| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
3. සාරිපුත්‌තසුත්‌තවණ්‌ණනා
3. Sāriputtasuttavaṇṇanā
33. තතියෙ සංඛිත්‌තෙනාති මාතිකාඨපනෙන. විත්‌ථාරෙනාති ඨපිතමාතිකාවිභජනෙන. සංඛිත්‌තවිත්‌ථාරෙනාති කාලෙ සංඛිත්‌තෙන කාලෙ විත්‌ථාරෙන. අඤ්‌ඤාතාරො ච දුල්‌ලභාති පටිවිජ්‌ඣනකපුග්‌ගලා පන දුල්‌ලභා. ඉදං භගවා ‘‘සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස ඤාණං ඝට්‌ටෙමී’’ති අධිප්‌පායෙන කථෙසි. තං සුත්‌වා ථෙරො කිඤ්‌චාපි ‘‘අහං, භන්‌තෙ, ආජානිස්‌සාමී’’ති න වදති, අධිප්‌පායෙන පන ‘‘විස්‌සත්‌ථා තුම්‌හෙ, භන්‌තෙ, දෙසෙථ, අහං තුම්‌හෙහි දෙසිතං ධම්‌මං නයසතෙන නයසහස්‌සෙන පටිවිජ්‌ඣිස්‌සාමි, මමෙස භාරො හොතූ’’ති සත්‌ථාරං දෙසනාය උස්‌සාහෙන්‌තො එතස්‌ස භගවා කාලොතිආදිමාහ.
33. Tatiye saṃkhittenāti mātikāṭhapanena. Vitthārenāti ṭhapitamātikāvibhajanena. Saṃkhittavitthārenāti kāle saṃkhittena kāle vitthārena. Aññātāro ca dullabhāti paṭivijjhanakapuggalā pana dullabhā. Idaṃ bhagavā ‘‘sāriputtattherassa ñāṇaṃ ghaṭṭemī’’ti adhippāyena kathesi. Taṃ sutvā thero kiñcāpi ‘‘ahaṃ, bhante, ājānissāmī’’ti na vadati, adhippāyena pana ‘‘vissatthā tumhe, bhante, desetha, ahaṃ tumhehi desitaṃ dhammaṃ nayasatena nayasahassena paṭivijjhissāmi, mamesa bhāro hotū’’ti satthāraṃ desanāya ussāhento etassa bhagavā kālotiādimāha.
අථස්‌ස සත්‌ථා තස්‌මාතිහාති දෙසනං ආරභි. තත්‌ථ ඉමස්‌මිඤ්‌ච සවිඤ්‌ඤාණකෙතිආදි වුත්‌තනයමෙව. අච්‌ඡෙච්‌ඡි තණ්‌හන්‌ති මග්‌ගඤාණසත්‌ථෙන තණ්‌හං ඡින්‌දි. විවත්‌තයි සංයොජනන්‌ති දසවිධම්‌පි සංයොජනං සමූලකං උබ්‌බත්‌තෙත්‌වා ඡඩ්‌ඩෙසි. සම්‌මා මානාභිසමයා අන්‌තමකාසි දුක්‌ඛස්‌සාති සම්‌මා උපායෙන සම්‌මා පටිපත්‌තියා නවවිධස්‌ස මානස්‌ස පහානාභිසමයෙන වට්‌ටදුක්‌ඛස්‌ස අන්‌තමකාසි. ඉදඤ්‌ච පන මෙතං, සාරිපුත්‌ත, සන්‌ධාය භාසිතන්‌ති, සාරිපුත්‌ත, මයා පාරායනෙ උදයපඤ්‌හෙ ඉදං ඵලසමාපත්‌තිමෙව සන්‌ධාය එතං භාසිතං.
