Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಹಾನಿದ್ದೇಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā

    ೧೬. ಸಾರಿಪುತ್ತಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

    16. Sāriputtasuttaniddesavaṇṇanā

    ೧೯೦. ಸೋಳಸಮೇ ನ ಮೇ ದಿಟ್ಠೋತಿ ಸಾರಿಪುತ್ತಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸೋ। ತತ್ಥ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇತಿ ಇತೋ ಸಙ್ಕಸ್ಸನಗರೇ ಓತರಣತೋ ಪುಬ್ಬೇ। ವಗ್ಗುವದೋತಿ ಸುನ್ದರವದೋ। ತುಸಿತಾ ಗಣಿಮಾಗತೋತಿ ತುಸಿತಕಾಯಾ ಚವಿತ್ವಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಆಗತತ್ತಾ ತುಸಿತಾ ಆಗತೋ। ಗಣಾಚರಿಯತ್ತಾ ಗಣೀ । ಸನ್ತುಟ್ಠಟ್ಠೇನ ವಾ ತುಸಿತಸಙ್ಖಾತಾ ದೇವಲೋಕಾ ಗಣಿಂ ಆಗತೋ, ತುಸಿತಾನಂ ವಾ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಗಣಿಂ ಆಗತೋತಿ।

    190. Soḷasame na me diṭṭhoti sāriputtasuttaniddeso. Tattha ito pubbeti ito saṅkassanagare otaraṇato pubbe. Vagguvadoti sundaravado. Tusitā gaṇimāgatoti tusitakāyā cavitvā mātukucchiṃ āgatattā tusitā āgato. Gaṇācariyattā gaṇī. Santuṭṭhaṭṭhena vā tusitasaṅkhātā devalokā gaṇiṃ āgato, tusitānaṃ vā arahantānaṃ gaṇiṃ āgatoti.

    ಇಮಿನಾ ಚಕ್ಖುನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತಭಾವಪರಿಯಾಪನ್ನೇನ ಪಕತಿಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ। ಇಮಿನಾ ಅತ್ತಭಾವೇನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಅತ್ತಭಾವೇನ। ತಾವತಿಂಸಭವನೇತಿ ತಾವತಿಂಸದೇವಲೋಕೇ। ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಮೂಲೇತಿ ಕೋವಿಳಾರರುಕ್ಖಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ। ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಯನ್ತಿ ರತ್ತಕಮ್ಬಲಸದಿಸಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠೇ। ವಸ್ಸಂ ವುಟ್ಠೋತಿ ವುಟ್ಠವಸ್ಸೋ। ದೇವಗಣಪರಿವುತೋತಿ ದೇವಸಙ್ಘೇನ ಪರಿವಾರಿತೋ। ಓತಿಣ್ಣೋತಿ ಅವತಿಣ್ಣೋ। ಇಮಂ ದಸ್ಸನಂ ಪುಬ್ಬೇತಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ಇಮಮ್ಹಾ ದಸ್ಸನಾ ಪುಬ್ಬೇ। ನ ದಿಟ್ಠೋತಿ ಅಞ್ಞದಾ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ।

    Iminā cakkhunāti iminā attabhāvapariyāpannena pakatimaṃsacakkhunā. Iminā attabhāvenāti iminā pacchimena attabhāvena. Tāvatiṃsabhavaneti tāvatiṃsadevaloke. Pāricchattakamūleti koviḷārarukkhassa heṭṭhā. Paṇḍukambalasilāyanti rattakambalasadisapāsāṇapiṭṭhe. Vassaṃ vuṭṭhoti vuṭṭhavasso. Devagaṇaparivutoti devasaṅghena parivārito. Otiṇṇoti avatiṇṇo. Imaṃ dassanaṃ pubbeti aññatra imamhā dassanā pubbe. Na diṭṭhoti aññadā na diṭṭhapubbo.

    ಖತ್ತಿಯಸ್ಸ ವಾತಿ ಖತ್ತಿಯಸ್ಸ ವದನ್ತಸ್ಸ ನ ಸುತೋ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Khattiyassa vāti khattiyassa vadantassa na suto. Brāhmaṇādīsupi eseva nayo.

    ಮಧುರವದೋತಿಆದೀಸು ಬ್ಯಞ್ಜನಸಮ್ಪನ್ನಂ ಮಧುರಂ ವದತೀತಿ ಮಧುರವದೋ। ಪೇಮಜನಕಂ ಪೇಮಾರಹಂ ವದತೀತಿ ಪೇಮನೀಯವದೋ। ಹದಯಙ್ಗಮಚಿತ್ತೇ ಠಪನಯೋಗ್ಯಂ ವದತೀತಿ ಹದಯಙ್ಗಮವದೋ। ಕರವೀಕಸಕುಣಸದ್ದೋ ವಿಯ ಮಧುರಘೋಸೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಕರವೀಕರುತಮಞ್ಜುಘೋಸೋ। ವಿಸ್ಸಟ್ಠೋ ಚಾತಿ ಅಪಲಿಬುದ್ಧೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅಪಕ್ಖಲನೋ। ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಚಾತಿ ಸುವಿಜಾನೇಯ್ಯೋ ಚ। ಮಞ್ಜು ಚಾತಿ ಮಧುರೋ ಚ। ಸವನೀಯೋ ಚಾತಿ ಕಣ್ಣಸುಖೋ ಚ। ಬಿನ್ದು ಚಾತಿ ಘನೋ ಚ। ಅವಿಸಾರೀ ಚಾತಿ ನ ಪತ್ಥಟೋ ಚ। ಗಮ್ಭೀರೋ ಚಾತಿ ನ ಉತ್ತಾನೋ ಚ। ನಿನ್ನಾದಿ ಚಾತಿ ಘೋಸವನ್ತೋ ಚ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ। ಬಹಿದ್ಧಾ ಪರಿಸಾಯಾತಿ ಪರಿಸತೋ ಬಹಿ। ನ ನಿಚ್ಛರತೀತಿ ನ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಏವರೂಪೋ ಮಧುರಸದ್ದೋ ನಿಕ್ಕಾರಣಾ ಮಾ ವಿನಸ್ಸತೂತಿ। ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸರೋತಿ ಅಞ್ಞೇ ಛಿನ್ನಸ್ಸರಾಪಿ ಭಿನ್ನಸ್ಸರಾಪಿ ಕಾಕಸ್ಸರಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಸರಸದಿಸೇನ ಸರೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಹಿ ಪಿತ್ತಸೇಮ್ಹೇಹಿ ಅಪಲಿಬುದ್ಧತ್ತಾ ಸರೋ ವಿಸುದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಭಗವತಾಪಿ ಕತಕಮ್ಮಂ ವತ್ಥುಂ ಸೋಧೇತಿ, ವತ್ಥುನೋ ಸುದ್ಧತ್ತಾ ನಾಭಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತೋ ಸರೋ ವಿಸುದ್ಧೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಾವ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ಕರವೀಕೋ ವಿಯ ಭಣತೀತಿ ಕರವೀಕಭಾಣೀ, ಮತ್ತಕರವೀಕರುತಮಞ್ಜುಘೋಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Madhuravadotiādīsu byañjanasampannaṃ madhuraṃ vadatīti madhuravado. Pemajanakaṃ pemārahaṃ vadatīti pemanīyavado. Hadayaṅgamacitte ṭhapanayogyaṃ vadatīti hadayaṅgamavado. Karavīkasakuṇasaddo viya madhuraghoso assāti karavīkarutamañjughoso. Vissaṭṭho cāti apalibuddho tattha tattha apakkhalano. Viññeyyo cāti suvijāneyyo ca. Mañju cāti madhuro ca. Savanīyo cāti kaṇṇasukho ca. Bindu cāti ghano ca. Avisārī cāti na patthaṭo ca. Gambhīro cāti na uttāno ca. Ninnādi cāti ghosavanto ca. Assāti assa satthuno. Bahiddhā parisāyāti parisato bahi. Na niccharatīti na nikkhamati. Kiṃkāraṇā? Evarūpo madhurasaddo nikkāraṇā mā vinassatūti. Brahmassaroti aññe chinnassarāpi bhinnassarāpi kākassarāpi honti, ayaṃ pana mahābrahmuno sarasadisena sarena samannāgato. Mahābrahmuno hi pittasemhehi apalibuddhattā saro visuddho hoti, bhagavatāpi katakammaṃ vatthuṃ sodheti, vatthuno suddhattā nābhito paṭṭhāya samuṭṭhahanto saro visuddho aṭṭhaṅgasamannāgatāva samuṭṭhāti. Karavīko viya bhaṇatīti karavīkabhāṇī, mattakaravīkarutamañjughosoti attho.

    ತಾರೇತೀತಿ ಅಖೇಮನ್ತಟ್ಠಾನಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇತಿ। ಉತ್ತಾರೇತೀತಿ ಖೇಮನ್ತಭೂಮಿಂ ಉಪನೇನ್ತೋ ತಾರೇತಿ। ನಿತ್ತಾರೇತೀತಿ ಅಖೇಮನ್ತಟ್ಠಾನತೋ ನಿಕ್ಖಾಮೇನ್ತೋ ತಾರೇತಿ । ಪತಾರೇತೀತಿ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತಾರೇತಿ, ಹತ್ಥೇನ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಯ ತಾರೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ತಾರಣುತ್ತಾರಣಾದಿಖೇಮನ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಪನಮೇವಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಖೇಮನ್ತಭೂಮಿಂ ಸಮ್ಪಾಪೇತೀ’’ತಿ। ಸತ್ತೇತಿ ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ತೇ। ಮಹಾಗಹನತಾಯ ಮಹಾನತ್ಥತಾಯ ದುನ್ನಿತ್ತರಿಯತಾಯ ಚ ಜಾತಿಯೇವ ಕನ್ತಾರೋ ಜಾತಿಕನ್ತಾರೋ, ತಂ ಜಾತಿಕನ್ತಾರಂ।

    Tāretīti akhemantaṭṭhānaṃ atikkāmeti. Uttāretīti khemantabhūmiṃ upanento tāreti. Nittāretīti akhemantaṭṭhānato nikkhāmento tāreti . Patāretīti pariggahetvā tāreti, hatthena pariggahetvā viya tāretīti attho. Sabbampetaṃ tāraṇuttāraṇādikhemantaṭṭhāne ṭhapanamevāti āha – ‘‘khemantabhūmiṃ sampāpetī’’ti. Satteti veneyyasatte. Mahāgahanatāya mahānatthatāya dunnittariyatāya ca jātiyeva kantāro jātikantāro, taṃ jātikantāraṃ.

    ಗಣಸ್ಸ ಸುಸ್ಸೂಸತೀತಿ ಗಣೋ ಅಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುಸ್ಸೂಸತಿ ಸುಣಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖೇತಿ। ಸೋತಂ ಓದಹತೀತಿ ಸೋತುಕಾಮತಾಯ ಸೋತಂ ಅವದಹತಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ। ಅಞ್ಞಾ ಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತೀತಿ ಞಾತುಕಾಮಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಣಿದಹತಿ। ಗಣಂ ಅಕುಸಲಾ ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾತಿ ಜನಸಮೂಹಂ ಅಕೋಸಲ್ಲಸಮ್ಭೂತಾ ಅಕುಸಲಾ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ। ಕುಸಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ಕೋಸಲ್ಲಸಮ್ಭೂತೇ ಕುಸಲೇ ಠಪೇತಿ। ಸಙ್ಘೀತಿ ರಾಸಿವಸೇನ ಸಙ್ಘೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಙ್ಘೀ। ಪರಿಸವಸೇನ ಗಣೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಗಣೀ। ಗಣಸ್ಸ ಆಚರಿಯೋತಿ ಗಣಾಚರಿಯೋ।

    Gaṇassa sussūsatīti gaṇo assa vacanaṃ sussūsati suṇāti upalakkheti. Sotaṃ odahatīti sotukāmatāya sotaṃ avadahati patiṭṭhāpeti. Aññā cittaṃ upaṭṭhapetīti ñātukāmaṃ cittaṃ paṇidahati. Gaṇaṃ akusalā vuṭṭhāpetvāti janasamūhaṃ akosallasambhūtā akusalā uṭṭhāpetvā. Kusale patiṭṭhāpetīti kosallasambhūte kusale ṭhapeti. Saṅghīti rāsivasena saṅgho assa atthīti saṅghī. Parisavasena gaṇo assa atthīti gaṇī. Gaṇassa ācariyoti gaṇācariyo.

    ೧೯೧. ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ, ಯಥಾ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ವಿಯ ಮನುಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ದಿಸ್ಸತಿ। ಯಥಾ ವಾ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ತಚ್ಛತೋ ಅವಿಪರೀತತೋ ದಿಸ್ಸತಿ। ಚಕ್ಖುಮಾತಿ ಉತ್ತಮಚಕ್ಖುಮಾ। ಏಕೋತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾತಾದೀಹಿ ಏಕೋ। ರತಿನ್ತಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮರತಿಆದಿಂ।

    191. Dutiyagāthāya sadevakassa lokassa, yathā dissatīti sadevakassa lokassa viya manussānampi dissati. Yathā vā dissatīti tacchato aviparītato dissati. Cakkhumāti uttamacakkhumā. Ekoti pabbajjāsaṅkhātādīhi eko. Ratinti nekkhammaratiādiṃ.

    ಪತಿರೂಪಕೋತಿ ಸುವಣ್ಣಪತಿರೂಪಕೋ ಕುಣ್ಡಲೋ। ಮತ್ತಿಕಾಕುಣ್ಡಲೋವಾತಿ ಮತ್ತಿಕಾಯ ಕತಕುಣ್ಡಲೋ ವಿಯ। ಲೋಹಡ್ಢಮಾಸೋವ ಸುವಣ್ಣಛನ್ನೋತಿ ಸುವಣ್ಣೇನ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ಲೋಹಮಾಸಕೋ ವಿಯ। ಪರಿವಾರಛನ್ನಾತಿ ಪರಿವಾರೇನ ಛಾದಿತಾ। ಅನ್ತೋ ಅಸುದ್ಧಾತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರತೋ ರಾಗಾದೀಹಿ ಅಪರಿಸುದ್ಧಾ। ಬಹಿ ಸೋಭಮಾನಾತಿ ಚೀವರಾದೀಹಿ ಬಾಹಿರತೋ ಸುನ್ದರಾ।

    Patirūpakoti suvaṇṇapatirūpako kuṇḍalo. Mattikākuṇḍalovāti mattikāya katakuṇḍalo viya. Lohaḍḍhamāsova suvaṇṇachannoti suvaṇṇena paṭicchanno lohamāsako viya. Parivārachannāti parivārena chāditā. Anto asuddhāti abbhantarato rāgādīhi aparisuddhā. Bahi sobhamānāti cīvarādīhi bāhirato sundarā.

    ಅಕಪ್ಪಿತಇರಿಯಾಪಥಾ ಚಾತಿ ಅಸಜ್ಜಿತಇರಿಯಾಪಥಾ। ಪಣಿಧಿಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಪತ್ಥನಾ।

    Akappitairiyāpathā cāti asajjitairiyāpathā. Paṇidhisampannāti paripuṇṇapatthanā.

    ವಿಸುದ್ಧಸದ್ದೋತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ, ಯಥಾಭೂತಥುತಿಘೋಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಗತಕಿತ್ತಿಸದ್ದಸಿಲೋಕೋತಿ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದಞ್ಚ ಸಿಲೋಕಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಚರಣಸೀಲೋ। ಕತ್ಥ ವಿಸುದ್ಧಸದ್ದೋತಿ ಚೇ? ‘‘ನಾಗಭವನೇ ಚ ಸುಪಣ್ಣಭವನೇ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ವುತ್ತಟ್ಠಾನೇ। ತತೋ ಚ ಭಿಯ್ಯೋತಿ ತತೋ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರತೋ ಚ ವೇನೇಯ್ಯವಸೇನ ಅತಿರೇಕತರೋಪಿ ದಿಸ್ಸತಿ।

    Visuddhasaddoti parisuddhakittisaddo, yathābhūtathutighosoti attho. Gatakittisaddasilokoti kittisaddañca silokañca gahetvā caraṇasīlo. Kattha visuddhasaddoti ce? ‘‘Nāgabhavane ca supaṇṇabhavanecā’’tiādinā nayena vitthāretvā vuttaṭṭhāne. Tato ca bhiyyoti tato vuttappakārato ca veneyyavasena atirekataropi dissati.

    ಸಬ್ಬಂ ರಾಗತಮನ್ತಿ ಸಕಲಂ ರಾಗನ್ಧಕಾರಂ। ದೋಸತಮಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅನ್ಧಕರಣನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಲೋಕನಿವಾರಣಕರಣಂ। ಅಚಕ್ಖುಕರಣನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನೋ ಅಕರಣಂ। ಅಞ್ಞಾಣಕರಣನ್ತಿ ಞಾಣೇನ ಅಜಾನನಕರಣಂ। ಪಞ್ಞಾನಿರೋಧಿಕನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾನಯನನಾಸಕಂ। ವಿಘಾತಪಕ್ಖಿಕನ್ತಿ ಪೀಳಾಕೋಟ್ಠಾಸಿಕಂ। ಅನಿಬ್ಬಾನಸಂವತ್ತನಿಕನ್ತಿ ಅಪಚ್ಚಯಅಮತನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯ ನ ಸಂವತ್ತನಿಕಂ।

    Sabbaṃ rāgatamanti sakalaṃ rāgandhakāraṃ. Dosatamādīsupi eseva nayo. Andhakaraṇanti paññālokanivāraṇakaraṇaṃ. Acakkhukaraṇanti paññācakkhuno akaraṇaṃ. Aññāṇakaraṇanti ñāṇena ajānanakaraṇaṃ. Paññānirodhikanti paññānayananāsakaṃ. Vighātapakkhikanti pīḷākoṭṭhāsikaṃ. Anibbānasaṃvattanikanti apaccayaamatanibbānatthāya na saṃvattanikaṃ.

    ಸಬ್ಬಂ ತಂ ತೇನ ಬೋಧಿಞಾಣೇನ ಬುಜ್ಝೀತಿ ತಂ ಸಕಲಂ ತೇನ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣವಸೇನ ಬುಜ್ಝಿ। ಪಠಮಮಗ್ಗವಸೇನ ಜಾನಿ ಅನುಬುಜ್ಝಿ। ದುತಿಯಮಗ್ಗವಸೇನ ಪುನ ಅಞ್ಞಾಸಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿ। ತತಿಯಮಗ್ಗವಸೇನ ಪಟಿವೇಧಂ ಪಾಪುಣಿ ಸಮ್ಬುಜ್ಝಿ। ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗವಸೇನ ನಿಸ್ಸೇಸಪಟಿವೇಧೇನ ಸಮ್ಮಾಬುಜ್ಝಿ। ಅಧಿಗಚ್ಛಿ ಫಸ್ಸೇಸಿ ಸಚ್ಛಾಕಾಸೀತಿ ಏತಂ ತಯಂ ಫಲವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಪಠಮದುತಿಯವಸೇನ ಪಟಿಲಭಿ। ತತಿಯವಸೇನ ಞಾಣಫಸ್ಸೇನ ಫುಸಿ। ಚತುತ್ಥವಸೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಅಕಾಸಿ। ಅಥ ವಾ ಏಕೇಕಫಲಸ್ಸ ತಯೋಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಏವ।

    Sabbaṃ taṃ tena bodhiñāṇena bujjhīti taṃ sakalaṃ tena catumaggañāṇavasena bujjhi. Paṭhamamaggavasena jāni anubujjhi. Dutiyamaggavasena puna aññāsi paṭivijjhi. Tatiyamaggavasena paṭivedhaṃ pāpuṇi sambujjhi. Catutthamaggavasena nissesapaṭivedhena sammābujjhi. Adhigacchi phassesi sacchākāsīti etaṃ tayaṃ phalavasena yojetabbaṃ. Paṭhamadutiyavasena paṭilabhi. Tatiyavasena ñāṇaphassena phusi. Catutthavasena paccakkhaṃ akāsi. Atha vā ekekaphalassa tayopi labbhanti eva.

    ನೇಕ್ಖಮ್ಮರತಿನ್ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದೀನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನರತಿಂ। ವಿವೇಕರತಿನ್ತಿ ಕಾಯವಿವೇಕಾದಿಮ್ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನರತಿಂ। ಉಪಸಮರತಿನ್ತಿ ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮೇ ರತಿಂ। ಸಮ್ಬೋಧಿರತಿನ್ತಿ ಮಗ್ಗಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನರತಿಂ।

    Nekkhammaratinti pabbajjādīni nissāya uppannaratiṃ. Vivekaratinti kāyavivekādimhi uppannaratiṃ. Upasamaratinti kilesavūpasame ratiṃ. Sambodhiratinti maggaṃ paccavekkhantassa uppannaratiṃ.

    ೧೯೨. ತತಿಯಗಾಥಾಯ ಬಹೂನಮಿಧ ಬದ್ಧಾನನ್ತಿ ಇಧ ಬಹೂನಂ ಖತ್ತಿಯಾದೀನಂ ಸಿಸ್ಸಾನಂ। ಸಿಸ್ಸಾ ಹಿ ಆಚರಿಯಪಟಿಬದ್ಧವುತ್ತಿತ್ತಾ ‘‘ಬದ್ಧಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಹೇನ ಆಗಮನ್ತಿ ಅತ್ಥಿಕೋ ಪಞ್ಹೇನ ಆಗತೋಮ್ಹಿ , ಅತ್ಥಿಕಾನಂ ವಾ ಪಞ್ಹೇನ ಆಗಮನಂ, ಪಞ್ಹೇನ ಅತ್ಥಿ ಆಗಮನಂ ವಾತಿ।

    192. Tatiyagāthāya bahūnamidha baddhānanti idha bahūnaṃ khattiyādīnaṃ sissānaṃ. Sissā hi ācariyapaṭibaddhavuttittā ‘‘baddhā’’ti vuccanti. Atthi pañhena āgamanti atthiko pañhena āgatomhi , atthikānaṃ vā pañhena āgamanaṃ, pañhena atthi āgamanaṃ vāti.

    ಬುದ್ಧೋತಿ ಪದಸ್ಸ ಅಭಾವೇಪಿ ತಂ ಬುದ್ಧನ್ತಿ ಪದೇ ಯೋ ಸೋ ಬುದ್ಧೋ, ತಂ ನಿದ್ದಿಸಿತುಕಾಮೇನ ‘‘ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಯಮ್ಭೂತಿ ಉಪದೇಸಂ ವಿನಾ ಸಯಮೇವ ಭೂತೋ। ಅನಾಚರಿಯಕೋತಿ ಸಯಮ್ಭೂಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥವಿವರಣಂ। ಯೋ ಹಿ ಆಚರಿಯಂ ವಿನಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ, ಸೋ ಸಯಮ್ಭೂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ। ಪುಬ್ಬೇ ಅನನುಸ್ಸುತೇಸೂತಿಆದಿ ಅನಾಚರಿಯಕಭಾವಸ್ಸ ಅತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಂ। ಅನನುಸ್ಸುತೇಸೂತಿ ಆಚರಿಯತೋ ಅನನುಸ್ಸುತೇಸು। ಸಾಮನ್ತಿ ಸಯಮೇವ। ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝೀತಿ ಭುಸಂ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿ। ತತ್ಥ ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣೀತಿ ತೇಸು ಚ ಸಚ್ಚೇಸು ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವಂ ಪಾಪುಣಿ। ಯಥಾ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುನೋ ಹೋನ್ತಿ , ತಥಾ ಸಚ್ಚಾನಂ ಪಟಿವಿದ್ಧತ್ತಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಬಲೇಸು ಚ ವಸೀಭಾವನ್ತಿ ದಸಸು ಚ ತಥಾಗತಬಲೇಸು ಇಸ್ಸರಭಾವಂ ಪಾಪುಣಿ। ಯೋ ಸೋ ಏವಂ ಭೂತೋ, ಸೋ ಬುದ್ಧೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಸು ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣನಿಮಿತ್ತಾನುತ್ತರವಿಮೋಕ್ಖಾಧಿಗಮಪರಿಭಾವಿತಖನ್ಧಸನ್ತಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ಪಣ್ಣತ್ತಿಕೋ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಪದಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಸಚ್ಚಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಮುಪಾದಾಯ ಪಣ್ಣತ್ತಿಕೋ ಸತ್ತವಿಸೇಸೋ ಬುದ್ಧೋ। ಏತ್ತಾವತಾ ಅತ್ಥತೋ ಬುದ್ಧವಿಭಾವನಾ ಕತಾ ಹೋತಿ।

    Buddhoti padassa abhāvepi taṃ buddhanti pade yo so buddho, taṃ niddisitukāmena ‘‘buddho’’ti vuttaṃ. Sayambhūti upadesaṃ vinā sayameva bhūto. Anācariyakoti sayambhūpadassa atthavivaraṇaṃ. Yo hi ācariyaṃ vinā saccāni paṭivijjhati, so sayambhū nāma hotīti. Pubbe ananussutesūtiādi anācariyakabhāvassa atthappakāsanaṃ. Ananussutesūti ācariyato ananussutesu. Sāmanti sayameva. Abhisambujjhīti bhusaṃ sammā paṭivijjhi. Tattha ca sabbaññutaṃ pāpuṇīti tesu ca saccesu sabbaññubhāvaṃ pāpuṇi. Yathā saccāni paṭivijjhantā sabbaññuno honti , tathā saccānaṃ paṭividdhattā evaṃ vuttaṃ. ‘‘Sabbaññutaṃ patto’’tipi pāṭho. Balesuca vasībhāvanti dasasu ca tathāgatabalesu issarabhāvaṃ pāpuṇi. Yo so evaṃ bhūto, so buddhoti vuttaṃ hoti. Tattha sabbadhammesu appaṭihatañāṇanimittānuttaravimokkhādhigamaparibhāvitakhandhasantānaṃ upādāya paṇṇattiko, sabbaññutapadaṭṭhānaṃ vā saccābhisambodhimupādāya paṇṇattiko sattaviseso buddho. Ettāvatā atthato buddhavibhāvanā katā hoti.

    ಇದಾನಿ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ಬುದ್ಧೋತಿ ಕೇನಟ್ಠೇನ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಲೋಕೇ ಅವಗನ್ತಾ ‘‘ಅವಗತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಬುಜ್ಝಿತಾ ಸಚ್ಚಾನೀತಿ ಬುದ್ಧೋ। ಯಥಾ ಪಣ್ಣಸೋಸಾ ವಾತಾ ‘‘ಪಣ್ಣಸುಸಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಏವಂ ಬೋಧೇತಾ ಪಜಾಯಾತಿ ಬುದ್ಧೋ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಾಯ ಬುದ್ಧೋತಿ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಬುಜ್ಝನಸಮತ್ಥಾಯ ಬುದ್ಧಿಯಾ ಬುದ್ಧೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಬ್ಬದಸ್ಸಾವಿತಾಯ ಬುದ್ಧೋತಿ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ ಞಾಣಚಕ್ಖುನಾ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಬುದ್ಧೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅನಞ್ಞನೇಯ್ಯತಾಯ ಬುದ್ಧೋತಿ ಅಞ್ಞೇನ ಅಬೋಧನೀಯತೋ ಸಯಮೇವ ಬುದ್ಧತ್ತಾ ಬುದ್ಧೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ವಿಸವಿತಾಯ ಬುದ್ಧೋತಿ ನಾನಾಗುಣವಿಕಸನತೋ ಪದುಮಮಿವ ವಿಕಸನಟ್ಠೇನ ಬುದ್ಧೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಖೀಣಾಸವಸಙ್ಖಾತೇನ ಬುದ್ಧೋತಿಆದೀಹಿ ಛಹಿ ಪರಿಯಾಯೇಹಿ ಚಿತ್ತಸಙ್ಕೋಚಕರಧಮ್ಮಪ್ಪಹಾನೇನ ನಿದ್ದಾಯ ವಿಬುದ್ಧೋ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸನಿದ್ದಾಯ ವಿಬುದ್ಧತ್ತಾ ಬುದ್ಧೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಙ್ಖಾ ಸಙ್ಖಾತನ್ತಿ ಅತ್ಥತೋ ಏಕತ್ತಾ ಸಙ್ಖಾತೇನಾತಿ ವಚನಸ್ಸ ಕೋಟ್ಠಾಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಣ್ಹಾಲೇಪದಿಟ್ಠಿಲೇಪಾಭಾವೇನ ನಿರುಪಲೇಪಸಙ್ಖಾತೇನ ಸವಾಸನಾನಂ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ ಏಕನ್ತವಚನೇನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಏಕನ್ತನಿಕ್ಕಿಲೇಸೋತಿ ರಾಗದೋಸಮೋಹಾವಸೇಸೇಹಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹಿ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸೋ।

    Idāni byañjanato vibhāvento ‘‘buddhoti kenaṭṭhena buddho’’tiādimāha. Tattha yathā loke avagantā ‘‘avagato’’ti vuccati, evaṃ bujjhitā saccānīti buddho. Yathā paṇṇasosā vātā ‘‘paṇṇasusā’’ti vuccanti, evaṃ bodhetā pajāyāti buddho. Sabbaññutāya buddhoti sabbadhammabujjhanasamatthāya buddhiyā buddhoti vuttaṃ hoti. Sabbadassāvitāya buddhoti sabbadhammānaṃ ñāṇacakkhunā diṭṭhattā buddhoti vuttaṃ hoti. Anaññaneyyatāya buddhoti aññena abodhanīyato sayameva buddhattā buddhoti vuttaṃ hoti. Visavitāya buddhoti nānāguṇavikasanato padumamiva vikasanaṭṭhena buddhoti vuttaṃ hoti. Khīṇāsavasaṅkhātena buddhotiādīhi chahi pariyāyehi cittasaṅkocakaradhammappahānena niddāya vibuddho puriso viya sabbakilesaniddāya vibuddhattā buddhoti vuttaṃ hoti. Saṅkhā saṅkhātanti atthato ekattā saṅkhātenāti vacanassa koṭṭhāsenāti attho. Taṇhālepadiṭṭhilepābhāvena nirupalepasaṅkhātena savāsanānaṃ sabbakilesānaṃ pahīnattā ekantavacanena visesetvā vuttaṃ. Ekantanikkilesoti rāgadosamohāvasesehi sabbakilesehi nikkileso.

    ಏಕಾಯನಮಗ್ಗಂ ಗತೋತಿ ಬುದ್ಧೋತಿ ಗಮನತ್ಥಾನಂ ಧಾತೂನಂ ಬುಜ್ಝನತ್ಥತ್ತಾ ಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಪಿ ಧಾತುಯೋ ಗಮನತ್ಥಾ ಹೋನ್ತೇವ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಾಯನಮಗ್ಗಂ ಗತತ್ತಾ ಬುದ್ಧೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏಕಾಯನಮಗ್ಗೋ ಚೇತ್ಥ –

    Ekāyanamaggaṃ gatoti buddhoti gamanatthānaṃ dhātūnaṃ bujjhanatthattā bujjhanatthāpi dhātuyo gamanatthā honteva, tasmā ekāyanamaggaṃ gatattā buddhoti vuttaṃ hoti. Ekāyanamaggo cettha –

    ‘‘ಮಗ್ಗೋ ಪನ್ಥೋ ಪಥೋ ಪಜ್ಜೋ, ಅಞ್ಜಸಂ ವಟುಮಾಯನಂ।

    ‘‘Maggo pantho patho pajjo, añjasaṃ vaṭumāyanaṃ;

    ನಾವಾ ಉತ್ತರಸೇತೂ ಚ, ಕುಲ್ಲೋ ಚ ಭಿಸಿ ಸಙ್ಕಮೋ’’ತಿ॥ (ಚೂಳನಿ॰ ಪಾರಾಯನತ್ಥುತಿಗಾಥಾನಿದ್ದೇಸ ೧೦೧) –

    Nāvā uttarasetū ca, kullo ca bhisi saṅkamo’’ti. (cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddesa 101) –

    ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಬಹೂಸು ನಾಮೇಸು ಅಯನನಾಮೇನ ವುತ್ತಮಗ್ಗನಾಮೇನ ವುತ್ತೋ। ತಸ್ಮಾ ಏಕಮಗ್ಗಭೂತೋ ಮಗ್ಗೋ, ನ ದ್ವೇಧಾಪಥಭೂತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಏಕೇನ ಅಯಿತಬ್ಬೋ ಮಗ್ಗೋತಿ ಏಕಾಯನಮಗ್ಗೋ। ಏಕೇನಾತಿ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಂ ಪಹಾಯ ಪವಿವಿತ್ತೇನ। ಅಯಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬೋ, ಅಯನ್ತಿ ವಾ ಏತೇನಾತಿ ಅಯನೋ, ಸಂಸಾರತೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೇಸಂ ಅಯನೋತಿ ಏಕಾಯನೋ। ಏಕೇಸನ್ತಿ ಸೇಟ್ಠಾನಂ। ಸಬ್ಬಸತ್ತಸೇಟ್ಠಾ ಚ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ತಸ್ಮಾ ಏಕೇಸಂ ಮಗ್ಗಭೂತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಯನಭೂತೋ ಮಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಯತೀತಿ ವಾ ಅಯನೋ, ಗಚ್ಛತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅಯನೋ ಮಗ್ಗೋತಿ ಏಕಾಯನಮಗ್ಗೋ। ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪವತ್ತಮಾನೋ ಮಗ್ಗೋ, ನ ಅಞ್ಞತ್ಥಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಪಿ ಚ ಏಕಂ ಅಯತೀತಿ ಏಕಾಯನೋ। ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ನಾನಾಮುಖಭಾವನಾನಯಪ್ಪವತ್ತೋಪಿ ಅಪರಭಾಗೇ ಏಕಂ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಾಯನಮಗ್ಗೋತಿ ಏಕನಿಬ್ಬಾನಗಮನಮಗ್ಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Maggassa bahūsu nāmesu ayananāmena vuttamagganāmena vutto. Tasmā ekamaggabhūto maggo, na dvedhāpathabhūtoti attho. Atha vā ekena ayitabbo maggoti ekāyanamaggo. Ekenāti gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya pavivittena. Ayitabboti paṭipajjitabbo, ayanti vā etenāti ayano, saṃsārato nibbānaṃ gacchantīti attho. Ekesaṃ ayanoti ekāyano. Ekesanti seṭṭhānaṃ. Sabbasattaseṭṭhā ca sammāsambuddhā, tasmā ekesaṃ maggabhūto sammāsambuddhānaṃ ayanabhūto maggoti vuttaṃ hoti. Ayatīti vā ayano, gacchati pavattatīti attho. Ekasmiṃ ayano maggoti ekāyanamaggo. Ekasmiṃyeva buddhasāsane pavattamāno maggo, na aññatthāti vuttaṃ hoti. Api ca ekaṃ ayatīti ekāyano. Pubbabhāge nānāmukhabhāvanānayappavattopi aparabhāge ekaṃ nibbānameva gacchatīti vuttaṃ hoti, tasmā ekāyanamaggoti ekanibbānagamanamaggoti attho.

    ಏಕೋ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ನ ಪರೇಹಿ ಬುದ್ಧತ್ತಾ ಬುದ್ಧೋ, ಕಿನ್ತು ಸಯಮೇವ ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧತ್ತಾ ಬುದ್ಧೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಬುದ್ಧಿವಿಹತತ್ತಾ ಬುದ್ಧಿಪಟಿಲಾಭತ್ತಾ ಬುದ್ಧೋತಿ ಬುದ್ಧಿ ಬುದ್ಧಂ ಬೋಧೋತಿ ಪರಿಯಾಯವಚನಮೇತಂ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ‘‘ನೀಲರತ್ತಗುಣಯೋಗಾ ನೀಲೋ ಪಟೋ, ರತ್ತೋ ಪಟೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಬುದ್ಧಗುಣಯೋಗಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಞಾಪೇತುಂ ವುತ್ತಂ।

    Eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti na parehi buddhattā buddho, kintu sayameva anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhattā buddhoti vuttaṃ hoti. Abuddhivihatattā buddhipaṭilābhattā buddhoti buddhi buddhaṃ bodhoti pariyāyavacanametaṃ. Tattha yathā ‘‘nīlarattaguṇayogā nīlo paṭo, ratto paṭo’’ti vuccati, evaṃ buddhaguṇayogā ‘‘buddho’’ti ñāpetuṃ vuttaṃ.

    ತತೋ ಪರಂ ಬುದ್ಧೋತಿ ನೇತಂ ನಾಮನ್ತಿಆದಿ ‘‘ಅತ್ಥಮನುಗತಾ ಅಯಂ ಪಞ್ಞತ್ತೀ’’ತಿ ಞಾಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಮಿತ್ತಾ ಸಹಾಯಾ। ಅಮಚ್ಚಾ ಭಚ್ಚಾ। ಞಾತೀ ಪಿತುಪಕ್ಖಿಕಾ। ಸಾಲೋಹಿತಾ ಮಾತುಪಕ್ಖಿಕಾ। ಸಮಣಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜುಪಗತಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಭೋವಾದಿನೋ, ಸಮಿತಪಾಪಬಾಹಿತಪಾಪಾ ವಾ। ದೇವತಾ ಸಕ್ಕಾದಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ ಚ। ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿಕನ್ತಿ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ, ವಿಮೋಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಫಲಂ, ತಸ್ಮಿಂ ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತೇ ಭವಂ ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿಕಂ ನಾಮಂ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವೋ ಹಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಸಿಜ್ಝತಿ, ಅರಹತ್ತಫಲೋದಯೇ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವೋ ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತೇ ಭವೋ ಹೋತಿ। ತಂ ನೇಮಿತ್ತಿಕಮ್ಪಿ ನಾಮಂ ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತೇ ಭವಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿಕಮೇತಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಭಗವನ್ತಾನ’’ನ್ತಿ। ಬೋಧಿಯಾ ಮೂಲೇ ಸಹ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭಾತಿ ಮಹಾಬೋಧಿರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಯಥಾವುತ್ತಕ್ಖಣೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭೇನ ಸಹ। ಸಚ್ಛಿಕಾ ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ವಾ ಜಾತಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಯದಿದಂ ಬುದ್ಧೋತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಅಯಂ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಬುದ್ಧವಿಭಾವನಾ। ಇತೋ ಪರಂ ವಹಸ್ಸೇತಂ ಭಾರನ್ತಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಯಥಾಪಾಳಿಮೇವ ನಿಯ್ಯಾತಿ।

    Tato paraṃ buddhoti netaṃ nāmantiādi ‘‘atthamanugatā ayaṃ paññattī’’ti ñāpanatthaṃ vuttaṃ. Tattha mittā sahāyā. Amaccā bhaccā. Ñātī pitupakkhikā. Sālohitā mātupakkhikā. Samaṇā pabbajjupagatā. Brāhmaṇā bhovādino, samitapāpabāhitapāpā vā. Devatā sakkādayo brahmāno ca. Vimokkhantikanti vimokkho arahattamaggo, vimokkhassa anto arahattaphalaṃ, tasmiṃ vimokkhante bhavaṃ vimokkhantikaṃ nāmaṃ. Sabbaññubhāvo hi arahattamaggena sijjhati, arahattaphalodaye siddhaṃ hoti. Tasmā sabbaññubhāvo vimokkhante bhavo hoti. Taṃ nemittikampi nāmaṃ vimokkhante bhavaṃ nāma hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantāna’’nti. Bodhiyā mūle saha sabbaññutaññāṇassa paṭilābhāti mahābodhirukkhamūle yathāvuttakkhaṇe sabbaññutaññāṇassa paṭilābhena saha. Sacchikā paññattīti arahattaphalasacchikiriyāya sabbadhammasacchikiriyāya vā jātā paññatti. Yadidaṃ buddhoti paññatti. Ayaṃ byañjanato buddhavibhāvanā. Ito paraṃ vahassetaṃ bhāranti pariyosānaṃ tattha tattha vuttanayattā yathāpāḷimeva niyyāti.

    ೧೯೩. ಚತುತ್ಥಗಾಥಾಯ ವಿಜಿಗುಚ್ಛತೋತಿ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಅಟ್ಟೀಯತೋ। ರಿತ್ತಮಾಸನನ್ತಿ ವಿವಿತ್ತಂ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ। ಪಬ್ಬತಾನಂ ಗುಹಾಸು ವಾತಿ ಪಬ್ಬತಗುಹಾಸು ವಾ ರಿತ್ತಮಾಸನಂ ಭಜತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ।

    193. Catutthagāthāya vijigucchatoti jātiādīhi aṭṭīyato. Rittamāsananti vivittaṃ mañcapīṭhaṃ. Pabbatānaṃ guhāsu vāti pabbataguhāsu vā rittamāsanaṃ bhajatoti sambandhitabbaṃ.

    ಜಾತಿಯಾ ವಿಜಿಗುಚ್ಛತೋತಿ ಜಾತಿಂ ವಿಜಿಗುಚ್ಛತೋ। ಜರಾಯ। ಬ್ಯಾಧಿನಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಭಜತೋತಿ ಏವಮಾದೀಸು ಭಜತೋತಿ ಭಜನ್ತಸ್ಸ। ಸೇವತೋತಿ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ। ನಿಸೇವತೋತಿ ಸಮ್ಮಾ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ । ಸಂಸೇವತೋತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ। ಪಟಿಸೇವತೋತಿ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ। ಪಬ್ಬತಪಬ್ಭಾರಾತಿ ಪಬ್ಬತಕುಚ್ಛಿಯೋ।

    Jātiyā vijigucchatoti jātiṃ vijigucchato. Jarāya. Byādhinātiādīsupi eseva nayo. Bhajatoti evamādīsu bhajatoti bhajantassa. Sevatoti sevantassa. Nisevatoti sammā sevantassa . Saṃsevatoti punappunaṃ sevantassa. Paṭisevatoti upagantvā sevantassa. Pabbatapabbhārāti pabbatakucchiyo.

    ೧೯೪. ಪಞ್ಚಮಗಾಥಾಯ ಉಚ್ಚಾವಚೇಸೂತಿ ಹೀನಪಣೀತೇಸು। ಸಯನೇಸೂತಿ ವಿಹಾರಾದೀಸು ಸೇನಾಸನೇಸು। ಕೀವನ್ತೋ ತತ್ಥ ಭೇರವಾತಿ ಕಿತ್ತಕಾ ತತ್ಥ ಭಯಕಾರಣಾ। ‘‘ಕುವನ್ತೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಕೂಜನ್ತೋತಿ ಚಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ।

    194. Pañcamagāthāya uccāvacesūti hīnapaṇītesu. Sayanesūti vihārādīsu senāsanesu. Kīvanto tattha bheravāti kittakā tattha bhayakāraṇā. ‘‘Kuvanto’’tipi pāṭho, kūjantoti cassa attho.

    ಕುವನ್ತೋತಿ ಸದ್ದಾಯನ್ತೋ। ಕೂಜನ್ತೋತಿ ಅಬ್ಯತ್ತಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೋ। ನದನ್ತೋತಿ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಂ ಕರೋನ್ತೋ। ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ವಾಚಂ ಭಾಸನ್ತೋ। ಕತೀತಿ ಪುಚ್ಛಾ। ಕಿತ್ತಕಾತಿ ಪಮಾಣಪುಚ್ಛಾ। ಕೀವತಕಾತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದಪುಚ್ಛಾ। ಕೀವಬಹುಕಾತಿ ಪಮಾಣಪರಿಚ್ಛೇದಪುಚ್ಛಾ। ತೇ ಭೇರವಾತಿ ಏತೇ ಭಯಜನನುಪದ್ದವಾ ಭಯಾರಮ್ಮಣಾ। ಕೀವಬಹುಕಾತಿ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಆರಮ್ಮಣೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೀಹಾ ಬ್ಯಗ್ಘಾ ದೀಪೀ’’ತಿಆದೀಹಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ।

    Kuvantoti saddāyanto. Kūjantoti abyattasaddaṃ karonto. Nadantoti ukkuṭṭhiṃ karonto. Saddaṃ karontoti vācaṃ bhāsanto. Katīti pucchā. Kittakāti pamāṇapucchā. Kīvatakāti paricchedapucchā. Kīvabahukāti pamāṇaparicchedapucchā. Te bheravāti ete bhayajananupaddavā bhayārammaṇā. Kīvabahukāti pucchite ārammaṇe dassetuṃ ‘‘sīhā byagghā dīpī’’tiādīhi vissajjeti.

    ೧೯೫. ಛಟ್ಠಗಾಥಾಯ ಕತಿ ಪರಿಸ್ಸಯಾತಿ ಕಿತ್ತಕಾ ಉಪದ್ದವಾ। ಅಗತಂ ದಿಸನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ತಞ್ಹಿ ಅಗತಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಅಗತಂ, ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬತೋ ದಿಸಾ ಚಾತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಗತಂ ದಿಸ’’ನ್ತಿ। ಅಮತಂ ದಿಸ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಅಭಿಸಮ್ಭವೇತಿ ಅಭಿಸಮ್ಭವೇಯ್ಯ। ಪನ್ತಮ್ಹೀತಿ ಪರಿಯನ್ತೇ।

    195. Chaṭṭhagāthāya kati parissayāti kittakā upaddavā. Agataṃ disanti nibbānaṃ. Tañhi agatapubbattā agataṃ, niddisitabbato disā cāti. Tena vuttaṃ – ‘‘agataṃ disa’’nti. Amataṃ disa’’ntipi pāṭho. Abhisambhaveti abhisambhaveyya. Pantamhīti pariyante.

    ಅಗತಪುಬ್ಬಾ ಸಾ ದಿಸಾತಿ ಯಾ ದಿಸಾ ಸುಪಿನನ್ತೇನಪಿ ನ ಗತಪುಬ್ಬಾ। ನ ಸಾ ದಿಸಾ ಗತಪುಬ್ಬಾತಿ ಏಸಾ ದಿಸಾ ವುತ್ತನಯೇನ ನ ಗತಪುಬ್ಬಾ। ಇಮಿನಾ ದೀಘೇನ ಅದ್ಧುನಾತಿ ಅನೇನ ದೀಘಕಾಲೇನ।

    Agatapubbā sā disāti yā disā supinantenapi na gatapubbā. Na sā disā gatapubbāti esā disā vuttanayena na gatapubbā. Iminā dīghena addhunāti anena dīghakālena.

    ಸಮತಿತ್ತಿಕನ್ತಿ ಅನ್ತೋಮುಖವಟ್ಟಿಲೇಖಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಸಮಭರಿತಂ। ಅನವಸೇಕನ್ತಿ ಅನವಸಿಞ್ಚನಕಂ ಅಪರಿಸಿಞ್ಚನಕಂ ಕತ್ವಾ। ತೇಲಪತ್ತನ್ತಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತತೇಲಂ ತೇಲಪತ್ತಂ। ಪರಿಹರೇಯ್ಯಾತಿ ಹರೇಯ್ಯ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಏವಂ ಸಚಿತ್ತಮನುರಕ್ಖೇತಿ ತಂ ತೇಲಭರಿತಂ ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ಕಾಯಗತಾಯ ಸತಿಯಾ ಗೋಚರೇ ಚೇವ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಸತಿಯಾ ಚಾತಿ ಉಭಿನ್ನಂ ಅನ್ತರೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಯಥಾ ಮುಹುತ್ತಮ್ಪಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ಗೋಚರೇ ನ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತಥಾ ಪಣ್ಡಿತೋ ಯೋಗಾವಚರೋ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ ಗೋಪಯೇಯ್ಯ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಏತಸ್ಸ ಹಿ –

    Samatittikanti antomukhavaṭṭilekhaṃ pāpetvā samabharitaṃ. Anavasekanti anavasiñcanakaṃ aparisiñcanakaṃ katvā. Telapattanti pakkhittatelaṃ telapattaṃ. Parihareyyāti hareyya ādāya gaccheyya. Evaṃ sacittamanurakkheti taṃ telabharitaṃ pattaṃ viya attano cittaṃ kāyagatāya satiyā gocare ceva sampayuttasatiyā cāti ubhinnaṃ antare pakkhipitvā yathā muhuttampi bahiddhā gocare na vikkhipati, tathā paṇḍito yogāvacaro rakkheyya gopayeyya. Kiṃkāraṇā? Etassa hi –

    ‘‘ದುನ್ನಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಲಹುನೋ, ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನೋ।

    ‘‘Dunniggahassa lahuno, yatthakāmanipātino;

    ಚಿತ್ತಸ್ಸ ದಮಥೋ ಸಾಧು, ಚಿತ್ತಂ ದನ್ತಂ ಸುಖಾವಹಂ’’॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೫)।

    Cittassa damatho sādhu, cittaṃ dantaṃ sukhāvahaṃ’’. (dha. pa. 35);

    ತಸ್ಮಾ –

    Tasmā –

    ‘‘ಸುದುದ್ದಸಂ ಸುನಿಪುಣಂ, ಯತ್ಥಕಾಮನಿಪಾತಿನಂ।

    ‘‘Sududdasaṃ sunipuṇaṃ, yatthakāmanipātinaṃ;

    ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖೇಥ ಮೇಧಾವೀ, ಚಿತ್ತಂ ಗುತ್ತಂ ಸುಖಾವಹಂ’’॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೬)।

    Cittaṃ rakkhetha medhāvī, cittaṃ guttaṃ sukhāvahaṃ’’. (dha. pa. 36);

    ಇದಞ್ಹಿ –

    Idañhi –

    ‘‘ದೂರಙ್ಗಮಂ ಏಕಚರಂ, ಅಸರೀರಂ ಗುಹಾಸಯಂ।

    ‘‘Dūraṅgamaṃ ekacaraṃ, asarīraṃ guhāsayaṃ;

    ಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಂಯಮೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಮೋಕ್ಖನ್ತಿ ಮಾರಬನ್ಧನಾ’’॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೭)।

    Ye cittaṃ saṃyamessanti, mokkhanti mārabandhanā’’. (dha. pa. 37);

    ಇತರಸ್ಸ ಪನ –

    Itarassa pana –

    ‘‘ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ , ಸದ್ಧಮ್ಮಂ ಅವಿಜಾನತೋ।

    ‘‘Anavaṭṭhitacittassa , saddhammaṃ avijānato;

    ಪರಿಪ್ಲವಪಸಾದಸ್ಸ, ಪಞ್ಞಾ ನ ಪರಿಪೂರತಿ’’॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೮)।

    Pariplavapasādassa, paññā na paripūrati’’. (dha. pa. 38);

    ಥಿರಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸಹಾಯಸ್ಸ ಪನ –

    Thirakammaṭṭhānasahāyassa pana –

    ‘‘ಅನವಸ್ಸುತಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಅನನ್ವಾಹತಚೇತಸೋ।

    ‘‘Anavassutacittassa, ananvāhatacetaso;

    ಪುಞ್ಞಪಾಪಪಹೀನಸ್ಸ, ನತ್ಥಿ ಜಾಗರತೋ ಭಯಂ’’॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೯)।

    Puññapāpapahīnassa, natthi jāgarato bhayaṃ’’. (dha. pa. 39);

    ತಸ್ಮಾ ಏತಂ –

    Tasmā etaṃ –

    ‘‘ಫನ್ದನಂ ಚಪಲಂ ಚಿತ್ತಂ, ದೂರಕ್ಖಂ ದುನ್ನಿವಾರಯಂ।

    ‘‘Phandanaṃ capalaṃ cittaṃ, dūrakkhaṃ dunnivārayaṃ;

    ಉಜುಂ ಕರೋತಿ ಮೇಧಾವೀ, ಉಸುಕಾರೋವ ತೇಜನಂ’’॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೩)।

    Ujuṃ karoti medhāvī, usukārova tejanaṃ’’. (dha. pa. 33);

    ಏವಂ ಉಜುಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಚಿತ್ತಮನುರಕ್ಖೇ।

    Evaṃ ujuṃ karonto sacittamanurakkhe.

    ಪತ್ಥಯಾನೋ ದಿಸಂ ಅಗತಪುಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯಗತಾಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಕಮ್ಮಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ಅಗತಪುಬ್ಬಂ ದಿಸಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾ ಪನೇಸಾ ದಿಸಾ ನಾಮ –

    Patthayānodisaṃ agatapubbanti imasmiṃ kāyagatāsatikammaṭṭhāne kammaṃ ārabhitvā anamatagge saṃsāre agatapubbaṃ disaṃ patthento vuttanayena sakaṃ cittaṃ rakkheyyāti attho. Kā panesā disā nāma –

    ‘‘ಮಾತಾಪಿತಾ ದಿಸಾ ಪುಬ್ಬಾ, ಆಚರಿಯಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ದಿಸಾ।

    ‘‘Mātāpitā disā pubbā, ācariyā dakkhiṇā disā;

    ಪುತ್ತದಾರಾ ದಿಸಾ ಪಚ್ಛಾ, ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಚ ಉತ್ತರಾ॥

    Puttadārā disā pacchā, mittāmaccā ca uttarā.

    ‘‘ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾ ಹೇಟ್ಠಾ, ಉದ್ಧಂ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ।

    ‘‘Dāsakammakarā heṭṭhā, uddhaṃ samaṇabrāhmaṇā;

    ಏತಾ ದಿಸಾ ನಮಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಅಲಮತ್ತೋ ಕುಲೇ ಗಿಹೀ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭೩) –

    Etā disā namasseyya, alamatto kule gihī’’ti. (dī. ni. 3.273) –

    ಏತ್ಥ ತಾವ ಮಾತಾಪಿತಾದಯೋ ‘‘ದಿಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ।

    Ettha tāva mātāpitādayo ‘‘disā’’ti vuttā.

    ‘‘ದಿಸಾ ಚತಸ್ಸೋ ವಿದಿಸಾ ಚತಸ್ಸೋ, ಉದ್ಧಂ ಅಧೋ ದಸ ದಿಸಾ ಇಮಾಯೋ।

    ‘‘Disā catasso vidisā catasso, uddhaṃ adho dasa disā imāyo;

    ಕತಮಂ ದಿಸಂ ತಿಟ್ಠತಿ ನಾಗರಾಜಾ, ಯಮದ್ದಸಾ ಸುಪಿನೇ ಛಬ್ಬಿಸಾಣ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೬.೧೦೪) –

    Katamaṃ disaṃ tiṭṭhati nāgarājā, yamaddasā supine chabbisāṇa’’nti. (jā. 1.16.104) –

    ಏತ್ಥ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿಭೇದಾ ದಿಸಾವ ‘‘ದಿಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ।

    Ettha puratthimādibhedā disāva ‘‘disā’’ti vuttā.

    ‘‘ಅಗಾರಿನೋ ಅನ್ನದಪಾನವತ್ಥದಾ, ಅವ್ಹಾಯಿಕಾ ತಮ್ಪಿ ದಿಸಂ ವದನ್ತಿ।

    ‘‘Agārino annadapānavatthadā, avhāyikā tampi disaṃ vadanti;

    ಏಸಾ ದಿಸಾ ಪರಮಾ ಸೇತಕೇತು, ಯಂ ಪತ್ವಾ ದುಕ್ಖೀ ಸುಖಿನೋ ಭವನ್ತೀ’’ತಿ ॥ (ಜಾ॰ ೧.೬.೯) –

    Esā disā paramā setaketu, yaṃ patvā dukkhī sukhino bhavantī’’ti . (jā. 1.6.9) –

    ಏತ್ಥ ನಿಬ್ಬಾನಂ ‘‘ದಿಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇಧಾಪಿ ತದೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತಣ್ಹಕ್ಖಯಂ ವಿರಾಗನ್ತಿಆದೀಹಿ ದಿಸ್ಸತಿ ಅಪದಿಸ್ಸತಿ ತಸ್ಮಾ ‘‘ದಿಸಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅನಮತಗ್ಗೇ ಪನ ಸಂಸಾರೇ ಕೇನಚಿ ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನೇನ ಸುಪಿನೇನಪಿ ಅಗತಪುಬ್ಬತಾಯ ‘‘ಅಗತಪುಬ್ಬಾ ದಿಸಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೇನ ಕಾಯಗತಾಸತಿಯಾ ಯೋಗೋ ಕರಣೀಯೋತಿ। ವಜತೋತಿಆದೀಸು ಏತ್ಥ ಮಗ್ಗುಪ್ಪಾದತೋ ಸಮೀಪಂ ವಜತೋ। ಠಿತಿಕ್ಖಣೇ ಗಚ್ಛತೋ। ಫಲೋದಯತೋ ಅತಿಕ್ಕಮತೋ।

    Ettha nibbānaṃ ‘‘disa’’nti vuttaṃ. Idhāpi tadeva adhippetaṃ. Taṇhakkhayaṃ virāgantiādīhi dissati apadissati tasmā ‘‘disā’’ti vuccati. Anamatagge pana saṃsāre kenaci bālaputhujjanena supinenapi agatapubbatāya ‘‘agatapubbā disā nāmā’’ti vuccati. Taṃ patthayantena kāyagatāsatiyā yogo karaṇīyoti. Vajatotiādīsu ettha magguppādato samīpaṃ vajato. Ṭhitikkhaṇe gacchato. Phalodayato atikkamato.

    ಅನ್ತೇತಿ ಅನ್ತಮ್ಹಿ ಠಿತೇ। ಪನ್ತೇತಿ ವನಗಹನಗಮ್ಭೀರೇ ಠಿತೇ। ಪರಿಯನ್ತೇತಿ ದೂರಭಾವೇನ ಪರಿಯನ್ತೇ ಠಿತೇ। ಸೇಲನ್ತೇತಿ ಪಬ್ಬತಾನಂ ಅನ್ತೇ। ವನನ್ತೇತಿ ವನಘಟಾನಂ ಅನ್ತೇ। ನದನ್ತೇತಿ ನದೀನಂ ಅನ್ತೇ। ಉದಕನ್ತೇತಿ ಉದಕಾನಂ ಪರಿಯನ್ತೇ। ಯತ್ಥ ನ ಕಸೀಯತಿ ನ ವಪೀಯತೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಸನಞ್ಚ ವಪನಞ್ಚ ನ ಕರೀಯತಿ। ಜನನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತೇ। ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅನುಪಚಾರೇತಿ ಕಸನವಪನವಸೇನ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಅನುಪಚರಿತಬ್ಬೇ ಸೇನಾಸನೇ।

    Anteti antamhi ṭhite. Panteti vanagahanagambhīre ṭhite. Pariyanteti dūrabhāvena pariyante ṭhite. Selanteti pabbatānaṃ ante. Vananteti vanaghaṭānaṃ ante. Nadanteti nadīnaṃ ante. Udakanteti udakānaṃ pariyante. Yattha na kasīyati na vapīyatīti yasmiṃ kasanañca vapanañca na karīyati. Janantaṃatikkamitvā ṭhite. Manussānaṃ anupacāreti kasanavapanavasena manussehi anupacaritabbe senāsane.

    ೧೯೬. ಸತ್ತಮಗಾಥಾಯ ಕ್ಯಾಸ್ಸ ಬ್ಯಪ್ಪಥಯೋ ಅಸ್ಸೂತಿ ಕಿದಿಸಾನಿ ತಸ್ಸ ವಚನಾನಿ ಅಸ್ಸು।

    196. Sattamagāthāya kyāssa byappathayo assūti kidisāni tassa vacanāni assu.

    ಮುಸಾವಾದಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಮುಸಾತಿ ವಿಸಂವಾದನಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಅತ್ಥಭಞ್ಜನಕೋ ವಚೀಪಯೋಗೋ ಕಾಯಪಯೋಗೋ ವಾ। ವಿಸಂವಾದನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪನಸ್ಸ ಪರವಿಸಂವಾದಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಮುಸಾವಾದೋ। ಅಪರೋ ನಯೋ – ಮುಸಾತಿ ಅಭೂತಂ ಅತಚ್ಛಂ ವತ್ಥು, ವಾದೋತಿ ತಸ್ಸ ಭೂತತೋ ತಚ್ಛತೋ ವಿಞ್ಞಾಪನಂ। ಲಕ್ಖಣತೋ ಪನ ಅತಥಂ ವತ್ಥುಂ ತಥತೋ ಪರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ತಥಾವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಮುಸಾವಾದೋ। ಸೋ ಯಮತ್ಥಂ ಭಞ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ಅಪಿ ಚ ಗಹಟ್ಠಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಅದಾತುಕಾಮತಾಯ ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತೋ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಸಕ್ಖಿನಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ಥಭಞ್ಜನತ್ಥಂ ವುತ್ತೋ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಪ್ಪಕಮ್ಪಿ ತೇಲಂ ವಾ ಸಪ್ಪಿಂ ವಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಅಜ್ಜ ಗಾಮೇ ತೇಲಂ ನದೀ ಮಞ್ಞೇ ಸನ್ದತೀ’’ತಿ ಪೂರಣಕಥಾನಯೇನ ಪವತ್ತೋ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಅದಿಟ್ಠಂಯೇವ ಪನ ದಿಟ್ಠನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವದನ್ತಾನಂ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ।

    Musāvādaṃ pahāyāti ettha musāti visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjanako vacīpayogo kāyapayogo vā. Visaṃvādanādhippāyena panassa paravisaṃvādakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo. Aparo nayo – musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu, vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ. Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo. So yamatthaṃ bhañjati, tassa appatāya appasāvajjo, mahantatāya mahāsāvajjo. Api ca gahaṭṭhānaṃ attano santakaṃ adātukāmatāya ‘‘natthī’’tiādinayappavatto appasāvajjo, sakkhinā hutvā atthabhañjanatthaṃ vutto mahāsāvajjo. Pabbajitānaṃ appakampi telaṃ vā sappiṃ vā labhitvā hasādhippāyena ‘‘ajja gāme telaṃ nadī maññe sandatī’’ti pūraṇakathānayena pavatto appasāvajjo, adiṭṭhaṃyeva pana diṭṭhantiādinā nayena vadantānaṃ mahāsāvajjo.

    ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ – ಅತಥಂ ವತ್ಥು ವಿಸಂವಾದನಚಿತ್ತಂ ತಜ್ಜೋ ವಾಯಾಮೋ ಪರಸ್ಸ ತದತ್ಥವಿಜಾನನನ್ತಿ। ಏಕೋ ಪಯೋಗೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋವ। ಸೋ ಚ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಪರವಿಸಂವಾದಕಕಿರಿಯಾಕರಣೇ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಾಯ ಚೇ ಕಿರಿಯಾಯ ಪರೋ ತಮತ್ಥಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಯಂ ಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾಕ್ಖಣೇಯೇವ ಮುಸಾವಾದಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತಿ।

    Tassa cattāro sambhārā honti – atathaṃ vatthu visaṃvādanacittaṃ tajjo vāyāmo parassa tadatthavijānananti. Eko payogo sāhatthikova. So ca kāyena vā kāyapaṭibaddhena vā vācāya vā paravisaṃvādakakiriyākaraṇe daṭṭhabbo. Tāya ce kiriyāya paro tamatthaṃ jānāti, ayaṃ kiriyasamuṭṭhāpikā cetanākkhaṇeyeva musāvādakammunā bajjhati.

    ಸಚ್ಚಂ ವದತೀತಿ ಸಚ್ಚವಾದೀ। ಸಚ್ಚೇನ ಸಚ್ಚಂ ಸನ್ದಹತಿ ಘಟೇತೀತಿ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ, ನ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಮುಸಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೋ ಹಿ ಪುರಿಸೋ ಕದಾಚಿ ಮುಸಾ ವದತಿ, ಕದಾಚಿ ಸಚ್ಚಂ, ತಸ್ಸ ಮುಸಾವಾದೇನ ಅನ್ತರಿಕತಾಯ ಸಚ್ಚಂ ಸಚ್ಚೇನ ನ ಘಟಿಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಸೋ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ। ಅಯಂ ಪನ ನ ತಾದಿಸೋ, ಜೀವಿತಹೇತುಪಿ ಮುಸಾ ಅವತ್ವಾ ಸಚ್ಚೇನ ಸಚ್ಚಂ ಸನ್ದಹತಿಯೇವಾತಿ ಸಚ್ಚಸನ್ಧೋ।

    Saccaṃ vadatīti saccavādī. Saccena saccaṃ sandahati ghaṭetīti saccasandho, na antarantarā musā vadatīti attho. Yo hi puriso kadāci musā vadati, kadāci saccaṃ, tassa musāvādena antarikatāya saccaṃ saccena na ghaṭiyati, tasmā na so saccasandho. Ayaṃ pana na tādiso, jīvitahetupi musā avatvā saccena saccaṃ sandahatiyevāti saccasandho.

    ಥೇತೋತಿ ಥಿರೋ, ಥಿರಕಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಹಲಿದ್ದಿರಾಗೋ ವಿಯ ಥುಸರಾಸಿಮ್ಹಿ ನಿಖಾತಖಾಣು ವಿಯ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠೇ ಠಪಿತಕುಮ್ಭಣ್ಡಮಿವ ಚ ನ ಥಿರಕಥೋ ಹೋತಿ। ಏಕೋ ಪಾಸಾಣಲೇಖಾ ವಿಯ ಇನ್ದಖೀಲೋ ವಿಯ ಚ ಥಿರಕಥೋ ಹೋತಿ, ಅಸಿನಾ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದನ್ತೇಪಿ ದ್ವೇಕಥಾ ನ ಕಥೇತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಥೇತೋ।

    Thetoti thiro, thirakathoti attho. Eko puggalo haliddirāgo viya thusarāsimhi nikhātakhāṇu viya assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍamiva ca na thirakatho hoti. Eko pāsāṇalekhā viya indakhīlo viya ca thirakatho hoti, asinā sīsaṃ chindantepi dvekathā na katheti. Ayaṃ vuccati theto.

    ಪಚ್ಚಯಿಕೋತಿ ಪತ್ತಿಯಾಯಿತಬ್ಬೋ, ಸದ್ಧಾಯಿತಬ್ಬಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ನ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಇದಂ ಕೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಸುಕೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಾ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸದ್ದಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಏಕೋ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಇದಂ ಕೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಸುಕೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಯದಿ ತೇನ ವುತ್ತಂ, ಇದಮೇವ ಪಮಾಣಂ, ಇದಾನಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ, ಏವಮೇವ ಇದ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ। ಅವಿಸಂವಾದಕೋ ಲೋಕಸ್ಸಾತಿ ತಾಯ ಸಚ್ಚವಾದಿತಾಯ ಲೋಕಂ ನ ವಿಸಂವಾದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Paccayikoti pattiyāyitabbo, saddhāyitabbakoti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘mā tassa vacanaṃ saddahathā’’ti vattabbataṃ āpajjati. Eko paccayiko hoti, ‘‘idaṃ kena vuttaṃ, asukenā’’ti vutte ‘‘yadi tena vuttaṃ, idameva pamāṇaṃ, idāni upaparikkhitabbaṃ natthi, evameva ida’’nti vattabbataṃ āpajjati, ayaṃ vuccati paccayiko. Avisaṃvādako lokassāti tāya saccavāditāya lokaṃ na visaṃvādetīti attho.

    ಪಿಸುಣಂ ವಾಚಂ ಪಹಾಯಾತಿಆದೀಸು ಯಾಯ ವಾಚಾಯ ಯಸ್ಸ ತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ತಸ್ಸ ಹದಯೇ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಭಾವಂ ಪರಸ್ಸ ಚ ಸುಞ್ಞಭಾವಂ ಕರೋತಿ, ಸಾ ಪಿಸುಣವಾಚಾ। ಯಾಯ ಪನ ಅತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಪರಮ್ಪಿ ಫರುಸಂ ಕರೋತಿ, ಯಾ ವಾಚಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಫರುಸಾ, ನೇವ ಕಣ್ಣಸುಖಾ ನ ಹದಯಙ್ಗಮಾ, ಅಯಂ ಫರುಸವಾಚಾ। ಯೇನ ಸಮ್ಫಂ ಪಲಪತಿ ನಿರತ್ಥಕಂ, ಸೋ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ। ತೇಸಂ ಮೂಲಭೂತಾಪಿ ಚೇತನಾ ಪಿಸುಣವಾಚಾದಿನಾಮಮೇವ ಲಭತಿ, ಸಾ ಏವ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ।

    Pisuṇaṃ vācaṃ pahāyātiādīsu yāya vācāya yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ parassa ca suññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇavācā. Yāya pana attānampi parampi pharusaṃ karoti, yā vācā sayampi pharusā, neva kaṇṇasukhā na hadayaṅgamā, ayaṃ pharusavācā. Yena samphaṃ palapati niratthakaṃ, so samphappalāpo. Tesaṃ mūlabhūtāpi cetanā pisuṇavācādināmameva labhati, sā eva idha adhippetāti.

    ತತ್ಥ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪರೇಸಂ ವಾ ಭೇದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಕಮ್ಯತಾಯ ವಾ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಪಿಸುಣವಾಚಾ। ಸಾ ಯಸ್ಸ ಭೇದಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಗುಣತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ, ಮಹಾಗುಣತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ।

    Tattha saṃkiliṭṭhacittassa paresaṃ vā bhedāya attano piyakamyatāya vā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā pisuṇavācā. Sā yassa bhedaṃ karoti, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā.

    ತಸ್ಸಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ – ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ ಪರೋ, ‘‘ಇತಿ ಇಮೇ ನಾನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಭೇದಪುರೇಕ್ಖಾರತಾ ವಾ, ‘‘ಇತಿ ಅಹಂ ಪಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ’’ತಿ ಪಿಯಕಮ್ಯತಾ ವಾ, ತಜ್ಜೋ ವಾಯಾಮೋ, ತಸ್ಸ ತದತ್ಥವಿಜಾನನನ್ತಿ।

    Tassā cattāro sambhārā honti – bhinditabbo paro, ‘‘iti ime nānā bhavissanti vinā bhavissantī’’ti bhedapurekkhāratā vā, ‘‘iti ahaṃ piyo bhavissāmi vissāsiko’’ti piyakamyatā vā, tajjo vāyāmo, tassa tadatthavijānananti.

    ಇಮೇಸಂ ಭೇದಾಯಾತಿ ಯೇಸಂ ಇತೋತಿ ವುತ್ತಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸುತಂ, ತೇಸಂ ಭೇದಾಯ। ಭಿನ್ನಾನಂ ವಾ ಸನ್ಧಾತಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಿತ್ತಾನಂ ವಾ ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಕಾದೀನಂ ವಾ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಾರಣೇನ ಭಿನ್ನಾನಂ ಏಕಮೇಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಈದಿಸೇ ಕುಲೇ ಜಾತಾನಂ ಏವಂ ಬಹುಸ್ಸುತಾನಂ ಇದಂ ನ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಸನ್ಧಾನಂ ಕತ್ತಾ। ಅನುಪ್ಪದಾತಾತಿ ಸನ್ಧಾನಾನುಪ್ಪದಾತಾ, ದ್ವೇ ಜನೇ ಸಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏವರೂಪೇ ಕುಲೇ ಜಾತಾನಂ ಏವರೂಪೇಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾನಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಮೇತ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ದಳ್ಹೀಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Imesaṃ bhedāyāti yesaṃ itoti vuttānaṃ santike sutaṃ, tesaṃ bhedāya. Bhinnānaṃ vā sandhātāti dvinnaṃ mittānaṃ vā samānupajjhāyakādīnaṃ vā kenacideva kāraṇena bhinnānaṃ ekamekaṃ upasaṅkamitvā ‘‘tumhākaṃ īdise kule jātānaṃ evaṃ bahussutānaṃ idaṃ na yutta’’ntiādīni vatvā sandhānaṃ kattā. Anuppadātāti sandhānānuppadātā, dve jane samagge disvā ‘‘tumhākaṃ evarūpe kule jātānaṃ evarūpehi guṇehi samannāgatānaṃ anucchavikameta’’ntiādīni vatvā daḷhīkammaṃ kattāti attho.

    ಸಮಗ್ಗೋ ಆರಾಮೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮಗ್ಗಾರಾಮೋ, ಯತ್ಥ ಸಮಗ್ಗಾ ನತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ವಸಿತುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಸಮಗ್ಗರಾಮೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಳಿ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗರತೋತಿ ಸಮಗ್ಗೇಸು ರತೋ, ತೇ ಪಹಾಯ ಅಞ್ಞತ್ರ ಗನ್ತುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಗ್ಗೇ ದಿಸ್ವಾಪಿ ಸುತ್ವಾಪಿ ನನ್ದತೀತಿ ಸಮಗ್ಗನನ್ದೀ । ಸಮಗ್ಗಕರಣಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾತಿ ಯಾ ವಾಚಾ ಸತ್ತೇ ಸಮಗ್ಗೇಯೇವ ಕರೋತಿ, ತಂ ಸಾಮಗ್ಗಿಗುಣಪರಿದೀಪಕಮೇವ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ನ ಇತರನ್ತಿ।

    Samaggo ārāmo assāti samaggārāmo, yattha samaggā natthi, tattha vasitumpi na icchatīti attho. ‘‘Samaggarāmo’’tipi pāḷi, ayamevattho. Samaggaratoti samaggesu rato, te pahāya aññatra gantumpi na icchatīti attho. Samagge disvāpi sutvāpi nandatīti samagganandī. Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāti yā vācā satte samaggeyeva karoti, taṃ sāmaggiguṇaparidīpakameva vācaṃ bhāsati, na itaranti.

    ಪರಸ್ಸ ಮಮ್ಮಚ್ಛೇದಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಏಕನ್ತಫರುಸಚೇತನಾ ಫರುಸವಾಚಾ। ಮಮ್ಮಚ್ಛೇದಕೋಪಿ ಪಯೋಗೋ ಚಿತ್ತಸಣ್ಹತಾಯ ಫರುಸವಾಚಾ ನ ಹೋತಿ। ಮಾತಾಪಿತರೋ ಹಿ ಕದಾಚಿ ಪುತ್ತಕೇ ಏವಮ್ಪಿ ವದನ್ತಿ ‘‘ಚೋರಾ ವೋ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಕರೋನ್ತೂ’’ತಿ, ಉಪ್ಪಲಪತ್ತಮ್ಪಿ ಚ ನೇಸಂ ಉಪರಿ ಪತನ್ತಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಚ ಕದಾಚಿ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ಏವಂ ವದನ್ತಿ ‘‘ಕಿಂ ಇಮೇ ಅಹಿರಿಕಾ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಿನೋ ಚರನ್ತಿ, ನಿದ್ಧಮಥ ನೇ’’ತಿ। ಅಥ ಚ ನೇಸಂ ಆಗಮಾಧಿಗಮಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಯಥಾ ಚ ಚಿತ್ತಸಣ್ಹತಾಯ ಫರುಸವಾಚಾ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ವಚನಸಣ್ಹತಾಯ ಅಫರುಸವಾಚಾಪಿ ನ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ಮಾರಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ‘‘ಇಮಂ ಸುಖಂ ಸಯಾಪೇಥಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಅಫರುಸವಾಚಾ ಹೋತಿ, ಚಿತ್ತಫರುಸತಾಯ ಪನೇಸಾ ಫರುಸವಾಚಾವ, ಸಾ ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪವತ್ತಿತಾ। ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಗುಣತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ, ಮಹಾಗುಣತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ। ತಸ್ಸಾ ತಯೋ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಅಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬೋ ಪರೋ ಕುಪಿತಚಿತ್ತಂ ಅಕ್ಕೋಸನಾತಿ।

    Parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusacetanā pharusavācā. Mammacchedakopi payogo cittasaṇhatāya pharusavācā na hoti. Mātāpitaro hi kadāci puttake evampi vadanti ‘‘corā vo khaṇḍākhaṇḍikaṃ karontū’’ti, uppalapattampi ca nesaṃ upari patantaṃ na icchanti. Ācariyupajjhāyā ca kadāci nissitake evaṃ vadanti ‘‘kiṃ ime ahirikā anottappino caranti, niddhamatha ne’’ti. Atha ca nesaṃ āgamādhigamasampattiṃ icchanti. Yathā ca cittasaṇhatāya pharusavācā na hoti, evaṃ vacanasaṇhatāya apharusavācāpi na hoti. Na hi mārāpetukāmassa ‘‘imaṃ sukhaṃ sayāpethā’’ti vacanaṃ apharusavācā hoti, cittapharusatāya panesā pharusavācāva, sā yaṃ sandhāya pavattitā. Tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā. Tassā tayo sambhārā – akkositabbo paro kupitacittaṃ akkosanāti.

    ನೇಲಾತಿ ಏಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ದೋಸೋ, ನಾಸ್ಸಾ ಏಲನ್ತಿ ನೇಲಾ, ನಿದ್ದೋಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ನೇಲಙ್ಗೋ ಸೇತಪಚ್ಛಾದೋ’’ತಿ (ಉದಾ॰ ೬೫; ಪೇಟಕೋ॰ ೨೫) ಏತ್ಥ ವುತ್ತನೇಲಂ ವಿಯ। ಕಣ್ಣಸುಖಾತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಮಧುರತಾಯ ಕಣ್ಣಾನಂ ಸುಖಾ, ಸೂಚಿವಿಜ್ಝನಂ ವಿಯ ಕಣ್ಣಸೂಲಂ ನ ಜನೇತಿ। ಅತ್ಥಮಧುರತಾಯ ಸಕಲಸರೀರೇ ಕೋಪಂ ಅಜನೇತ್ವಾ ಪೇಮಂ ಜನೇತೀತಿ ಪೇಮನಿಯಾ। ಹದಯಂ ಗಚ್ಛತಿ ಅಪಟಿಹಞ್ಞಮಾನಾ ಸುಖೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪವಿಸತೀತಿ ಹದಯಙ್ಗಮಾ। ಗುಣಪರಿಪುಣ್ಣತಾಯ ಪುರೇ ಭವಾತಿ ಪೋರೀ। ಪುರೇ ಸಂವದ್ಧನಾರೀ ವಿಯ ಸುಕುಮಾರಾತಿಪಿ ಪೋರೀ। ಪುರಸ್ಸ ಏಸಾತಿಪಿ ಪೋರೀ, ನಗರವಾಸೀನಂ ಕಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಗರವಾಸಿನೋ ಹಿ ಯುತ್ತಕಥಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಿತಿಮತ್ತಂ ಪಿತಾತಿ ಭಾತಿಮತ್ತಂ ಭಾತಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವರೂಪೀ ಕಥಾ ಬಹುನೋ ಜನಸ್ಸ ಕನ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಬಹುಜನಕನ್ತಾ। ಕನ್ತಭಾವೇನೇವ ಬಹುನೋ ಜನಸ್ಸ ಮನಾಪಾ ಚಿತ್ತವುಡ್ಢಿಕರಾತಿ ಬಹುಜನಮನಾಪಾ।

    Nelāti elaṃ vuccati doso, nāssā elanti nelā, niddosāti attho. ‘‘Nelaṅgo setapacchādo’’ti (udā. 65; peṭako. 25) ettha vuttanelaṃ viya. Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā, sūcivijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti. Atthamadhuratāya sakalasarīre kopaṃ ajanetvā pemaṃ janetīti pemaniyā. Hadayaṃ gacchati apaṭihaññamānā sukhena cittaṃ pavisatīti hadayaṅgamā. Guṇaparipuṇṇatāya pure bhavāti porī. Pure saṃvaddhanārī viya sukumārātipi porī. Purassa esātipi porī, nagaravāsīnaṃ kathāti attho. Nagaravāsino hi yuttakathā honti, pitimattaṃ pitāti bhātimattaṃ bhātāti vadanti. Evarūpī kathā bahuno janassa kantā hotīti bahujanakantā. Kantabhāveneva bahuno janassa manāpā cittavuḍḍhikarāti bahujanamanāpā.

    ಅನತ್ಥವಿಞ್ಞಾಪಿಕಾ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಅಕುಸಲಚೇತನಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ। ಸೋ ಆಸೇವನಮನ್ದತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಆಸೇವನಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ – ಭಾರತಯುದ್ಧಸೀತಾಹರಣಾದಿನಿರತ್ಥಕಕಥಾ ಪುರೇಕ್ಖಾರತಾ, ತಥಾರೂಪೀಕಥಾಕಥನಞ್ಚ।

    Anatthaviññāpikā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā akusalacetanā samphappalāpo. So āsevanamandatāya appasāvajjo, āsevanamahantatāya mahāsāvajjo. Tassa dve sambhārā – bhāratayuddhasītāharaṇādiniratthakakathā purekkhāratā, tathārūpīkathākathanañca.

    ಕಾಲೇನ ವದತೀತಿ ಕಾಲವಾದೀ, ವತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕಾಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭೂತಂ ತಚ್ಛಂ ಸಭಾವಮೇವ ವದತೀತಿ ಭೂತವಾದೀ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕತ್ಥಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಮೇವ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಅತ್ಥವಾದೀ । ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಧಮ್ಮವಾದೀ। ಸಂವರವಿನಯಪಹಾನವಿನಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ವದತೀತಿ ವಿನಯವಾದೀ। ನಿಧಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಠಪನೋಕಾಸೋ, ನಿಧಾನಮಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ನಿಧಾನವತೀ, ಹದಯೇ ನಿಧಾತಬ್ಬಯುತ್ತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಲೇನಾತಿ ಏವರೂಪಿಂ ಭಾಸಮಾನೋಪಿ ಚ ‘‘ಅಹಂ ನಿಧಾನವತಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನ ಅಕಾಲೇನ ಭಾಸತಿ, ಯುತ್ತಕಾಲಂ ಪನ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾವ ಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಪದೇಸನ್ತಿ ಸಉಪಮಂ, ಸಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿಯನ್ತವತಿನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಯಥಾಸ್ಸಾ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಂ ಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತ್ಥಸಂಹಿತನ್ತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ನಯೇಹಿ ವಿಭಜನ್ತೇನ ಪರಿಯಾದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಅತ್ಥಸಮ್ಪನ್ನಂ। ಯಂ ವಾ ಸೋ ಅತ್ಥವಾದೀ ಅತ್ಥಂ ವದತಿ, ತೇನ ಅತ್ಥೇನ ಸಹಿತತ್ತಾ ಅತ್ಥಸಂಹಿತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ನ ಅಞ್ಞಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಾಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Kālena vadatīti kālavādī, vattabbayuttakālaṃ sallakkhetvā vadatīti attho. Bhūtaṃ tacchaṃ sabhāvameva vadatīti bhūtavādī. Diṭṭhadhammikasamparāyikatthasannissitameva katvā vadatīti atthavādī. Navalokuttaradhammasannissitaṃ katvā vadatīti dhammavādī. Saṃvaravinayapahānavinayasannissitaṃ katvā vadatīti vinayavādī. Nidhānaṃ vuccati ṭhapanokāso, nidhānamassā atthīti nidhānavatī, hadaye nidhātabbayuttaṃ vācaṃ bhāsitāti attho. Kālenāti evarūpiṃ bhāsamānopi ca ‘‘ahaṃ nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsissāmī’’ti na akālena bhāsati, yuttakālaṃ pana apekkhitvāva bhāsatīti attho. Sāpadesanti saupamaṃ, sakāraṇanti attho. Pariyantavatinti paricchedaṃ dassetvā yathāssā paricchedo paññāyati, evaṃ bhāsatīti attho. Atthasaṃhitanti anekehi nayehi vibhajantena pariyādātuṃ asakkuṇeyyatāya atthasampannaṃ. Yaṃ vā so atthavādī atthaṃ vadati, tena atthena sahitattā atthasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsati, na aññaṃ nikkhipitvā aññaṃ bhāsatīti vuttaṃ hoti.

    ಚತೂಹಿ ವಚೀಸುಚರಿತೇಹೀತಿ ‘‘ಮುಸಾವಾದಂ ಪಹಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತೇಹಿ ಚತೂಹಿ ವಾಚಾಹಿ ಯುತ್ತೇಹಿ ಸುಟ್ಠು ಚರಿತೇಹಿ। ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅಪರಿಹೀನೋ। ಚತುದೋಸಾಪಗತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತೀತಿ ಅಪ್ಪಿಯಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ದೋಸೇಹಿ ಅಪಗತಂ ಪರಿಹೀನಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ।

    Catūhi vacīsucaritehīti ‘‘musāvādaṃ pahāyā’’tiādinā nayena vuttehi catūhi vācāhi yuttehi suṭṭhu caritehi. Samannāgatoti aparihīno. Catudosāpagataṃ vācaṃ bhāsatīti appiyādīhi catūhi dosehi apagataṃ parihīnaṃ vācaṃ bhāsati.

    ಅತ್ಥಿ ಅಗೋಚರೋತಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಥೇರೋ ಸಮಣಾಚಾರಂ ಸಮಣಗೋಚರಂ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಅಗೋಚರೋ, ಅತ್ಥಿ ಗೋಚರೋ’’ತಿ ಪದಂ ಉದ್ಧರಿ, ಯಥಾ ಪನ ಮಗ್ಗಕುಸಲೋ ಪುರಿಸೋ ಮಗ್ಗಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘‘ವಾಮಂ ಮುಞ್ಚ, ದಕ್ಖಿಣಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಮುಞ್ಚಿತಬ್ಬಂ ಸಭಯಮಗ್ಗಂ ಉಪ್ಪಥಮಗ್ಗಂ ಆಚಿಕ್ಖತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ಖೇಮಮಗ್ಗಂ ಉಜುಮಗ್ಗಂ, ಏವಮೇವ ಮಗ್ಗಕುಸಲಪುರಿಸಸದಿಸೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಪಠಮಂ ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಬುದ್ಧಪಟಿಕುಟ್ಠಂ ಅಗೋಚರಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಗೋಚರಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತುಕಾಮೋ ‘‘ಕತಮೋ ಅಗೋಚರೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪುರಿಸೇನ ಹಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಮಗ್ಗೋ ಸಮ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ವಾ ನ ವಾ, ತಥಾಗತೇನ ಆಚಿಕ್ಖಿತಮಗ್ಗೋ ಅಪಣ್ಣಕೋ ಇನ್ದವಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ವಜಿರಂ ವಿಯ ಅವಿರಜ್ಝನಕೋ ನಿಬ್ಬಾನನಗರಂಯೇವ ಸಮೋಸರತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪುರಿಸೋ ಮಗ್ಗಕುಸಲೋತಿ ಖೋ ತಿಸ್ಸ ತಥಾಗತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೮೪)।

    Atthi agocaroti kiñcāpi thero samaṇācāraṃ samaṇagocaraṃ kathetukāmo ‘‘atthi agocaro, atthi gocaro’’ti padaṃ uddhari, yathā pana maggakusalo puriso maggaṃ ācikkhanto ‘‘vāmaṃ muñca, dakkhiṇaṃ gaṇhā’’ti paṭhamaṃ muñcitabbaṃ sabhayamaggaṃ uppathamaggaṃ ācikkhati, pacchā gahetabbaṃ khemamaggaṃ ujumaggaṃ, evameva maggakusalapurisasadiso dhammasenāpati paṭhamaṃ pahātabbaṃ buddhapaṭikuṭṭhaṃ agocaraṃ ācikkhitvā pacchā gocaraṃ ācikkhitukāmo ‘‘katamo agocaro’’tiādimāha. Purisena hi ācikkhitamaggo sampajjeyya vā na vā, tathāgatena ācikkhitamaggo apaṇṇako indavissaṭṭhaṃ vajiraṃ viya avirajjhanako nibbānanagaraṃyeva samosarati. Tena vuttaṃ – ‘‘puriso maggakusaloti kho tissa tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti (saṃ. ni. 3.84).

    ಯಸ್ಮಾ ವಾ ಸಸೀಸಂ ನ್ಹಾನೇನ ಪಹೀನಸೇದಮಲಜಲ್ಲಿಕಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಾದಿವಿಭೂಸನವಿಧಾನಂ ವಿಯ ಪಹೀನಪಾಪಧಮ್ಮಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಸಮಾಯೋಗೋ ಸಮ್ಪನ್ನರೂಪೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೇದಮಲಜಲ್ಲಿಕಂ ವಿಯ ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಪಠಮಂ ಅಗೋಚರಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಹೀನಸೇದಮಲಜಲ್ಲಿಕಸ್ಸ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಾದಿವಿಭೂಸನವಿಧಾನಂ ವಿಯ ಪಚ್ಛಾ ಗೋಚರಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತುಕಾಮೋಪಿ ‘‘ಕತಮೋ ಅಗೋಚರೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Yasmā vā sasīsaṃ nhānena pahīnasedamalajallikassa purisassa mālāgandhavilepanādivibhūsanavidhānaṃ viya pahīnapāpadhammassa kalyāṇadhammasamāyogo sampannarūpo hoti, tasmā sedamalajallikaṃ viya pahātabbaṃ paṭhamaṃ agocaraṃ ācikkhitvā pahīnasedamalajallikassa mālāgandhavilepanādivibhūsanavidhānaṃ viya pacchā gocaraṃ ācikkhitukāmopi ‘‘katamo agocaro’’tiādimāha.

    ತತ್ಥ ಗೋಚರೋತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನಂ। ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಅಗೋಚರೋ। ವೇಸಿಯಾ ಗೋಚರೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ವೇಸಿಯಾಗೋಚರೋ, ಮಿತ್ತಸನ್ಥವವಸೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ವೇಸಿಯಾ ನಾಮ ರೂಪೂಪಜೀವಿನಿಯೋ ಯೇನ ಕೇನಚಿದೇವ ಸುಲಭಜ್ಝಾಚಾರತಾ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಸಿನೇಹವಸೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ ವೇಸಿಯಾಗೋಚರೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಆರಕ್ಖವಿಪತ್ತಿತೋ। ಏವಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಚಿರರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತೋಪಿ ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ನಸ್ಸತಿ। ಸಚೇಪಿ ನ ನಸ್ಸತಿ, ಗರಹಂ ಲಭತಿ। ದಕ್ಖಿಣಾವಸೇನ ಪನ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೇನ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ।

    Tattha gocaroti piṇḍapātādīnaṃ atthāya upasaṅkamituṃ yuttaṭṭhānaṃ. Ayuttaṭṭhānaṃ agocaro. Vesiyā gocaro assāti vesiyāgocaro, mittasanthavavasena upasaṅkamitabbaṭṭhānanti attho. Tattha vesiyā nāma rūpūpajīviniyo yena kenacideva sulabhajjhācāratā mittasanthavasinehavasena upasaṅkamanto vesiyāgocaro nāma hoti. Tasmā evaṃ upasaṅkamituṃ na vaṭṭati. Kiṃkāraṇā? Ārakkhavipattito. Evaṃ upasaṅkamantassa hi cirarakkhitagopitopi samaṇadhammo katipāheneva nassati. Sacepi na nassati, garahaṃ labhati. Dakkhiṇāvasena pana upasaṅkamantena satiṃ upaṭṭhapetvā upasaṅkamitabbaṃ.

    ವಿಧವಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಮತಪತಿಕಾ ವಾ ಪವುಟ್ಠಪತಿಕಾ ವಾ। ಥುಲ್ಲಕುಮಾರಿಯೋತಿ ಮಹಲ್ಲಿಕಾ ಅನಿಬ್ಬಿದ್ಧಕುಮಾರಿಯೋ। ಪಣ್ಡಕಾತಿ ಲೋಕಾಮಿಸನಿಸ್ಸಿತಕಥಾಬಹುಲಾ ಉಸ್ಸನ್ನಕಿಲೇಸಾ ಅವೂಪಸನ್ತಪರಿಳಾಹಾ ನಪುಂಸಕಾ। ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಉಪಸಙ್ಕಮನೇ ಆದೀನವೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಭಿಕ್ಖುನೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಪಿ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ನಾಮ ಉಸ್ಸನ್ನಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ। ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸನ್ಥವವಸೇನ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತಸಮಣಧಮ್ಮಂ ನಾಸೇನ್ತಿ। ಗಿಲಾನಪುಚ್ಛಕೇನ ಪನ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಪೂಜನತ್ಥಾಯಪಿ ಓವಾದದಾನತ್ಥಾಯಪಿ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ।

    Vidhavā vuccanti matapatikā vā pavuṭṭhapatikā vā. Thullakumāriyoti mahallikā anibbiddhakumāriyo. Paṇḍakāti lokāmisanissitakathābahulā ussannakilesā avūpasantapariḷāhā napuṃsakā. Tesaṃ sabbesampi upasaṅkamane ādīnavo vuttanayeneva veditabbo. Bhikkhunīsupi eseva nayo. Api ca bhikkhū nāma ussannabrahmacariyā honti, tathā bhikkhuniyo. Te aññamaññaṃ santhavavasena katipāheneva rakkhitagopitasamaṇadhammaṃ nāsenti. Gilānapucchakena pana gantuṃ vaṭṭati. Bhikkhunā pupphāni labhitvā pūjanatthāyapi ovādadānatthāyapi gantuṃ vaṭṭatiyeva.

    ಪಾನಾಗಾರನ್ತಿ ಸುರಾಪಾನಘರಂ, ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯಕರೇಹಿ ಸುರಾಸೋಣ್ಡೇಹಿ ಅವಿವಿತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಸೋಣ್ಡವಸೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯೋ ಹೋತಿ। ಸಂಸಟ್ಠೋ ವಿಹರತಿ ರಾಜೂಹೀತಿಆದೀಸು ರಾಜಾನೋತಿ ಅಭಿಸಿತ್ತಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಅನಭಿಸಿತ್ತಾ ವಾ, ಯೇ ರಜ್ಜಮನುಸಾಸನ್ತಿ। ರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾತಿ ರಾಜೂನಂ ಇಸ್ಸರಿಯಸದಿಸಾಯ ಮಹತಿಯಾ ಇಸ್ಸರಿಯಮತ್ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ತಿತ್ಥಿಯಾತಿ ವಿಪರೀತದಸ್ಸನಾ ಬಾಹಿರಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ। ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾತಿ ಭತ್ತಿವಸೇನ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾ, ಏತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸಗ್ಗಜಾತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Pānāgāranti surāpānagharaṃ, taṃ brahmacariyantarāyakarehi surāsoṇḍehi avivittaṃ hoti. Tattha tehi saddhiṃ sahasoṇḍavasena upasaṅkamituṃ na vaṭṭati, brahmacariyantarāyo hoti. Saṃsaṭṭho viharati rājūhītiādīsu rājānoti abhisittā vā hontu anabhisittā vā, ye rajjamanusāsanti. Rājamahāmattāti rājūnaṃ issariyasadisāya mahatiyā issariyamattāya samannāgatā. Titthiyāti viparītadassanā bāhiraparibbājakā. Titthiyasāvakāti bhattivasena tesaṃ paccayadāyakā, etehi saddhiṃ saṃsaggajāto hotīti attho.

    ಅನನುಲೋಮಿಕೇನ ಸಂಸಗ್ಗೇನಾತಿ ಅನನುಲೋಮಿಕಸಂಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಸಿಕ್ಖಾನಂ ಅನನುಲೋಮೋ ಪಚ್ಚನೀಕಸಂಸಗ್ಗೋ। ಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಸಲ್ಲೇಖಪರಿಹಾನಿಞ್ಚ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ? ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಸೋಕಿತಾ ಸಹನನ್ದಿತಾ ಸಮಸುಖದುಕ್ಖತಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಕಿಚ್ಚಕರಣೀಯೇಸು ಅತ್ತನಾ ಯೋಗಂ ಆಪಜ್ಜನತಾ ತಿತ್ಥಿಯತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಚ್ಛನ್ದರುಚಿಸಮಾಚಾರತಾ ಏಕಚ್ಛನ್ದರುಚಿಸಮಾಚಾರಭಾವಾವಹೋ ವಾ ಸಿನೇಹಬಹುಮಾನಸನ್ಥವೋ। ತತ್ಥ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸಗ್ಗೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತರಾಯಕರೋ, ಇತರೇಹಿ ತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕೇಹಿ ತೇಸಂ ಲದ್ಧಿಗ್ಗಹಣಂ । ತೇಸಂ ಪನ ವಾದಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥೇನ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ।

    Ananulomikena saṃsaggenāti ananulomikasaṃsaggo nāma tissannaṃ sikkhānaṃ ananulomo paccanīkasaṃsaggo. Yena brahmacariyantarāyaṃ paññattivītikkamaṃ sallekhaparihāniñca pāpuṇāti. Seyyathidaṃ? Rājarājamahāmattehi saddhiṃ sahasokitā sahananditā samasukhadukkhatā uppannesu kiccakaraṇīyesu attanā yogaṃ āpajjanatā titthiyatitthiyasāvakehi saddhiṃ ekacchandarucisamācāratā ekacchandarucisamācārabhāvāvaho vā sinehabahumānasanthavo. Tattha rājarājamahāmattehi saddhiṃ saṃsaggo brahmacariyantarāyakaro, itarehi titthiyasāvakehi tesaṃ laddhiggahaṇaṃ . Tesaṃ pana vādaṃ bhinditvā attano laddhiṃ gaṇhāpetuṃ samatthena upasaṅkamituṃ vaṭṭati.

    ಇದಾನಿ ಅಪರೇನಪಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಅಗೋಚರಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಾನಿ ವಾ ಪನ ತಾನಿ ಕುಲಾನೀ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಅಸ್ಸದ್ಧಾನೀತಿ ಬುದ್ಧಾದೀಸು ಸದ್ಧಾವಿರಹಿತಾನಿ। ತಾನಿ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ, ಧಮ್ಮೋ ನಿಯ್ಯಾನಿಕೋ, ಸಙ್ಘೋ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ’’ತಿ ನ ಸದ್ದಹನ್ತಿ। ಅಪ್ಪಸನ್ನಾನೀತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಸನ್ನಂ ಅನಾವಿಲಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಅಕ್ಕೋಸಕಪರಿಭಾಸಕಾನೀತಿ ಅಕ್ಕೋಸಕಾನಿ ಚೇವ ಪರಿಭಾಸಕಾನಿ ಚ। ‘‘ಚೋರೋಸಿ, ಬಾಲೋಸಿ, ಮೂಳ್ಹೋಸಿ, ಓಟ್ಠೋಸಿ, ಗೋಣೋಸಿ, ಗದ್ರಭೋಸಿ, ಆಪಾಯಿಕೋಸಿ, ನೇರಯಿಕೋಸಿ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತೋಸಿ, ನತ್ಥಿ ತುಯ್ಹಂ ಸುಗತಿ, ದುಗ್ಗತಿಯೇವ ತುಯ್ಹಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ’’ತಿ ಏವಂ ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ। ‘‘ಹೋತು, ಇದಾನಿ ತಂ ಪಹರಿಸ್ಸಾಮ, ಬನ್ಧಿಸ್ಸಾಮ, ವಧಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ಭಯದಸ್ಸನೇನ ಪರಿಭಾಸನ್ತಿ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Idāni aparenapi pariyāyena agocaraṃ dassetuṃ ‘‘yāni vā pana tāni kulānī’’tiādi āraddhaṃ. Tattha assaddhānīti buddhādīsu saddhāvirahitāni. Tāni ‘‘buddho sabbaññū, dhammo niyyāniko, saṅgho suppaṭipanno’’ti na saddahanti. Appasannānīti cittaṃ pasannaṃ anāvilaṃ kātuṃ na sakkonti. Akkosakaparibhāsakānīti akkosakāni ceva paribhāsakāni ca. ‘‘Corosi, bālosi, mūḷhosi, oṭṭhosi, goṇosi, gadrabhosi, āpāyikosi, nerayikosi, tiracchānagatosi, natthi tuyhaṃ sugati, duggatiyeva tuyhaṃ pāṭikaṅkhā’’ti evaṃ dasahi akkosavatthūhi akkosanti. ‘‘Hotu, idāni taṃ paharissāma, bandhissāma, vadhissāmā’’ti evaṃ bhayadassanena paribhāsanti cāti attho.

    ಅನತ್ಥಕಾಮಾನೀತಿ ಅತ್ಥಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ಅನತ್ಥಮೇವ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಹಿತಕಾಮಾನೀತಿ ಅಹಿತಮೇವ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ಹಿತಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಫಾಸುಕಾಮಾನೀತಿ ಫಾಸುಕಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಫಾಸುಕಮೇವ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಯೋಗಕ್ಖೇಮಕಾಮಾನೀತಿ ಚತೂಹಿ ಯೋಗೇಹಿ ಖೇಮಂ ನಿಬ್ಭಯಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ಸಭಯಮೇವ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಾಮಣೇರಾಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಭಿಕ್ಖುನೀನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಸಾಮಣೇರಿಯೋಪಿ। ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಹಿ ಭಗವನ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಞ್ಚೇವ ಸರಣಗತಾನಞ್ಚ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಪರಿಸಾನಂ ತಾನಿ ಅನತ್ಥಕಾಮಾನಿಯೇವ। ತಥಾರೂಪಾನಿ ಕುಲಾನೀತಿ ಏವರೂಪಾನಿ ಖತ್ತಿಯಕುಲಾದೀನಿ ಕುಲಾನಿ। ಸೇವತೀತಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವತಿ। ಭಜತೀತಿ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ। ಪಯಿರುಪಾಸತೀತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ವೇಸಿಯಾದಿಗೋಚರಸ್ಸ ವೇಸಿಯಾದಿಕೋ ರಾಜಾದಿಸಂಸಟ್ಠಸ್ಸ ರಾಜಾದಿಕೋ ಅಸ್ಸದ್ಧಕುಲಾದಿಸೇವಕಸ್ಸ ಅಸ್ಸದ್ಧಕುಲಾದಿಕೋ ಚಾತಿ ತಿಪ್ಪಕಾರೋಪಿ ಅಯುತ್ತಗೋಚರೋ ‘‘ಅಗೋಚರೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Anatthakāmānīti atthaṃ na icchanti, anatthameva icchanti. Ahitakāmānīti ahitameva icchanti, hitaṃ na icchanti. Aphāsukāmānīti phāsukaṃ na icchanti, aphāsukameva icchanti. Ayogakkhemakāmānīti catūhi yogehi khemaṃ nibbhayaṃ na icchanti, sabhayameva icchanti. Bhikkhūnanti ettha sāmaṇerāpi saṅgahaṃ gacchanti. Bhikkhunīnanti ettha sikkhamānāsāmaṇeriyopi. Sabbesampi hi bhagavantaṃ uddissa pabbajitānañceva saraṇagatānañca catunnampi parisānaṃ tāni anatthakāmāniyeva. Tathārūpāni kulānīti evarūpāni khattiyakulādīni kulāni. Sevatīti nissāya jīvati. Bhajatīti upasaṅkamati. Payirupāsatīti punappunaṃ upasaṅkamati. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ vesiyādigocarassa vesiyādiko rājādisaṃsaṭṭhassa rājādiko assaddhakulādisevakassa assaddhakulādiko cāti tippakāropi ayuttagocaro ‘‘agocaro’’ti veditabbo.

    ತಸ್ಸ ಇಮಿನಾಪಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಅಗೋಚರತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ವೇಸಿಯಾದಿಕೋ ತಾವ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣನಿಸ್ಸಯತೋ ಅಗೋಚರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಕೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಗೋಚರೋ ಪರವಿಸಯೋ, ಯದಿದಂ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ’’ತಿ । ರಾಜಾದಿಕೋ ಝಾನಾನುಯೋಗಸ್ಸ ಅನುಪನಿಸ್ಸಯತೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾಸನಿಚಕ್ಕನಿಪ್ಫಾದನತೋ ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತಿಹೇತುತೋ ಚ, ಅಸ್ಸದ್ಧಕುಲಾದಿಕೋ ಸದ್ಧಾಹಾನಿಚಿತ್ತಪದೋಸಾವಹನತೋ ಅಗೋಚರೋ।

    Tassa imināpi pariyāyena agocaratā veditabbā – vesiyādiko tāva pañcakāmaguṇanissayato agocaro veditabbo. Yathāha – ‘‘ko ca, bhikkhave, bhikkhuno agocaro paravisayo, yadidaṃ pañca kāmaguṇā’’ti . Rājādiko jhānānuyogassa anupanissayato lābhasakkārāsanicakkanipphādanato diṭṭhivipattihetuto ca, assaddhakulādiko saddhāhānicittapadosāvahanato agocaro.

    ಅನ್ತರಘರಪ್ಪವೇಸಾದಿಕೋ ಚ ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹಾದಿಕೋ ಚ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಾನಿ ಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಸೂಕದಸ್ಸನಾನುಯೋಗೋ ಚ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ ಚಾತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೋಪಿ ಪನ ಕಿಲೇಸುಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ಅಗೋಚರೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Antaragharappavesādiko ca cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhādiko ca saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā visūkadassanānuyogo ca pañca kāmaguṇā cāti catubbidhopi pana kilesuppattivasena agocaroti veditabbo.

    ಮಾ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಗೋಚರೇ ಚರಥಾತಿ ಚರಿತುಂ ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಮಾ ಚರಥ। ಪರವಿಸಯೇತಿ ಸತ್ತುವಿಸಯೇ। ಅಗೋಚರೇ ಭಿಕ್ಖವೇ ಚರತನ್ತಿ ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಚರನ್ತಾನಂ। ‘‘ಚರ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಲಚ್ಛತೀತಿ ಲಭಿಸ್ಸತಿ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ। ಮಾರೋತಿ ದೇವಪುತ್ತಮಾರೋಪಿ ಮಚ್ಚುಮಾರೋಪಿ। ಓತಾರನ್ತಿ ರನ್ಧಂ ಛಿದ್ದಂ ವಿವರಂ।

    Mā bhikkhave agocare carathāti carituṃ ayuttaṭṭhāne mā caratha. Paravisayeti sattuvisaye. Agocare bhikkhave caratanti ayuttaṭṭhāne carantānaṃ. ‘‘Cara’’ntipi pāṭho. Lacchatīti labhissati passissati. Māroti devaputtamāropi maccumāropi. Otāranti randhaṃ chiddaṃ vivaraṃ.

    ಗೋಚರನಿದ್ದೇಸೇ ನ ವೇಸಿಯಾಗೋಚರೋ ಹೋತೀತಿಆದೀನಿ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಗೋಚರೋತಿ ಚರಿತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನವಸೇನ ಚತುಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಗೋಚರೋ। ಸಕೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇ। ಪೇತ್ತಿಕೇ ವಿಸಯೇತಿ ಪಿತಿತೋ ಆಗತವಿಸಯೇ।

    Gocaraniddese na vesiyāgocaro hotītiādīni vuttapaṭipakkhavasena veditabbāni. Ayaṃ pana viseso – cattāro satipaṭṭhānā gocaroti carituṃ yuttaṭṭhānavasena catusatipaṭṭhānā gocaro. Saketi attano santake. Pettike visayeti pitito āgatavisaye.

    ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಮಾಉಪಟ್ಠಿತಚತುಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವೀರಿಯವನ್ತಸ್ಸ। ಥಾಮಗತಸ್ಸಾತಿ ಬಲಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ। ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮಸ್ಸಾತಿ ಥಿರವೀರಿಯಸ್ಸ। ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಪೇಸಿತೋತಿ ಯೇನ ಅರಹತ್ತತ್ಥಾಯ ಅತ್ತಭಾವೋ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ। ಅತ್ತತ್ಥೇ ಚಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥೇ ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಚ। ಞಾಯೇ ಚಾತಿ ಅರಿಯೇ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೇ ಮಗ್ಗೇ ಚ। ಲಕ್ಖಣೇ ಚಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧೇ ಚ। ಕಾರಣೇ ಚಾತಿ ಹೇತುಮ್ಹಿ ಚ। ಠಾನಾಠಾನೇ ಚಾತಿ ಠಾನೇ ಚ ಅಟ್ಠಾನೇ ಚ, ಕಾರಣಾಕಾರಣೇ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Āraddhavīriyassāti sammāupaṭṭhitacatusammappadhānavīriyavantassa. Thāmagatassāti balappattassa. Daḷhaparakkamassāti thiravīriyassa. Yassatthāya pesitoti yena arahattatthāya attabhāvo pariccatto. Attatthe cāti attano atthe arahattaphale ca. Ñāye cāti ariye aṭṭhaṅgike magge ca. Lakkhaṇe cāti aniccādilakkhaṇapaṭivedhe ca. Kāraṇe cāti hetumhi ca. Ṭhānāṭhāne cāti ṭhāne ca aṭṭhāne ca, kāraṇākāraṇe cāti attho. Idāni vitthāretvā dassetuṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādimāha.

    ೧೯೭. ಅಟ್ಠಮಗಾಥಾಯ ಏಕೋದಿ ನಿಪಕೋತಿ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತೋ ಪಣ್ಡಿತೋ।

    197. Aṭṭhamagāthāya ekodi nipakoti ekaggacitto paṇḍito.

    ಜಾತರೂಪಸ್ಸ ಓಳಾರಿಕಮ್ಪಿ ಮಲಂ ಧಮತೀತಿ ಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ಥೂಲಂ ಜಲ್ಲಂ ಅಗ್ಗಿಸಂಯೋಗೇನ ನೀಹರತಿ। ಸನ್ಧಮತೀತಿ ಸಮ್ಮಾ ನೀಹರತಿ। ನಿದ್ಧಮತೀತಿ ಅಪುನಭವಪ್ಪತ್ತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ನೀಹರತಿ। ‘‘ಝಾಪೇತೀ’’ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ। ಮಜ್ಝಿಮಕಮ್ಪೀತಿ ತತೋ ಸುಖುಮತರಮ್ಪಿ। ಸುಖುಮಕಮ್ಪೀತಿ ಅತಿಸುಖುಮತರಮ್ಪಿ। ಏವಮೇವಾತಿ ಓಪಮ್ಮಸಮ್ಪಟಿಪಾದನಂ। ಅತ್ತನೋ ಓಳಾರಿಕೇಪಿ ಕಿಲೇಸೇ ಧಮತೀತಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿಕೇ ಥೂಲಕಿಲೇಸೇ ವೀರಿಯಾತಪೇನ ನೀಹರತಿ। ಮಜ್ಝಿಮಕೇಪಿ ಕಿಲೇಸೇತಿ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಿಕೇ ಓಳಾರಿಕಸುಖುಮಾನಂ ಮಜ್ಝಿಮಕೇಪಿ। ಸುಖುಮಕೇಪೀತಿ ಞಾತಿವಿತಕ್ಕಾದಿಕೇ ಅತಿಸಣ್ಹಕೇಪಿ ಕಿಲೇಸೇ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ಧಮತೀತಿ ಸಹ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಿಪರೀತಸಙ್ಖಾತಂ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಂ ನೀಹರತಿ। ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Jātarūpassa oḷārikampi malaṃ dhamatīti suvaṇṇassa thūlaṃ jallaṃ aggisaṃyogena nīharati. Sandhamatīti sammā nīharati. Niddhamatīti apunabhavappattikaṃ katvā nīharati. ‘‘Jhāpetī’’ti keci vadanti. Majjhimakampīti tato sukhumatarampi. Sukhumakampīti atisukhumatarampi. Evamevāti opammasampaṭipādanaṃ. Attano oḷārikepi kilese dhamatīti kāyaduccaritādike thūlakilese vīriyātapena nīharati. Majjhimakepi kileseti kāmavitakkādike oḷārikasukhumānaṃ majjhimakepi. Sukhumakepīti ñātivitakkādike atisaṇhakepi kilese. Sammādiṭṭhiyā micchādiṭṭhiṃ dhamatīti saha vipassanāya maggasampayuttāya sammādiṭṭhiyā viparītasaṅkhātaṃ micchādiṭṭhiṃ nīharati. Sammāsaṅkappādīsupi eseva nayo.

    ೧೯೮. ಏವಂ ಆಯಸ್ಮತಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೇನ ತೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಭಗವನ್ತಂ ಥೋಮೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಪಞ್ಚಸತಾನಂ ಸಿಸ್ಸಾನಮತ್ಥಾಯ ಚ ಸೇನಾಸನಗೋಚರಸೀಲವತಾದೀನಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ‘‘ವಿಜಿಗುಚ್ಛಮಾನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಮಾರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ತಾವತ್ಥೋ – ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಜಿಗುಚ್ಛಮಾನಸ್ಸ ರಿತ್ತಾಸನಂ ಸಯನಂ ಸೇವತೋ ವೇ ಸಮ್ಬೋಧಿಕಾಮಸ್ಸ ಸಾರಿಪುತ್ತ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಯದಿದಂ ಫಾಸು ಯೋ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಯಥಾನುಧಮ್ಮಂ ಯೋ ಚ ಅನುಧಮ್ಮೋ, ತಂ ತೇ ಪವಕ್ಖಾಮಿ ಯಥಾ ಪಜಾನಂ ಯಥಾ ಪಜಾನನ್ತೋ ವದೇಯ್ಯ, ಏವಂ ವದಾಮೀತಿ। ಯಂ ಫಾಸುವಿಹಾರನ್ತಿ ಯಂ ಸುಖವಿಹಾರಂ। ಅಸಪ್ಪಾಯರೂಪದಸ್ಸನೇನಾತಿ ಇತ್ಥಿರೂಪಾದಿಸಮಣಾಸಪ್ಪಾಯರೂಪದಸ್ಸನೇನ। ತಂ ಬೋಧಿಂ ಬುಜ್ಝಿತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ತಂ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸಙ್ಖಾತಂ ಬೋಧಿಂ ಬುಜ್ಝಿತುಂ ಇಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ। ಅನುಬುಜ್ಝಿತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಅನುರೂಪಾಯ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಬುಜ್ಝಿತುಕಾಮಸ್ಸ। ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಅಭಿಮುಖೇ ಕತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಝಿತುಕಾಮಸ್ಸ। ಸಮ್ಬುಜ್ಝಿತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಪಹೀನಕಿಲೇಸೇ ಅಪಚ್ಚಾಗಮನವಸೇನ ಸಮ್ಮಾ ಬುಜ್ಝಿತುಂ ಇಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ। ಅಧಿಗನ್ತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಪಾಪುಣಿತುಕಾಮಸ್ಸ। ಸಚ್ಛಿಕಾತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಪಟಿಲಾಭಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪತ್ತುಕಾಮಸ್ಸ। ಅಥ ವಾ ಬುಜ್ಝಿತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಞಾತುಕಾಮಸ್ಸ। ಅನುಬುಜ್ಝಿತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಪುನ ಞಾತುಕಾಮಸ್ಸ। ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಪಟಿವೇಧವಸೇನ ಞಾತುಕಾಮಸ್ಸ। ಸಮ್ಬುಜ್ಝಿತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಸಮ್ಮಾ ಞಾತುಕಾಮಸ್ಸ। ಅಧಿಗನ್ತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ಅಧಿಗನ್ತುಕಾಮಸ್ಸ। ಫಸ್ಸಿತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಞಾಣಫುಸನಾಯ ಫುಸಿತುಕಾಮಸ್ಸ। ಸಚ್ಛಿಕಾತುಕಾಮಸ್ಸಾತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಯ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ತುಕಾಮಸ್ಸ।

    198. Evaṃ āyasmatā sāriputtena tīhi gāthāhi bhagavantaṃ thometvā pañcahi gāthāhi pañcasatānaṃ sissānamatthāya ca senāsanagocarasīlavatādīni pucchito tamatthaṃ pakāsetuṃ ‘‘vijigucchamānassā’’tiādinā nayena vissajjanamāraddhaṃ. Tattha paṭhamagāthāya tāvattho – jātiādīhi jigucchamānassa rittāsanaṃ sayanaṃ sevato ve sambodhikāmassa sāriputta bhikkhuno yadidaṃ phāsu yo phāsuvihāro yathānudhammaṃ yo ca anudhammo, taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ yathā pajānanto vadeyya, evaṃ vadāmīti. Yaṃ phāsuvihāranti yaṃ sukhavihāraṃ. Asappāyarūpadassanenāti itthirūpādisamaṇāsappāyarūpadassanena. Taṃ bodhiṃ bujjhitukāmassāti taṃ catumaggañāṇasaṅkhātaṃ bodhiṃ bujjhituṃ icchantassa. Anubujjhitukāmassāti anurūpāya paṭipattiyā bujjhitukāmassa. Paṭivijjhitukāmassāti abhimukhe katvā nibbijjhitukāmassa. Sambujjhitukāmassāti pahīnakilese apaccāgamanavasena sammā bujjhituṃ icchantassa. Adhigantukāmassāti pāpuṇitukāmassa. Sacchikātukāmassāti paṭilābhasacchikiriyāya pattukāmassa. Atha vā bujjhitukāmassāti sotāpattimaggañāṇaṃ ñātukāmassa. Anubujjhitukāmassāti sakadāgāmimaggañāṇaṃ puna ñātukāmassa. Paṭivijjhitukāmassāti anāgāmimaggañāṇaṃ paṭivedhavasena ñātukāmassa. Sambujjhitukāmassāti arahattamaggañāṇaṃ sammā ñātukāmassa. Adhigantukāmassāti catubbidhampi adhigantukāmassa. Phassitukāmassāti ñāṇaphusanāya phusitukāmassa. Sacchikātukāmassāti paccavekkhaṇāya paccakkhaṃ kattukāmassa.

    ಚತುನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ಚತುನ್ನಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾನಂ ಪುರಿಮಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನಉದಯಬ್ಬಯಾದಿವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಾನಿ।

    Catunnaṃ maggānaṃ pubbabhāge vipassanāti catunnaṃ ariyamaggānaṃ purimakoṭṭhāse uppannaudayabbayādivipassanāñāṇāni.

    ೧೯೯. ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ಸಪರಿಯನ್ತಚಾರೀತಿ ಸೀಲಾದೀಸು ಚತೂಸು ಪರಿಯನ್ತೇಸು ಚರಮಾನೋ। ಡಂಸಾಧಿಪಾತಾನನ್ತಿ ಪಿಙ್ಗಲಮಕ್ಖಿಕಾನಞ್ಚ ಸೇಸಮಕ್ಖಿಕಾನಞ್ಚ। ತೇ ಹಿ ತತೋ ತತೋ ಅಧಿಪತಿತ್ವಾ ಖಾದನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಧಿಪಾತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಮನುಸ್ಸಫಸ್ಸಾನನ್ತಿ ಚೋರಾದಿಫಸ್ಸಾನಂ।

    199. Dutiyagāthāya sapariyantacārīti sīlādīsu catūsu pariyantesu caramāno. Ḍaṃsādhipātānanti piṅgalamakkhikānañca sesamakkhikānañca. Te hi tato tato adhipatitvā khādanti, tasmā ‘‘adhipātā’’ti vuccanti. Manussaphassānanti corādiphassānaṃ.

    ಚತ್ತಾರೋ ಪರಿಯನ್ತಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮರಿಯಾದಾ ಪರಿಚ್ಛೇದಾ। ಅನ್ತೋಪೂತಿಭಾವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನೋತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಕುಚ್ಛಿತಭಾವಂ ಸೀಲವಿರಹಿತಭಾವಂ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ। ಅನ್ತೋ ಸೀಲಸಂವರಪರಿಯನ್ತೇ ಚರತೀತಿ ಸೀಲಸಂವರಪರಿಚ್ಛೇದಬ್ಭನ್ತರೇ ಚರತಿ ವಿಚರತಿ। ಮರಿಯಾದಂ ನ ಭಿನ್ದತೀತಿ ಸೀಲಮರಿಯಾದಂ ಸೀಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ನ ಕೋಪೇತಿ।

    Cattāro pariyantāti cattāro mariyādā paricchedā. Antopūtibhāvaṃ paccavekkhamānoti abbhantare kucchitabhāvaṃ sīlavirahitabhāvaṃ olokayamāno. Anto sīlasaṃvarapariyante caratīti sīlasaṃvaraparicchedabbhantare carati vicarati. Mariyādaṃ na bhindatīti sīlamariyādaṃ sīlaparicchedaṃ na kopeti.

    ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನೋತಿ ಆದಿತ್ತದೇಸನಂ (ಮಹಾವ॰ ೫೪; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೬೧; ೪.೨೮) ಓಲೋಕೇನ್ತೋ। ಅಕ್ಖಬ್ಭಞ್ಜನವಣಪಟಿಚ್ಛಾದನಪುತ್ತಮಂಸೂಪಮಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನೋತಿ ಸಾಕಟಿಕಸ್ಸ ಅಕ್ಖಬ್ಭಞ್ಜನಉಪಮಞ್ಚ, ಕುಟ್ಠಬ್ಯಾಧಿನೋ ವಣಾನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತೇಲಪಿಲೋತಿಕಉಪಮಞ್ಚ, ಕನ್ತಾರಪಟಿಪನ್ನಾನಂ ಜಾಯಮ್ಪತಿಕಾನಂ ಪುತ್ತಮಂಸಖಾದನಉಪಮಞ್ಚ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೬೩; ಮಿ॰ ಪ॰ ೬.೧.೨) ಓಲೋಕೇನ್ತೋ। ಭದ್ದೇಕರತ್ತವಿಹಾರಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನೋತಿ –

    Ādittapariyāyaṃ paccavekkhamānoti ādittadesanaṃ (mahāva. 54; saṃ. ni. 3.61; 4.28) olokento. Akkhabbhañjanavaṇapaṭicchādanaputtamaṃsūpamaṃ paccavekkhamānoti sākaṭikassa akkhabbhañjanaupamañca, kuṭṭhabyādhino vaṇānaṃ paṭicchādanatelapilotikaupamañca, kantārapaṭipannānaṃ jāyampatikānaṃ puttamaṃsakhādanaupamañca (saṃ. ni. 2.63; mi. pa. 6.1.2) olokento. Bhaddekarattavihāraṃ paccavekkhamānoti –

    ‘‘ಅತೀತಂ ನಾನ್ವಾಗಮೇಯ್ಯ, ನಪ್ಪಟಿಕಙ್ಖೇ ಅನಾಗತಂ।

    ‘‘Atītaṃ nānvāgameyya, nappaṭikaṅkhe anāgataṃ;

    ತಂ ವೇ ‘ಭದ್ದೇಕರತ್ತೋ’ತಿ, ಸನ್ತೋ ಆಚಿಕ್ಖತೇ ಮುನೀ’’ತಿ॥ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೮೦; ನೇತ್ತಿ॰ ೧೦೩) –

    Taṃ ve ‘bhaddekaratto’ti, santo ācikkhate munī’’ti. (ma. ni. 3.280; netti. 103) –

    ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಭದ್ದೇಕರತ್ತವಿಹಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ। ತಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಖಾದನ್ತೀತಿ ನಿಪ್ಪತಿತ್ವಾ ನಿಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಖಾದನ್ತಿ।

    Evaṃ vuttaṃ bhaddekarattavihāraṃ olokento. Tā uppatitvā uppatitvā khādantīti nippatitvā nippatitvā khādanti.

    ೨೦೦. ತತಿಯಗಾಥಾಯ ಪರಧಮ್ಮಿಕಾ ನಾಮ ಸತ್ತಸಹಧಮ್ಮಿಕವಜ್ಜಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಬಾಹಿರಕಾ। ಕುಸಲಾನುಏಸೀತಿ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಅನ್ವೇಸಮಾನೋ।

    200. Tatiyagāthāya paradhammikā nāma sattasahadhammikavajjā sabbepi te bāhirakā. Kusalānuesīti kusaladhamme anvesamāno.

    ಸತ್ತ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನೀಸಿಕ್ಖಮಾನಾಸಾಮಣೇರಸಾಮಣೇರೀಉಪಾಸಕಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ। ಅಥಾಪರಾನಿಪಿ ಅತ್ಥಿ ಅಭಿಸಮ್ಭೋತಬ್ಬಾನೀತಿ ಅಪರಾನಿಪಿ ಮದ್ದಿತಬ್ಬಾನಿ ಅತ್ಥಿ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ।

    Satta sahadhammike ṭhapetvāti bhikkhubhikkhunīsikkhamānāsāmaṇerasāmaṇerīupāsakaupāsikāyo vajjetvā. Athāparānipiatthi abhisambhotabbānīti aparānipi madditabbāni atthi saṃvijjanti.

    ೨೦೧. ಚತುತ್ಥಗಾಥಾಯ ಆತಙ್ಕಫಸ್ಸೇನಾತಿ ರೋಗಫಸ್ಸೇನ। ಸೀತಂ ಅಥುಣ್ಹನ್ತಿ ಸೀತಞ್ಚ ಉಣ್ಹಞ್ಚ। ಸೋ ತೇಹಿ ಫುಟ್ಠೋ ಬಹುಧಾತಿ ಸೋ ತೇಹಿ ಆತಙ್ಕಾದೀಹಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಫುಟ್ಠೋ ಸಮಾನೋ। ಅನೋಕೋತಿ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ಅನೋಕಾಸಭೂತೋ। ಅಬ್ಭನ್ತರಧಾತುಪಕೋಪವಸೇನ ವಾತಿ ಸರೀರಬ್ಭನ್ತರೇ ಆಪೋಧಾತುಕ್ಖೋಭವಸೇನ ವಾ ಅಞ್ಞಧಾತುಕ್ಖೋಭವಸೇನ ವಾ। ಉಣ್ಹನ್ತಿ ಸರೀರಬ್ಭನ್ತರೇ ತೇಜೋಧಾತುಕ್ಖೋಭವಸೇನ ಉಣ್ಹಂ ಭವತಿ। ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಸಹಗತವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸಾತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ। ಓಕಾಸಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ಅವಕಾಸಂ ಪತಿಟ್ಠಂ ನ ಕರೋತಿ। ಅವತ್ಥಿತಸಮಾದಾನೋತಿ ಓತರಿತ್ವಾ ಗಾಹಕೋ।

    201. Catutthagāthāya ātaṅkaphassenāti rogaphassena. Sītaṃ athuṇhanti sītañca uṇhañca. So tehi phuṭṭho bahudhāti so tehi ātaṅkādīhi anekehi ākārehi phuṭṭho samāno. Anokoti abhisaṅkhāraviññāṇādīnaṃ anokāsabhūto. Abbhantaradhātupakopavasena vāti sarīrabbhantare āpodhātukkhobhavasena vā aññadhātukkhobhavasena vā. Uṇhanti sarīrabbhantare tejodhātukkhobhavasena uṇhaṃ bhavati. Abhisaṅkhārasahagataviññāṇassāti kusalākusalacetanāsampayuttacittassa. Okāsaṃ na karotīti avakāsaṃ patiṭṭhaṃ na karoti. Avatthitasamādānoti otaritvā gāhako.

    ೨೦೨. ಏವಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಜಿಗುಚ್ಛತೋ’’ತಿಆದೀಹಿ ತೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಪುಟ್ಠಮತ್ಥಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ‘‘ಕ್ಯಾಸ್ಸ ಬ್ಯಪ್ಪಥಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪುಟ್ಠಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಥೇಯ್ಯಂ ನ ಕಾರೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಫಸ್ಸೇತಿ ಫುಸೇಯ್ಯ। ಯದಾವಿಲತ್ತಂ ಮನಸೋ ವಿಜಞ್ಞಾತಿ ಯಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆವಿಲತ್ತಂ ವಿಜಾನೇಯ್ಯ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ‘‘ಕಣ್ಹಸ್ಸ ಪಕ್ಖೋ’’ತಿ ವಿನೋದಯೇಯ್ಯ।

    202. Evaṃ ‘‘bhikkhuno vijigucchato’’tiādīhi tīhi gāthāhi puṭṭhamatthaṃ vissajjetvā idāni ‘‘kyāssa byappathayo’’tiādinā nayena puṭṭhaṃ vissajjento ‘‘theyyaṃ na kāre’’tiādimāha. Tattha phasseti phuseyya. Yadāvilattaṃ manaso vijaññāti yaṃ cittassa āvilattaṃ vijāneyya, taṃ sabbaṃ ‘‘kaṇhassa pakkho’’ti vinodayeyya.

    ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಅದಿನ್ನಸ್ಸ ಆದಾನಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ, ಪರಸಂಹರಣಂ, ಥೇಯ್ಯಂ ಚೋರಿಕಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಅದಿನ್ನನ್ತಿ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ಯತ್ಥ ಪರೋ ಯಥಾಕಾಮಕಾರಿತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅದಣ್ಡಾರಹೋ ಅನುಪವಜ್ಜೋ ಚ ಹೋತಿ; ತಸ್ಮಿಂ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತೇ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞಿನೋ ತದಾದಾಯಕಉಪಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಥೇಯ್ಯಚೇತನಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ। ತಂ ಹೀನೇ ಪರಸ್ಸ ಸನ್ತಕೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಂ, ಪಣೀತೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ। ಕಸ್ಮಾ? ವತ್ಥುಪಣೀತತಾಯ। ವತ್ಥುಸಮತ್ತೇ ಸತಿ ಗುಣಾಧಿಕಾನಂ ಸನ್ತಕೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ, ತಂ ತಂ ಗುಣಾಧಿಕಂ ಉಪಾದಾಯ ತತೋ ತತೋ ಹೀನಗುಣಸ್ಸ ಸನ್ತಕೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಂ।

    Adinnādānaṃpahāyāti ettha adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, parasaṃharaṇaṃ, theyyaṃ corikāti vuttaṃ hoti. Tattha adinnanti parapariggahitaṃ, yattha paro yathākāmakāritaṃ āpajjanto adaṇḍāraho anupavajjo ca hoti; tasmiṃ parapariggahite parapariggahitasaññino tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā theyyacetanā adinnādānaṃ. Taṃ hīne parassa santake appasāvajjaṃ, paṇīte mahāsāvajjaṃ. Kasmā? Vatthupaṇītatāya. Vatthusamatte sati guṇādhikānaṃ santake vatthusmiṃ mahāsāvajjaṃ, taṃ taṃ guṇādhikaṃ upādāya tato tato hīnaguṇassa santake vatthusmiṃ appasāvajjaṃ.

    ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಸಮ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ – ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞಿತಾ, ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಂ, ಉಪಕ್ಕಮೋ, ತೇನ ಹರಣನ್ತಿ। ಪಹಾಯಾತಿ ಇಮಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಚೇತನಾಸಙ್ಖಾತಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ। ಪಟಿವಿರತೋತಿ ಪಹೀನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತತೋ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯತೋ ಓರತೋ ವಿರತೋವ। ದಿನ್ನಮೇವ ಆದಿಯತೀತಿ ದಿನ್ನಾದಾಯೀ। ಚಿತ್ತೇನಪಿ ದಿನ್ನಮೇವ ಪಟಿಕಙ್ಖತೀತಿ ದಿನ್ನಪಾಟಿಕಙ್ಖೀ। ಥೇನೇತೀತಿ ಥೇನೋ, ನ ಥೇನೇನ ಅಥೇನೇನ। ಅಥೇನತ್ತಾಯೇವ ಸುಚಿಭೂತೇನ। ಅತ್ತನಾತಿ ಅತ್ತಭಾವೇನ, ಅಥೇನಂ ಸುಚಿಭೂತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇತೋ ಪರಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।

    Tassa pañca sambhārā honti – parapariggahitaṃ, parapariggahitasaññitā, theyyacittaṃ, upakkamo, tena haraṇanti. Pahāyāti imaṃ adinnādānacetanāsaṅkhātaṃ dussīlyaṃ pajahitvā. Paṭiviratoti pahīnakālato paṭṭhāya tato dussīlyato orato viratova. Dinnameva ādiyatīti dinnādāyī. Cittenapi dinnameva paṭikaṅkhatīti dinnapāṭikaṅkhī. Thenetīti theno, na thenena athenena. Athenattāyeva sucibhūtena. Attanāti attabhāvena, athenaṃ sucibhūtaṃ attabhāvaṃ katvā viharatīti vuttaṃ hoti. Ito paraṃ vuttanayameva.

    ಮೇತ್ತಾಯನವಸೇನ ಮೇತ್ತಿ। ಮೇತ್ತಾಕಾರೋ ಮೇತ್ತಾಯನಾ। ಮೇತ್ತಾಯ ಅಯಿತಸ್ಸ ಮೇತ್ತಾಸಮಙ್ಗಿನೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮೇತ್ತಾಯಿತತ್ತಂ। ಅನುದಯತೀತಿ ಅನುದಯಾ, ರಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುದಯಾಕಾರೋ ಅನುದಯನಾ। ಅನುದಯಿತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅನುದಯಿತತ್ತಂ। ಹಿತಸ್ಸ ಏಸನವಸೇನ ಹಿತೇಸಿತಾ। ಅನುಕಮ್ಪನವಸೇನ ಅನುಕಮ್ಪಾ। ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಾವ ಮೇತ್ತಾ ವುತ್ತಾ। ವಿಪುಲೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಫರಣವಸೇನ ವಿಪುಲತಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಭೂಮಿವಸೇನ ಪನ ತಂ ಮಹಗ್ಗತಂ। ಪಗುಣವಸೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ। ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣವಸೇನ ಚ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ। ಬ್ಯಾಪಾದಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಪ್ಪಹಾನೇನ ಅವೇರಂ। ದೋಮನಸ್ಸಪ್ಪಹಾನತೋ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜಂ, ನಿದ್ದುಕ್ಖನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Mettāyanavasena metti. Mettākāro mettāyanā. Mettāya ayitassa mettāsamaṅgino cittassa bhāvo mettāyitattaṃ. Anudayatīti anudayā, rakkhatīti attho. Anudayākāro anudayanā. Anudayitassa bhāvo anudayitattaṃ. Hitassa esanavasena hitesitā. Anukampanavasena anukampā. Sabbehipi imehi padehi upacārappanāppattāva mettā vuttā. Vipulenāti ettha pharaṇavasena vipulatā daṭṭhabbā. Bhūmivasena pana taṃ mahaggataṃ. Paguṇavasena appamāṇaṃ. Sattārammaṇavasena ca appamāṇaṃ. Byāpādapaccatthikappahānena averaṃ. Domanassappahānato abyāpajjaṃ, niddukkhanti vuttaṃ hoti.

    ಆವಿಲನ್ತಿ ಅಪ್ಪಸನ್ನಂ। ಲುಳಿತನ್ತಿ ಕಲಲಂ। ಏರಿತನ್ತಿ ಅಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ। ಘಟ್ಟಿತನ್ತಿ ಆರಮ್ಮಣೇನ ಘಟ್ಟನಮಾಪಾದಿತಂ। ಚಲಿತನ್ತಿ ಕಮ್ಪಮಾನಂ। ಭನ್ತನ್ತಿ ವಿಬ್ಭನ್ತಂ। ಅವೂಪಸನ್ತನ್ತಿ ಅನಿಬ್ಬುತಂ।

    Āvilanti appasannaṃ. Luḷitanti kalalaṃ. Eritanti asanniṭṭhānaṃ. Ghaṭṭitanti ārammaṇena ghaṭṭanamāpāditaṃ. Calitanti kampamānaṃ. Bhantanti vibbhantaṃ. Avūpasantanti anibbutaṃ.

    ಯೋ ಸೋ ಮಾರೋತಿ ಏವಮಾದೀಸು ಮಹಾಜನಂ ಅನತ್ಥೇ ನಿಯೋಜೇತ್ವಾ ಮಾರೇತೀತಿ ಮಾರೋ। ಕಣ್ಹಕಮ್ಮತ್ತಾ ಕಣ್ಹೋ। ಕಾಮಾವಚರಿಸ್ಸರತ್ತಾ ಅಧಿಪತಿ। ಮರಣಂ ಪಾಪನತೋ ಅನ್ತಗೂ। ಮುಞ್ಚಿತುಂ ಅಪ್ಪದಾನಟ್ಠೇನ ನಮುಚಿ। ಮಾರಸ್ಸ ಬಳಿಸನ್ತಿ ಮಾರಬಳಿಸಂ। ವಟ್ಟಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಟ್ಠೇನ ಮಾರಸ್ಸ ಆಮಿಸನ್ತಿ ಮಾರಾಮಿಸಂ। ವಸವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಮಾರಸ್ಸ ವಿಸಯೋತಿ ಮಾರವಿಸಯೋ। ಗೋಚರಟ್ಠೇನ ಮಾರಸ್ಸ ನಿವಾಸೋತಿ ಮಾರನಿವಾಸೋ । ಕಾಮಚಾರಂ ಚರಟ್ಠೇನ ಮಾರಸ್ಸ ಗೋಚರೋತಿ ಮಾರಗೋಚರೋ। ದುಪ್ಪಮುಞ್ಚನಟ್ಠೇನ ಮಾರಸ್ಸ ಬನ್ಧನನ್ತಿ ಮಾರಬನ್ಧನಂ। ದುಕ್ಖುದ್ದಯೋತಿ ದುಕ್ಖಬನ್ಧನೋ।

    Yoso māroti evamādīsu mahājanaṃ anatthe niyojetvā māretīti māro. Kaṇhakammattā kaṇho. Kāmāvacarissarattā adhipati. Maraṇaṃ pāpanato antagū. Muñcituṃ appadānaṭṭhena namuci. Mārassa baḷisanti mārabaḷisaṃ. Vaṭṭasannissitaṭṭhena mārassa āmisanti mārāmisaṃ. Vasavattanaṭṭhena mārassa visayoti māravisayo. Gocaraṭṭhena mārassa nivāsoti māranivāso. Kāmacāraṃ caraṭṭhena mārassa gocaroti māragocaro. Duppamuñcanaṭṭhena mārassa bandhananti mārabandhanaṃ. Dukkhuddayoti dukkhabandhano.

    ೨೦೩. ಮೂಲಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಪಲಿಖಞ್ಞ ತಿಟ್ಠೇತಿ ತೇಸಂ ಕೋಧಾತಿಮಾನಾನಂ ಯಂ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕಂ ಮೂಲಂ, ತಮ್ಪಿ ಪಲಿಖಣಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ। ಅದ್ಧಾ ಭವನ್ತೋ ಅಭಿಸಮ್ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಏತಂ ಪಿಯಾಪಿಯಂ ಅಭಿಭವನ್ತೋ ಏಕಂಸೇನೇವ ಅಭಿಭವೇಯ್ಯ, ನ ತತ್ಥ ಸಿಥಿಲಂ ಪರಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।

    203.Mūlampi tesaṃ palikhañña tiṭṭheti tesaṃ kodhātimānānaṃ yaṃ avijjādikaṃ mūlaṃ, tampi palikhaṇitvā tiṭṭheyya. Addhā bhavanto abhisambhaveyyāti etaṃ piyāpiyaṃ abhibhavanto ekaṃseneva abhibhaveyya, na tattha sithilaṃ parakkameyyāti adhippāyo.

    ಅವಿಜ್ಜಾ ಮೂಲನ್ತಿಆದಯೋ ಅವಿಜ್ಜಾ ಕೋಧಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಹಜಾತಾದಿವಸೇನ ಮೂಲಂ ಹೋತಿ। ಅನುಪಾಯಮನಸಿಕಾರೋ ಚ ಅಸ್ಮಿಮಾನೋ ಚ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನೇವ। ಅಹಿರಿಕಅನೋತ್ತಪ್ಪಉದ್ಧಚ್ಚಾ ಇಮೇ ತಯೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಹಜಾತಾದಿವಸೇನ ಮೂಲಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ಅತಿಮಾನಸ್ಸಾಪಿ।

    Avijjā mūlantiādayo avijjā kodhassa upanissayasahajātādivasena mūlaṃ hoti. Anupāyamanasikāro ca asmimāno ca ime dve upanissayavaseneva. Ahirikaanottappauddhaccā ime tayo upanissayasahajātādivasena mūlāni honti, tathā atimānassāpi.

    ೨೦೪. ಪಞ್ಞಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾತಿ ಪಞ್ಞಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಕತ್ವಾ। ಕಲ್ಯಾಣಪೀತೀತಿ ಕಲ್ಯಾಣಪೀತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಚತುರೋ ಸಹೇಥ ಪರಿದೇವಧಮ್ಮೇತಿ ಅನನ್ತರಗಾಥಾಯ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಪರಿದೇವನೀಯಧಮ್ಮೇ ಸಹೇಯ್ಯ।

    204.Paññaṃ purakkhatvāti paññaṃ pubbaṅgamaṃ katvā. Kalyāṇapītīti kalyāṇapītiyā samannāgato. Caturo sahetha paridevadhammeti anantaragāthāya vuccamāne paridevanīyadhamme saheyya.

    ವಿಚಯಬಹುಲೋತಿ ಪರಿವೀಮಂಸನಬಹುಲೋ। ಪವಿಚಯಬಹುಲೋತಿ ವಿಸೇಸೇನ ವೀಮಂಸನಬಹುಲೋ। ಪೇಕ್ಖಾಯನಬಹುಲೋತಿ ಇಕ್ಖಣಬಹುಲೋ। ಸಮೇಕ್ಖಾಯನಬಹುಲೋತಿ ಏಸನಬಹುಲೋ। ವಿಭೂತವಿಹಾರೀತಿ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ ಞಾತವಿಹಾರೀ।

    Vicayabahuloti parivīmaṃsanabahulo. Pavicayabahuloti visesena vīmaṃsanabahulo. Pekkhāyanabahuloti ikkhaṇabahulo. Samekkhāyanabahuloti esanabahulo. Vibhūtavihārīti pākaṭaṃ katvā ñātavihārī.

    ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಏತ್ಥ ತಾವ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಂ ವುಚ್ಚತಿ ಗಮನಂ। ಪಟಿಕ್ಕನ್ತಂ ನಿವತ್ತನಂ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಚತೂಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಲಬ್ಭತಿ। ಗಮನೇ ತಾವ ಪುರತೋ ಕಾಯಂ ಅಭಿಹರನ್ತೋ ಅಭಿಕ್ಕಮತಿ ನಾಮ। ಪಟಿನಿವತ್ತೇನ್ತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮತಿ ನಾಮ। ಠಾನೇಪಿ ಠಿತಕೋವ ಕಾಯಂ ಪುರತೋ ಓನಮೇನ್ತೋ ಅಭಿಕ್ಕಮತಿ ನಾಮ। ಪಚ್ಛತೋ ಅಪನಾಮೇನ್ತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮತಿ ನಾಮ। ನಿಸಜ್ಜಾಯಪಿ ನಿಸಿನ್ನಕೋವ ಆಸನಸ್ಸ ಪುರಿಮಅಙ್ಗಾಭಿಮುಖೋ ಸಂಸರನ್ತೋ ಅಭಿಕ್ಕಮತಿ ನಾಮ। ಪಚ್ಛಿಮಅಙ್ಗಪ್ಪದೇಸಂ ಪಚ್ಛಾ ಸಂಸರನ್ತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮತಿ ನಾಮ। ನಿಪಜ್ಜಾಯಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Abhikkante paṭikkanteti ettha tāva abhikkantaṃ vuccati gamanaṃ. Paṭikkantaṃ nivattanaṃ. Tadubhayampi catūsu iriyāpathesu labbhati. Gamane tāva purato kāyaṃ abhiharanto abhikkamati nāma. Paṭinivattento paṭikkamati nāma. Ṭhānepi ṭhitakova kāyaṃ purato onamento abhikkamati nāma. Pacchato apanāmento paṭikkamati nāma. Nisajjāyapi nisinnakova āsanassa purimaaṅgābhimukho saṃsaranto abhikkamati nāma. Pacchimaaṅgappadesaṃ pacchā saṃsaranto paṭikkamati nāma. Nipajjāyapi eseva nayo.

    ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಕಾರೀ, ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಮೇವ ವಾ ಕಾರೀ ಹೋತಿ। ಸೋ ಹಿ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾದೀಸು ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ ಕರೋತೇವ, ನ ಕತ್ಥಚಿ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞವಿರಹಿತೋ ಹೋತಿ। ಆಲೋಕಿತೇ ವಿಲೋಕಿತೇತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಆಲೋಕಿತಂ ನಾಮ ಪುರತೋ ಪೇಕ್ಖನಂ। ವಿಲೋಕಿತಂ ನಾಮ ಅನುದಿಸಾಪೇಕ್ಖನಂ। ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಉಪರಿ ಪಚ್ಛತೋ ಪೇಕ್ಖನವಸೇನ ಓಲೋಕಿತಉಲ್ಲೋಕಿತಅಪಲೋಕಿತಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಇಧ ನ ಗಹಿತಾನಿ। ಸಾರುಪ್ಪವಸೇನ ಪನ ಇಮಾನೇವ ದ್ವೇ ಗಹಿತಾನಿ, ಇಮಿನಾ ವಾ ಮುಖೇನ ಸಬ್ಬಾನಿ ಗಹಿತಾನೇವಾತಿ।

    Sampajānakārīhotīti sampajaññena sabbakiccakārī, sampajaññameva vā kārī hoti. So hi abhikkantādīsu sampajaññaṃ karoteva, na katthaci sampajaññavirahito hoti. Ālokite vilokiteti ettha pana ālokitaṃ nāma purato pekkhanaṃ. Vilokitaṃ nāma anudisāpekkhanaṃ. Aññānipi heṭṭhā upari pacchato pekkhanavasena olokitaullokitaapalokitāni nāma honti. Tāni idha na gahitāni. Sāruppavasena pana imāneva dve gahitāni, iminā vā mukhena sabbāni gahitānevāti.

    ಸಮಿಞ್ಜಿತೇ ಪಸಾರಿತೇತಿ ಪಬ್ಬಾನಂ ಸಮಿಞ್ಜನಪಸಾರಣೇ। ಸಙ್ಘಾಟಿಪತ್ತಚೀವರಧಾರಣೇತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಘಾಟಿಚೀವರಾನಂ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನವಸೇನ , ಪತ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಾಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿವಸೇನ ಪರಿಭೋಗೋ ಧಾರಣಂ ನಾಮ। ಅಸಿತಾದೀಸು ಅಸಿತೇತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಭೋಜನೇ। ಪೀತೇತಿ ಯಾಗುಆದಿಪಾನೇ। ಖಾಯಿತೇತಿ ಪಿಟ್ಠಖಜ್ಜಕಾದಿಖಾದನೇ। ಸಾಯಿತೇತಿ ಮಧುಫಾಣಿತಾದಿಸಾಯನೇ। ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಕಮ್ಮೇತಿ ಉಚ್ಚಾರಸ್ಸ ಚ ಪಸ್ಸಾವಸ್ಸ ಚ ಕರಣೇ। ಗತಾದೀಸು ಗತೇತಿ ಗಮನೇ। ಠಿತೇತಿ ಠಾನೇ। ನಿಸಿನ್ನೇತಿ ನಿಸಜ್ಜಾಯ।

    Samiñjite pasāriteti pabbānaṃ samiñjanapasāraṇe. Saṅghāṭipattacīvaradhāraṇeti ettha saṅghāṭicīvarānaṃ nivāsanapārupanavasena , pattassa bhikkhāpaṭiggahaṇādivasena paribhogo dhāraṇaṃ nāma. Asitādīsu asiteti piṇḍapātabhojane. Pīteti yāguādipāne. Khāyiteti piṭṭhakhajjakādikhādane. Sāyiteti madhuphāṇitādisāyane. Uccārapassāvakammeti uccārassa ca passāvassa ca karaṇe. Gatādīsu gateti gamane. Ṭhiteti ṭhāne. Nisinneti nisajjāya.

    ಸುತ್ತೇತಿ ಸಯನೇ। ಜಾಗರಿತೇತಿ ಜಾಗರಣೇ। ಭಾಸಿತೇತಿ ಕಥನೇ। ತತ್ಥ ಉಪಾದಾರೂಪಸ್ಸ ಸದ್ದಾಯತನಸ್ಸ ಅಪ್ಪವತ್ತೇ ಸತಿ ಭಾಸಿತಾ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪವತ್ತನ್ತೇ ಹೋತೀತಿ ಪರಿಗ್ಗಾಹಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಾಸಿತೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ವಿಮುತ್ತಾಯತನಸೀಸೇನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋಪಿ ಬಾತ್ತಿಂಸತಿರಚ್ಛಾನಕಥಂ ಪಹಾಯ ದಸಕಥಾವತ್ಥುನಿಸ್ಸಿತಂ ಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋಪಿ ಭಾಸಿತೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ನಾಮ। ತುಣ್ಹೀಭಾವೇತಿ ಅಕಥನೇ। ತತ್ಥ ಉಪಾದಾರೂಪಸ್ಸ ಸದ್ದಾಯತನಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಯಂ ತುಣ್ಹೀಭಾವೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಅಪ್ಪವತ್ತಿಯಂ ಹೋತೀತಿ ಪರಿಗ್ಗಾಹಕೋ ಭಿಕ್ಖು ತುಣ್ಹೀಭಾವೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಅಟ್ಠತಿಂಸಆರಮ್ಮಣೇಸು ಚಿತ್ತರುಚಿಯಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪನ್ನೋಪಿ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ನಾಮ। ಏತ್ಥ ಚ ಏಕೋ ಇರಿಯಾಪಥೋ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಆಗತೋ। ಸೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಏತ್ಥ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಗಾಮಂ ಗಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛತೋ ಚ ಅದ್ಧಾನಗಮನವಸೇನ ಕಥಿತೋ। ಗತೇ ಠಿತೇತಿ ಏತ್ಥ ವಿಹಾರೇ ಚುಣ್ಣಿಕಪಾದುದ್ಧಾರವಸೇನ ಕಥಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿವಸೇನಾತಿಆದಯೋ ಹೇಟ್ಠಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಕಾಸಿತಾ ಏವ।

    Sutteti sayane. Jāgariteti jāgaraṇe. Bhāsiteti kathane. Tattha upādārūpassa saddāyatanassa appavatte sati bhāsitā nāma na hoti, tasmiṃ pavattante hotīti pariggāhako bhikkhu bhāsite sampajānakārī nāma hoti. Vimuttāyatanasīsena dhammaṃ desentopi bāttiṃsatiracchānakathaṃ pahāya dasakathāvatthunissitaṃ kathaṃ kathentopi bhāsite sampajānakārī nāma. Tuṇhībhāveti akathane. Tattha upādārūpassa saddāyatanassa pavattiyaṃ tuṇhībhāvo nāma natthi, appavattiyaṃ hotīti pariggāhako bhikkhu tuṇhībhāve sampajānakārī nāma hoti. Aṭṭhatiṃsaārammaṇesu cittaruciyaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā nisinnopi dutiyajjhānaṃ samāpannopi tuṇhībhāve sampajānakārī nāma. Ettha ca eko iriyāpatho dvīsu ṭhānesu āgato. So heṭṭhā abhikkante paṭikkanteti ettha bhikkhācāragāmaṃ gacchato āgacchato ca addhānagamanavasena kathito. Gate ṭhiteti ettha vihāre cuṇṇikapāduddhāravasena kathitoti veditabbo. Buddhānussativasenātiādayo heṭṭhā tattha tattha pakāsitā eva.

    ಅರತೀತಿ ರತಿಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ। ಅರತಿತಾತಿ ಅರಮನಾಕಾರೋ। ಅನಭಿರತೀತಿ ಅನಭಿರತಭಾವೋ। ಅನಭಿರಮನಾತಿ ಅನಭಿರಮನಾಕಾರೋ। ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಾತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠನಾಕಾರೋ। ಪರಿತಸ್ಸಿತಾತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠನವಸೇನೇವ ಪರಿತಸ್ಸನಾ।

    Aratīti ratipaṭikkhepo. Aratitāti aramanākāro. Anabhiratīti anabhiratabhāvo. Anabhiramanāti anabhiramanākāro. Ukkaṇṭhitāti ukkaṇṭhanākāro. Paritassitāti ukkaṇṭhanavaseneva paritassanā.

    ೨೦೫. ಕಿಂ ಸೂ ಅಸಿಸ್ಸನ್ತಿ ಕಿಂ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ। ಕುವ ವಾ ಅಸಿಸ್ಸನ್ತಿ ಕುಹಿಂ ವಾ ಅಸಿಸ್ಸಾಮಿ। ದುಕ್ಖಂ ವತ ಸೇತ್ಥ ಕುವಜ್ಜ ಸೇಸ್ಸನ್ತಿ ಇಮಂ ರತ್ತಿಂ ದುಕ್ಖಂ ಸಯಿಂ, ಅಜ್ಜ ಆಗಮನರತ್ತಿಂ ಕತ್ಥ ಸಯಿಸ್ಸಂ। ಏತೇ ವಿತಕ್ಕೇತಿ ಏತೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತನಿಸ್ಸಿತೇ ದ್ವೇ, ಸೇನಾಸನನಿಸ್ಸಿತೇ ದ್ವೇತಿ ಚತ್ತಾರೋ ವಿತಕ್ಕೇ। ಅನಿಕೇತಚಾರೀತಿ ಅಪಲಿಬೋಧಚಾರೀ ನಿತ್ತಣ್ಹಚಾರೀ।

    205.Kiṃ sū asissanti kiṃ bhuñjissāmi. Kuva vā asissanti kuhiṃ vā asissāmi. Dukkhaṃ vata settha kuvajja sessanti imaṃ rattiṃ dukkhaṃ sayiṃ, ajja āgamanarattiṃ kattha sayissaṃ. Ete vitakketi ete piṇḍapātanissite dve, senāsananissite dveti cattāro vitakke. Aniketacārīti apalibodhacārī nittaṇhacārī.

    ಫಲಕೇ ವಾತಿ ವಙ್ಕಾದಿಫಲಕಪೀಠೇ ಚ। ಆಗಾಮಿರತ್ತಿನ್ತಿ ಆಗಮನಿರತ್ತಿಯಂ। ಆದೇವನೇಯ್ಯೇತಿ ವಿಸೇಸೇನ ದೇವನಿಯ್ಯೇ। ಪರಿದೇವನೇಯ್ಯೇತಿ ಸಮನ್ತತೋ ದೇವನಿಯ್ಯೇ।

    Phalakevāti vaṅkādiphalakapīṭhe ca. Āgāmirattinti āgamanirattiyaṃ. Ādevaneyyeti visesena devaniyye. Paridevaneyyeti samantato devaniyye.

    ೨೦೬. ಕಾಲೇತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಕಾಲೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸಙ್ಖಾತಂ ಅನ್ನಂ ವಾ, ಚೀವರಕಾಲೇ ಚೀವರಸಙ್ಖಾತಂ ವಸನಂ ವಾ ಲದ್ಧಾ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಮತ್ತಂ ಸ ಜಞ್ಞಾತಿ ಪರಿಗ್ಗಹೇ ಚ ಪರಿಭೋಗೇ ಚ ಸೋ ಪಮಾಣಂ ಜಾನೇಯ್ಯ। ಇಧಾತಿ ಸಾಸನೇ, ನಿಪಾತಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏತಂ। ತೋಸನತ್ಥನ್ತಿ ಸನ್ತೋಸತ್ಥಂ, ಏತದತ್ಥಂ ಮತ್ತಂ ಜಾನೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸೋ ತೇಸು ಗುತ್ತೋತಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತೇಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಗುತ್ತೋ। ಯತಚಾರೀತಿ ಸಞ್ಞತವಿಹಾರೋ, ರಕ್ಖಿತಇರಿಯಾಪಥೋ ರಕ್ಖಿತಕಾಯವಚೀಮನೋದ್ವಾರೋ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ಯತಿಚಾರೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಏಸೋಯೇವತ್ಥೋ। ರುಸಿತೋತಿ ರೋಸಿತೋ। ಘಟ್ಟಿತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    206.Kāleti piṇḍapātakāle piṇḍapātasaṅkhātaṃ annaṃ vā, cīvarakāle cīvarasaṅkhātaṃ vasanaṃ vā laddhā dhammena samenāti adhippāyo. Mattaṃ sa jaññāti pariggahe ca paribhoge ca so pamāṇaṃ jāneyya. Idhāti sāsane, nipātamattameva vā etaṃ. Tosanatthanti santosatthaṃ, etadatthaṃ mattaṃ jāneyyāti vuttaṃ hoti. So tesu guttoti so bhikkhu tesu paccayesu gutto. Yatacārīti saññatavihāro, rakkhitairiyāpatho rakkhitakāyavacīmanodvāro cāti vuttaṃ hoti. ‘‘Yaticārī’’tipi pāṭho, esoyevattho. Rusitoti rosito. Ghaṭṭitoti vuttaṃ hoti.

    ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಮತ್ತಂ ಜಾನೇಯ್ಯಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಭಾಗೇಹಿ ಪಮಾಣಂ ಜಾನೇಯ್ಯ। ಪಟಿಗ್ಗಹಣತೋ ವಾತಿ ಪರೇಹಿ ದಿಯ್ಯಮಾನಗ್ಗಹಣಕಾಲತೋ ವಾ। ಪರಿಭೋಗತೋ ವಾತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜನಕಾಲತೋ ವಾ। ಥೋಕೇಪಿ ದಿಯ್ಯಮಾನೇತಿ ಅಪ್ಪಕೇಪಿ ದಿಯ್ಯಮಾನೇ। ಕುಲಾನುದಯಾಯಾತಿ ಕುಲಾನಂ ಅನುದಯತಾಯ। ಕುಲಾನುರಕ್ಖಾಯಾತಿ ಕುಲಾನಂ ಅನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ। ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಬಹುಕೇಪಿ ದಿಯ್ಯಮಾನೇತಿ ಅನಪ್ಪಕೇಪಿ ದಿಯ್ಯಮಾನೇ। ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಂ ಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯಂ ಪರಿಹರತಿ ಪೋಸೇತೀತಿ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಂ। ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕನ್ತಿ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪರಿಹರತಿ ಪೋಸೇತೀತಿ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಂ। ಇತರೀತರಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಟ್ಠ ಪರಿಕ್ಖಾರಾ ವಟ್ಟನ್ತಿ ತೀಣಿ ಚೀವರಾನಿ ಪತ್ತೋ ದನ್ತಕಟ್ಠಚ್ಛೇದನವಾಸಿ ಏಕಾ ಸೂಚಿ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಪರಿಸ್ಸಾವನನ್ತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

    Dvīhi kāraṇehi mattaṃ jāneyyāti dvīhi bhāgehi pamāṇaṃ jāneyya. Paṭiggahaṇato vāti parehi diyyamānaggahaṇakālato vā. Paribhogato vāti paribhuñjanakālato vā. Thokepi diyyamāneti appakepi diyyamāne. Kulānudayāyāti kulānaṃ anudayatāya. Kulānurakkhāyāti kulānaṃ anurakkhaṇatthāya. Paṭiggaṇhātīti thokampi gaṇhāti. Bahukepi diyyamāneti anappakepi diyyamāne. Kāyaparihārikaṃ cīvaraṃ paṭiggaṇhātīti ettha kāyaṃ pariharati posetīti kāyaparihārikaṃ. Kucchiparihārikanti kucchiṃ pariharati posetīti kucchiparihārikaṃ. Itarītarapaccayasantosena samannāgatassa bhikkhuno aṭṭha parikkhārā vaṭṭanti tīṇi cīvarāni patto dantakaṭṭhacchedanavāsi ekā sūci kāyabandhanaṃ parissāvananti. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ತಿಚೀವರಞ್ಚ ಪತ್ತೋ ಚ, ವಾಸಿ ಸೂಚಿ ಚ ಬನ್ಧನಂ।

    ‘‘Ticīvarañca patto ca, vāsi sūci ca bandhanaṃ;

    ಪರಿಸ್ಸಾವನೇನ ಅಟ್ಠೇತೇ, ಯುತ್ತಯೋಗಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೧೫; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೯೪; ೨.೩೪೯; ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೪.೧೯೮)।

    Parissāvanena aṭṭhete, yuttayogassa bhikkhuno’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.215; ma. ni. aṭṭha. 1.294; 2.349; a. ni. aṭṭha. 2.4.198);

    ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಾಪಿ ಹೋನ್ತಿ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಾಪಿ। ಕಥಂ? ತಿಚೀವರಂ ತಾವ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಚ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಚ ವಿಚರಣಕಾಲೇ ಕಾಯಂ ಪರಿಹರತಿ ಪೋಸೇತೀತಿ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಂ ಹೋತಿ। ಚೀವರಕಣ್ಣೇನ ಉದಕಂ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಪಿವನಕಾಲೇ ಖಾದಿತಬ್ಬಫಲಾಫಲಗ್ಗಹಣಕಾಲೇ ಚ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪರಿಹರತಿ ಪೋಸೇತೀತಿ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಂ ಹೋತಿ।

    Te sabbe kāyaparihārikāpi honti kucchiparihārikāpi. Kathaṃ? Ticīvaraṃ tāva nivāsetvā ca pārupitvā ca vicaraṇakāle kāyaṃ pariharati posetīti kāyaparihārikaṃ hoti. Cīvarakaṇṇena udakaṃ parissāvetvā pivanakāle khāditabbaphalāphalaggahaṇakāle ca kucchiṃ pariharati posetīti kucchiparihārikaṃ hoti.

    ಪತ್ತೋಪಿ ತೇನ ಉದಕಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ನ್ಹಾನಕಾಲೇ ಕುಟಿಪರಿಭಣ್ಡಕರಣಕಾಲೇ ಚ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕೋ ಹೋತಿ । ಆಹಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನಕಾಲೇ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕೋ। ವಾಸಿಪಿ ತಾಯ ದನ್ತಕಟ್ಠಚ್ಛೇದನಕಾಲೇ ಮಞ್ಚಪೀಠಾನಂ ಅಙ್ಗಪಾದಚೀವರಕುಟಿದಣ್ಡಕಸಜ್ಜನಕಾಲೇ ಚ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಾ ಹೋತಿ। ಉಚ್ಛುಚ್ಛೇದನನಾಳಿಕೇರಾದಿತಚ್ಛನಕಾಲೇ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಾ। ಸೂಚಿ ಚೀವರಸಿಬ್ಬನಕಾಲೇ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಾ ಹೋತಿ। ಪೂವಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಖಾದನಕಾಲೇ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಾ। ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಚರಣಕಾಲೇ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಂ। ಉಚ್ಛುಆದೀನಿ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಹಣಕಾಲೇ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಂ। ಪರಿಸ್ಸಾವನಂ ತೇನ ಉದಕಂ ಪರಿಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ನ್ಹಾನಕಾಲೇ ಸೇನಾಸನಪರಿಭಣ್ಡಕರಣಕಾಲೇ ಚ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಕಂ, ಪಾನೀಯಪಾಣಕಪರಿಸ್ಸಾವನಕಾಲೇ ತೇನೇವ ತಿಲತಣ್ಡುಲಪುಥುಕಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದನಕಾಲೇ ಚ ಕುಚ್ಛಿಪರಿಹಾರಿಕಂ।

    Pattopi tena udakaṃ uddharitvā nhānakāle kuṭiparibhaṇḍakaraṇakāle ca kāyaparihāriko hoti . Āhāraṃ gahetvā bhuñjanakāle kucchiparihāriko. Vāsipi tāya dantakaṭṭhacchedanakāle mañcapīṭhānaṃ aṅgapādacīvarakuṭidaṇḍakasajjanakāle ca kāyaparihārikā hoti. Ucchucchedananāḷikerāditacchanakāle kucchiparihārikā. Sūci cīvarasibbanakāle kāyaparihārikā hoti. Pūvaṃ vā phalaṃ vā vijjhitvā khādanakāle kucchiparihārikā. Kāyabandhanaṃ bandhitvā vicaraṇakāle kāyaparihārikaṃ. Ucchuādīni bandhitvā gahaṇakāle kucchiparihārikaṃ. Parissāvanaṃ tena udakaṃ parissāvetvā nhānakāle senāsanaparibhaṇḍakaraṇakāle ca kāyaparihārikaṃ, pānīyapāṇakaparissāvanakāle teneva tilataṇḍulaputhukādīni gahetvā khādanakāle ca kucchiparihārikaṃ.

    ಪಟಿಸಙ್ಖಾಯೋನಿಸೋತಿ ಉಪಾಯೇನ ಪಥೇನ ಪಟಿಸಙ್ಖಾಯ ಞತ್ವಾ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಸೀತಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಮೇವ ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಸಙ್ಖಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಚೀವರನ್ತಿ ಅನ್ತರವಾಸಕಾದೀಸು ಯಂಕಿಞ್ಚಿ। ಪಟಿಸೇವತೀತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ ನಿವಾಸೇತಿ ವಾ ಪಾರುಪತಿ ವಾ। ಯಾವದೇವಾತಿ ಪಯೋಜನಾವಧಿಪರಿಚ್ಛೇದನಿಯಮವಚನಂ। ಏತ್ತಕಮೇವ ಹಿ ಯೋಗಿನೋ ಚೀವರಪಟಿಸೇವನೇ ಪಯೋಜನಂ, ಯದಿದಂ ಸೀತಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತಾಯಾತಿಆದಿ, ನ ಇತೋ ಭಿಯ್ಯೋ। ಸೀತಸ್ಸಾತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಧಾತುಕ್ಖೋಭವಸೇನ ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ಉತುಪರಿಣಾಮನವಸೇನ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸೀತಸ್ಸ।

    Paṭisaṅkhāyonisoti upāyena pathena paṭisaṅkhāya ñatvā, paccavekkhitvāti attho. Ettha ca ‘‘sītassa paṭighātāyā’’tiādinā nayena vuttapaccavekkhaṇameva yoniso paṭisaṅkhāti veditabbaṃ. Tattha cīvaranti antaravāsakādīsu yaṃkiñci. Paṭisevatīti paribhuñjati nivāseti vā pārupati vā. Yāvadevāti payojanāvadhiparicchedaniyamavacanaṃ. Ettakameva hi yogino cīvarapaṭisevane payojanaṃ, yadidaṃ sītassa paṭighātāyātiādi, na ito bhiyyo. Sītassāti ajjhattadhātukkhobhavasena vā bahiddhā utupariṇāmanavasena vā uppannassa yassa kassaci sītassa.

    ಪಟಿಘಾತಾಯಾತಿ ಪಟಿಹನನತ್ಥಂ। ಯಥಾ ಸರೀರೇ ಆಬಾಧಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಏವಂ ತಸ್ಸ ವಿನೋದನತ್ಥಂ। ಸೀತಬ್ಭಾಹತೇ ಹಿ ಸರೀರೇ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ ಯೋನಿಸೋ ಪದಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೀತಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತಾಯ ಚೀವರಂ ಸೇವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಭಗವಾ ಅನುಞ್ಞಾಸಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಕೇವಲಞ್ಹೇತ್ಥ ಉಣ್ಹಸ್ಸಾತಿ ಅಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ವನದಾಹಾದೀಸು ಸಮ್ಭವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಡಂಸಮಕಸವಾತಾತಪಸರೀಸಪಸಮ್ಫಸ್ಸಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಡಂಸಾತಿ ಡಂಸನಮಕ್ಖಿಕಾ। ‘‘ಅನ್ಧಮಕ್ಖಿಕಾ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಮಕಸಾತಿ ಮಕಸಾ ಏವ। ವಾತಾತಿ ಸರಜಅರಜಾದಿಭೇದಾ । ಆತಪೋತಿ ಸೂರಿಯಾತಪೋ। ಸರೀಸಪಾತಿ ಯೇ ಕೇಚಿ ಸರನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ದೀಘಜಾತಿಕಾ ಸಪ್ಪಾದಯೋ, ತೇಸಂ ದಟ್ಠಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಚ ಫುಟ್ಠಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಚಾತಿ ದುವಿಧೋ ಸಮ್ಫಸ್ಸೋ; ಸೋಪಿ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ನ ಬಾಧತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಾದಿಸೇಸು ಠಾನೇಸು ತೇಸಂ ಪಟಿಘಾತತ್ಥಾಯ ಪಟಿಸೇವತಿ। ಯಾವದೇವಾತಿ ಪುನ ಏತಸ್ಸ ವಚನಂ ನಿಯತಪಯೋಜನಾವಧಿಪರಿಚ್ಛೇದದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಹಿರಿಕೋಪೀನಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥನ್ತಿ ನಿಯತಪಯೋಜನಂ, ಇತರಾನಿ ಕದಾಚಿ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಹಿರಿಕೋಪೀನನ್ತಿ ತಂ ತಂ ಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನಂ। ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅಙ್ಗೇ ವಿವರಿಯಮಾನೇ ಹಿರೀ ಕುಪ್ಪತಿ ವಿನಸ್ಸತಿ, ತಂ ತಂ ಹಿರಿಂ ಕೋಪನತೋ ಹಿರಿಕೋಪೀನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಸ ಚ ಹಿರಿಕೋಪೀನಸ್ಸ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥನ್ತಿ ಹಿರಿಕೋಪೀನಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥಂ। ‘‘ಹಿರಿಕೋಪೀನಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತ್ಥ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ।

    Paṭighātāyāti paṭihananatthaṃ. Yathā sarīre ābādhaṃ na uppādeti, evaṃ tassa vinodanatthaṃ. Sītabbhāhate hi sarīre vikkhittacitto yoniso padahituṃ na sakkoti. Tasmā sītassa paṭighātāya cīvaraṃ sevitabbanti bhagavā anuññāsi. Esa nayo sabbattha. Kevalañhettha uṇhassāti aggisantāpassa, tassa vanadāhādīsu sambhavo veditabbo. Ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassānanti ettha pana ḍaṃsāti ḍaṃsanamakkhikā. ‘‘Andhamakkhikā’’tipi vuccanti. Makasāti makasā eva. Vātāti sarajaarajādibhedā . Ātapoti sūriyātapo. Sarīsapāti ye keci sarantā gacchanti dīghajātikā sappādayo, tesaṃ daṭṭhasamphasso ca phuṭṭhasamphasso cāti duvidho samphasso; sopi cīvaraṃ pārupitvā nisinnaṃ na bādhati. Tasmā tādisesu ṭhānesu tesaṃ paṭighātatthāya paṭisevati. Yāvadevāti puna etassa vacanaṃ niyatapayojanāvadhiparicchedadassanatthaṃ. Hirikopīnapaṭicchādanatthanti niyatapayojanaṃ, itarāni kadāci honti. Tattha hirikopīnanti taṃ taṃ sambādhaṭṭhānaṃ. Yasmiṃ yasmiñhi aṅge vivariyamāne hirī kuppati vinassati, taṃ taṃ hiriṃ kopanato hirikopīnanti vuccati. Tassa ca hirikopīnassa paṭicchādanatthanti hirikopīnapaṭicchādanatthaṃ. ‘‘Hirikopīnaṃ paṭicchādanattha’’ntipi pāṭho.

    ಪಿಣ್ಡಪಾತನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಆಹಾರಂ। ಯೋ ಹಿ ಕೋಚಿ ಆಹಾರೋ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಿಣ್ಡೋಲ್ಯೇನ ಪತ್ತೇ ಪತಿತತ್ತಾ ‘‘ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಿಣ್ಡಾನಂ ವಾ ಪಾತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಲದ್ಧಾನಂ ಭಿಕ್ಖಾನಂ ಸನ್ನಿಪಾತೋ, ಸಮೂಹೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ।

    Piṇḍapātanti yaṃkiñci āhāraṃ. Yo hi koci āhāro bhikkhuno piṇḍolyena patte patitattā ‘‘piṇḍapāto’’ti vuccati. Piṇḍānaṃ vā pāto piṇḍapāto, tattha tattha laddhānaṃ bhikkhānaṃ sannipāto, samūhoti vuttaṃ hoti. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.

    ಸೇನಾಸನನ್ತಿ ಸಯನಞ್ಚ ಆಸನಞ್ಚ। ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಹಿ ಸೇತಿ ವಿಹಾರೇ ವಾ ಅಡ್ಢಯೋಗಾದಿಮ್ಹಿ ವಾ, ತಂ ಸೇನಂ। ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಆಸತಿ ನಿಸೀದತಿ, ತಂ ಆಸನಂ, ತಂ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸೇನಾಸನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಉತುಪರಿಸ್ಸಯವಿನೋದನಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾರಾಮತ್ಥನ್ತಿ ಪರಿಸಹನಟ್ಠೇನ ಉತುಯೇವ ಉತುಪರಿಸ್ಸಯೋ। ಉತುಪರಿಸ್ಸಯಸ್ಸ ವಿನೋದನತ್ಥಞ್ಚ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾರಾಮತ್ಥಞ್ಚ। ಯೋ ಸರೀರಾಬಾಧಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪಕರೋ ಅಸಪ್ಪಾಯೋ ಉತು ಸೇನಾಸನಪಟಿಸೇವನೇನ ವಿನೋದೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ವಿನೋದನತ್ಥಂ ಏಕೀಭಾವಸುಖತ್ಥಞ್ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕಾಮಞ್ಚ ಸೀತಪಟಿಘಾತಾದಿನಾವ ಉತುಪರಿಸ್ಸಯವಿನೋದನಂ ವುತ್ತಮೇವ। ಯಥಾ ಪನ ಚೀವರಪಟಿಸೇವನೇ ‘‘ಹಿರಿಕೋಪೀನಪಟಿಚ್ಛಾದನಂ ನಿಯತಪಯೋಜನಂ, ಇತರಾನಿ ಕದಾಚಿ ಕದಾಚಿ ಭವನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ನಿಯತಉತುಪರಿಸ್ಸಯವಿನೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಇದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಥ ವಾ ಅಯಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ಉತು ಉತುಯೇವ। ಪರಿಸ್ಸಯೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಪಾಕಟಪರಿಸ್ಸಯೋ ಚ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿಸ್ಸಯೋ ಚ। ತತ್ಥ ಪಾಕಟಪರಿಸ್ಸಯೋ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಯೋ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಪರಿಸ್ಸಯೋ ರಾಗದೋಸಾದಯೋ। ತೇ ಯತ್ಥ ಅಪರಿಗುತ್ತಿಯಾ ಚ ಅಸಪ್ಪಾಯರೂಪದಸ್ಸನಾದಿನಾ ಚ ಆಬಾಧಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಏವಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಟಿಸೇವನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಸೇನಾಸನಂ ಉತುಪರಿಸ್ಸಯವಿನೋದನತ್ಥಂ ಪಟಿಸೇವತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Senāsananti sayanañca āsanañca. Yattha yattha hi seti vihāre vā aḍḍhayogādimhi vā, taṃ senaṃ. Yattha yattha āsati nisīdati, taṃ āsanaṃ, taṃ ekato katvā ‘‘senāsana’’nti vuccati. Utuparissayavinodanapaṭisallānārāmatthanti parisahanaṭṭhena utuyeva utuparissayo. Utuparissayassa vinodanatthañca paṭisallānārāmatthañca. Yo sarīrābādhacittavikkhepakaro asappāyo utu senāsanapaṭisevanena vinodetabbo hoti, tassa vinodanatthaṃ ekībhāvasukhatthañcāti vuttaṃ hoti. Kāmañca sītapaṭighātādināva utuparissayavinodanaṃ vuttameva. Yathā pana cīvarapaṭisevane ‘‘hirikopīnapaṭicchādanaṃ niyatapayojanaṃ, itarāni kadāci kadāci bhavantī’’ti vuttaṃ, evamidhāpi niyatautuparissayavinodanaṃ sandhāya idaṃ vuttanti veditabbaṃ. Atha vā ayaṃ vuttappakāro utu utuyeva. Parissayo pana duvidho pākaṭaparissayo ca paṭicchannaparissayo ca. Tattha pākaṭaparissayo sīhabyagghādayo, paṭicchannaparissayo rāgadosādayo. Te yattha apariguttiyā ca asappāyarūpadassanādinā ca ābādhaṃ na karonti, taṃ senāsanaṃ evaṃ jānitvā paccavekkhitvā paṭisevanto bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso senāsanaṃ utuparissayavinodanatthaṃ paṭisevatīti veditabbo.

    ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಏತ್ಥ ರೋಗಸ್ಸ ಪಟಿಅಯನಟ್ಠೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ಪಚ್ಚನೀಕಗಮನಟ್ಠೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಪ್ಪಾಯಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಭಿಸಕ್ಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ತೇನ ಅನುಞ್ಞಾತತ್ತಾತಿ ಭೇಸಜ್ಜಂ। ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯೋವ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಂ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಸಪ್ಪಾಯಂ ಭಿಸಕ್ಕಕಮ್ಮಂ ತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪರಿಕ್ಖಾರೋತಿ ಪನ ‘‘ಸತ್ತಹಿ ನಗರಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ ಸುಪರಿಕ್ಖತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೬೭) ಪರಿವಾರೋ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ರಥೋ ಸೀಲಪರಿಕ್ಖಾರೋ, ಝಾನಕ್ಖೋ ಚಕ್ಕವೀರಿಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೪) ಅಲಙ್ಕಾರೋ। ‘‘ಯೇ ಚ ಖೋ ಇಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ಜೀವಿತಪರಿಕ್ಖಾರಾ ಸಮುದಾನೇತಬ್ಬಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೯೧-೧೯೨) ಸಮ್ಭಾರೋ। ಇಧ ಪನ ಸಮ್ಭಾರೋಪಿ ಪರಿವಾರೋಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ತಞ್ಚ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಂ ಜೀವಿತಸ್ಸ ಪರಿವಾರೋಪಿ ಹೋತಿ, ಜೀವಿತನಾಸಕಾಬಾಧುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅನ್ತರಂ ಅದತ್ವಾ ರಕ್ಖಣತೋ ಸಮ್ಭಾರೋಪಿ। ಯಥಾಚಿರಂ ಪವತ್ತತಿ, ಏವಮಸ್ಸ ಕಾರಣಭಾವತೋ; ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪರಿಕ್ಖಾರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಞ್ಚ ತಂ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಚಾತಿ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರೋ, ತಂ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಂ। ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಪ್ಪಾಯಂ ಭಿಸಕ್ಕಾನುಞ್ಞಾತಂ ತೇಲಮಧುಫಾಣಿತಾದಿಜೀವಿತಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Gilānapaccayabhesajjaparikkhāranti ettha rogassa paṭiayanaṭṭhena paccayo, paccanīkagamanaṭṭhenāti attho. Yassa kassaci sappāyassetaṃ adhivacanaṃ. Bhisakkassa kammaṃ tena anuññātattāti bhesajjaṃ. Gilānapaccayova bhesajjaṃ gilānapaccayabhesajjaṃ, yaṃ kiñci gilānassa sappāyaṃ bhisakkakammaṃ telamadhuphāṇitādīti vuttaṃ hoti. Parikkhāroti pana ‘‘sattahi nagaraparikkhārehi suparikkhattaṃ hotī’’tiādīsu (a. ni. 7.67) parivāro vuccati. ‘‘Ratho sīlaparikkhāro, jhānakkho cakkavīriyo’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.4) alaṅkāro. ‘‘Ye ca kho ime pabbajitena jīvitaparikkhārā samudānetabbā’’tiādīsu (ma. ni. 1.191-192) sambhāro. Idha pana sambhāropi parivāropi vaṭṭati. Tañca gilānapaccayabhesajjaṃ jīvitassa parivāropi hoti, jīvitanāsakābādhuppattiyā antaraṃ adatvā rakkhaṇato sambhāropi. Yathāciraṃ pavattati, evamassa kāraṇabhāvato; tasmā ‘‘parikkhāro’’ti vuccati. Evaṃ gilānapaccayabhesajjañca taṃ parikkhāro cāti gilānapaccayabhesajjaparikkhāro, taṃ gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ. Gilānassa yaṃ kiñci sappāyaṃ bhisakkānuññātaṃ telamadhuphāṇitādijīvitaparikkhāranti vuttaṃ hoti.

    ಉಪ್ಪನ್ನಾನನ್ತಿ ಜಾತಾನಂ ಭೂತಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ। ವೇಯ್ಯಾಬಾಧಿಕಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯಾಬಾಧೋತಿ ಧಾತುಕ್ಖೋಭೋ ತಂಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಚ ಕುಟ್ಠಗಣ್ಡಪೀಳಕಾದಯೋ, ಬ್ಯಾಬಾಧತೋ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ವೇಯ್ಯಾಬಾಧಿಕಾ। ವೇದನಾನನ್ತಿ ದುಕ್ಖವೇದನಾ, ಅಕುಸಲವಿಪಾಕವೇದನಾ, ತಾಸಂ ವೇಯ್ಯಾಬಾಧಿಕಾನಂ ವೇದನಾನಂ। ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝಪರಮತಾಯಾತಿ ನಿದ್ದುಕ್ಖಪರಮತಾಯ। ಯಾವ ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಸಬ್ಬಂ ಪಹೀನಂ ಹೋತಿ, ತಾವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Uppannānanti jātānaṃ bhūtānaṃ nibbattānaṃ. Veyyābādhikānanti ettha byābādhoti dhātukkhobho taṃsamuṭṭhānā ca kuṭṭhagaṇḍapīḷakādayo, byābādhato uppannattā veyyābādhikā. Vedanānanti dukkhavedanā, akusalavipākavedanā, tāsaṃ veyyābādhikānaṃ vedanānaṃ. Abyābajjhaparamatāyāti niddukkhaparamatāya. Yāva taṃ dukkhaṃ sabbaṃ pahīnaṃ hoti, tāvāti attho.

    ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತೀತಿ ಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ। ಇತರೀತರೇನ ಚೀವರೇನಾತಿ ಥೂಲಸುಖುಮಲೂಖಪಣೀತಥಿರಜಿಣ್ಣಾನಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ। ಅಥ ಖೋ ಯಥಾಲದ್ಧಾದೀನಂ ಇತರೀತರೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚೀವರಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತಯೋ ಸನ್ತೋಸಾ ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸೋ ಯಥಾಬಲಸನ್ತೋಸೋ ಯಥಾಸಾರುಪ್ಪಸನ್ತೋಸೋತಿ। ಪಿಣ್ಡಪಾತಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Santuṭṭho hotīti paccayasantosena santuṭṭho hoti. Itarītarena cīvarenāti thūlasukhumalūkhapaṇītathirajiṇṇānaṃ yena kenaci. Atha kho yathāladdhādīnaṃ itarītarena yena kenaci santuṭṭho hotīti attho. Cīvarasmiñhi tayo santosā yathālābhasantoso yathābalasantoso yathāsāruppasantosoti. Piṇḍapātādīsupi eseva nayo.

    ವಣ್ಣವಾದೀತಿ ಏಕೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ಸನ್ತೋಸಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ನ ಕಥೇತಿ, ಏಕೋ ನ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ಸನ್ತೋಸಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇತಿ, ಏಕೋ ನೇವ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ನ ಸನ್ತೋಸಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇತಿ, ಏಕೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಚ ಹೋತಿ, ಸನ್ತೋಸಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇತಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇತರೀತರಚೀವರಸನ್ತುಟ್ಠಿಯಾ ಚ ವಣ್ಣವಾದೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅನೇಸನನ್ತಿ ದೂತೇಯ್ಯಪಹೀನಗಮನಾನುಯೋಗಪ್ಪಭೇದಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಅನೇಸನಂ। ಅಪ್ಪತಿರೂಪನ್ತಿ ಅಯುತ್ತಂ। ಅಲದ್ಧಾ ಚಾತಿ ಅಲಭಿತ್ವಾ। ಯಥಾ ಏಕಚ್ಚೋ ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಚೀವರಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುಞ್ಞವನ್ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಕೋಹಞ್ಞಂ ಕರೋನ್ತೋ ಉತ್ತಸ್ಸತಿ ಪರಿತಸ್ಸತಿ, ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಅಲದ್ಧಾ ಚ ಚೀವರಂ ನ ಪರಿತಸ್ಸತಿ। ಲದ್ಧಾ ಚಾತಿ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಲಭಿತ್ವಾ। ಅಗಧಿತೋತಿ ವಿಗತಲೋಭವನ್ತೋ। ಅಮುಚ್ಛಿತೋತಿ ಅಧಿಮತ್ತತಣ್ಹಾಯ ಮುಚ್ಛಂ ಅನಾಪನ್ನೋ। ಅನಜ್ಝಾಪನ್ನೋತಿ ತಣ್ಹಾಯ ಅನೋತ್ಥಟೋ ಅಪರಿಯೋನದ್ಧೋ। ಆದೀನವದಸ್ಸಾವೀತಿ ಅನೇಸನಾಪತ್ತಿಯಞ್ಚ ಗಧಿತಪರಿಭೋಗೇ ಚ ಆದೀನವಂ ಪಸ್ಸಮಾನೋ। ನಿಸ್ಸರಣಪಞ್ಞೋತಿ ‘‘ಯಾವದೇವ ಸೀತಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತಾಯಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩) ವುತ್ತಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಏವ ಪಜಾನನ್ತೋ। ಇತರೀತರಚೀವರಸನ್ತುಟ್ಠಿಯಾತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಚೀವರೇನ ಸನ್ತುಟ್ಠಿಯಾ। ನೇವತ್ತಾನುಕ್ಕಂಸೇತೀತಿ ‘‘ಅಹಂ ಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ, ಮಯಾ ಉಪಸಮ್ಪದಮಾಳೇಯೇವ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಙ್ಗಂ ಗಹಿತಂ, ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಅತ್ತುಕ್ಕಂಸನಂ ನ ಕರೋತಿ। ನ ಪರಂ ವಮ್ಭೇತೀತಿ ‘‘ಇಮೇ ಪನಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಪಂಸುಕೂಲಿಕಮತ್ತಮ್ಪಿ ಏತೇಸಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಾ ಏವಂ ಪರಂ ನ ವಮ್ಭೇತಿ।

    Vaṇṇavādīti eko santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ na katheti, eko na santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ katheti, eko neva santuṭṭho hoti, na santosassa vaṇṇaṃ katheti, eko santuṭṭho ca hoti, santosassa vaṇṇaṃ katheti, taṃ dassetuṃ ‘‘itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī’’ti vuttaṃ. Anesananti dūteyyapahīnagamanānuyogappabhedaṃ nānappakāraṃ anesanaṃ. Appatirūpanti ayuttaṃ. Aladdhā cāti alabhitvā. Yathā ekacco ‘‘kathaṃ nu kho cīvaraṃ labhissāmī’’ti puññavantehi bhikkhūhi saddhiṃ ekato hutvā kohaññaṃ karonto uttassati paritassati, santuṭṭho bhikkhu evaṃ aladdhā ca cīvaraṃ na paritassati. Laddhā cāti dhammena samena labhitvā. Agadhitoti vigatalobhavanto. Amucchitoti adhimattataṇhāya mucchaṃ anāpanno. Anajjhāpannoti taṇhāya anotthaṭo apariyonaddho. Ādīnavadassāvīti anesanāpattiyañca gadhitaparibhoge ca ādīnavaṃ passamāno. Nissaraṇapaññoti ‘‘yāvadeva sītassa paṭighātāyā’’ti (ma. ni. 1.23) vuttaṃ nissaraṇaṃ eva pajānanto. Itarītaracīvarasantuṭṭhiyāti yena kenaci cīvarena santuṭṭhiyā. Nevattānukkaṃsetīti ‘‘ahaṃ paṃsukūliko, mayā upasampadamāḷeyeva paṃsukūlikaṅgaṃ gahitaṃ, ko mayā sadiso atthī’’ti attukkaṃsanaṃ na karoti. Na paraṃ vambhetīti ‘‘ime panaññe bhikkhū na paṃsukūlikā’’ti vā ‘‘paṃsukūlikamattampi etesaṃ natthī’’ti vā evaṃ paraṃ na vambheti.

    ಯೋ ಹಿ ತತ್ಥ ದಕ್ಖೋತಿ ಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ಚೀವರಸನ್ತೋಸೇ ವಣ್ಣವಾದೀ, ತಾಸು ವಾ ದಕ್ಖೋ ಛೇಕೋ ಬ್ಯತ್ತೋ। ಅನಲಸೋತಿ ಸಾತಚ್ಚಕಿರಿಯಾಯ ಆಲಸಿಯವಿರಹಿತೋ। ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಪಟಿಸ್ಸತೋತಿ ಸಮ್ಪಜಾನಪಞ್ಞಾಯ ಚೇವ ಸತಿಯಾ ಚ ಯುತ್ತೋ। ಪೋರಾಣೇತಿ ನ ಅಧುನುಪ್ಪತ್ತಿಕೇ। ಅಗ್ಗಞ್ಞೇತಿ ‘‘ಅಗ್ಗೋ’’ತಿ ಜಾನಿತಬ್ಬೇ। ಅರಿಯವಂಸೇ ಠಿತೋತಿ ಅರಿಯಾನಂ ವಂಸೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ಅರಿಯವಂಸೋತಿ ಚ ಯಥಾ ಹಿ ಖತ್ತಿಯವಂಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಂಸೋ ವೇಸ್ಸವಂಸೋ ಸುದ್ದವಂಸೋ ಸಮಣವಂಸೋ ಕುಲವಂಸೋ ರಾಜವಂಸೋ, ಏವಂ ಅಯಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠಮೋ ಅರಿಯವಂಸೋ ಅರಿಯತನ್ತಿ ಅರಿಯಪವೇಣೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಸೋ ಖೋ ಪನಾಯಂ ಅರಿಯವಂಸೋ ಇಮೇಸಂ ವಂಸಾನಂ ಮೂಲಗನ್ಧಾದೀನಂ ಕಾಳಾನುಸಾರಿಗನ್ಧಾದಯೋ ವಿಯ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತಿ। ಕೇ ಪನ ತೇ ಅರಿಯಾ ಯೇಸಂ ಏಸೋ ವಂಸೋತಿ? ಅರಿಯಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ ತಥಾಗತಸಾವಕಾ ಚ, ಏತೇಸಂ ಅರಿಯಾನಂ ವಂಸೋತಿ ಅರಿಯವಂಸೋ। ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಾದಿಕಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ತಣ್ಹಙ್ಕರೋ ಮೇಙ್ಕೇರೋ ಸರಣಙ್ಕರೋ ದೀಪಙ್ಕರೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ತೇ ಅರಿಯಾ, ತೇಸಂ ಅರಿಯಾನಂ ವಂಸೋತಿ ಅರಿಯವಂಸೋ। ತೇಸಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಏಕಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞೋ ನಾಮ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ…ಪೇ॰… ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಪ್ಪೇ ಕಕುಸನ್ಧೋ ಕೋಣಾಗಮನೋ ಕಸ್ಸಪೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವಾ ಗೋತಮೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ತೇಸಂ ಅರಿಯಾನಂ ವಂಸೋತಿ ಅರಿಯವಂಸೋ। ಅಪಿ ಚ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ಅರಿಯಾನಂ ವಂಸೋತಿ ಅರಿಯವಂಸೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಅರಿಯವಂಸೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ।

    Yohi tattha dakkhoti yo tasmiṃ cīvarasantose vaṇṇavādī, tāsu vā dakkho cheko byatto. Analasoti sātaccakiriyāya ālasiyavirahito. Sampajāno paṭissatoti sampajānapaññāya ceva satiyā ca yutto. Porāṇeti na adhunuppattike. Aggaññeti ‘‘aggo’’ti jānitabbe. Ariyavaṃse ṭhitoti ariyānaṃ vaṃse patiṭṭhito. Ariyavaṃsoti ca yathā hi khattiyavaṃso brāhmaṇavaṃso vessavaṃso suddavaṃso samaṇavaṃso kulavaṃso rājavaṃso, evaṃ ayampi aṭṭhamo ariyavaṃso ariyatanti ariyapaveṇī nāma hoti. So kho panāyaṃ ariyavaṃso imesaṃ vaṃsānaṃ mūlagandhādīnaṃ kāḷānusārigandhādayo viya aggamakkhāyati. Ke pana te ariyā yesaṃ eso vaṃsoti? Ariyā vuccanti buddhā ca paccekabuddhā ca tathāgatasāvakā ca, etesaṃ ariyānaṃ vaṃsoti ariyavaṃso. Ito pubbe hi satasahassakappādikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake taṇhaṅkaro meṅkero saraṇaṅkaro dīpaṅkaroti cattāro buddhā uppannā, te ariyā, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsoti ariyavaṃso. Tesaṃ buddhānaṃ parinibbānato aparabhāge ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā koṇḍañño nāma buddho uppanno…pe… imasmiṃ kappe kakusandho koṇāgamano kassapo amhākaṃ bhagavā gotamoti cattāro buddhā uppannā, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsoti ariyavaṃso. Api ca atītānāgatapaccuppannānaṃ sabbabuddhapaccekabuddhasāvakānaṃ ariyānaṃ vaṃsoti ariyavaṃso, tasmiṃ ariyavaṃse patiṭṭhito.

    ಇತರೀತರೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇನಾತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇನ। ಸೇನಾಸನಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಆಯತನೇಸೂತಿ ಚಕ್ಖಾದೀಸು ಆಯತನೇಸು।

    Itarītarena piṇḍapātenāti yena kenaci piṇḍapātena. Senāsanādīsupi eseva nayo. Āyatanesūti cakkhādīsu āyatanesu.

    ಯತೋತಿ ಸಞ್ಞತೋ। ಯತ್ತೋತಿ ಯತ್ತವಾ। ಪಟಿಯತ್ತೋತಿ ಅತಿವಿಯ ಯತ್ತವಾ। ಗುತ್ತೋತಿ ರಕ್ಖಿತೋ। ಗೋಪಿತೋತಿ ಮಞ್ಜೂಸಾಯ ವಿಯ ಪಟ್ಠಪಿತೋ। ರಕ್ಖಿತೋತಿ ಪಟಿಸಾಮಿತೋ। ಸಂವುತೋತಿ ದ್ವಾರಸಂವರಣೇನ ಪಿಹಿತೋ। ಖುಂಸಿತೋತಿ ಗರಹಿತೋ। ವಮ್ಭಿತೋತಿ ಅಪಸಾದಿತೋ। ಘಟ್ಟಿತೋತಿ ಘಟ್ಟನಮಾಪಾದಿತೋ। ಗರಹಿತೋತಿ ಅವಮಞ್ಞಿತೋ। ಉಪವದಿತೋತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿತೋ।

    Yatoti saññato. Yattoti yattavā. Paṭiyattoti ativiya yattavā. Guttoti rakkhito. Gopitoti mañjūsāya viya paṭṭhapito. Rakkhitoti paṭisāmito. Saṃvutoti dvārasaṃvaraṇena pihito. Khuṃsitoti garahito. Vambhitoti apasādito. Ghaṭṭitoti ghaṭṭanamāpādito. Garahitoti avamaññito. Upavaditoti akkosito.

    ಫರುಸೇನಾತಿ ಮಮ್ಮಚ್ಛೇದನವಚನೇನ। ಕಕ್ಖಳೇನಾತಿ ದಾರುಣೇನ। ನಪ್ಪಟಿವಜ್ಜಾತಿ ಪಟಿಪ್ಫರಿತ್ವಾ ನ ಕಥೇಯ್ಯ।

    Pharusenāti mammacchedanavacanena. Kakkhaḷenāti dāruṇena. Nappaṭivajjāti paṭippharitvā na katheyya.

    ೨೦೭. ಝಾನಾನುಯುತ್ತೋತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪಾದನೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಸೇವನೇನ ಚ ಝಾನೇನ ಅನುಯುತ್ತೋ। ಉಪೇಕ್ಖಮಾರಬ್ಭ ಸಮಾಹಿತತ್ತೋತಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನುಪೇಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತೋ। ತಕ್ಕಾಸಯಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಞ್ಚುಪಚ್ಛಿನ್ದೇತಿ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಿವಿತಕ್ಕಞ್ಚ ಕಾಮಸಞ್ಞಾದಿಕಂ ವಿತಕ್ಕಸ್ಸ ಆಸಯಞ್ಚ ಹತ್ಥಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾದಿಕುಕ್ಕುಚ್ಚಞ್ಚ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ।

    207.Jhānānuyuttoti anuppannuppādanena uppannasevanena ca jhānena anuyutto. Upekkhamārabbha samāhitattoti catutthajjhānupekkhaṃ uppādetvā samāhitacitto. Takkāsayaṃ kukkuccañcupacchindeti kāmavitakkādivitakkañca kāmasaññādikaṃ vitakkassa āsayañca hatthakukkuccādikukkuccañca upacchindeyya.

    ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿಹೀನಸ್ಸ ವಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದನತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನೇ ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಂ। ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಆಸೇವತೀತಿಆದೀಸು ಏತ್ಥ ಆದರೇನ ಸೇವತಿ ಪಗುಣಂ ಕರೋತಿ ಭಾವೇತಿ ವಡ್ಢೇತಿ ಬಹುಲೀಕರೋತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕರೋತಿ।

    Anuppannassavā paṭhamassa jhānassa uppādāyāti tasmiṃ attabhāve anuppannassa vā uppajjitvā parihīnassa vā paṭhamajjhānassa uppādanatthaṃ attano santāne paṭilābhatthaṃ. Uppannaṃ vā paṭhamaṃ jhānaṃ āsevatītiādīsu ettha ādarena sevati paguṇaṃ karoti bhāveti vaḍḍheti bahulīkaroti punappunaṃ karoti.

    ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತುಪೇಕ್ಖಾ। ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ಸಭಾವಪದಂ। ಉಪೇಕ್ಖನಾತಿ ಉಪಪತ್ತಿತೋ ಇಕ್ಖನಾಕಾರೋ। ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಾತಿ ಅಧಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಇಕ್ಖನಾ। ಚಿತ್ತಸಮತಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಮತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಊನಾತಿರಿತ್ತತಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಮಭಾವೋ। ಚಿತ್ತಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧತಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಗಬ್ಭತಾ, ಅಥದ್ಧಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಜ್ಝತ್ತತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ನ ಸತ್ತಸ್ಸ ನ ಪೋಸಸ್ಸ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಮಜ್ಝತ್ತಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚತುತ್ಥೇ ಝಾನೇ ಉಪೇಕ್ಖಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಚತುತ್ಥಸ್ಮಿಂ ಝಾನಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತುಪೇಕ್ಖಂ ಪಟಿಚ್ಚ। ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತೋತಿ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತಚಿತ್ತೋ। ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚವಿರಹಿತೋ ನ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ।

    Upekkhāti catutthajjhāne uppannā tatramajjhattupekkhā. Upekkhāti sabhāvapadaṃ. Upekkhanāti upapattito ikkhanākāro. Ajjhupekkhanāti adhikā hutvā ikkhanā. Cittasamatāti cittassa samatā cittassa ūnātirittataṃ vajjetvā samabhāvo. Cittappassaddhatāti cittassa appagabbhatā, athaddhabhāvoti attho. Majjhattatā cittassāti na sattassa na posassa, cittassa majjhattabhāvoti attho. Catutthe jhāne upekkhaṃ ārabbhāti catutthasmiṃ jhānasmiṃ uppannaṃ tatramajjhattupekkhaṃ paṭicca. Ekaggacittoti ekārammaṇe pavattacitto. Avikkhittacittoti uddhaccavirahito na vikkhittacitto.

    ನವ ವಿತಕ್ಕಾ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ। ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾನಂ ಕಾಮಸಞ್ಞಾಸಯೋತಿ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ವಿತಕ್ಕೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಕಾಮಸಞ್ಞಾ ತೇಸಂ ವಿತಕ್ಕಾನಂ ಆಸಯೋ ವಸನೋಕಾಸೋತಿ ಕಾಮಸಞ್ಞಾಸಯೋ। ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Nava vitakkā vuttanayā eva. Kāmavitakkānaṃ kāmasaññāsayoti kāmavitakkaṃ vitakkentassa uppannā kāmasaññā tesaṃ vitakkānaṃ āsayo vasanokāsoti kāmasaññāsayo. Byāpādavitakkādīsupi eseva nayo.

    ೨೦೮. ಚುದಿತೋ ವಚೀಭಿ ಸತಿಮಾಭಿನನ್ದೇತಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಾದೀಹಿ ವಾಚಾಹಿ ಚೋದಿತೋ ಸಮಾನೋ ಸತಿಮಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಚೋದನಂ ಅಭಿನನ್ದೇಯ್ಯ। ವಾಚಂ ಪಮುಞ್ಚೇ ಕುಸಲನ್ತಿ ಞಾಣಸಮುಟ್ಠಿತಂ ವಾಚಂ ಪಮುಞ್ಚೇಯ್ಯ। ನಾತಿವೇಲನ್ತಿ ಅತಿವೇಲಂ ಪನ ವಾಚಂ ಕಾಲವೇಲಞ್ಚ ಸೀಲವೇಲಞ್ಚ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಂ ನಪ್ಪಮುಞ್ಚೇಯ್ಯ। ಜನವಾದಧಮ್ಮಾಯಾತಿ ಜನಪರಿವಾದಕಥಾಯ। ನ ಚೇತಯೇಯ್ಯಾತಿ ಚೇತನಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಯ್ಯ।

    208.Cudito vacībhi satimābhinandeti upajjhāyādīhi vācāhi codito samāno satimā hutvā taṃ codanaṃ abhinandeyya. Vācaṃ pamuñce kusalanti ñāṇasamuṭṭhitaṃ vācaṃ pamuñceyya. Nātivelanti ativelaṃ pana vācaṃ kālavelañca sīlavelañca atikkantaṃ nappamuñceyya. Janavādadhammāyāti janaparivādakathāya. Na cetayeyyāti cetanaṃ na uppādeyya.

    ಇದಂ ತೇ ಅಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ತವ ನ ಪತ್ತಂ। ಅಸಾರುಪ್ಪನ್ತಿ ತವ ಪಯೋಗಂ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ। ಅಸೀಲಟ್ಠನ್ತಿ ತವ ಪಯೋಗಂ ನ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಅಸೀಲಟ್ಠಂ, ಸೀಲೇ ಠಿತಸ್ಸ ಪಯೋಗಂ ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕೇಚಿ ‘‘ಅಸಿಲಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಪಠನ್ತಿ, ಅಮಟ್ಠವಚನನ್ತಿ ಅತ್ಥಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ।

    Idaṃ te appattanti idaṃ tava na pattaṃ. Asāruppanti tava payogaṃ asāruppaṃ. Asīlaṭṭhanti tava payogaṃ na sīle patiṭṭhanti asīlaṭṭhaṃ, sīle ṭhitassa payogaṃ na hotīti vuttaṃ hoti. Keci ‘‘asiliṭṭha’’nti paṭhanti, amaṭṭhavacananti atthaṃ vaṇṇayanti.

    ನಿಧೀನನ್ತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾನಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದಿಪೂರಾನಂ ನಿಧಿಕುಮ್ಭೀನಂ। ಪವತ್ತಾರನ್ತಿ ಕಿಚ್ಛಜೀವಿಕೇ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೇ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ ಸುಖೇನ ತೇ ಜೀವನುಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಧಿಟ್ಠಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಖಂ ಜೀವಾ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಾರಂ ವಿಯ। ವಜ್ಜದಸ್ಸಿನನ್ತಿ ದ್ವೇ ವಜ್ಜದಸ್ಸಿನೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ನಂ ಅಸಾರುಪ್ಪೇನ ವಾ ಖಲಿತೇನ ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರನ್ಧಗವೇಸಕೋ ಚ ಅಞ್ಞಾತಂ ಞಾಪನತ್ಥಾಯ ಞಾತಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹತ್ಥಾಯ ಸೀಲಾದಿನಾ ಚಸ್ಸ ವುದ್ಧಿಕಾಮತಾಯ ತಂ ತಂ ವಜ್ಜಂ ಓಲೋಕನೇನ ಉಲ್ಲಪನಸಭಾವಸಣ್ಠಿತೋ ಚ। ಅಯಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಯಥಾ ಹಿ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೋ ‘‘ಇಮಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪೋಟ್ಠೇತ್ವಾಪಿ ನಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇ ಕೋಪಂ ನ ಕರೋತಿ, ಪಮುದಿತೋವ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ಏವರೂಪೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ ವಾ ಖಲಿತಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೇ ಕೋಪೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ, ತುಟ್ಠೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಭನ್ತೇ ಮಹನ್ತಂ ವೋ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಮಯ್ಹಂ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಓವದನ್ತೇಹಿ ಪುನಪಿ ಮಂ ವದೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಪವಾರೇತಬ್ಬಮೇವ। ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದಿನ್ತಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ ವಾ ಖಲಿತಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಮುಖೋದಕದಾನಾದೀಹಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಹತಿ, ಸಚೇ ನಂ ವಕ್ಖಾಮಿ, ನ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಮಮ ಪರಿಹಾನಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ನ ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದೀ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಕಚವರಂ ಆಕಿರತಿ। ಯೋ ಪನ ತಥಾರೂಪಂ ವಜ್ಜಂ ದಿಸ್ವಾ ವಜ್ಜಾನುರೂಪಂ ತಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಣಾಮೇನ್ತೋ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಹಾರಾ ನೀಹರನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತಿ, ಅಯಂ ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದೀ ನಾಮ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ನಿಗ್ಗಯ್ಹ ನಿಗ್ಗಯ್ಹಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ವಕ್ಖಾಮಿ, ಪವಯ್ಹ ಪವಯ್ಹಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ವಕ್ಖಾಮಿ, ಯೋ ಸಾರೋ ಸೋ ಠಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೯೬)। ಮೇಧಾವಿನ್ತಿ ಧಮ್ಮೋಜಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ತಾದಿಸನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಭಜೇಯ್ಯ ಪಯಿರುಪಾಸೇಯ್ಯ। ತಾದಿಸಞ್ಹಿ ಆಚರಿಯಂ ಭಜಮಾನಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋವ ಹೋತಿ, ನ ಪಾಪಿಯೋ, ವುಡ್ಢಿಯೇವ ಹೋತಿ, ನೋ ಪರಿಹಾನೀತಿ।

    Nidhīnanti tattha tattha nidahitvā ṭhapitānaṃ hiraññasuvaṇṇādipūrānaṃ nidhikumbhīnaṃ. Pavattāranti kicchajīvike duggatamanusse anukampaṃ katvā ‘‘ehi sukhena te jīvanupāyaṃ dassessāmī’’ti nidhiṭṭhānaṃ netvā hatthaṃ pasāretvā ‘‘imaṃ gahetvā sukhaṃ jīvā’’ti ācikkhitāraṃ viya. Vajjadassinanti dve vajjadassino ‘‘iminā naṃ asāruppena vā khalitena vā saṅghamajjhe niggaṇhissāmī’’ti randhagavesako ca aññātaṃ ñāpanatthāya ñātaṃ anuggaṇhatthāya sīlādinā cassa vuddhikāmatāya taṃ taṃ vajjaṃ olokanena ullapanasabhāvasaṇṭhito ca. Ayaṃ idha adhippeto. Yathā hi duggatamanusso ‘‘imaṃ gaṇhāhī’’ti tajjetvā poṭṭhetvāpi nidhiṃ dassente kopaṃ na karoti, pamuditova hoti, evameva evarūpe puggale asāruppaṃ vā khalitaṃ vā disvā ācikkhante kopo na kātabbo, tuṭṭheneva bhavitabbaṃ. ‘‘Bhante mahantaṃ vo kataṃ kammaṃ, mayhaṃ ācariyupajjhāyaṭṭhāne ṭhatvā ovadantehi punapi maṃ vadeyyāthā’’ti pavāretabbameva. Niggayhavādinti ekacco hi saddhivihārikādīnaṃ asāruppaṃ vā khalitaṃ vā disvā ‘‘ayaṃ me mukhodakadānādīhi sakkaccaṃ upaṭṭhahati, sace naṃ vakkhāmi, na maṃ upaṭṭhahissati, evaṃ mama parihāni bhavissatī’’ti vattuṃ avisahanto na niggayhavādī nāma hoti, so imasmiṃ sāsane kacavaraṃ ākirati. Yo pana tathārūpaṃ vajjaṃ disvā vajjānurūpaṃ tajjetvā paṇāmento daṇḍakammaṃ karonto vihārā nīharanto sikkhāpeti, ayaṃ niggayhavādī nāma seyyathāpi sammāsambuddho. Vuttañhetaṃ – ‘‘niggayha niggayhāhaṃ, ānanda, vakkhāmi, pavayha pavayhāhaṃ, ānanda, vakkhāmi, yo sāro so ṭhassatī’’ti (ma. ni. 3.196). Medhāvinti dhammojapaññāya samannāgataṃ. Tādisanti evarūpaṃ paṇḍitaṃ bhajeyya payirupāseyya. Tādisañhi ācariyaṃ bhajamānassa antevāsikassa seyyova hoti, na pāpiyo, vuḍḍhiyeva hoti, no parihānīti.

    ಓವದೇಯ್ಯಾತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ವದನ್ತೋ ಓವದತಿ ನಾಮ, ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ‘‘ಅಯಸೋಪಿ ತೇ ಸಿಯಾ’’ತಿಆದಿವಸೇನ ಅನಾಗತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಅನುಸಾಸತಿ ನಾಮ। ಸಮ್ಮುಖಾ ವದನ್ತೋಪಿ ಓವದತಿ ನಾಮ, ಪರಮ್ಮುಖಾ ದೂತಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಪೇಸೇನ್ತೋ ಅನುಸಾಸತಿ ನಾಮ। ಸಕಿಂ ವದನ್ತೋಪಿ ಓವದತಿ ನಾಮ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ವದನ್ತೋ ಅನುಸಾಸತಿ ನಾಮ। ಓವದನ್ತೋ ಏವ ವಾ ಅನುಸಾಸತಿ ನಾಮಾತಿ ಏವಂ ಓವದೇಯ್ಯ ಅನುಸಾಸೇಯ್ಯ। ಅಸಬ್ಭಾತಿ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ನಿವಾರೇಯ್ಯ, ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸತಞ್ಹಿ ಸೋ ಪಿಯೋ ಹೋತೀತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ। ಯೇ ಪನ ಅದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಾ ಅವಿತಿಣ್ಣಪರಲೋಕಾ ಆಮಿಸಚಕ್ಖುಕಾ ಜೀವಿಕತ್ಥಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ತೇಸಂ ಅಸತಂ ಸೋ ಓವಾದಕೋ ಅನುಸಾಸಕೋ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ನ ಆಚರಿಯೋ, ಕಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಓವದಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಮುಖಸತ್ತೀಹಿ ವಿಜ್ಝನ್ತಾನಂ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತೀತಿ।

    Ovadeyyāti uppanne vatthusmiṃ vadanto ovadati nāma, anuppanne ‘‘ayasopi te siyā’’tiādivasena anāgataṃ dassento anusāsati nāma. Sammukhā vadantopi ovadati nāma, parammukhā dūtaṃ vā sāsanaṃ vā pesento anusāsati nāma. Sakiṃ vadantopi ovadati nāma, punappunaṃ vadanto anusāsati nāma. Ovadanto eva vā anusāsati nāmāti evaṃ ovadeyya anusāseyya. Asabbhāti akusaladhammā nivāreyya, kusaladhamme patiṭṭhapeyyāti attho. Satañhi so piyo hotīti so evarūpo puggalo buddhādīnaṃ sappurisānaṃ piyo hoti. Ye pana adiṭṭhadhammā avitiṇṇaparalokā āmisacakkhukā jīvikatthāya pabbajitā, tesaṃ asataṃ so ovādako anusāsako ‘‘na tvaṃ amhākaṃ upajjhāyo, na ācariyo, kasmā amhākaṃ ovadasī’’ti evaṃ mukhasattīhi vijjhantānaṃ appiyo hotīti.

    ಏಕಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಾದಿಕಂ ಏಕಕಮ್ಮಂ। ಏಕುದ್ದೇಸೋತಿ ನಿದಾನುದ್ದೇಸಾದಿಕೋ ಏಕುದ್ದೇಸೋ। ಸಮಸಿಕ್ಖತಾತಿ ಸಮಾನಸಿಕ್ಖತಾ। ಆಹತಚಿತ್ತತನ್ತಿ ಕೋಧೇನ ಪಹತಚಿತ್ತಭಾವಂ। ಖಿಲಜಾತತನ್ತಿ ಥದ್ಧಭಾವಂ। ಪಞ್ಚಪಿ ಚೇತೋಖಿಲೇತಿ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಙ್ಘಸಿಕ್ಖಾಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಪಞ್ಚಸುಪಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಥದ್ಧಭಾವೇ।

    Ekakammanti apalokanakammādikaṃ ekakammaṃ. Ekuddesoti nidānuddesādiko ekuddeso. Samasikkhatāti samānasikkhatā. Āhatacittatanti kodhena pahatacittabhāvaṃ. Khilajātatanti thaddhabhāvaṃ. Pañcapi cetokhileti buddhadhammasaṅghasikkhāsabrahmacārīsu pañcasupi cittassa thaddhabhāve.

    ಞಾಣಸಮುಟ್ಠಿತಂ ವಾಚನ್ತಿ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತಂ ವಾಕ್ಯಂ। ಮುಞ್ಚೇಯ್ಯಾತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಅತ್ಥೂಪಸಂಹಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥಸಹಿತಂ ಕಾರಣಸಹಿತಂ। ಧಮ್ಮೂಪಸಂಹಿತನ್ತಿ ಧಮ್ಮೇನ ಯುತ್ತಂ। ಕಾಲಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ವಾಚಂ ನ ಭಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಕಾಲಾತೀತಂ ವಾಚಂ ನ ಕಥೇಯ್ಯ ತಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕನ್ತತ್ತಾ। ವೇಲಾತಿಕ್ಕನ್ತನ್ತಿ ಮರಿಯಾದಾತೀತಂ ವಚನಂ ನ ಭಣೇಯ್ಯ ವಚನಮರಿಯಾದಸ್ಸ ಅತಿಕ್ಕನ್ತತ್ತಾ। ಉಭಯವಸೇನ ಕಾಲವೇಲಾ।

    Ñāṇasamuṭṭhitaṃ vācanti ñāṇasampayuttacittena uppāditaṃ vākyaṃ. Muñceyyāti vissajjeyya. Atthūpasaṃhitanti atthasahitaṃ kāraṇasahitaṃ. Dhammūpasaṃhitanti dhammena yuttaṃ. Kālātikkantaṃ vācaṃ na bhāseyyāti kālātītaṃ vācaṃ na katheyya tassa kālassa atikkantattā. Velātikkantanti mariyādātītaṃ vacanaṃ na bhaṇeyya vacanamariyādassa atikkantattā. Ubhayavasena kālavelā.

    ಯೋ ವೇ ಕಾಲೇ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇತಿ ಅತ್ತನೋ ವಚನಕಾಲೇ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ। ಅತಿವೇಲನ್ತಿ ವೇಲಾತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಅತಿರೇಕಪ್ಪಮಾಣಂ ಭಾಸತಿ। ನಿಹತೋ ಸೇತೀತಿ ನಿಗ್ಘಾತಿತೋ ಸಯತಿ। ಕೋಕಿಲಾಯೇವ ಅತ್ರಜೋತಿ ಕಾಕಿಯಾ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತೋ ಕೋಕಿಲಾಯ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಜಾತೋ ಕೋಕಿಲಪೋತಕೋ ವಿಯ।

    Yo ve kāle asampatteti attano vacanakāle asampatte. Ativelanti velātikkantaṃ katvā atirekappamāṇaṃ bhāsati. Nihato setīti nigghātito sayati. Kokilāyeva atrajoti kākiyā paṭijaggito kokilāya abbhantare jāto kokilapotako viya.

    ೨೦೯. ಅಥಾಪರನ್ತಿ ಅಥ ಇದಾನಿ ಇತೋ ಪರಮ್ಪಿ। ಪಞ್ಚ ರಜಾನೀತಿ ರೂಪರಾಗಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ ರಜಾನಿ। ಯೇಸಂ ಸತೀಮಾ ವಿನಯಾಯ ಸಿಕ್ಖೇತಿ ಯೇಸಂ ಉಪಟ್ಠಿತಸ್ಸತಿ ಹುತ್ವಾವ ವಿನಯನತ್ಥಂ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖೇಯ್ಯ। ಏವಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತೋ ಹಿ ರೂಪೇಸು…ಪೇ॰… ಫಸ್ಸೇಸು ಸಹೇಥ ರಾಗಂ, ನ ಅಞ್ಞೇತಿ।

    209.Athāparanti atha idāni ito parampi. Pañca rajānīti rūparāgādīni pañca rajāni. Yesaṃ satīmā vinayāya sikkheti yesaṃ upaṭṭhitassati hutvāva vinayanatthaṃ tisso sikkhā sikkheyya. Evaṃ sikkhanto hi rūpesu…pe… phassesu sahetha rāgaṃ, na aññeti.

    ರೂಪರಜೋತಿ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ರಾಗಾದಿರಜೋ। ಸದ್ದರಜಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Rūparajoti rūpārammaṇaṃ paṭicca uppanno rāgādirajo. Saddarajādīsupi eseva nayo.

    ೨೧೦. ತತೋ ಸೋ ತೇಸಂ ವಿನಯಾಯ ಸಿಕ್ಖನ್ತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ – ಏತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಗಾಥಾ। ತತ್ಥ ಏತೇಸೂತಿ ರೂಪಾದೀಸು। ಕಾಲೇನ ಸೋ ಸಮ್ಮಾ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿವೀಮಂಸಮಾನೋತಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಯ್ವಾಯಂ ‘‘ಉದ್ಧತೇ ಚಿತ್ತೇ ಸಮಥಸ್ಸ ಕಾಲೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೨೩೪) ನಯೇನ ಕಾಲೋ ವುತ್ತೋ, ತೇನ ಕಾಲೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಂ ಅನಿಚ್ಚಾದಿನಯೇನ ಪರಿವೀಮಂಸಮಾನೋ। ಏಕೋದಿಭೂತೋ ವಿಹನೇ ತಮಂ ಸೋತಿ ಸೋ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತೋ ಸಬ್ಬಂ ಮೋಹಾದಿತಮಂ ವಿಹನೇಯ್ಯ, ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ ಸಂಸಯೋ।

    210. Tato so tesaṃ vinayāya sikkhanto anukkamena – etesu dhammesūti gāthā. Tattha etesūti rūpādīsu. Kālena so sammā dhammaṃ parivīmaṃsamānoti so bhikkhu yvāyaṃ ‘‘uddhate citte samathassa kālo’’tiādinā (saṃ. ni. 5.234) nayena kālo vutto, tena kālena sabbaṃ saṅkhatadhammaṃ aniccādinayena parivīmaṃsamāno. Ekodibhūto vihane tamaṃ soti so ekaggacitto sabbaṃ mohāditamaṃ vihaneyya, natthi ettha saṃsayo.

    ಉದ್ಧತೇ ಚಿತ್ತೇತಿ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯವಸೇನ ಚಿತ್ತೇ ಅವೂಪಸನ್ತೇ। ಬಲವವೀರಿಯಞ್ಹಿ ಮನ್ದಸಮಾಧಿಂ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಉದ್ಧಚ್ಚಪಕ್ಖತ್ತಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಅಭಿಭವತಿ। ಏವಂ ಉದ್ಧತೇ ಚಿತ್ತೇ। ಸಮಥಸ್ಸ ಕಾಲೋತಿ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಭಾವನಾಯ ಕಾಲೋ। ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇತಿ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಹಿ ಚಿತ್ತೇ ಸಮಾಹಿತೇ। ಬಲವಸಮಾಧಿ ಹಿ ಮನ್ದವೀರಿಯಂ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಕೋಸಜ್ಜಪಕ್ಖತ್ತಾ ಕೋಸಜ್ಜಂ ಅಭಿಭವತಿ। ಸಮಾಧಿ ವೀರಿಯೇನ ಸಞ್ಞೋಜಿತೋ ಕೋಸಜ್ಜೇ ಪತಿತುಂ ನ ಲಭತಿ। ವೀರಿಯಂ ಸಮಾಧಿನಾ ಸಞ್ಞೋಜಿತಂ ಉದ್ಧಚ್ಚೇ ಪತಿತುಂ ನ ಲಭತಿ । ತಸ್ಮಾ ತದುಭಯಂ ಸಮಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಉಭಯಸಮತಾಯ ಹಿ ಅಪ್ಪನಾ ಹೋತಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಾಲೋತಿ ಏವಂ ಸಮಾಹಿತೇ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ವಿವಿಧಾಯ ಪಸ್ಸನಾಯ ಕಾಲೋ, ಸಮಾಧಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಬಲವತೀಪಿ ಸದ್ಧಾ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಂ ಸದ್ದಹನ್ತೋ ಓಕಪ್ಪೇನ್ತೋ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಸು ಪನ ಸಮಾಧಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಬಲವತೀ ಏಕಗ್ಗತಾ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ಸೋ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಪನ ಪಞ್ಞಾ ಬಲವತೀ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ಸೋ ಲಕ್ಖಣಪ್ಪಟಿವೇಧಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಉಭಿನ್ನಂ ಪನ ಸಮತ್ತೇಪಿ ಅಪ್ಪನಾ ಹೋತಿ ಏವ।

    Uddhate citteti vīriyindriyavasena citte avūpasante. Balavavīriyañhi mandasamādhiṃ vīriyassa uddhaccapakkhattā uddhaccaṃ abhibhavati. Evaṃ uddhate citte. Samathassa kāloti samādhissa bhāvanāya kālo. Samāhite citteti upacārappanāhi citte samāhite. Balavasamādhi hi mandavīriyaṃ samādhissa kosajjapakkhattā kosajjaṃ abhibhavati. Samādhi vīriyena saññojito kosajje patituṃ na labhati. Vīriyaṃ samādhinā saññojitaṃ uddhacce patituṃ na labhati . Tasmā tadubhayaṃ samaṃ kātabbaṃ. Ubhayasamatāya hi appanā hoti. Vipassanāya kāloti evaṃ samāhite aniccādivasena vividhāya passanāya kālo, samādhikammikassa balavatīpi saddhā vaṭṭati. Evaṃ saddahanto okappento appanaṃ pāpuṇāti. Samādhipaññāsu pana samādhikammikassa balavatī ekaggatā vaṭṭati. Evañhi so appanaṃ pāpuṇāti. Vipassanākammikassa pana paññā balavatī vaṭṭati. Evañhi so lakkhaṇappaṭivedhaṃ pāpuṇāti. Ubhinnaṃ pana samattepi appanā hoti eva.

    ಕಾಲೇ ಪಗ್ಗಣ್ಹತಿ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅತಿಸಿಥಿಲವೀರಿಯತಾದೀಹಿ ಲೀನಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಧಮ್ಮವಿಚಯವೀರಿಯಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸಮುಟ್ಠಾಪನೇನ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ನಿಗ್ಗಣ್ಹತೀತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಚ್ಚಾರದ್ಧವೀರಿಯತಾದೀಹಿ ಉದ್ಧತಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮಾಧಿಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸಮುಟ್ಠಾಪನೇನ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸಮ್ಪಹಂಸತಿ ಕಾಲೇನಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಪಯೋಗಮನ್ದತಾಯ ವಾ ಉಪಸಮಸುಖಾನಂ ವಿಗಮೇನ ವಾ ನಿರಸ್ಸಾದಂ ಹೋತಿ , ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಅಟ್ಠಸಂವೇಗವತ್ಥುಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಸಂವೇಜೇತಿ। ಅಟ್ಠ ಸಂವೇಗವತ್ಥೂನಿ ನಾಮ – ಜಾತಿಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ, ಅಪಾಯದುಕ್ಖಂ ಪಞ್ಚಮಂ, ಅತೀತೇ ವಟ್ಟಮೂಲಕಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನಾಗತೇ ವಟ್ಟಮೂಲಕಂ ದುಕ್ಖಂ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಆಹಾರಪರಿಯೇಟ್ಠಿಮೂಲಕಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ। ರತನತ್ತಯಗುಣಾನುಸ್ಸರಣೇನಾಸ್ಸ ಪಸಾದಂ ಜನೇತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಸಮ್ಪಹಂಸತಿ ಕಾಲೇನಾ’’ತಿ। ಕಾಲೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾದಹೇತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸದ್ಧಾಪಞ್ಞಾನಂ ಸಮಾಧಿವೀರಿಯಾನಞ್ಚ ಸಮಭಾವೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾದಹೇಯ್ಯ।

    Kāle paggaṇhati cittanti yasmiṃ samaye atisithilavīriyatādīhi līnaṃ cittaṃ hoti, tasmiṃ samaye dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgasamuṭṭhāpanena taṃ cittaṃ paggaṇhāti. Niggaṇhatīti yasmiṃ samaye accāraddhavīriyatādīhi uddhataṃ cittaṃ hoti, tasmiṃ samaye passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgasamuṭṭhāpanena taṃ cittaṃ niggaṇhāti. Sampahaṃsati kālenāti yasmiṃ samaye cittaṃ paññāpayogamandatāya vā upasamasukhānaṃ vigamena vā nirassādaṃ hoti , tasmiṃ samaye aṭṭhasaṃvegavatthupaccavekkhaṇena saṃvejeti. Aṭṭha saṃvegavatthūni nāma – jātijarābyādhimaraṇāni cattāri, apāyadukkhaṃ pañcamaṃ, atīte vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ anāgate vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, paccuppanne āhārapariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhanti. Ratanattayaguṇānussaraṇenāssa pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati ‘‘sampahaṃsati kālenā’’ti. Kāle cittaṃ samādaheti yasmiṃ samaye saddhāpaññānaṃ samādhivīriyānañca samabhāvo, tasmiṃ kāle cittaṃ samādaheyya.

    ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ ಕಾಲೇನಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ಅಲೀನಂ ಅನುದ್ಧತಂ ಅನಿರಸ್ಸಾದಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಂ ಸಮಥವೀಥಿಪಟಿಪನ್ನಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತದಾಸ್ಸ ಪಗ್ಗಹನಿಗ್ಗಹಸಮ್ಪಹಂಸನೇಸು ನ ಬ್ಯಾಪಾರಂ ಆಪಜ್ಜತಿ ಸಾರಥಿ ವಿಯ ಸಮಪ್ಪವತ್ತೇಸು ಅಸ್ಸೇಸು। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ ಕಾಲೇನಾ’’ತಿ। ಸೋ ಯೋಗೀ ಕಾಲಕೋವಿದೋತಿ ಏಸೋ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಯೋಗೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಪಗ್ಗಹನಿಗ್ಗಹಸಮ್ಪಹಂಸನಸಮಾದಹನಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಕಾಲೇಸು ಛೇಕೋ ಬ್ಯತ್ತೋ। ಕಿಮ್ಹಿ ಕಾಲಮ್ಹೀತಿಆದಿನಾ ಪಗ್ಗಹಾದಿಕಾಲಂ ಪುಚ್ಛತಿ।

    Ajjhupekkhati kālenāti yasmiṃ samaye sammā paṭipattiṃ āgamma alīnaṃ anuddhataṃ anirassādaṃ ārammaṇe samappavattaṃ samathavīthipaṭipannaṃ cittaṃ hoti, tadāssa paggahaniggahasampahaṃsanesu na byāpāraṃ āpajjati sārathi viya samappavattesu assesu. Ayaṃ vuccati ‘‘ajjhupekkhati kālenā’’ti. So yogī kālakovidoti eso vuttappakāro kammaṭṭhānayoge niyutto paggahaniggahasampahaṃsanasamādahanaajjhupekkhanakālesu cheko byatto. Kimhi kālamhītiādinā paggahādikālaṃ pucchati.

    ಇದಾನಿ ಪಗ್ಗಹಾದಿಕಾಲಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಲೀನೇ ಚಿತ್ತಮ್ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅತಿಸಿಥಿಲವೀರಿಯತಾದೀಹಿ ಚಿತ್ತೇ ಲೀನಭಾವಂ ಗತೇ ಧಮ್ಮವಿಚಯವೀರಿಯಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸಮುಟ್ಠಾಪನೇನ ಪಗ್ಗಹೋ। ಉದ್ಧತಸ್ಮಿಂ ವಿನಿಗ್ಗಹೋತಿ ಅಚ್ಚಾರದ್ಧವೀರಿಯತಾದೀಹಿ ಉದ್ಧತೇ ಚಿತ್ತೇ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮಾಧಿಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸಮುಟ್ಠಾಪನೇನ ನಿಗ್ಗಹೋ। ನಿರಸ್ಸಾದಗತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಸಮ್ಪಹಂಸೇಯ್ಯ ತಾವದೇತಿ ಪಞ್ಞಾಪಯೋಗಮನ್ದತಾಯ ವಾ ಉಪಸಮಸುಖಾನಂ ವಿಗಮೇನ ವಾ ಅಸ್ಸಾದವಿರಹಿತಂ ಗತಂ ಅಟ್ಠಸಂವೇಗವತ್ಥುಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ವಾ ರತನತ್ತಯಗುಣಾನುಸ್ಸರಣೇನ ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮ್ಪಹಂಸೇಯ್ಯ।

    Idāni paggahādikālaṃ vissajjento ‘‘līne cittamhī’’tiādimāha. Atisithilavīriyatādīhi citte līnabhāvaṃ gate dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgasamuṭṭhāpanena paggaho. Uddhatasmiṃ viniggahoti accāraddhavīriyatādīhi uddhate citte passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgasamuṭṭhāpanena niggaho. Nirassādagataṃ cittaṃ, sampahaṃseyya tāvadeti paññāpayogamandatāya vā upasamasukhānaṃ vigamena vā assādavirahitaṃ gataṃ aṭṭhasaṃvegavatthupaccavekkhaṇena vā ratanattayaguṇānussaraṇena vā tasmiṃ khaṇe cittaṃ sampahaṃseyya.

    ಸಮ್ಪಹಟ್ಠಂ ಯದಾ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಮ್ಪಹಂಸಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಲೀನಂ ಭವತಿ ನುದ್ಧತನ್ತಿ ವೀರಿಯಸಮಾಧೀಹಿ ಸಞ್ಞೋಜಿತತ್ತಾ ಲೀನುದ್ಧಚ್ಚವಿರಹಿತಞ್ಚ ಹೋತಿ। ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಮಥೋ ಚ ನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ। ಸೋ ಕಾಲೋತಿ ಯೋ ಸೋ ಲೀನುದ್ಧಚ್ಚವಿರಹಿತಕಾಲೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಕಾಲೋ। ಅಜ್ಝತ್ತಂ ರಮಯೇ ಮನೋತಿ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಕಸಿಣಾದಿಗೋಚರಜ್ಝತ್ತೇ ತೋಸೇಯ್ಯ ಅಭಿರಮಾಪೇಯ್ಯ।

    Sampahaṭṭhaṃ yadā cittanti yasmiṃ kāle vuttanayeneva sampahaṃsitaṃ cittaṃ hoti. Alīnaṃ bhavati nuddhatanti vīriyasamādhīhi saññojitattā līnuddhaccavirahitañca hoti. Samathanimittassāti samatho ca nimittañca samathanimittaṃ, tassa samathanimittassa. So kāloti yo so līnuddhaccavirahitakālo vutto, so kālo. Ajjhattaṃ ramaye manoti jhānasampayuttaṃ cittaṃ kasiṇādigocarajjhatte toseyya abhiramāpeyya.

    ಏತೇನ ಮೇವುಪಾಯೇನಾತಿ ಏತೇನ ವುತ್ತಉಪಾಯೇನ ಏವ। ಮ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖೇಯ್ಯ ತಾವದೇತಿ ಯದಾ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಹಿ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಹಿತಂ, ತದಾ ‘‘ಸಮಾಹಿತಂ ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಗ್ಗಹನಿಗ್ಗಹಸಮ್ಪಹಂಸನೇಸು ಬ್ಯಾಪಾರಂ ಅಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಮೇವ ಕರೇಯ್ಯ।

    Etenamevupāyenāti etena vuttaupāyena eva. Ma-kāro padasandhivasena vutto. Ajjhupekkheyya tāvadeti yadā upacārappanāhi taṃ cittaṃ samāhitaṃ, tadā ‘‘samāhitaṃ citta’’nti jānitvā paggahaniggahasampahaṃsanesu byāpāraṃ akatvā tasmiṃ khaṇe ajjhupekkhanameva kareyya.

    ಇದಾನಿ ‘‘ಕಿಮ್ಹಿ ಕಾಲಮ್ಹಿ ಪಗ್ಗಾಹೋ’’ತಿ ಪುಟ್ಠಗಾಥಂ ನಿಗಮೇನ್ತೋ ‘‘ಏವಂ ಕಾಲವಿದೂ ಧೀರೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ, ನಿಮಿತ್ತಮುಪಲಕ್ಖಯೇತಿ ಕಾಲಾನುಕಾಲಂ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಉಪಪರಿಕ್ಖೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಕಟಮೇವ। ಏವಂ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸೀತಿ।

    Idāni ‘‘kimhi kālamhi paggāho’’ti puṭṭhagāthaṃ nigamento ‘‘evaṃ kālavidū dhīro’’tiādimāha. Kālena kālaṃ cittassa, nimittamupalakkhayeti kālānukālaṃ samādhisampayuttacittassa ārammaṇaṃ sallakkheyya, upaparikkheyyāti attho. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva. Evaṃ arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesīti.

    ಸದ್ಧಮ್ಮಪ್ಪಜ್ಜೋತಿಕಾಯ ಮಹಾನಿದ್ದೇಸಟ್ಠಕಥಾಯ

    Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya

    ಸಾರಿಪುತ್ತಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Sāriputtasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಅಟ್ಠಕವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Aṭṭhakavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಸದ್ಧಮ್ಮಪ್ಪಜ್ಜೋತಿಕಾ ನಾಮ ಮಹಾನಿದ್ದೇಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Saddhammappajjotikā nāma mahāniddesa-aṭṭhakathā niṭṭhitā.




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಮಹಾನಿದ್ದೇಸಪಾಳಿ • Mahāniddesapāḷi / ೧೬. ಸಾರಿಪುತ್ತಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸೋ • 16. Sāriputtasuttaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact