| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๓. สาริปุตฺตสุตฺตวณฺณนา
3. Sāriputtasuttavaṇṇanā
๓๓. ตติเย, ‘‘สาริปุตฺต, มยา สํขิเตฺตน เทสิตํ ธมฺมํ ตาทิเสนปิ น สุกรํ วิญฺญาตุ’’นฺติ อิมินา อธิปฺปาเยเนว วทโนฺต เถรสฺส ญาณํ สพฺพมติกฺกมํฯ อญฺญาตาโร จ ทุลฺลภาติ หิ อิมินา สามญฺญวจเนน สาริปุตฺตเตฺถรมฺปิ อโนฺตคธํ กตฺวา ทเสฺสโนฺต เตนปิ อตฺตโน เทสนาย ทุปฺปฎิวิทฺธภาวํ ทเสฺสติฯ
33. Tatiye, ‘‘sāriputta, mayā saṃkhittena desitaṃ dhammaṃ tādisenapi na sukaraṃ viññātu’’nti iminā adhippāyeneva vadanto therassa ñāṇaṃ sabbamatikkamaṃ. Aññātāro ca dullabhāti hi iminā sāmaññavacanena sāriputtattherampi antogadhaṃ katvā dassento tenapi attano desanāya duppaṭividdhabhāvaṃ dasseti.
สมฺมาติ เหตุนา การเณนฯ เตนาห ‘‘อุปาเยนา’’ติอาทิฯ มานาภิสมยาติ มานสฺส ทสฺสนาภิสมยาฯ ปหานาภิสมโยติ จ ทสฺสนาภิสมโยติ จ ปริญฺญาภิสมโย วุโตฺตฯ อรหตฺตมโคฺค หิ ปริญฺญากิจฺจสิทฺธิยา กิจฺจวเสน มานํ ปสฺสติ, อสโมฺมหปฺปฎิเวธวเสนาติ วุตฺตํ โหติ, อยมสฺส ทสฺสนาภิสมโยฯ เตน ทิโฎฺฐ ปน ปหานาภิสมโย จฯ ทสฺสนาภิสมเยน หิ ปริญฺญาภิสมยเมว ปหียติฯ ทิฎฺฐวิเสน ทิฎฺฐสตฺตานํ ชีวิตํ วิย อยมสฺส ปหานาภิสมโย ฯ อฎฺฐกถายํ ปน ปหานาภิสมยสฺส ทสฺสนาภิสมยนานนฺตริยกตฺตา ‘‘ปหานาภิสมเยน’’อิเจฺจว วุตฺตํฯ ปหานาภิสมเย หิ คหิเต ทสฺสนาภิสมโย คหิโตว โหติฯ
Sammāti hetunā kāraṇena. Tenāha ‘‘upāyenā’’tiādi. Mānābhisamayāti mānassa dassanābhisamayā. Pahānābhisamayoti ca dassanābhisamayoti ca pariññābhisamayo vutto. Arahattamaggo hi pariññākiccasiddhiyā kiccavasena mānaṃ passati, asammohappaṭivedhavasenāti vuttaṃ hoti, ayamassa dassanābhisamayo. Tena diṭṭho pana pahānābhisamayo ca. Dassanābhisamayena hi pariññābhisamayameva pahīyati. Diṭṭhavisena diṭṭhasattānaṃ jīvitaṃ viya ayamassa pahānābhisamayo . Aṭṭhakathāyaṃ pana pahānābhisamayassa dassanābhisamayanānantariyakattā ‘‘pahānābhisamayena’’icceva vuttaṃ. Pahānābhisamaye hi gahite dassanābhisamayo gahitova hoti.
อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสาติ อรหตฺตมเคฺคน มานสฺส ปหีนตฺตา เย อิเม ‘‘กายพนฺธนสฺส อโนฺต ชีรติ (จูฬว. ๒๗๘), หริตนฺตํ วา’’ติ (ม. นิ. ๑.๓๐๔) เอวํ วุตฺตอนฺติมมริยาทโนฺต จ ‘‘อนฺตมิทํ, ภิกฺขเว, ชีวิกาน’’นฺติ (สํ. นิ. ๓.๘๐; อิติวุ. ๙๑) เอวํ วุตฺตลามกโนฺต จ ‘‘สกฺกาโย เอโก อโนฺต’’ติ (สํ. นิ. ๓.๑๐๓) เอวํ วุตฺตโกฎฺฐาสโนฺต จ ‘‘เอเสวโนฺต ทุกฺขสฺส สปจฺจยสงฺขยา’’ติ เอวํ วุตฺตโกฎฺฐาสโนฺต จาติ จตฺตาโร อนฺตา, เตสุ สพฺพเสฺสว วฎฺฎทุกฺขสฺส อทุํ จตุตฺถโกฎิสงฺขาตํ อนฺตมกาสิ, ปริเจฺฉทํ ปริวฎุมํ อกาสิ, อนฺติมสมุทยมตฺตาวเสสํ ทุกฺขมกาสีติ วุตฺตํ โหติฯ เตนาห ‘‘วฎฺฎทุกฺขสฺส อนฺตมกาสี’’ติฯ
Antamakāsidukkhassāti arahattamaggena mānassa pahīnattā ye ime ‘‘kāyabandhanassa anto jīrati (cūḷava. 278), haritantaṃ vā’’ti (ma. ni. 1.304) evaṃ vuttaantimamariyādanto ca ‘‘antamidaṃ, bhikkhave, jīvikāna’’nti (saṃ. ni. 3.80; itivu. 91) evaṃ vuttalāmakanto ca ‘‘sakkāyo eko anto’’ti (saṃ. ni. 3.103) evaṃ vuttakoṭṭhāsanto ca ‘‘esevanto dukkhassa sapaccayasaṅkhayā’’ti evaṃ vuttakoṭṭhāsanto cāti cattāro antā, tesu sabbasseva vaṭṭadukkhassa aduṃ catutthakoṭisaṅkhātaṃ antamakāsi, paricchedaṃ parivaṭumaṃ akāsi, antimasamudayamattāvasesaṃ dukkhamakāsīti vuttaṃ hoti. Tenāha ‘‘vaṭṭadukkhassa antamakāsī’’ti.
นนุ จ ‘‘ปหาน’’นฺติ อิมสฺส นิเทฺทเส นิพฺพานํ อาคตํ? อิธ ปฎิปฺปสฺสทฺธิปฺปหานสงฺขาตํ อรหตฺตผลํ วุตฺตํ, ตสฺมา นิเทฺทเสนายํ วณฺณนา วิรุชฺฌตีติ อาห ‘‘นิเทฺทเส ปนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ตานิ ปทานิ อาคตานีติ ตสฺมิํ นิเทฺทเส ‘‘ปหานํ วูปสมํ ปฎินิสฺสคฺค’’นฺติอาทีนิ (จูฬนิ. ๗๕ อุทยมาณวปุจฺฉานิเทฺทโส) ปทานิ อาคตานิฯ
Nanu ca ‘‘pahāna’’nti imassa niddese nibbānaṃ āgataṃ? Idha paṭippassaddhippahānasaṅkhātaṃ arahattaphalaṃ vuttaṃ, tasmā niddesenāyaṃ vaṇṇanā virujjhatīti āha ‘‘niddese panā’’tiādi. Tattha tāni padāni āgatānīti tasmiṃ niddese ‘‘pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissagga’’ntiādīni (cūḷani. 75 udayamāṇavapucchāniddeso) padāni āgatāni.
ธมฺมตกฺกปุเรชวนฺติ อิมินา ตสฺมิํ จตุตฺถชฺฌานวิโมเกฺข ฐตฺวา ฌานงฺคานิ วิปสฺสิตฺวา อธิคตํ อรหตฺตวิโมกฺขํ วทติฯ อรหตฺตวิโมกฺขสฺส หิ มคฺคสมฺปยุตฺตสมฺมาสงฺกปฺปสงฺขาโต ธมฺมตโกฺก ปุเรชโว โหติฯ
Dhammatakkapurejavanti iminā tasmiṃ catutthajjhānavimokkhe ṭhatvā jhānaṅgāni vipassitvā adhigataṃ arahattavimokkhaṃ vadati. Arahattavimokkhassa hi maggasampayuttasammāsaṅkappasaṅkhāto dhammatakko purejavo hoti.
สาริปุตฺตสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Sāriputtasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๓. สาริปุตฺตสุตฺตํ • 3. Sāriputtasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๓. สาริปุตฺตสุตฺตวณฺณนา • 3. Sāriputtasuttavaṇṇanā