Athassa satthā tasmātihāti desanaṃ ārabhi. Tattha imasmiñca saviññāṇaketiādi vuttanayameva. Acchecchitaṇhanti maggañāṇasatthena taṇhaṃ chindi. Vivattayi saṃyojananti dasavidhampi saṃyojanaṃ samūlakaṃ ubbattetvā chaḍḍesi. Sammā mānābhisamayā antamakāsi dukkhassāti sammā upāyena sammā paṭipattiyā navavidhassa mānassa pahānābhisamayena vaṭṭadukkhassa antamakāsi. Idañca pana metaṃ, sāriputta, sandhāya bhāsitanti, sāriputta, mayā pārāyane udayapañhe idaṃ phalasamāpattimeva sandhāya etaṃ bhāsitaṃ.
ඉදානි යං තං භගවතා භාසිතං, තං දස්‌සෙන්‌තො පහානං කාමසඤ්‌ඤානන්‌තිආදි ආරද්‌ධං. උදයපඤ්‌හෙ ච එතං පදං ‘‘පහානං කාමච්‌ඡන්‌දාන’’න්‌ති (සු. නි. 1112; චූළනි. උදයමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො 75) ආගතං, ඉධ පන අඞ්‌ගුත්‌තරභාණකෙහි ‘‘කාමසඤ්‌ඤාන’’න්‌ති ආරොපිතං. තත්‌ථ බ්‍යඤ්‌ජනමෙව නානං, අත්‌ථො පන එකොයෙව. කාමසඤ්‌ඤානන්‌ති කාමෙ ආරබ්‌භ උප්‌පන්‌නසඤ්‌ඤානං, අට්‌ඨහි වා ලොභසහගතචිත්‌තෙහි සහජාතසඤ්‌ඤානං. දොමනස්‌සාන චූභයන්‌ති එතාසඤ්‌ච කාමසඤ්‌ඤානං චෙතසිකදොමනස්‌සානඤ්‌චාති උභින්‌නම්‌පි පහානං පටිප්‌පස්‌සද්‌ධිපහානසඞ්‌ඛාතං අරහත්‌තඵලං අඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං පබ්‍රූමීති අත්‌ථො. නිද්‌දෙසෙ පන ‘‘කාමච්‌ඡන්‌දස්‌ස ච දොමනස්‌සස්‌ස ච උභින්‌නං පහානං වූපසමං පටිනිස්‌සග්‌ගං පටිප්‌පස්‌සද්‌ධිං අමතං නිබ්‌බාන’’න්‌ති (චූළනි. උදයමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො 75) වුත්‌තං, තං අත්‌ථුද්‌ධාරවසෙන වුත්‌තං. පහානන්‌ති හි ඛීණාකාරසඞ්‌ඛාතො වූපසමොපි වුච්‌චති, කිලෙසෙ පටිනිස්‌සජ්‌ජන්‌තො මග්‌ගොපි, කිලෙසපටිප්‌පස්‌සද්‌ධිසඞ්‌ඛාතං ඵලම්‌පි , යං ආගම්‌ම කිලෙසා පහීයන්‌ති, තං අමතං නිබ්‌බානම්‌පි. තස්‌මා තත්‌ථ තානි පදානි ආගතානි. ‘‘අඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං පබ්‍රූමී’’ති වචනතො පන අරහත්‌තඵලමෙව අධිප්‌පෙතං. ථිනස්‌ස ච පනූදනන්‌තිපි ථිනස්‌ස ච පනූදනන්‌තෙ උප්‌පන්‌නත්‌තා අරහත්‌තඵලමෙව අධිප්‌පෙතං . කුක්‌කුච්‌චානං නිවාරණන්‌ති කුක්‌කුච්‌චනිවාරණස්‌ස මග්‌ගස්‌ස අනන්‌තරං උප්‌පන්‌නත්‌තා ඵලමෙව අධිප්‌පෙතං.
Idāni yaṃ taṃ bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ dassento pahānaṃ kāmasaññānantiādi āraddhaṃ. Udayapañhe ca etaṃ padaṃ ‘‘pahānaṃ kāmacchandāna’’nti (su. ni. 1112; cūḷani. udayamāṇavapucchāniddeso 75) āgataṃ, idha pana aṅguttarabhāṇakehi ‘‘kāmasaññāna’’nti āropitaṃ. Tattha byañjanameva nānaṃ, attho pana ekoyeva. Kāmasaññānanti kāme ārabbha uppannasaññānaṃ, aṭṭhahi vā lobhasahagatacittehi sahajātasaññānaṃ. Domanassāna cūbhayanti etāsañca kāmasaññānaṃ cetasikadomanassānañcāti ubhinnampi pahānaṃ paṭippassaddhipahānasaṅkhātaṃ arahattaphalaṃ aññāvimokkhaṃ pabrūmīti attho. Niddese pana ‘‘kāmacchandassa ca domanassassa ca ubhinnaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbāna’’nti (cūḷani. udayamāṇavapucchāniddeso 75) vuttaṃ, taṃ atthuddhāravasena vuttaṃ. Pahānanti hi khīṇākārasaṅkhāto vūpasamopi vuccati, kilese paṭinissajjanto maggopi, kilesapaṭippassaddhisaṅkhātaṃ phalampi , yaṃ āgamma kilesā pahīyanti, taṃ amataṃ nibbānampi. Tasmā tattha tāni padāni āgatāni. ‘‘Aññāvimokkhaṃ pabrūmī’’ti vacanato pana arahattaphalameva adhippetaṃ. Thinassaca panūdanantipi thinassa ca panūdanante uppannattā arahattaphalameva adhippetaṃ . Kukkuccānaṃ nivāraṇanti kukkuccanivāraṇassa maggassa anantaraṃ uppannattā phalameva adhippetaṃ.
උපෙක්‌ඛාසතිසංසුද්‌ධන්‌ති චතුත්‌ථජ්‌ඣානිකෙ ඵලෙ උප්‌පන්‌නාය උපෙක්‌ඛාය ච සතියා ච සංසුද්‌ධං. ධම්‌මතක්‌කපුරෙජවන්‌ති ධම්‌මතක්‌කො වුච්‌චති සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො, සො ආදිතො හොති, පුරතො හොති, පුබ්‌බඞ්‌ගමො හොති අඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛස්‌සාති ධම්‌මතක්‌කපුරෙජවො. තං ධම්‌මතක්‌කපුරෙජවං. අඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛන්‌ති අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියපරියොසානෙ උප්‌පන්‌නං විමොක්‌ඛං, අඤ්‌ඤාය වා විමොක්‌ඛං අඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං, පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තන්‌ති අත්‌ථො. අවිජ්‌ජාය පභෙදනන්‌ති අවිජ්‌ජාය පභෙදනන්‌තෙ උප්‌පන්‌නත්‌තා, අවිජ්‌ජාය පභෙදනසඞ්‌ඛාතං වා නිබ්‌බානං ආරබ්‌භ උප්‌පන්‌නත්‌තා එවංලද්‌ධනාමං අරහත්‌තඵලමෙව. ඉති සබ්‌බෙහිපි ඉමෙහි පහානන්‌තිආදීහි පදෙහි අරහත්‌තඵලමෙව පකාසිතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.
Upekkhāsatisaṃsuddhanti catutthajjhānike phale uppannāya upekkhāya ca satiyā ca saṃsuddhaṃ. Dhammatakkapurejavanti dhammatakko vuccati sammāsaṅkappo, so ādito hoti, purato hoti, pubbaṅgamo hoti aññāvimokkhassāti dhammatakkapurejavo. Taṃ dhammatakkapurejavaṃ. Aññāvimokkhanti aññindriyapariyosāne uppannaṃ vimokkhaṃ, aññāya vā vimokkhaṃ aññāvimokkhaṃ, paññāvimuttanti attho. Avijjāya pabhedananti avijjāya pabhedanante uppannattā, avijjāya pabhedanasaṅkhātaṃ vā nibbānaṃ ārabbha uppannattā evaṃladdhanāmaṃ arahattaphalameva. Iti sabbehipi imehi pahānantiādīhi padehi arahattaphalameva pakāsitanti veditabbaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 3. සාරිපුත්‌තසුත්‌තං • 3. Sāriputtasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 3. සාරිපුත්‌තසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Sāriputtasuttavaṇṇanā
