇanti, tattha tattha gantvā pañhasākacchaṃ karonti, tehi puṭṭhaṃ pañhaṃ añño kathetuṃ samattho nāma natthi, te pana tesaṃ pañhaṃ vissajjenti. Evaṃ sakalajambudīpaṃ pariggaṇhitvā nivattitvā sakaṭṭhānameva āgantvā ‘‘samma kolita, yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati , so ārocetū’’ti katikaṃ akaṃsu. Imameva vatthuṃ saṅkhipitvā dassento ‘‘tatra nesaṃ mahājanaṃ disvā…pe… katikaṃ akaṃsū’’ti āha.

    തത്ഥ ഛന്നപരിബ്ബാജകസ്സാതി സേതപടധരസ്സ പരിബ്ബാജകസ്സ. തേന നായം നഗ്ഗപരിബ്ബാജകോതി ദസ്സേതി. പാസാദികേന അഭിക്കന്തേനാതിആദീസു പാസാദികേനാതി പസാദാവഹേന സാരുപ്പേന സമണാനുച്ഛവികേന. അഭിക്കന്തേനാതി ഗമനേന. പടിക്കന്തേനാതി നിവത്തനേന. ആലോകിതേനാതി പുരതോ ദസ്സനേന. വിലോകിതേനാതി ഇതോ ചിതോ ദസ്സനേന. സമിഞ്ജിതേനാതി പബ്ബസങ്കോചനേന. പസാരിതേനാതി തേസംയേവ പസാരണേന. സബ്ബത്ഥ ഇത്ഥമ്ഭൂതലക്ഖണേ കരണവചനം, തസ്മാ സതിസമ്പജഞ്ഞകേഹി വഭിസങ്ഖതത്താ പാസാദികഅഭിക്കന്തപടിക്കന്തആലോകിതവിലോകിതസമിഞ്ജിതപസാരിതോ ഹുത്വാതി വുത്തം ഹോതി. ഓക്ഖിത്തചക്ഖൂതി ഹേട്ഠാഖിത്തചക്ഖു. ഇരിയാപഥസമ്പന്നോതി തായ പാസാദികഅഭിക്കന്താദിതായ സമ്പന്നഇരിയാപഥോ. അത്ഥികേഹി ഉപഞ്ഞാതന്തി ‘‘മരണേ സതി അമതേനപി ഭവിതബ്ബ’’ന്തി ഏവം അനുമാനഞാണേന ‘‘അത്ഥീ’’തി ഉപഗതം നിബ്ബാനം നാമ, തം മഗ്ഗന്തോ പരിയേസന്തോ യന്നൂനാഹം ഇമം ഭിക്ഖും പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ അനുബന്ധേയ്യന്തി സമ്ബന്ധോ. സുദിന്നകണ്ഡേ വുത്തപ്പകാരന്തി ‘‘ദാനപതീനം ഘരേസു സാലാ ഹോന്തി, ആസനാനി ചേത്ഥ പഞ്ഞത്താനി ഹോന്തി, ഉപട്ഠാപിതം ഉദകകഞ്ജിയം, തത്ഥ പബ്ബജിതാ പിണ്ഡായ ചരിത്വാ നിസീദിത്വാ ഭുഞ്ജന്തി. സചേ ഇച്ഛന്തി, ദാനപതീനമ്പി സന്തകം ഗണ്ഹന്തി, തസ്മാ തമ്പി അഞ്ഞതരസ്സ കുലസ്സ ഈദിസായ സാലായ അഞ്ഞതരം കുട്ടമൂലന്തി വേദിതബ്ബ’’ന്തി ഏവം വുത്തപ്പകാരം.

    Tattha channaparibbājakassāti setapaṭadharassa paribbājakassa. Tena nāyaṃ naggaparibbājakoti dasseti. Pāsādikena abhikkantenātiādīsu pāsādikenāti pasādāvahena sāruppena samaṇānucchavikena. Abhikkantenāti gamanena. Paṭikkantenāti nivattanena. Ālokitenāti purato dassanena. Vilokitenāti ito cito dassanena. Samiñjitenāti pabbasaṅkocanena. Pasāritenāti tesaṃyeva pasāraṇena. Sabbattha itthambhūtalakkhaṇe karaṇavacanaṃ, tasmā satisampajaññakehi vabhisaṅkhatattā pāsādikaabhikkantapaṭikkantaālokitavilokitasamiñjitapasārito hutvāti vuttaṃ hoti. Okkhittacakkhūti heṭṭhākhittacakkhu. Iriyāpathasampannoti tāya pāsādikaabhikkantāditāya sampannairiyāpatho. Atthikehi upaññātanti ‘‘maraṇe sati amatenapi bhavitabba’’nti evaṃ anumānañāṇena ‘‘atthī’’ti upagataṃ nibbānaṃ nāma, taṃ magganto pariyesanto yannūnāhaṃ imaṃ bhikkhuṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandheyyanti sambandho. Sudinnakaṇḍe vuttappakāranti ‘‘dānapatīnaṃ gharesu sālā honti, āsanāni cettha paññattāni honti, upaṭṭhāpitaṃ udakakañjiyaṃ, tattha pabbajitā piṇḍāya caritvā nisīditvā bhuñjanti. Sace icchanti, dānapatīnampi santakaṃ gaṇhanti, tasmā tampi aññatarassa kulassa īdisāya sālāya aññataraṃ kuṭṭamūlanti veditabba’’nti evaṃ vuttappakāraṃ.

    അപ്പം വാ ബഹും വാ ഭാസസ്സൂതി പരിബ്ബാജകോ ‘‘അഹം ഉപതിസ്സോ നാമ, ത്വം യഥാസത്തിയാ അപ്പം വാ ബഹും വാ പാവദ, ഏതം നയസതേന നയസഹസ്സേന പടിവിജ്ഝിതും മയ്ഹം ഭാരോ’’തി ചിന്തേത്വാ ഏവമാഹ. നിരോധോ ച നിരോധുപായോ ച ഏകദേസസരൂപേകസേസനയേന ‘‘നിരോധോ’’തി വുത്തോതി ദസ്സേന്തോ ‘‘അഥ വാ’’തിആദിമാഹ. പടിപാദേന്തോതി നിഗമേന്തോ. ഇമം ധമ്മപരിയായം സുത്വാ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദീതി ഏത്ഥ പരിബ്ബാജകോ പഠമപദദ്വയമേവ സുത്വാ സഹസ്സനയസമ്പന്നേ സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠഹി. ഇതരപദദ്വയം സോതാപന്നകാലേ നിട്ഠാസീതി വേദിതബ്ബം.

    Appaṃ vā bahuṃ vā bhāsassūti paribbājako ‘‘ahaṃ upatisso nāma, tvaṃ yathāsattiyā appaṃ vā bahuṃ vā pāvada, etaṃ nayasatena nayasahassena paṭivijjhituṃ mayhaṃ bhāro’’ti cintetvā evamāha. Nirodho ca nirodhupāyo ca ekadesasarūpekasesanayena ‘‘nirodho’’ti vuttoti dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Paṭipādentoti nigamento. Imaṃ dhammapariyāyaṃ sutvā virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādīti ettha paribbājako paṭhamapadadvayameva sutvā sahassanayasampanne sotāpattiphale patiṭṭhahi. Itarapadadvayaṃ sotāpannakāle niṭṭhāsīti veditabbaṃ.

    ബഹുകേഹി കപ്പനഹുതേഹീതി ഏത്ഥ ദസ ദസകാനി സതം, ദസ സതാനി സഹസ്സം, സഹസ്സാനം സതം സതസഹസ്സം, സതസഹസ്സാനം സതം കോടി, കോടിസതസഹസ്സാനം സതം പകോടി, പകോടിസതസഹസ്സാനം സതം കോടിപകോടി, കോടിപകോടിസതസഹസ്സാനം സതം ഏകനഹുതന്തി വേദിതബ്ബം.

    Bahukehi kappanahutehīti ettha dasa dasakāni sataṃ, dasa satāni sahassaṃ, sahassānaṃ sataṃ satasahassaṃ, satasahassānaṃ sataṃ koṭi, koṭisatasahassānaṃ sataṃ pakoṭi, pakoṭisatasahassānaṃ sataṃ koṭipakoṭi, koṭipakoṭisatasahassānaṃ sataṃ ekanahutanti veditabbaṃ.

    ൬൧. അഥ ഖോ സാരിപുത്തോ പരിബ്ബാജകോ യേന മോഗ്ഗല്ലാനോ പരിബ്ബാജകോ തേനുപസങ്കമീതി (അ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൧.൧൮൯-൧൯൦; ധ॰ പ॰ അട്ഠ॰ ൧.൧൦ സാരിപുത്തത്ഥേരവത്ഥു) സോതാപന്നോ ഹുത്വാ ഉപരിവിസേസേ അപ്പവത്തന്തേ ‘‘ഭവിസ്സതി ഏത്ഥ കാരണ’’ന്തി സല്ലക്ഖേത്വാ ഥേരം ആഹ ‘‘ഭന്തേ, മാ ഉപരി ധമ്മദേസനം വഡ്ഢയിത്ഥ, ഏത്തകമേവ ഹോതു, കഹം അമ്ഹാകം സത്ഥാ വസതീ’’തി. വേളുവനേ പരിബ്ബാജകാതി. ‘‘ഭന്തേ, തുമ്ഹേ പുരതോ യാഥ, മയ്ഹം ഏകോ സഹായകോ അത്ഥി, അമ്ഹേഹി ച അഞ്ഞമഞ്ഞം കതികാ കതാ ‘യോ പഠമം അമതം അധിഗച്ഛതി, സോ ആരോചേതൂ’തി, അഹം തം പടിഞ്ഞം മോചേത്വാ സഹായകം ഗഹേത്വാ തുമ്ഹാകം ഗതമഗ്ഗേനേവ സത്ഥു സന്തികം ആഗമിസ്സാമീ’’തി പഞ്ചപതിട്ഠിതേന ഥേരസ്സ പാദേസു നിപതിത്വാ തിക്ഖത്തും പദക്ഖിണം കത്വാ ഥേരം ഉയ്യോജേത്വാ പരിബ്ബാജകാരാമാഭിമുഖോ അഗമാസി.

    61.Athakho sāriputto paribbājako yena moggallāno paribbājako tenupasaṅkamīti (a. ni. aṭṭha. 1.1.189-190; dha. pa. aṭṭha. 1.10 sāriputtattheravatthu) sotāpanno hutvā uparivisese appavattante ‘‘bhavissati ettha kāraṇa’’nti sallakkhetvā theraṃ āha ‘‘bhante, mā upari dhammadesanaṃ vaḍḍhayittha, ettakameva hotu, kahaṃ amhākaṃ satthā vasatī’’ti. Veḷuvane paribbājakāti. ‘‘Bhante, tumhe purato yātha, mayhaṃ eko sahāyako atthi, amhehi ca aññamaññaṃ katikā katā ‘yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati, so ārocetū’ti, ahaṃ taṃ paṭiññaṃ mocetvā sahāyakaṃ gahetvā tumhākaṃ gatamaggeneva satthu santikaṃ āgamissāmī’’ti pañcapatiṭṭhitena therassa pādesu nipatitvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā theraṃ uyyojetvā paribbājakārāmābhimukho agamāsi.

    ൬൨. സാരിപുത്തം പരിബ്ബാജകം ഏതദവോചാതി ‘‘അജ്ജ മയ്ഹം സഹായസ്സ മുഖവണ്ണോ ന അഞ്ഞദിവസേസു വിയ, അദ്ധാ അനേന അമതം അധിഗതം ഭവിസ്സതീ’’തി അമതാധിഗമം പുച്ഛന്തോ ഏതദവോച. സോപിസ്സ ‘‘ആമാവുസോ, അമതം അധിഗത’’ന്തി പടിജാനിത്വാ സബ്ബം പവത്തിം ആരോചേത്വാ തമേവ ഗാഥം അഭാസി. ഗാഥാപരിയോസാനേ മോഗ്ഗല്ലാനോ പരിബ്ബാജകോ സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠഹി. തേന വുത്തം ‘‘അഥ ഖോ മോഗ്ഗല്ലാനസ്സ പരിബ്ബാജകസ്സ…പേ॰… ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദീ’’തി. ഗച്ഛാമ മയം, ആവുസോ, ഭഗവതോ സന്തികേതി ‘‘കഹം സമ്മ സത്ഥാ വസതീ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘വേളുവനേ കിര സമ്മ, ഏവം നോ ആചരിയേന അസ്സജിത്ഥേരേന കഥിത’’ന്തി വുത്തേ ഏവമാഹ.

    62.Sāriputtaṃ paribbājakaṃ etadavocāti ‘‘ajja mayhaṃ sahāyassa mukhavaṇṇo na aññadivasesu viya, addhā anena amataṃ adhigataṃ bhavissatī’’ti amatādhigamaṃ pucchanto etadavoca. Sopissa ‘‘āmāvuso, amataṃ adhigata’’nti paṭijānitvā sabbaṃ pavattiṃ ārocetvā tameva gāthaṃ abhāsi. Gāthāpariyosāne moggallāno paribbājako sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho moggallānassa paribbājakassa…pe… dhammacakkhuṃ udapādī’’ti. Gacchāma mayaṃ, āvuso, bhagavato santiketi ‘‘kahaṃ samma satthā vasatī’’ti pucchitvā ‘‘veḷuvane kira samma, evaṃ no ācariyena assajittherena kathita’’nti vutte evamāha.

    സാരിപുത്തത്ഥേരോ ച നാമേസ സദാപി ആചരിയപൂജകോവ, തസ്മാ സഹായം മോഗ്ഗല്ലാനം പരിബ്ബാജകം ഏവമാഹ ‘‘അമ്ഹേഹി അധിഗതം അമതം അമ്ഹാകം ആചരിയസ്സ സഞ്ചയപരിബ്ബാജകസ്സപി കഥേസ്സാമ, ബുജ്ഝമാനോ പടിവിജ്ഝിസ്സതി, അപ്പടിവിജ്ഝന്തോ അമ്ഹാകം സദ്ദഹിത്വാ സത്ഥു സന്തികം ഗമിസ്സതി, ബുദ്ധാനം ദേസനം സുത്വാ മഗ്ഗഫലപ്പടിവേധം കരിസ്സതീ’’തി. തതോ ദ്വേപി ജനാ സഞ്ചയസ്സ സന്തികം അഗമംസു. തേന വുത്തം ‘‘അഥ ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ യേന സഞ്ചയോ പരിബ്ബാജകോ തേനുപസങ്കമിംസൂ’’തി. ഉപസങ്കമിത്വാ ച ‘‘ആചരിയ, ത്വം കിം കരോസി, ലോകേ ബുദ്ധോ ഉപ്പന്നോ, സ്വാക്ഖാതോ ധമ്മോ, സുപ്പടിപന്നോ സങ്ഘോ, ആയാമ ദസബലം പസ്സിസ്സാമാ’’തി. സോ ‘‘കിം വദഥ താതാ’’തി തേപി വാരേത്വാ ലാഭഗ്ഗയസഗ്ഗപ്പവത്തിമേവ നേസം ദീപേതി. തേ ‘‘അമ്ഹാകം ഏവരൂപോ അന്തേവാസികവാസോ നിച്ചമേവ ഹോതു, തുമ്ഹാകം പന ഗമനം വാ അഗമനം വാ ജാനാഥാ’’തി ആഹംസു. സഞ്ചയോ ‘‘ഇമേ ഏത്തകം ജാനന്താ മമ വചനം ന കരിസ്സന്തീ’’തി ഞത്വാ ‘‘ഗച്ഛഥ തുമ്ഹേ താതാ, അഹം മഹല്ലകകാലേ അന്തേവാസികവാസം വസിതും ന സക്കോമീ’’തി ആഹ. തേ അനേകേഹിപി കാരണസതേഹി തം ബോധേതും അസക്കോന്താ അത്തനോ ഓവാദേ വത്തമാനം ജനം ആദായ വേളുവനം അഗമംസു. പഞ്ചസു അന്തേവാസികസതേസു അഡ്ഢതേയ്യസതാ നിവത്തിംസു, അഡ്ഢതേയ്യസതാ തേഹി സദ്ധിം അഗമംസു. തേന വുത്തം ‘‘അഥ ഖോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ താനി അഡ്ഢതേയ്യാനി പരിബ്ബാജകസതാനി ആദായ യേന വേളുവനം തേനുപസങ്കമിംസൂ’’തി.

    Sāriputtatthero ca nāmesa sadāpi ācariyapūjakova, tasmā sahāyaṃ moggallānaṃ paribbājakaṃ evamāha ‘‘amhehi adhigataṃ amataṃ amhākaṃ ācariyassa sañcayaparibbājakassapi kathessāma, bujjhamāno paṭivijjhissati, appaṭivijjhanto amhākaṃ saddahitvā satthu santikaṃ gamissati, buddhānaṃ desanaṃ sutvā maggaphalappaṭivedhaṃ karissatī’’ti. Tato dvepi janā sañcayassa santikaṃ agamaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho sāriputtamoggallānā yena sañcayo paribbājako tenupasaṅkamiṃsū’’ti. Upasaṅkamitvā ca ‘‘ācariya, tvaṃ kiṃ karosi, loke buddho uppanno, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho, āyāma dasabalaṃ passissāmā’’ti. So ‘‘kiṃ vadatha tātā’’ti tepi vāretvā lābhaggayasaggappavattimeva nesaṃ dīpeti. Te ‘‘amhākaṃ evarūpo antevāsikavāso niccameva hotu, tumhākaṃ pana gamanaṃ vā agamanaṃ vā jānāthā’’ti āhaṃsu. Sañcayo ‘‘ime ettakaṃ jānantā mama vacanaṃ na karissantī’’ti ñatvā ‘‘gacchatha tumhe tātā, ahaṃ mahallakakāle antevāsikavāsaṃ vasituṃ na sakkomī’’ti āha. Te anekehipi kāraṇasatehi taṃ bodhetuṃ asakkontā attano ovāde vattamānaṃ janaṃ ādāya veḷuvanaṃ agamaṃsu. Pañcasu antevāsikasatesu aḍḍhateyyasatā nivattiṃsu, aḍḍhateyyasatā tehi saddhiṃ agamaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho sāriputtamoggallānā tāni aḍḍhateyyāni paribbājakasatāni ādāya yena veḷuvanaṃ tenupasaṅkamiṃsū’’ti.

    വിമുത്തേതി യഥാവുത്തലക്ഖണേ നിബ്ബാനേ തദാരമ്മണായ ഫലവിമുത്തിയാ അധിമുത്തേ നേ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേ ബ്യാകാസീതി സമ്ബന്ധോ.

    Vimutteti yathāvuttalakkhaṇe nibbāne tadārammaṇāya phalavimuttiyā adhimutte ne sāriputtamoggallāne byākāsīti sambandho.

    ഏവം ബ്യാകരിത്വാ ച സത്ഥാ ചതുപരിസമജ്ഝേ ധമ്മം ദേസേന്തോ നേസം പരിസായ ചരിയവസേന ധമ്മദേസനം വഡ്ഢേസി, ഠപേത്വാ ദ്വേ അഗ്ഗസാവകേ സബ്ബേപി അഡ്ഢതേയ്യസതാ പരിബ്ബാജകാ അരഹത്തം പാപുണിംസു. സത്ഥാ ‘‘ഏഥ ഭിക്ഖവോ’’തി ഹത്ഥം പസാരേസി, സബ്ബേസം കേസമസ്സു അന്തരധായി, ഇദ്ധിമയപത്തചീവരം കായപടിബദ്ധം അഹോസി. അഗ്ഗസാവകാനമ്പി ഇദ്ധിമയപത്തചീവരം ആഗതം, ഉപരിമഗ്ഗത്തയകിച്ചം പന ന നിട്ഠാതി. കസ്മാ? സാവകപാരമീഞാണസ്സ മഹന്തതായ. അഥായസ്മാ മഹാമോഗ്ഗല്ലാനോ പബ്ബജിതദിവസതോ സത്തമേ ദിവസേ മഗധരട്ഠേ കല്ലവാളഗാമകം ഉപനിസ്സായ സമണധമ്മം കരോന്തോ ഥിനമിദ്ധം ഓക്കമന്തോ സത്ഥാരാ സംവേജിതോ ഥിനമിദ്ധം വിനോദേത്വാ തഥാഗതേന ദിന്നം ധാതുകമ്മട്ഠാനം സുണന്തോവ ഉപരിമഗ്ഗത്തയകിച്ചം നിട്ഠാപേത്വാ സാവകപാരമീഞാണസ്സ മത്ഥകം പത്തോ. സാരിപുത്തത്ഥേരോപി പബ്ബജിതദിവസതോ അദ്ധമാസം അതിക്കമിത്വാ സത്ഥാരാ സദ്ധിം തമേവ രാജഗഹം ഉപനിസ്സായ സൂകരഖതലേണേ വിഹരന്തോ അത്തനോ ഭാഗിനേയ്യസ്സ ദീഘനഖപരിബ്ബാജകസ്സ വേദനാപരിഗ്ഗഹസുത്തന്തേ ദേസിയമാനേ സുത്താനുസാരേന ഞാണം പേസേത്വാ പരസ്സ വഡ്ഢിതഭത്തം ഭുഞ്ജന്തോ വിയ സാവകപാരമീഞാണസ്സ മത്ഥകം പത്തോ. തേനേവാഹ ‘‘മഹാമോഗ്ഗല്ലാനത്ഥേരോ സത്തഹി ദിവസേഹി അരഹത്തേ പതിട്ഠിതോ, സാരിപുത്തത്ഥേരോ അദ്ധമാസേനാ’’തി.

    Evaṃ byākaritvā ca satthā catuparisamajjhe dhammaṃ desento nesaṃ parisāya cariyavasena dhammadesanaṃ vaḍḍhesi, ṭhapetvā dve aggasāvake sabbepi aḍḍhateyyasatā paribbājakā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Satthā ‘‘etha bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi, sabbesaṃ kesamassu antaradhāyi, iddhimayapattacīvaraṃ kāyapaṭibaddhaṃ ahosi. Aggasāvakānampi iddhimayapattacīvaraṃ āgataṃ, uparimaggattayakiccaṃ pana na niṭṭhāti. Kasmā? Sāvakapāramīñāṇassa mahantatāya. Athāyasmā mahāmoggallāno pabbajitadivasato sattame divase magadharaṭṭhe kallavāḷagāmakaṃ upanissāya samaṇadhammaṃ karonto thinamiddhaṃ okkamanto satthārā saṃvejito thinamiddhaṃ vinodetvā tathāgatena dinnaṃ dhātukammaṭṭhānaṃ suṇantova uparimaggattayakiccaṃ niṭṭhāpetvā sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patto. Sāriputtattheropi pabbajitadivasato addhamāsaṃ atikkamitvā satthārā saddhiṃ tameva rājagahaṃ upanissāya sūkarakhataleṇe viharanto attano bhāgineyyassa dīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasuttante desiyamāne suttānusārena ñāṇaṃ pesetvā parassa vaḍḍhitabhattaṃ bhuñjanto viya sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patto. Tenevāha ‘‘mahāmoggallānatthero sattahi divasehi arahatte patiṭṭhito, sāriputtatthero addhamāsenā’’ti.

    യദിപി മഹാമോഗ്ഗല്ലാനത്ഥേരോ ന ചിരസ്സേവ അരഹത്തം പത്തോ, ധമ്മസേനാപതി തതോ ചിരേന, ഏവം സന്തേപി സാരിപുത്തത്ഥേരോവ മഹാപഞ്ഞതരോ. മഹാമോഗ്ഗല്ലാനത്ഥേരോ ഹി സാവകാനം സമ്മസനചാരം യട്ഠികോടിയാ ഉപ്പീളേന്തോ വിയ ഏകദേസമേവ സമ്മസന്തോ സത്ത ദിവസേ വായമിത്വാ അരഹത്തം പത്തോ. സാരിപുത്തത്ഥേരോ ഠപേത്വാ ബുദ്ധാനം പച്ചേകബുദ്ധാനഞ്ച സമ്മസനചാരം സാവകാനം സമ്മസനചാരം നിപ്പദേസം സമ്മസി, ഏവം സമ്മസന്തോ അദ്ധമാസം വായമി. ഉക്കംസഗതസ്സ സാവകാനം സമ്മസനചാരസ്സ നിപ്പദേസേന പവത്തിയമാനത്താ സാവകപാരമീഞാണസ്സ ച തഥാ പരിപാചേതബ്ബത്താ. യഥാ ഹി പുരിസോ ‘‘വേണുയട്ഠിം ഗണ്ഹിസ്സാമീ’’തി മഹാജടം വേണും ദിസ്വാ ‘‘ജടം ഛിന്ദന്തസ്സ പപഞ്ചോ ഭവിസ്സതീ’’തി അന്തരേന ഹത്ഥം പവേസേത്വാ സമ്പത്തമേവ യട്ഠിം മൂലേ ച അഗ്ഗേ ച ഛിന്ദിത്വാ ആദായ പക്കമേയ്യ, സോ കിഞ്ചാപി പഠമതരം ഗച്ഛതി, യട്ഠിം പന സാരം വാ ഉജും വാ ന ലഭതി. അപരോ തഥാരൂപമേവ വേണും ദിസ്വാ സചേ സമ്പത്തയട്ഠിം ഗണ്ഹിസ്സാമി, സാരം വാ ഉജും വാ ന ലഭിസ്സാമീതി കച്ഛം ബന്ധിത്വാ മഹന്തേന സത്ഥേന വേണുജടം ഛിന്ദിത്വാ സാരാ ചേവ ഉജൂ ച യട്ഠിയോ ഉച്ചിനിത്വാ ആദായ പക്കമേയ്യ, അയം കിഞ്ചാപി പച്ഛാ ഗച്ഛതി, യട്ഠിയോ പന സാരാ ചേവ ഉജൂ ച ലഭതി, ഏവംസമ്പദമിദം ഇമേസം ദ്വിന്നം ഥേരാനം പധാനം.

    Yadipi mahāmoggallānatthero na cirasseva arahattaṃ patto, dhammasenāpati tato cirena, evaṃ santepi sāriputtattherova mahāpaññataro. Mahāmoggallānatthero hi sāvakānaṃ sammasanacāraṃ yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva sammasanto satta divase vāyamitvā arahattaṃ patto. Sāriputtatthero ṭhapetvā buddhānaṃ paccekabuddhānañca sammasanacāraṃ sāvakānaṃ sammasanacāraṃ nippadesaṃ sammasi, evaṃ sammasanto addhamāsaṃ vāyami. Ukkaṃsagatassa sāvakānaṃ sammasanacārassa nippadesena pavattiyamānattā sāvakapāramīñāṇassa ca tathā paripācetabbattā. Yathā hi puriso ‘‘veṇuyaṭṭhiṃ gaṇhissāmī’’ti mahājaṭaṃ veṇuṃ disvā ‘‘jaṭaṃ chindantassa papañco bhavissatī’’ti antarena hatthaṃ pavesetvā sampattameva yaṭṭhiṃ mūle ca agge ca chinditvā ādāya pakkameyya, so kiñcāpi paṭhamataraṃ gacchati, yaṭṭhiṃ pana sāraṃ vā ujuṃ vā na labhati. Aparo tathārūpameva veṇuṃ disvā sace sampattayaṭṭhiṃ gaṇhissāmi, sāraṃ vā ujuṃ vā na labhissāmīti kacchaṃ bandhitvā mahantena satthena veṇujaṭaṃ chinditvā sārā ceva ujū ca yaṭṭhiyo uccinitvā ādāya pakkameyya, ayaṃ kiñcāpi pacchā gacchati, yaṭṭhiyo pana sārā ceva ujū ca labhati, evaṃsampadamidaṃ imesaṃ dvinnaṃ therānaṃ padhānaṃ.

    സമ്മസനചാരോ ച നാമേത്ഥ വിപസ്സനാഭൂമി വേദിതബ്ബാ സമ്മസനം ചരതി ഏത്ഥാതി സമ്മസനചാരോതി കത്വാ. തത്ഥ ബുദ്ധാനം സമ്മസനചാരോ ദസസഹസ്സലോകധാതുയം സത്തസന്താനഗതാ അനിന്ദ്രിയബദ്ധാ ച സങ്ഖാരാതി വദന്തി. കോടിസതസഹസ്സചക്കവാളേസൂതി അപരേ. തഥാ ഹി അത്തനിയവസേന പടിച്ചസമുപ്പാദനയം ഓതരിത്വാ ഛത്തിംസകോടിസതസഹസ്സമുഖേന ബുദ്ധാനം മഹാവജിരഞാണം പവത്തം. പച്ചേകബുദ്ധാനം സസന്താനഗതേഹി സദ്ധിം മജ്ഝിമദേസവാസീസത്തസന്താനഗതാ അനിന്ദ്രിയബദ്ധാ ച സങ്ഖാരാ സമ്മസനചാരോതി വദന്തി. ജമ്ബുദീപവാസീസന്താനഗതാതി കേചി. സസന്താനഗതേ സബ്ബധമ്മേ പരസന്താനഗതേ ച സന്താനവിഭാഗം അകത്വാ ബഹിദ്ധാഭാവസാമഞ്ഞതോ സമ്മസനം, അയം സാവകാനം സമ്മസനചാരോ. മോഗ്ഗല്ലാനത്ഥേരോ പന ബഹിദ്ധാ ധമ്മേപി സസന്താനവിഭാഗേന കേചി കേചി ഉദ്ധരിത്വാ സമ്മസി, തഞ്ച ഖോ ഞാണേന ഫുട്ഠമത്തം കത്വാ. തേന വുത്തം ‘‘യട്ഠികോടിയാ ഉപ്പീളേന്തോ വിയ ഏകദേസമേവ സമ്മസന്തോ’’തി. തത്ഥ ഞാണേന നാമ യാവതാ നേയ്യം വത്തിതബ്ബം, താവതാ അവത്തനതോ ‘‘യട്ഠികോടിയാ ഉപ്പീളേന്തോ വിയാ’’തി വുത്തം, അനുപദധമ്മവിപസ്സനായ അഭാവതോ ‘‘ഏകദേസമേവ സമ്മസന്തോ’’തി വുത്തം. ധമ്മസേനാപതിനോപി യഥാവുത്തസാവകാനം വിപസ്സനായ ഭൂമിയേവ സമ്മസനചാരോ. തത്ഥ പന ഥേരോ സാതിസയം നിരവസേസം അനുപദഞ്ച സമ്മാ വിപസ്സി. തേന വുത്തം ‘‘സാവകാനം സമ്മസനചാരം നിപ്പദേസം സമ്മസീ’’തി.

    Sammasanacāro ca nāmettha vipassanābhūmi veditabbā sammasanaṃ carati etthāti sammasanacāroti katvā. Tattha buddhānaṃ sammasanacāro dasasahassalokadhātuyaṃ sattasantānagatā anindriyabaddhā ca saṅkhārāti vadanti. Koṭisatasahassacakkavāḷesūti apare. Tathā hi attaniyavasena paṭiccasamuppādanayaṃ otaritvā chattiṃsakoṭisatasahassamukhena buddhānaṃ mahāvajirañāṇaṃ pavattaṃ. Paccekabuddhānaṃ sasantānagatehi saddhiṃ majjhimadesavāsīsattasantānagatā anindriyabaddhā ca saṅkhārā sammasanacāroti vadanti. Jambudīpavāsīsantānagatāti keci. Sasantānagate sabbadhamme parasantānagate ca santānavibhāgaṃ akatvā bahiddhābhāvasāmaññato sammasanaṃ, ayaṃ sāvakānaṃ sammasanacāro. Moggallānatthero pana bahiddhā dhammepi sasantānavibhāgena keci keci uddharitvā sammasi, tañca kho ñāṇena phuṭṭhamattaṃ katvā. Tena vuttaṃ ‘‘yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viya ekadesameva sammasanto’’ti. Tattha ñāṇena nāma yāvatā neyyaṃ vattitabbaṃ, tāvatā avattanato ‘‘yaṭṭhikoṭiyā uppīḷento viyā’’ti vuttaṃ, anupadadhammavipassanāya abhāvato ‘‘ekadesameva sammasanto’’ti vuttaṃ. Dhammasenāpatinopi yathāvuttasāvakānaṃ vipassanāya bhūmiyeva sammasanacāro. Tattha pana thero sātisayaṃ niravasesaṃ anupadañca sammā vipassi. Tena vuttaṃ ‘‘sāvakānaṃ sammasanacāraṃ nippadesaṃ sammasī’’ti.

    ഏത്ഥ ച സുക്ഖവിപസ്സകാ ലോകിയാഭിഞ്ഞപ്പത്താ പകതിസാവകാ മഹാസാവകാ അഗ്ഗസാവകാ പച്ചേകബുദ്ധാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാതി ഛസു ജനേസു സുക്ഖവിപസ്സകാനം ഝാനാഭിഞ്ഞാഹി അനധിഗതപഞ്ഞാനേപുഞ്ഞത്താ അന്ധാനം വിയ ഇച്ഛിതപദേസോക്കമനം വിപസ്സനാകാലേ ഇച്ഛിതിച്ഛിതധമ്മഭാവനാ നത്ഥി, തേ യഥാപരിഗ്ഗഹിതധമ്മമത്തേയേവ വിപസ്സനം വഡ്ഢേന്തി. ലോകിയാഭിഞ്ഞപ്പത്താ പന പകതിസാവകാ യേന മുഖേന വിപസ്സനം ആരഭന്തി, തതോ അഞ്ഞേനപി വിപസ്സനം വിത്ഥാരികം കാതും സക്കോന്തി വിപുലഞാണത്താ. മഹാസാവകാ അഭിനീഹാരസമ്പന്നത്താ തതോ സാതിസയം വിപസ്സനം വിത്ഥാരികം കാതും സക്കോന്തി. അഗ്ഗസാവകേസു ദുതിയോ അഭിനീഹാരസമ്പത്തിയാ സമാധാനസ്സ സാതിസയത്താ വിപസ്സനം തതോപി വിത്ഥാരികം കരോതി. പഠമോ പന തതോപി മഹാപഞ്ഞതായ സാവകേഹി അസാധാരണം കത്വാ വിപസ്സനം വിത്ഥാരികം കരോതി. പച്ചേകബുദ്ധാ തേഹിപി മഹാഭിനീഹാരതായ അത്തനോ അഭിനീഹാരാനുരൂപം തതോപി വിത്ഥാരികം വിപസ്സനം കരോന്തി. ബുദ്ധാനം സമ്മദേവ പരിപൂരിതപഞ്ഞാപാരമീപഭാവിതാ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണാധിഗമസ്സ അനുരൂപാ യഥാ നാമ കതവാലവേധപരിചയേന സരഭങ്ഗസദിസേന ധനുഗ്ഗഹേന ഖിത്തോ സരോ അന്തരാ രുക്ഖലതാദീസു അസജ്ജമാനോ ലക്ഖേയേവ പതതി, ന സജ്ജതി ന വിരജ്ജതി, ഏവം അന്തരാ അസജ്ജമാനാ അവിരജ്ജമാനാ വിപസ്സനാ സമ്മസനീയധമ്മേസു യാഥാവതോ നാനാനയേഹി പവത്തതി, യം ‘‘മഹാവജിരഞാണ’’ന്തി വുച്ചതി.

    Ettha ca sukkhavipassakā lokiyābhiññappattā pakatisāvakā mahāsāvakā aggasāvakā paccekabuddhā sammāsambuddhāti chasu janesu sukkhavipassakānaṃ jhānābhiññāhi anadhigatapaññānepuññattā andhānaṃ viya icchitapadesokkamanaṃ vipassanākāle icchiticchitadhammabhāvanā natthi, te yathāpariggahitadhammamatteyeva vipassanaṃ vaḍḍhenti. Lokiyābhiññappattā pana pakatisāvakā yena mukhena vipassanaṃ ārabhanti, tato aññenapi vipassanaṃ vitthārikaṃ kātuṃ sakkonti vipulañāṇattā. Mahāsāvakā abhinīhārasampannattā tato sātisayaṃ vipassanaṃ vitthārikaṃ kātuṃ sakkonti. Aggasāvakesu dutiyo abhinīhārasampattiyā samādhānassa sātisayattā vipassanaṃ tatopi vitthārikaṃ karoti. Paṭhamo pana tatopi mahāpaññatāya sāvakehi asādhāraṇaṃ katvā vipassanaṃ vitthārikaṃ karoti. Paccekabuddhā tehipi mahābhinīhāratāya attano abhinīhārānurūpaṃ tatopi vitthārikaṃ vipassanaṃ karonti. Buddhānaṃ sammadeva paripūritapaññāpāramīpabhāvitā sabbaññutaññāṇādhigamassa anurūpā yathā nāma katavālavedhaparicayena sarabhaṅgasadisena dhanuggahena khitto saro antarā rukkhalatādīsu asajjamāno lakkheyeva patati, na sajjati na virajjati, evaṃ antarā asajjamānā avirajjamānā vipassanā sammasanīyadhammesu yāthāvato nānānayehi pavattati, yaṃ ‘‘mahāvajirañāṇa’’nti vuccati.

    ഏതേസു ച സുക്ഖവിപസ്സകാനം വിപസ്സനാചാരോ ഖജ്ജോതപ്പഭാസദിസോ, അഭിഞ്ഞപ്പത്തപകതിസാവകാനം ദീപപ്പഭാസദിസോ, മഹാസാവകാനം ഉക്കാപ്പഭാസദിസോ, അഗ്ഗസാവകാനം ഓസധിതാരകപ്പഭാസദിസോ, പച്ചേകബുദ്ധാനം ചന്ദപ്പഭാസദിസോ, സമ്മാസമ്ബുദ്ധാനം രസ്മിസഹസ്സപടിമണ്ഡിതസരദസൂരിയമണ്ഡലസദിസോ ഹുത്വാ ഉപട്ഠാതി. തഥാ സുക്ഖവിപസ്സകാനം വിപസ്സനാചാരോ അന്ധാനം യട്ഠികോടിയാ ഗമനസദിസോ, ലോകിയാഭിഞ്ഞപ്പത്തപകതിസാവകാനം ദണ്ഡകസേതുഗമനസദിസോ, മഹാസാവകാനം ജങ്ഘസേതുഗമനസദിസോ, അഗ്ഗസാവകാനം സകടസേതുഗമനസദിസോ, പച്ചേകബുദ്ധാനം മഹാജങ്ഘമഗ്ഗഗമനസദിസോ, സമ്മാസമ്ബുദ്ധാനം മഹാസകടമഗ്ഗഗമനസദിസോ. തഥാ ബുദ്ധാനം പച്ചേകബുദ്ധാനഞ്ച വിപസ്സനാ ചിന്താമയഞാണസംവഡ്ഢിതത്താ സയമ്ഭൂഞാണഭൂതാ, ഇതരേസം സുതമയഞാണസംവഡ്ഢിതത്താ പരോപദേസസമ്ഭൂതാതി വേദിതബ്ബാ.

    Etesu ca sukkhavipassakānaṃ vipassanācāro khajjotappabhāsadiso, abhiññappattapakatisāvakānaṃ dīpappabhāsadiso, mahāsāvakānaṃ ukkāppabhāsadiso, aggasāvakānaṃ osadhitārakappabhāsadiso, paccekabuddhānaṃ candappabhāsadiso, sammāsambuddhānaṃ rasmisahassapaṭimaṇḍitasaradasūriyamaṇḍalasadiso hutvā upaṭṭhāti. Tathā sukkhavipassakānaṃ vipassanācāro andhānaṃ yaṭṭhikoṭiyā gamanasadiso, lokiyābhiññappattapakatisāvakānaṃ daṇḍakasetugamanasadiso, mahāsāvakānaṃ jaṅghasetugamanasadiso, aggasāvakānaṃ sakaṭasetugamanasadiso, paccekabuddhānaṃ mahājaṅghamaggagamanasadiso, sammāsambuddhānaṃ mahāsakaṭamaggagamanasadiso. Tathā buddhānaṃ paccekabuddhānañca vipassanā cintāmayañāṇasaṃvaḍḍhitattā sayambhūñāṇabhūtā, itaresaṃ sutamayañāṇasaṃvaḍḍhitattā paropadesasambhūtāti veditabbā.

    ഇദാനി ഉഭിന്നമ്പി ഥേരാനം പുബ്ബയോഗം ദസ്സേതും ‘‘അതീതേ കിരാ’’തിആദിമാഹ. തം സബ്ബം ഉത്താനത്ഥമേവ.

    Idāni ubhinnampi therānaṃ pubbayogaṃ dassetuṃ ‘‘atīte kirā’’tiādimāha. Taṃ sabbaṃ uttānatthameva.

    ൬൩. ഗിരിബ്ബജനഗരന്തി സമന്താ പബ്ബതപരിക്ഖിത്തം വജസദിസം ഹുത്വാ തിട്ഠതീതി ഗിരിബ്ബജന്തി ഏവംലദ്ധനാമം രാജഗഹനഗരം. ഉസൂയനകിരിയായ കമ്മഭാവം സന്ധായ ‘‘ഉപയോഗത്ഥേ വാ’’തി വുത്തം.

    63.Giribbajanagaranti samantā pabbataparikkhittaṃ vajasadisaṃ hutvā tiṭṭhatīti giribbajanti evaṃladdhanāmaṃ rājagahanagaraṃ. Usūyanakiriyāya kammabhāvaṃ sandhāya ‘‘upayogatthe vā’’ti vuttaṃ.

    സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനപബ്ബജ്ജാകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi / ൧൪. സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനപബ്ബജ്ജാകഥാ • 14. Sāriputtamoggallānapabbajjākathā

    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനപബ്ബജ്ജാകഥാ • Sāriputtamoggallānapabbajjākathā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനപബ്ബജ്ജാകഥാവണ്ണനാ • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനപബ്ബജ്ജാകഥാവണ്ണനാ • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൧൪. സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാന പബ്ബജ്ജാകഥാ • 14. Sāriputtamoggallāna pabbajjākathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact