Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౨. సారిపుత్తత్థేరగాథావణ్ణనా

    2. Sāriputtattheragāthāvaṇṇanā

    యథాచారీ యథాసతోతిఆదికా ఆయస్మతో సారిపుత్తత్థేరస్స గాథా. తస్స ఆయస్మతో మహామోగ్గల్లానత్థేరస్స చ వత్థు ఏవం వేదితబ్బం – అతీతే ఇతో సతసహస్సకప్పాధికే అసఙ్ఖ్యేయ్యమత్థకే ఆయస్మా సారిపుత్తో బ్రాహ్మణమహాసాలకులే నిబ్బత్తి, నామేన సరదమాణవో నామ అహోసి. మహామోగ్గల్లానో గహపతిమహాసాలకులే నిబ్బత్తి, నామేన సిరివడ్ఢకుటుమ్బికో నామ అహోసి. తే ఉభోపి సహపంసుకీళకసహాయా అహేసుం. తేసు సరదమాణవో పితు అచ్చయేన కులసన్తకం ధనం పటిపజ్జిత్వా ఏకదివసం రహోగతో చిన్తేసి – ‘‘ఇమేసం సత్తానం మరణం నామ ఏకన్తికం, తస్మా మయా ఏకం పబ్బజ్జం ఉపగన్త్వా మోక్ఖమగ్గో గవేసితబ్బో’’తి సహాయం ఉపసఙ్కమిత్వా, సమ్మ, అహం పబ్బజితుకామో, కిం త్వం పబ్బజితుం సక్ఖిస్ససీ’’తి వత్వా తేన ‘‘న సక్ఖిస్సామీ’’తి వుత్తే ‘‘హోతు అహమేవ పబ్బజిస్సామీ’’తి రతనకోట్ఠాగారాని వివరాపేత్వా కపణద్ధికాదీనం మహాదానం దత్వా పబ్బతపాదం గన్త్వా ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజి. తస్స పబ్బజ్జం అనుపబ్బజితా చతుసత్తతిసహస్సమత్తా బ్రాహ్మణపుత్తా అహేసుం. సో పఞ్చ అభిఞ్ఞాయో అట్ఠ చ సమాపత్తియో నిబ్బత్తేత్వా తేసమ్పి జటిలానం కసిణపరికమ్మం ఆచిక్ఖి. తేపి సబ్బే పఞ్చాభిఞ్ఞా అట్ఠ సమాపత్తియో నిబ్బత్తేసుం.

    Yathācārīyathāsatotiādikā āyasmato sāriputtattherassa gāthā. Tassa āyasmato mahāmoggallānattherassa ca vatthu evaṃ veditabbaṃ – atīte ito satasahassakappādhike asaṅkhyeyyamatthake āyasmā sāriputto brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, nāmena saradamāṇavo nāma ahosi. Mahāmoggallāno gahapatimahāsālakule nibbatti, nāmena sirivaḍḍhakuṭumbiko nāma ahosi. Te ubhopi sahapaṃsukīḷakasahāyā ahesuṃ. Tesu saradamāṇavo pitu accayena kulasantakaṃ dhanaṃ paṭipajjitvā ekadivasaṃ rahogato cintesi – ‘‘imesaṃ sattānaṃ maraṇaṃ nāma ekantikaṃ, tasmā mayā ekaṃ pabbajjaṃ upagantvā mokkhamaggo gavesitabbo’’ti sahāyaṃ upasaṅkamitvā, samma, ahaṃ pabbajitukāmo, kiṃ tvaṃ pabbajituṃ sakkhissasī’’ti vatvā tena ‘‘na sakkhissāmī’’ti vutte ‘‘hotu ahameva pabbajissāmī’’ti ratanakoṭṭhāgārāni vivarāpetvā kapaṇaddhikādīnaṃ mahādānaṃ datvā pabbatapādaṃ gantvā isipabbajjaṃ pabbaji. Tassa pabbajjaṃ anupabbajitā catusattatisahassamattā brāhmaṇaputtā ahesuṃ. So pañca abhiññāyo aṭṭha ca samāpattiyo nibbattetvā tesampi jaṭilānaṃ kasiṇaparikammaṃ ācikkhi. Tepi sabbe pañcābhiññā aṭṭha samāpattiyo nibbattesuṃ.

    తేన సమయేన అనోమదస్సీ నామ సమ్మాసమ్బుద్ధో లోకే ఉప్పజ్జిత్వా పవత్తితవరధమ్మచక్కో సత్తే సంసారమహోఘతో తారేత్వా ఏకదివసం ‘‘సరదతాపసస్స చ అన్తేవాసికానఞ్చ సఙ్గహం కరిస్సామీ’’తి ఏకో అదుతియో పత్తచీవరమాదాయ ఆకాసేన గన్త్వా ‘‘బుద్ధభావం మే జానాతూ’’తి తాపసస్స పస్సన్తస్సేవ ఆకాసతో ఓతరిత్వా పథవియం పతిట్ఠాసి. సరదతాపసో సత్థు సరీరే మహాపురిసలక్ఖణాని ఉపధారేత్వా ‘‘సబ్బఞ్ఞుబుద్ధోయేవాయ’’న్తి నిట్ఠం గన్త్వా పచ్చుగ్గమనం కత్వా ఆసనం పఞ్ఞాపేత్వా అదాసి. నిసీది భగవా పఞ్ఞత్తే ఆసనే. సరదతాపసో సత్థు సన్తికే ఏకమన్తం నిసీది.

    Tena samayena anomadassī nāma sammāsambuddho loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko satte saṃsāramahoghato tāretvā ekadivasaṃ ‘‘saradatāpasassa ca antevāsikānañca saṅgahaṃ karissāmī’’ti eko adutiyo pattacīvaramādāya ākāsena gantvā ‘‘buddhabhāvaṃ me jānātū’’ti tāpasassa passantasseva ākāsato otaritvā pathaviyaṃ patiṭṭhāsi. Saradatāpaso satthu sarīre mahāpurisalakkhaṇāni upadhāretvā ‘‘sabbaññubuddhoyevāya’’nti niṭṭhaṃ gantvā paccuggamanaṃ katvā āsanaṃ paññāpetvā adāsi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Saradatāpaso satthu santike ekamantaṃ nisīdi.

    తస్మిం సమయే తస్స అన్తేవాసికా చతుసత్తతిసహస్సమత్తా జటిలా పణీతపణీతాని ఓజవన్తాని ఫలాఫలాని గహేత్వా ఆగతా సత్థారం దిస్వా సఞ్జాతప్పసాదా అత్తనో ఆచరియస్స చ సత్థు చ నిసిన్నాకారం ఓలోకేత్వా, ‘‘ఆచరియ, మయం పుబ్బే ‘తుమ్హేహి మహన్తతరో కోచి నత్థీ’తి విచరామ, అయం పన పురిసో తుమ్హేహి మహన్తతరో మఞ్ఞే’’తి ఆహంసు. ‘‘కిం వదేథ, తాతా? సాసపేన సద్ధిం అట్ఠసట్ఠియోజనసతసహస్సుబ్బేధం సినేరుం సమం కాతుం ఇచ్ఛథ? సబ్బఞ్ఞుబుద్ధేన మం తుల్యం మా కరిత్థా’’తి. అథ తే తాపసా ఆచరియస్స వచనం సుత్వా ‘‘యావ మహా వతాయం పురిసుత్తమో’’తి సబ్బేవ పాదేసు నిపతిత్వా సత్థారం వన్దింసు.

    Tasmiṃ samaye tassa antevāsikā catusattatisahassamattā jaṭilā paṇītapaṇītāni ojavantāni phalāphalāni gahetvā āgatā satthāraṃ disvā sañjātappasādā attano ācariyassa ca satthu ca nisinnākāraṃ oloketvā, ‘‘ācariya, mayaṃ pubbe ‘tumhehi mahantataro koci natthī’ti vicarāma, ayaṃ pana puriso tumhehi mahantataro maññe’’ti āhaṃsu. ‘‘Kiṃ vadetha, tātā? Sāsapena saddhiṃ aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhaṃ sineruṃ samaṃ kātuṃ icchatha? Sabbaññubuddhena maṃ tulyaṃ mā karitthā’’ti. Atha te tāpasā ācariyassa vacanaṃ sutvā ‘‘yāva mahā vatāyaṃ purisuttamo’’ti sabbeva pādesu nipatitvā satthāraṃ vandiṃsu.

    అథ తే ఆచరియో ఆహ – ‘‘తాతా, సత్థు అనుచ్ఛవికో నో దేయ్యధమ్మో నత్థి, సత్థా చ భిక్ఖాచారవేలాయ ఇధాగతో, హన్ద మయం దేయ్యధమ్మం యథాబలం దస్సామ. తుమ్హేహి యం యం పణీతం ఫలాఫలం ఆభతం, తం తం ఆహరథా’’తి ఆహరాపేత్వా హత్థే ధోవిత్వా సయం తథాగతస్స పత్తే పతిట్ఠాపేసి. సత్థారా చ ఫలాఫలే పటిగ్గణ్హితమత్తే దేవతా దిబ్బోజం పక్ఖిపింసు. తాపసో ఉదకమ్పి సయమేవ పరిస్సావేత్వా అదాసి. తతో భోజనకిచ్చం నిట్ఠాపేత్వా సత్థరి నిసిన్నే సబ్బే అన్తేవాసికే పక్కోసిత్వా సత్థు సన్తికే సారణీయం కథం కథేన్తో నిసీది. సత్థా ‘‘ద్వే అగ్గసావకా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం ఆగచ్ఛన్తూ’’తి చిన్తేసి. తే సత్థు చిత్తం ఞత్వా తావదేవ సతసహస్సఖీణాసవపరివారా అగ్గసావకా ఆగన్త్వా సత్థారం వన్దిత్వా ఏకమన్తం అట్ఠంసు.

    Atha te ācariyo āha – ‘‘tātā, satthu anucchaviko no deyyadhammo natthi, satthā ca bhikkhācāravelāya idhāgato, handa mayaṃ deyyadhammaṃ yathābalaṃ dassāma. Tumhehi yaṃ yaṃ paṇītaṃ phalāphalaṃ ābhataṃ, taṃ taṃ āharathā’’ti āharāpetvā hatthe dhovitvā sayaṃ tathāgatassa patte patiṭṭhāpesi. Satthārā ca phalāphale paṭiggaṇhitamatte devatā dibbojaṃ pakkhipiṃsu. Tāpaso udakampi sayameva parissāvetvā adāsi. Tato bhojanakiccaṃ niṭṭhāpetvā satthari nisinne sabbe antevāsike pakkositvā satthu santike sāraṇīyaṃ kathaṃ kathento nisīdi. Satthā ‘‘dve aggasāvakā bhikkhusaṅghena saddhiṃ āgacchantū’’ti cintesi. Te satthu cittaṃ ñatvā tāvadeva satasahassakhīṇāsavaparivārā aggasāvakā āgantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu.

    తతో సరదతాపసో అన్తేవాసికే ఆమన్తేసి – ‘‘తాతా, సత్థు భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చ పుప్ఫాసనేన పూజా కాతబ్బా, తస్మా పుప్ఫాని ఆహరథా’’తి. తే తావదేవ ఇద్ధియా వణ్ణగన్ధసమ్పన్నాని పుప్ఫాని ఆహరిత్వా బుద్ధస్స యోజనప్పమాణం పుప్ఫాసనం పఞ్ఞాపేసుం, ఉభిన్నం అగ్గసావకానం తిగావుతం, సేసభిక్ఖూనం అడ్ఢయోజనికాదిభేదం, సఙ్ఘనవకస్స ఉసభమత్తం పఞ్ఞాపేసుం. ఏవం తేసం పఞ్ఞత్తేసు ఆసనేసు సరదతాపసో తథాగతస్స పురతో అఞ్జలిం పగ్గయ్హ ఠితో – ‘‘భన్తే, మయ్హం అనుగ్గహత్థాయ ఇమం పుప్ఫాసనం అభిరుహథా’’తి ఆహ. నిసీది భగవా పుప్ఫాసనే. సత్థరి నిసిన్నే ద్వే అగ్గసావకా సేసభిక్ఖూ చ అత్తనో అత్తనో పత్తాసనే నిసీదింసు. సత్థా ‘‘తేసం మహప్ఫలం హోతూ’’తి నిరోధం సమాపజ్జి. సత్థు సమాపన్నభావం ఞత్వా ద్వే అగ్గసావకాపి సేసభిక్ఖూపి నిరోధం సమాపజ్జింసు. తాపసో సత్తాహం నిరన్తరం పుప్ఫచ్ఛత్తం ధారేన్తో అట్ఠాసి. ఇతరే పన వనమూలఫలాఫలం పరిభుఞ్జిత్వా సేసకాలే అఞ్జలిం పగ్గయ్హ అట్ఠంసు.

    Tato saradatāpaso antevāsike āmantesi – ‘‘tātā, satthu bhikkhusaṅghassa ca pupphāsanena pūjā kātabbā, tasmā pupphāni āharathā’’ti. Te tāvadeva iddhiyā vaṇṇagandhasampannāni pupphāni āharitvā buddhassa yojanappamāṇaṃ pupphāsanaṃ paññāpesuṃ, ubhinnaṃ aggasāvakānaṃ tigāvutaṃ, sesabhikkhūnaṃ aḍḍhayojanikādibhedaṃ, saṅghanavakassa usabhamattaṃ paññāpesuṃ. Evaṃ tesaṃ paññattesu āsanesu saradatāpaso tathāgatassa purato añjaliṃ paggayha ṭhito – ‘‘bhante, mayhaṃ anuggahatthāya imaṃ pupphāsanaṃ abhiruhathā’’ti āha. Nisīdi bhagavā pupphāsane. Satthari nisinne dve aggasāvakā sesabhikkhū ca attano attano pattāsane nisīdiṃsu. Satthā ‘‘tesaṃ mahapphalaṃ hotū’’ti nirodhaṃ samāpajji. Satthu samāpannabhāvaṃ ñatvā dve aggasāvakāpi sesabhikkhūpi nirodhaṃ samāpajjiṃsu. Tāpaso sattāhaṃ nirantaraṃ pupphacchattaṃ dhārento aṭṭhāsi. Itare pana vanamūlaphalāphalaṃ paribhuñjitvā sesakāle añjaliṃ paggayha aṭṭhaṃsu.

    సత్థా సత్తాహస్స అచ్చయేన నిరోధతో వుట్ఠాయ అగ్గసావకం నిసభత్థేరం ఆమన్తేసి – ‘‘తాపసానం పుప్ఫాసనానుమోదనం కరోహీ’’తి. థేరో సావకపారమీఞాణే ఠత్వా తేసం పుప్ఫాసనానుమోదనం అకాసి. తస్స దేసనావసానే సత్థా దుతియం అగ్గసావకం అనోమత్థేరం ఆమన్తేసి – ‘‘త్వమ్పి ఇమేసం ధమ్మం దేసేహీ’’తి. సోపి తేపిటకం బుద్ధవచనం సమ్మసిత్వా తేసం ధమ్మం కథేసి. ద్విన్నమ్పి దేసనాయ ఏకస్సపి ధమ్మాభిసమయో నాహోసి. అథ సత్థా బుద్ధవిసయే ఠత్వా ధమ్మదేసనం ఆరభి. దేసనావసానే ఠపేత్వా సరదతాపసం అవసేసా సబ్బేపి చతుసత్తతిసహస్సమత్తా జటిలా అరహత్తం పాపుణింసు. సత్థా ‘‘ఏథ, భిక్ఖవో’’తి హత్థం పసారేసి. తే తావదేవ అన్తరహితతాపసవేసా అట్ఠపరిక్ఖారవరధరా సట్ఠివస్సికత్థేరా వియ అహేసుం.

    Satthā sattāhassa accayena nirodhato vuṭṭhāya aggasāvakaṃ nisabhattheraṃ āmantesi – ‘‘tāpasānaṃ pupphāsanānumodanaṃ karohī’’ti. Thero sāvakapāramīñāṇe ṭhatvā tesaṃ pupphāsanānumodanaṃ akāsi. Tassa desanāvasāne satthā dutiyaṃ aggasāvakaṃ anomattheraṃ āmantesi – ‘‘tvampi imesaṃ dhammaṃ desehī’’ti. Sopi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ sammasitvā tesaṃ dhammaṃ kathesi. Dvinnampi desanāya ekassapi dhammābhisamayo nāhosi. Atha satthā buddhavisaye ṭhatvā dhammadesanaṃ ārabhi. Desanāvasāne ṭhapetvā saradatāpasaṃ avasesā sabbepi catusattatisahassamattā jaṭilā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Satthā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti hatthaṃ pasāresi. Te tāvadeva antarahitatāpasavesā aṭṭhaparikkhāravaradharā saṭṭhivassikattherā viya ahesuṃ.

    సరదతాపసో పన ‘‘అహో వతాహమ్పి అయం నిసభత్థేరో వియ అనాగతే ఏకస్స బుద్ధస్స అగ్గసావకో భవేయ్య’’న్తి సత్థు దేసనాకాలే ఉప్పన్నపరివితక్కతాయ అఞ్ఞవిహితో హుత్వా మగ్గఫలాని పటివిజ్ఝితుం నాసక్ఖి. అథ తథాగతం వన్దిత్వా తథా పణిధానం అకాసి. సత్థాపిస్స అనన్తరాయేన సమిజ్ఝనభావం దిస్వా – ‘‘ఇతో త్వం కప్పసతసహస్సాధికం ఏకం అసఙ్ఖ్యేయ్యం అతిక్కమిత్వా గోతమస్స నామ సమ్మాసమ్బుద్ధస్స అగ్గసావకో సారిపుత్తో నామ భవిస్ససీ’’తి బ్యాకరిత్వా ధమ్మకథం వత్వా భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతో ఆకాసం పక్ఖన్ది.

    Saradatāpaso pana ‘‘aho vatāhampi ayaṃ nisabhatthero viya anāgate ekassa buddhassa aggasāvako bhaveyya’’nti satthu desanākāle uppannaparivitakkatāya aññavihito hutvā maggaphalāni paṭivijjhituṃ nāsakkhi. Atha tathāgataṃ vanditvā tathā paṇidhānaṃ akāsi. Satthāpissa anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā – ‘‘ito tvaṃ kappasatasahassādhikaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā gotamassa nāma sammāsambuddhassa aggasāvako sāriputto nāma bhavissasī’’ti byākaritvā dhammakathaṃ vatvā bhikkhusaṅghaparivuto ākāsaṃ pakkhandi.

    సరదతాపసోపి సహాయకస్స సిరివడ్ఢస్స సన్తికం గన్త్వా, సమ్మ, మయా అనోమదస్సిస్స భగవతో పాదమూలే అనాగతే ఉప్పజ్జనకస్స గోతమస్స నామ సమ్మాసమ్బుద్ధస్స అగ్గసావకట్ఠానం పత్థితం, త్వమ్పి తస్స దుతియసావకట్ఠానం పత్థేహీతి.

    Saradatāpasopi sahāyakassa sirivaḍḍhassa santikaṃ gantvā, samma, mayā anomadassissa bhagavato pādamūle anāgate uppajjanakassa gotamassa nāma sammāsambuddhassa aggasāvakaṭṭhānaṃ patthitaṃ, tvampi tassa dutiyasāvakaṭṭhānaṃ patthehīti.

    సిరివడ్ఢో తం ఉపదేసం సుత్వా అత్తనో నివేసనద్వారే అట్ఠకరీసమత్తం ఠానం సమతలం కారేత్వా లాజపఞ్చమాని పుప్ఫాని వికిరిత్వా నీలుప్పలచ్ఛదనం మణ్డపం కారేత్వా బుద్ధాసనం పఞ్ఞాపేత్వా భిక్ఖూనమ్పి ఆసనాని పఞ్ఞాపేత్వా మహన్తం సక్కారసమ్మానం సజ్జేత్వా, సరదతాపసేన సత్థారం నిమన్తాపేత్వా సత్తాహం మహాదానం పవత్తేత్వా, బుద్ధప్పముఖం భిక్ఖుసఙ్ఘం మహారహేహి వత్థేహి అచ్ఛాదేత్వా, దుతియసావకభావాయ పణిధానం అకాసి. సత్థాపిస్స అనన్తరాయేన సమిజ్ఝనభావం దిస్వా వుత్తనయేన బ్యాకరిత్వా భత్తానుమోదనం కత్వా పక్కామి. సిరివడ్ఢో హట్ఠపహట్ఠో యావజీవం కుసలకమ్మం కత్వా దుతియచిత్తవారే కామావచరదేవలోకే నిబ్బత్తి. సరదతాపసో చత్తారో బ్రహ్మవిహారే భావేత్వా బ్రహ్మలోకే నిబ్బత్తి.

    Sirivaḍḍho taṃ upadesaṃ sutvā attano nivesanadvāre aṭṭhakarīsamattaṃ ṭhānaṃ samatalaṃ kāretvā lājapañcamāni pupphāni vikiritvā nīluppalacchadanaṃ maṇḍapaṃ kāretvā buddhāsanaṃ paññāpetvā bhikkhūnampi āsanāni paññāpetvā mahantaṃ sakkārasammānaṃ sajjetvā, saradatāpasena satthāraṃ nimantāpetvā sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā, buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ mahārahehi vatthehi acchādetvā, dutiyasāvakabhāvāya paṇidhānaṃ akāsi. Satthāpissa anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā vuttanayena byākaritvā bhattānumodanaṃ katvā pakkāmi. Sirivaḍḍho haṭṭhapahaṭṭho yāvajīvaṃ kusalakammaṃ katvā dutiyacittavāre kāmāvacaradevaloke nibbatti. Saradatāpaso cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmaloke nibbatti.

    తతో పట్ఠాయ నేసం ఉభిన్నమ్పి అన్తరాకమ్మం న కథితం. అమ్హాకం పన భగవతో ఉప్పత్తితో పురేతరమేవ సరదతాపసో రాజగహస్స అవిదూరే ఉపతిస్సగామే రూపసారియా బ్రాహ్మణియా కుచ్ఛిమ్హి పటిసన్ధిం గణ్హి. తందివసమేవస్స సహాయోపి రాజగహస్సేవ అవిదూరే కోలితగామే మోగ్గలియా బ్రాహ్మణియా కుచ్ఛిమ్హి పటిసన్ధిం గణ్హి. తాని కిర ద్వేపి కులాని యావ సత్తమా కులపరివట్టా ఆబద్ధపటిబద్ధసహాయకానేవ. తేసం ద్విన్నం ఏకదివసమేవ గబ్భపరిహారమదంసు. దసమాసచ్చయేన జాతానమ్పి తేసం ఛసట్ఠి ధాతియో ఉపట్ఠాపేసుం, నామగ్గహణదివసే రూపసారిబ్రాహ్మణియా పుత్తస్స ఉపతిస్సగామే జేట్ఠకులస్స పుత్తత్తా ఉపతిస్సోతి నామం అకంసు. ఇతరస్స కోలితగామే జేట్ఠకులస్స పుత్తత్తా కోలితోతి నామం అకంసు. తే ఉభోపి మహతా పరివారేన వడ్ఢన్తా వుద్ధిమన్వాయ సబ్బసిప్పానం పారం అగమంసు.

    Tato paṭṭhāya nesaṃ ubhinnampi antarākammaṃ na kathitaṃ. Amhākaṃ pana bhagavato uppattito puretarameva saradatāpaso rājagahassa avidūre upatissagāme rūpasāriyā brāhmaṇiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Taṃdivasamevassa sahāyopi rājagahasseva avidūre kolitagāme moggaliyā brāhmaṇiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Tāni kira dvepi kulāni yāva sattamā kulaparivaṭṭā ābaddhapaṭibaddhasahāyakāneva. Tesaṃ dvinnaṃ ekadivasameva gabbhaparihāramadaṃsu. Dasamāsaccayena jātānampi tesaṃ chasaṭṭhi dhātiyo upaṭṭhāpesuṃ, nāmaggahaṇadivase rūpasāribrāhmaṇiyā puttassa upatissagāme jeṭṭhakulassa puttattā upatissoti nāmaṃ akaṃsu. Itarassa kolitagāme jeṭṭhakulassa puttattā kolitoti nāmaṃ akaṃsu. Te ubhopi mahatā parivārena vaḍḍhantā vuddhimanvāya sabbasippānaṃ pāraṃ agamaṃsu.

    అథేకదివసం తే రాజగహే గిరగ్గసమజ్జం పస్సన్తా మహాజనం సన్నిపతితం దిస్వా ఞాణస్స పరిపాకగతత్తా యోనిసో ఉమ్ముజ్జన్తా ‘‘సబ్బేపిమే ఓరం వస్ససతానం మచ్చుముఖే పతిస్సన్తీ’’తి సంవేగం పటిలభిత్వా ‘‘అమ్హేహి మోక్ఖధమ్మో పరియేసితబ్బో, తఞ్చ పరియేసన్తేహి ఏకం పబ్బజ్జం లద్ధుం వట్టతీ’’తి నిచ్ఛయం కత్వా పఞ్చహి మాణవకసతేహి సద్ధిం సఞ్చయస్స పరిబ్బాజకస్స సన్తికే పబ్బజింసు. తేసం పబ్బజితకాలతో పట్ఠాయ సఞ్చయో లాభగ్గయసగ్గప్పత్తో అహోసి . తే కతిపాహేనేవ సబ్బం సఞ్చయస్స సమయం పరిగ్గణ్హిత్వా తత్థ సారం అదిస్వా తతో నిక్ఖమిత్వా తత్థ తత్థ తే తే పణ్డితసమ్మతే సమణబ్రాహ్మణే పఞ్హం పుచ్ఛన్తి, తే తేహి పుట్ఠా నేవ సమ్పాయన్తి, అఞ్ఞదత్థు తేయేవ తేసం పఞ్హం విస్సజ్జేన్తి. ఏవం తే మోక్ఖం పరియేసన్తా కతికం అకంసు – ‘‘అమ్హేసు యో పఠమం అమతం అధిగచ్ఛతి, సో ఇతరస్స ఆరోచేతూ’’తి.

    Athekadivasaṃ te rājagahe giraggasamajjaṃ passantā mahājanaṃ sannipatitaṃ disvā ñāṇassa paripākagatattā yoniso ummujjantā ‘‘sabbepime oraṃ vassasatānaṃ maccumukhe patissantī’’ti saṃvegaṃ paṭilabhitvā ‘‘amhehi mokkhadhammo pariyesitabbo, tañca pariyesantehi ekaṃ pabbajjaṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti nicchayaṃ katvā pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ sañcayassa paribbājakassa santike pabbajiṃsu. Tesaṃ pabbajitakālato paṭṭhāya sañcayo lābhaggayasaggappatto ahosi . Te katipāheneva sabbaṃ sañcayassa samayaṃ pariggaṇhitvā tattha sāraṃ adisvā tato nikkhamitvā tattha tattha te te paṇḍitasammate samaṇabrāhmaṇe pañhaṃ pucchanti, te tehi puṭṭhā neva sampāyanti, aññadatthu teyeva tesaṃ pañhaṃ vissajjenti. Evaṃ te mokkhaṃ pariyesantā katikaṃ akaṃsu – ‘‘amhesu yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati, so itarassa ārocetū’’ti.

    తేన చ సమయేన అమ్హాకం సత్థరి పఠమాభిసమ్బోధిం పత్వా పవత్తితవరధమ్మచక్కే అనుపుబ్బేన ఉరువేలకస్సపాదికే సహస్సజటిలే దమేత్వా రాజగహే విహరన్తే ఏకదివసం ఉపతిస్సో పరిబ్బాజకో పరిబ్బాజకారామం గచ్ఛన్తో ఆయస్మన్తం అస్సజిత్థేరం రాజగహే పిణ్డాయ చరన్తం దిస్వా ‘‘న మయా ఏవరూపో ఆకప్పసమ్పన్నో పబ్బజితో దిట్ఠపుబ్బో, సన్తధమ్మేన నామ ఏత్థ భవితబ్బ’’న్తి సఞ్జాతప్పసాదో పఞ్హం పుచ్ఛితుం ఆయస్మన్తం ఉదిక్ఖన్తో పిట్ఠితో పిట్ఠితో అనుబన్ధి. థేరోపి లద్ధపిణ్డపాతో పరిభుఞ్జితుం పతిరూపం ఓకాసం గతో. పరిబ్బాజకో అత్తనో పరిబ్బాజకపీఠం పఞ్ఞాపేత్వా అదాసి. భత్తకిచ్చపరియోసానే చస్స అత్తనో కుణ్డికాయ ఉదకం అదాసి.

    Tena ca samayena amhākaṃ satthari paṭhamābhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakke anupubbena uruvelakassapādike sahassajaṭile dametvā rājagahe viharante ekadivasaṃ upatisso paribbājako paribbājakārāmaṃ gacchanto āyasmantaṃ assajittheraṃ rājagahe piṇḍāya carantaṃ disvā ‘‘na mayā evarūpo ākappasampanno pabbajito diṭṭhapubbo, santadhammena nāma ettha bhavitabba’’nti sañjātappasādo pañhaṃ pucchituṃ āyasmantaṃ udikkhanto piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Theropi laddhapiṇḍapāto paribhuñjituṃ patirūpaṃ okāsaṃ gato. Paribbājako attano paribbājakapīṭhaṃ paññāpetvā adāsi. Bhattakiccapariyosāne cassa attano kuṇḍikāya udakaṃ adāsi.

    ఏవం సో ఆచరియవత్తం కత్వా కతభత్తకిచ్చేన థేరేన సద్ధిం పటిసన్థారం కత్వా ‘‘కో వా తే సత్థా, కస్స వా త్వం ధమ్మం రోచేసీ’’తి పుచ్ఛి. థేరో సమ్మాసమ్బుద్ధం అపదిసి. పున తేన ‘‘కింవాదీ పనాయస్మతో సత్థా’’తి పుట్ఠో ‘‘ఇమస్స సాసనస్స గమ్భీరతం దస్సేస్సామీ’’తి అత్తనో నవకభావం పవేదేత్వా సఙ్ఖేపవసేన చస్స సాసనధమ్మం కథేన్తో ‘‘యే ధమ్మా హేతుప్పభవా’’తి (మహావ॰ ౬౦; అప॰ థేర ౧.౧.౨౮౬; పేటకో॰ ౯) గాథమాహ. పరిబ్బాజకో పఠమపదద్వయమేవ సుత్వా సహస్సనయసమ్పన్నే సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠాసి, ఇతరం పదద్వయం సోతాపన్నకాలే నిట్ఠాసి. గాథాపరియోసానే పన సోతాపన్నో హుత్వా ఉపరి విసేసే అప్పవత్తేన్తే ‘‘భవిస్సతి ఏత్థ కారణ’’న్తి సల్లక్ఖేత్వా థేరం ఆహ – ‘‘మా, భన్తే, ఉపరి ధమ్మదేసనం వడ్ఢయిత్థ, ఏత్తకమేవ హోతు, కహం అమ్హాకం సత్థా వసతీ’’తి? ‘‘వేళువనే’’తి. ‘‘భన్తే, తుమ్హే పురతో గచ్ఛథ, అహం మయ్హం సహాయకస్స కతపటిఞ్ఞం మోచేత్వా తం గహేత్వా ఆగమిస్సామీ’’తి పఞ్చపతిట్ఠితేన వన్దిత్వా తిక్ఖత్తుం పదక్ఖిణం కత్వా థేరం ఉయ్యోజేత్వా పరిబ్బాజకారామం అగమాసి.

    Evaṃ so ācariyavattaṃ katvā katabhattakiccena therena saddhiṃ paṭisanthāraṃ katvā ‘‘ko vā te satthā, kassa vā tvaṃ dhammaṃ rocesī’’ti pucchi. Thero sammāsambuddhaṃ apadisi. Puna tena ‘‘kiṃvādī panāyasmato satthā’’ti puṭṭho ‘‘imassa sāsanassa gambhīrataṃ dassessāmī’’ti attano navakabhāvaṃ pavedetvā saṅkhepavasena cassa sāsanadhammaṃ kathento ‘‘ye dhammā hetuppabhavā’’ti (mahāva. 60; apa. thera 1.1.286; peṭako. 9) gāthamāha. Paribbājako paṭhamapadadvayameva sutvā sahassanayasampanne sotāpattiphale patiṭṭhāsi, itaraṃ padadvayaṃ sotāpannakāle niṭṭhāsi. Gāthāpariyosāne pana sotāpanno hutvā upari visese appavattente ‘‘bhavissati ettha kāraṇa’’nti sallakkhetvā theraṃ āha – ‘‘mā, bhante, upari dhammadesanaṃ vaḍḍhayittha, ettakameva hotu, kahaṃ amhākaṃ satthā vasatī’’ti? ‘‘Veḷuvane’’ti. ‘‘Bhante, tumhe purato gacchatha, ahaṃ mayhaṃ sahāyakassa katapaṭiññaṃ mocetvā taṃ gahetvā āgamissāmī’’ti pañcapatiṭṭhitena vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā theraṃ uyyojetvā paribbājakārāmaṃ agamāsi.

    కోలితపరిబ్బాజకో తం దూరతోవ ఆగచ్ఛన్తం దిస్వా ‘‘ముఖవణ్ణో న అఞ్ఞదివసేసు వియ, అద్ధానేన అమతం అధిగతం భవిస్సతీ’’తి తేనేవస్స విసేసాధిగమం సమ్భావేత్వా అమతాధిగమం పుచ్ఛి. సోపిస్స ‘‘ఆమావుసో, అమతం అధిగత’’న్తి పటిజానిత్వా తమేవ గాథం అభాసి. గాథాపరియోసానే కోలితో సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహిత్వా ఆహ – ‘‘కహం నో సత్థా’’తి? ‘‘వేళువనే’’తి. ‘‘తేన హి, ఆవుసో, ఆయామ, సత్థారం పస్సిస్సామా’’తి. ఉపతిస్సో సబ్బకాలమ్పి ఆచరియపూజకోవ, తస్మా సఞ్చయస్స సన్తికం గన్త్వా సత్థు గుణే పకాసేత్వా తమ్పి సత్థు సన్తికం నేతుకామో అహోసి. సో లాభాసాపకతో అన్తేవాసికభావం అనిచ్ఛన్తో ‘‘న సక్కోమి చాటి హుత్వా ఉదకసిఞ్చనం హోతు’’న్తి పటిక్ఖిపి. తే అనేకేహి కారణేహి తం సఞ్ఞాపేతుం అసక్కోన్తా అత్తనో ఓవాదే వత్తమానేహి అడ్ఢతేయ్యసతేహి అన్తేవాసికేహి సద్ధిం వేళువనం అగమంసు. సత్థా తే దూరతోవ ఆగచ్ఛన్తే దిస్వా ‘‘ఏతం మే సావకయుగం భవిస్సతి అగ్గం భద్దయుగ’’న్తి వత్వా తేసం పరిసాయ చరియవసేన ధమ్మం దేసేత్వా అరహత్తే పతిట్ఠాపేత్వా ఏహిభిక్ఖుభావేన ఉపసమ్పదం అదాసి. యథా తేసం, ఏవం అగ్గసావకానమ్పి ఇద్ధిమయపత్తచీవరం ఆగతమేవ. ఉపరిమగ్గత్తయకిచ్చం పన న నిట్ఠాతి. కస్మా? సావకపారమీఞాణస్స మహన్తతాయ.

    Kolitaparibbājako taṃ dūratova āgacchantaṃ disvā ‘‘mukhavaṇṇo na aññadivasesu viya, addhānena amataṃ adhigataṃ bhavissatī’’ti tenevassa visesādhigamaṃ sambhāvetvā amatādhigamaṃ pucchi. Sopissa ‘‘āmāvuso, amataṃ adhigata’’nti paṭijānitvā tameva gāthaṃ abhāsi. Gāthāpariyosāne kolito sotāpattiphale patiṭṭhahitvā āha – ‘‘kahaṃ no satthā’’ti? ‘‘Veḷuvane’’ti. ‘‘Tena hi, āvuso, āyāma, satthāraṃ passissāmā’’ti. Upatisso sabbakālampi ācariyapūjakova, tasmā sañcayassa santikaṃ gantvā satthu guṇe pakāsetvā tampi satthu santikaṃ netukāmo ahosi. So lābhāsāpakato antevāsikabhāvaṃ anicchanto ‘‘na sakkomi cāṭi hutvā udakasiñcanaṃ hotu’’nti paṭikkhipi. Te anekehi kāraṇehi taṃ saññāpetuṃ asakkontā attano ovāde vattamānehi aḍḍhateyyasatehi antevāsikehi saddhiṃ veḷuvanaṃ agamaṃsu. Satthā te dūratova āgacchante disvā ‘‘etaṃ me sāvakayugaṃ bhavissati aggaṃ bhaddayuga’’nti vatvā tesaṃ parisāya cariyavasena dhammaṃ desetvā arahatte patiṭṭhāpetvā ehibhikkhubhāvena upasampadaṃ adāsi. Yathā tesaṃ, evaṃ aggasāvakānampi iddhimayapattacīvaraṃ āgatameva. Uparimaggattayakiccaṃ pana na niṭṭhāti. Kasmā? Sāvakapāramīñāṇassa mahantatāya.

    తేసు ఆయస్మా మహామోగ్గల్లానో పబ్బజితదివసతో సత్తమే దివసే మగధరట్ఠే కల్లవాలగామే సమణధమ్మం కరోన్తో థినమిద్ధే ఓక్కన్తే సత్థారా సంవేజితో థినమిద్ధం వినోదేత్వా ధాతుకమ్మట్ఠానం (అ॰ ని॰ ౭.౬౧) సుణన్తో ఏవ ఉపరిమగ్గత్తయం అధిగన్త్వా సావకపారమీఞాణస్స మత్థకం పాపుణి. ఆయస్మా సారిపుత్తో పబ్బజితదివసతో అడ్ఢమాసం అతిక్కమిత్వా సత్థారా సద్ధిం రాజగహే సూకరఖతలేణే విహరన్తో అత్తనో భాగినేయ్యస్స దీఘనఖపరిబ్బాజకస్స వేదనాపరిగ్గహసుత్తన్తే (మ॰ ని॰ ౨.౨౦౧ ఆదయో) దేసియమానే దేసనానుసారేన ఞాణం పేసేత్వా పరస్స వడ్ఢితం భత్తం భుఞ్జన్తో వియ సావకపారమీఞాణస్స మత్థకం పాపుణి. ఇతి ద్విన్నమ్పి అగ్గసావకానం సత్థు సమీపే ఏవ సావకపారమీఞాణం మత్థకం పత్తం. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧.౧౪౧-౩౭౪) –

    Tesu āyasmā mahāmoggallāno pabbajitadivasato sattame divase magadharaṭṭhe kallavālagāme samaṇadhammaṃ karonto thinamiddhe okkante satthārā saṃvejito thinamiddhaṃ vinodetvā dhātukammaṭṭhānaṃ (a. ni. 7.61) suṇanto eva uparimaggattayaṃ adhigantvā sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ pāpuṇi. Āyasmā sāriputto pabbajitadivasato aḍḍhamāsaṃ atikkamitvā satthārā saddhiṃ rājagahe sūkarakhataleṇe viharanto attano bhāgineyyassa dīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasuttante (ma. ni. 2.201 ādayo) desiyamāne desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā parassa vaḍḍhitaṃ bhattaṃ bhuñjanto viya sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ pāpuṇi. Iti dvinnampi aggasāvakānaṃ satthu samīpe eva sāvakapāramīñāṇaṃ matthakaṃ pattaṃ. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.1.141-374) –

    ‘‘హిమవన్తస్స అవిదూరే, లమ్బకో నామ పబ్బతో;

    ‘‘Himavantassa avidūre, lambako nāma pabbato;

    అస్సమో సుకతో మయ్హం, పణ్ణసాలా సుమాపితా.

    Assamo sukato mayhaṃ, paṇṇasālā sumāpitā.

    ‘‘ఉత్తానకూలా నదికా, సుపతిత్థా మనోరమా;

    ‘‘Uttānakūlā nadikā, supatitthā manoramā;

    సుసుద్ధపులినాకిణ్ణా, అవిదూరే మమస్సమం.

    Susuddhapulinākiṇṇā, avidūre mamassamaṃ.

    ‘‘అసక్ఖరా అపబ్భారా, సాదు అప్పటిగన్ధికా;

    ‘‘Asakkharā apabbhārā, sādu appaṭigandhikā;

    సన్దతీ నదికా తత్థ, సోభయన్తా మమస్సమం.

    Sandatī nadikā tattha, sobhayantā mamassamaṃ.

    ‘‘కుమ్భీలా మకరా చేత్థ, సుసుమారా చ కచ్ఛపా;

    ‘‘Kumbhīlā makarā cettha, susumārā ca kacchapā;

    చరన్తి నదియా తత్థ, సోభయన్తా మమస్సమం.

    Caranti nadiyā tattha, sobhayantā mamassamaṃ.

    ‘‘పాఠీనా పావుసా మచ్ఛా, బలజా ముఞ్జరోహితా;

    ‘‘Pāṭhīnā pāvusā macchā, balajā muñjarohitā;

    వగ్గళా పపతాయన్తా, సోభయన్తి మమస్సమం.

    Vaggaḷā papatāyantā, sobhayanti mamassamaṃ.

    ‘‘ఉభో కూలేసు నదియా, పుప్ఫినో ఫలినో దుమా;

    ‘‘Ubho kūlesu nadiyā, pupphino phalino dumā;

    ఉభతో అభిలమ్బన్తా, సోభయన్తి మమస్సమం.

    Ubhato abhilambantā, sobhayanti mamassamaṃ.

    ‘‘అమ్బా సాలా చ తిలకా, పాటలీ సిన్దువారకా;

    ‘‘Ambā sālā ca tilakā, pāṭalī sinduvārakā;

    దిబ్బగన్ధా సమ్పవన్తి, పుప్ఫితా మమ అస్సమే.

    Dibbagandhā sampavanti, pupphitā mama assame.

    ‘‘చమ్మకా సళలా నీపా, నాగపున్నాగకేతకా;

    ‘‘Cammakā saḷalā nīpā, nāgapunnāgaketakā;

    దిబ్బగన్ధా సమ్పవన్తి, పుప్ఫితా మమ అస్సమే.

    Dibbagandhā sampavanti, pupphitā mama assame.

    ‘‘అతిముత్తా అసోకా చ, భగినీమాలా చ పుప్ఫితా;

    ‘‘Atimuttā asokā ca, bhaginīmālā ca pupphitā;

    అఙ్కోలా బిమ్బిజాలా చ, పుప్ఫితా మమ అస్సమే.

    Aṅkolā bimbijālā ca, pupphitā mama assame.

    ‘‘కేతకా కన్దలి చేవ, గోధుకా తిణసూలికా;

    ‘‘Ketakā kandali ceva, godhukā tiṇasūlikā;

    దిబ్బగన్ధం సమ్పవన్తా, సోభయన్తి మమస్సమం.

    Dibbagandhaṃ sampavantā, sobhayanti mamassamaṃ.

    ‘‘కణికారా కణ్ణికా చ, అసనా అజ్జునా బహూ;

    ‘‘Kaṇikārā kaṇṇikā ca, asanā ajjunā bahū;

    దిబ్బగన్ధం సమ్పవన్తా, సోభయన్తి మమస్సమం.

    Dibbagandhaṃ sampavantā, sobhayanti mamassamaṃ.

    ‘‘పున్నాగా గిరిపున్నాగా, కోవిళారా చ పుప్ఫితా;

    ‘‘Punnāgā giripunnāgā, koviḷārā ca pupphitā;

    దిబ్బగన్ధం సమ్పవన్తా, సోభయన్తి మమస్సమం.

    Dibbagandhaṃ sampavantā, sobhayanti mamassamaṃ.

    ‘‘ఉద్దాలకా చ కుటజా, కదమ్బా వకులా బహూ;

    ‘‘Uddālakā ca kuṭajā, kadambā vakulā bahū;

    దిబ్బగన్ధం సమ్పవన్తా, సోభయన్తి మమస్సమం.

    Dibbagandhaṃ sampavantā, sobhayanti mamassamaṃ.

    ‘‘ఆళకా ఇసిముగ్గా చ, కదలిమాతులుఙ్గియో;

    ‘‘Āḷakā isimuggā ca, kadalimātuluṅgiyo;

    గన్ధోదకేన సంవడ్ఢా, ఫలాని ధారయన్తి తే.

    Gandhodakena saṃvaḍḍhā, phalāni dhārayanti te.

    ‘‘అఞ్ఞే పుప్ఫన్తి పదుమా, అఞ్ఞే జాయన్తి కేసరీ;

    ‘‘Aññe pupphanti padumā, aññe jāyanti kesarī;

    అఞ్ఞే ఓపుప్ఫా పదుమా, పుప్ఫితా తళాకే తదా.

    Aññe opupphā padumā, pupphitā taḷāke tadā.

    ‘‘గబ్భం గణ్హన్తి పదుమా, నిద్ధావన్తి ముళాలియో;

    ‘‘Gabbhaṃ gaṇhanti padumā, niddhāvanti muḷāliyo;

    సిఙ్ఘాటిపత్తమాకిణ్ణా, సోభన్తి తళాకే తదా.

    Siṅghāṭipattamākiṇṇā, sobhanti taḷāke tadā.

    ‘‘నయితా అమ్బగన్ధీ చ, ఉత్తలీ బన్ధుజీవకా;

    ‘‘Nayitā ambagandhī ca, uttalī bandhujīvakā;

    దిబ్బగన్ధా సమ్పవన్తి, పుప్ఫితా తళాకే తదా.

    Dibbagandhā sampavanti, pupphitā taḷāke tadā.

    ‘‘పాఠీనా పావుసా మచ్ఛా, బలజా ముఞ్జరోహితా;

    ‘‘Pāṭhīnā pāvusā macchā, balajā muñjarohitā;

    సంగులా మగ్గురా చేవ, వసన్తి తళాకే తదా.

    Saṃgulā maggurā ceva, vasanti taḷāke tadā.

    ‘‘కుమ్భీలా సుసుమారా చ, తన్తిగాహా చ రక్ఖసా;

    ‘‘Kumbhīlā susumārā ca, tantigāhā ca rakkhasā;

    ఓగుహా అజగరా చ, వసన్తి తళాకే తదా.

    Oguhā ajagarā ca, vasanti taḷāke tadā.

    ‘‘పారేవతా రవిహంసా, చక్కవాకా నదీచరా;

    ‘‘Pārevatā ravihaṃsā, cakkavākā nadīcarā;

    కోకిలా సుకసాళికా, ఉపజీవన్తి తం సరం.

    Kokilā sukasāḷikā, upajīvanti taṃ saraṃ.

    ‘‘కుకుత్థకా కుళీరకా, వనే పోక్ఖరసాతకా;

    ‘‘Kukutthakā kuḷīrakā, vane pokkharasātakā;

    దిన్దిభా సువపోతా చ, ఉపజీవన్తి తం సరం.

    Dindibhā suvapotā ca, upajīvanti taṃ saraṃ.

    ‘‘హంసా కోఞ్చా మయూరా చ, కోకిలా తమ్బచూళకా;

    ‘‘Haṃsā koñcā mayūrā ca, kokilā tambacūḷakā;

    పమ్పకా జీవంజీవా చ, ఉపజీవన్తి తం సరం.

    Pampakā jīvaṃjīvā ca, upajīvanti taṃ saraṃ.

    ‘‘కోసికా పోట్ఠసీసా చ, కురరా సేనకా బహూ;

    ‘‘Kosikā poṭṭhasīsā ca, kurarā senakā bahū;

    మహాకాళా చ సకుణా, ఉపజీవన్తి తం సరం.

    Mahākāḷā ca sakuṇā, upajīvanti taṃ saraṃ.

    ‘‘పసదా చ వరాహా చ, చమరా గణ్డకా బహూ;

    ‘‘Pasadā ca varāhā ca, camarā gaṇḍakā bahū;

    రోహిచ్చా సుకపోతా చ, ఉపజీవన్తి తం సరం.

    Rohiccā sukapotā ca, upajīvanti taṃ saraṃ.

    ‘‘సీహబ్యగ్ఘా చ దీపీ చ, అచ్ఛకోకతరచ్ఛకా;

    ‘‘Sīhabyagghā ca dīpī ca, acchakokataracchakā;

    తిధా పభిన్నమాతఙ్గా, ఉపజీవన్తి తం సరం.

    Tidhā pabhinnamātaṅgā, upajīvanti taṃ saraṃ.

    ‘‘కిన్నరా వానరా చేవ, అథోపి వనకమ్మికా;

    ‘‘Kinnarā vānarā ceva, athopi vanakammikā;

    చేతా చ లుద్దకా చేవ, ఉపజీవన్తి తం సరం.

    Cetā ca luddakā ceva, upajīvanti taṃ saraṃ.

    ‘‘తిన్దుకాని పియాలాని, మధుకే కాసుమారియో;

    ‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;

    ధువం ఫలాని ధారేన్తి, అవిదూరే మమస్సమం.

    Dhuvaṃ phalāni dhārenti, avidūre mamassamaṃ.

    ‘‘కోసమ్బా సళలా నిమ్బా, సాదుఫలసమాయుతా;

    ‘‘Kosambā saḷalā nimbā, sāduphalasamāyutā;

    ధువం ఫలాని ధారేన్తి, అవిదూరే మమస్సమం.

    Dhuvaṃ phalāni dhārenti, avidūre mamassamaṃ.

    ‘‘హరీతకా ఆమలకా, అమ్బజమ్బువిభీతకా;

    ‘‘Harītakā āmalakā, ambajambuvibhītakā;

    కోలా భల్లాతకా బిల్లా, ఫలాని ధారయన్తి తే.

    Kolā bhallātakā billā, phalāni dhārayanti te.

    ‘‘ఆలువా చ కళమ్బా చ, బిళాలీతక్కళాని చ;

    ‘‘Āluvā ca kaḷambā ca, biḷālītakkaḷāni ca;

    జీవకా సుతకా చేవ, బహుకా మమ అస్సమే.

    Jīvakā sutakā ceva, bahukā mama assame.

    ‘‘అస్సమస్సావిదూరమ్హి, తళాకాసుం సునిమ్మితా;

    ‘‘Assamassāvidūramhi, taḷākāsuṃ sunimmitā;

    అచ్ఛోదకా సీతజలా, సుపతిత్థా మనోరమా.

    Acchodakā sītajalā, supatitthā manoramā.

    ‘‘పదుముప్పలసఞ్ఛన్నా, పుణ్డరీకసమాయుతా;

    ‘‘Padumuppalasañchannā, puṇḍarīkasamāyutā;

    మన్దాలకేహి సఞ్ఛన్నా, దిబ్బగన్ధోపవాయతి.

    Mandālakehi sañchannā, dibbagandhopavāyati.

    ‘‘ఏవం సబ్బఙ్గసమ్పన్నే, పుప్ఫితే ఫలితే వనే;

    ‘‘Evaṃ sabbaṅgasampanne, pupphite phalite vane;

    సుకతే అస్సమే రమ్మే, విహరామి అహం తదా.

    Sukate assame ramme, viharāmi ahaṃ tadā.

    ‘‘సీలవా వతసమ్పన్నో, ఝాయీ ఝానరతో సదా;

    ‘‘Sīlavā vatasampanno, jhāyī jhānarato sadā;

    పఞ్చాభిఞ్ఞాబలప్పత్తో, సురుచి నామ తాపసో.

    Pañcābhiññābalappatto, suruci nāma tāpaso.

    ‘‘చతువీససహస్సాని, సిస్సా మయ్హం ఉపట్ఠహుం;

    ‘‘Catuvīsasahassāni, sissā mayhaṃ upaṭṭhahuṃ;

    సబ్బే మం బ్రాహ్మణా ఏతే, జాతిమన్తో యసస్సినో.

    Sabbe maṃ brāhmaṇā ete, jātimanto yasassino.

    ‘‘లక్ఖణే ఇతిహాసే చ, సనిఘణ్డుసకేటుభే;

    ‘‘Lakkhaṇe itihāse ca, sanighaṇḍusakeṭubhe;

    పదకా వేయ్యాకరణా, సధమ్మే పారమిం గతా.

    Padakā veyyākaraṇā, sadhamme pāramiṃ gatā.

    ‘‘ఉప్పాతేసు నిమిత్తేసు, లక్ఖణేసు చ కోవిదా;

    ‘‘Uppātesu nimittesu, lakkhaṇesu ca kovidā;

    పథబ్యా భూమన్తలిక్ఖే, మమ సిస్సా సుసిక్ఖితా.

    Pathabyā bhūmantalikkhe, mama sissā susikkhitā.

    ‘‘అప్పిచ్ఛా నిపకా ఏతే, అప్పాహారా అలోలుపా;

    ‘‘Appicchā nipakā ete, appāhārā alolupā;

    లాభాలాభేన సన్తుట్ఠా, పరివారేన్తి మం సదా.

    Lābhālābhena santuṭṭhā, parivārenti maṃ sadā.

    ‘‘ఝాయీ ఝానరతా ధీరా, సన్తచిత్తా సమాహితా;

    ‘‘Jhāyī jhānaratā dhīrā, santacittā samāhitā;

    ఆకిఞ్చఞ్ఞం పత్థయన్తా, పరివారేన్తి మం సదా.

    Ākiñcaññaṃ patthayantā, parivārenti maṃ sadā.

    ‘‘అభిఞ్ఞాపారమిప్పత్తా, పేత్తికే గోచరే రతా;

    ‘‘Abhiññāpāramippattā, pettike gocare ratā;

    అన్తలిక్ఖచరా ధీరా, పరివారేన్తి మం సదా.

    Antalikkhacarā dhīrā, parivārenti maṃ sadā.

    ‘‘సంవుతా ఛసు ద్వారేసు, అనేజా రక్ఖితిన్ద్రియా;

    ‘‘Saṃvutā chasu dvāresu, anejā rakkhitindriyā;

    అసంసట్ఠా చ తే ధీరా, మమ సిస్సా దురాసదా.

    Asaṃsaṭṭhā ca te dhīrā, mama sissā durāsadā.

    ‘‘పల్లఙ్కేన నిసజ్జాయ, ఠానచఙ్కమనేన చ;

    ‘‘Pallaṅkena nisajjāya, ṭhānacaṅkamanena ca;

    వీతినామేన్తి తే రత్తిం, మమ సిస్సా దురాసదా.

    Vītināmenti te rattiṃ, mama sissā durāsadā.

    ‘‘రజ్జనీయే న రజ్జన్తి, దుస్సనీయే న దుస్సరే;

    ‘‘Rajjanīye na rajjanti, dussanīye na dussare;

    మోహనీయే న ముయ్హన్తి, మమ సిస్సా దురాసదా.

    Mohanīye na muyhanti, mama sissā durāsadā.

    ‘‘ఇద్ధిం వీమంసమానా తే, వత్తన్తి నిచ్చకాలికం;

    ‘‘Iddhiṃ vīmaṃsamānā te, vattanti niccakālikaṃ;

    పథవిం తే పకమ్పేన్తి, సారబ్భేన దురాసదా.

    Pathaviṃ te pakampenti, sārabbhena durāsadā.

    ‘‘కీళమానా చ తే సిస్సా, కీళన్తి ఝానకీళితం.

    ‘‘Kīḷamānā ca te sissā, kīḷanti jhānakīḷitaṃ.

    జమ్బుతో ఫలమానేన్తి, మమ సిస్సా దురాసదా.

    Jambuto phalamānenti, mama sissā durāsadā.

    ‘‘అఞ్ఞే గచ్ఛన్తి గోయానం, అఞ్ఞే పుబ్బవిదేహకం;

    ‘‘Aññe gacchanti goyānaṃ, aññe pubbavidehakaṃ;

    అఞ్ఞే చ ఉత్తరకురుం, ఏసనాయ దురాసదా.

    Aññe ca uttarakuruṃ, esanāya durāsadā.

    ‘‘పురతో పేసేన్తి ఖారిం, పచ్ఛతో చ వజన్తి తే;

    ‘‘Purato pesenti khāriṃ, pacchato ca vajanti te;

    చతువీససహస్సేహి, ఛాదితం హోతి అమ్బరం.

    Catuvīsasahassehi, chāditaṃ hoti ambaraṃ.

    ‘‘అగ్గిపాకీ అనగ్గీ చ, దన్తోదుక్ఖలికాపి చ;

    ‘‘Aggipākī anaggī ca, dantodukkhalikāpi ca;

    అస్మేన కోట్టితా కేచి, పవత్తఫలభోజనా.

    Asmena koṭṭitā keci, pavattaphalabhojanā.

    ‘‘ఉదకోరోహణా కేచి, సాయం పాతో సుచీరతా;

    ‘‘Udakorohaṇā keci, sāyaṃ pāto sucīratā;

    తోయాభిసేచనకరా, మమ సిస్సా దురాసదా.

    Toyābhisecanakarā, mama sissā durāsadā.

    ‘‘పరూళ్హకచ్ఛనఖలోమా, పఙ్కదన్తా రజస్సిరా;

    ‘‘Parūḷhakacchanakhalomā, paṅkadantā rajassirā;

    గన్ధితా సీలగన్ధేన, మమ సిస్సా దురాసదా.

    Gandhitā sīlagandhena, mama sissā durāsadā.

    ‘‘పాతోవ సన్నిపతిత్వా, జటిలా ఉగ్గతాపనా;

    ‘‘Pātova sannipatitvā, jaṭilā uggatāpanā;

    లాభాలాభం పకిత్తేత్వా, గచ్ఛన్తి అమ్బరే తదా.

    Lābhālābhaṃ pakittetvā, gacchanti ambare tadā.

    ‘‘ఏతేసం పక్కమన్తానం, మహాసద్దో పవత్తతి;

    ‘‘Etesaṃ pakkamantānaṃ, mahāsaddo pavattati;

    అజినచమ్మసద్దేన, ముదితా హోన్తి దేవతా.

    Ajinacammasaddena, muditā honti devatā.

    ‘‘దిసోదిసం పక్కమన్తి, అన్తలిక్ఖచరా ఇసీ;

    ‘‘Disodisaṃ pakkamanti, antalikkhacarā isī;

    సకే బలేనుపత్థద్ధా, తే గచ్ఛన్తి యదిచ్ఛకం.

    Sake balenupatthaddhā, te gacchanti yadicchakaṃ.

    ‘‘పథవీకమ్పకా ఏతే, సబ్బేవ నభచారినో;

    ‘‘Pathavīkampakā ete, sabbeva nabhacārino;

    ఉగ్గతేజా దుప్పసహా, సాగరోవ అఖోభియా.

    Uggatejā duppasahā, sāgarova akhobhiyā.

    ‘‘ఠానచఙ్కమినో కేచి, కేచి నేసజ్జికా ఇసీ;

    ‘‘Ṭhānacaṅkamino keci, keci nesajjikā isī;

    పవత్తభోజనా కేచి, మమ సిస్సా దురాసదా.

    Pavattabhojanā keci, mama sissā durāsadā.

    ‘‘మేత్తావిహారినో ఏతే, హితేసీ సబ్బపాణినం;

    ‘‘Mettāvihārino ete, hitesī sabbapāṇinaṃ;

    అనత్తుక్కంసకా సబ్బే, న తే వమ్భేన్తి కస్సచి.

    Anattukkaṃsakā sabbe, na te vambhenti kassaci.

    ‘‘సీహరాజావసమ్భీతా, గజరాజావ థామవా;

    ‘‘Sīharājāvasambhītā, gajarājāva thāmavā;

    దురాసదా బ్యగ్ఘారివ, ఆగచ్ఛన్తి మమన్తికే.

    Durāsadā byagghāriva, āgacchanti mamantike.

    ‘‘విజ్జాధరా దేవతా చ, నాగగన్ధబ్బరక్ఖసా;

    ‘‘Vijjādharā devatā ca, nāgagandhabbarakkhasā;

    కుమ్భణ్డా దానవా గరుళా, ఉపజీవన్తి తం సరం.

    Kumbhaṇḍā dānavā garuḷā, upajīvanti taṃ saraṃ.

    ‘‘తే జటాఖారిభరితా, అజినుత్తరవాసనా;

    ‘‘Te jaṭākhāribharitā, ajinuttaravāsanā;

    అన్తలిక్ఖచరా సబ్బే, ఉపజీవన్తి తం సరం.

    Antalikkhacarā sabbe, upajīvanti taṃ saraṃ.

    ‘‘సదానుచ్ఛవికా ఏతే, అఞ్ఞమఞ్ఞం సగారవా;

    ‘‘Sadānucchavikā ete, aññamaññaṃ sagāravā;

    చతుబ్బీససహస్సానం, ఖిపితసద్దో న విజ్జతి.

    Catubbīsasahassānaṃ, khipitasaddo na vijjati.

    ‘‘పాదే పాదం నిక్ఖిపన్తా, అప్పసద్దా సుసంవుతా;

    ‘‘Pāde pādaṃ nikkhipantā, appasaddā susaṃvutā;

    ఉపసఙ్కమ్మ సబ్బేవ, సిరసా వన్దరే మమం.

    Upasaṅkamma sabbeva, sirasā vandare mamaṃ.

    ‘‘తేహి సిస్సేహి పరివుతో, సన్తేహి చ తపస్సిభి;

    ‘‘Tehi sissehi parivuto, santehi ca tapassibhi;

    వసామి అస్సమే తత్థ, ఝాయీ ఝానరతో అహం.

    Vasāmi assame tattha, jhāyī jhānarato ahaṃ.

    ‘‘ఇసీనం సీలగన్ధేన, పుప్ఫగన్ధేన చూభయం;

    ‘‘Isīnaṃ sīlagandhena, pupphagandhena cūbhayaṃ;

    ఫలీనం ఫలగన్ధేన, గన్ధితో హోతి అస్సమో.

    Phalīnaṃ phalagandhena, gandhito hoti assamo.

    ‘‘రత్తిన్దివం న జానామి, అరతి మే న విజ్జతి;

    ‘‘Rattindivaṃ na jānāmi, arati me na vijjati;

    సకే సిస్సే ఓవదన్తో, భియ్యో హాసం లభామహం.

    Sake sisse ovadanto, bhiyyo hāsaṃ labhāmahaṃ.

    ‘‘పుప్ఫానం పుప్ఫమానానం, ఫలానఞ్చ విపచ్చతం;

    ‘‘Pupphānaṃ pupphamānānaṃ, phalānañca vipaccataṃ;

    దిబ్బగన్ధా పవాయన్తి, సోభయన్తా మమస్సమం.

    Dibbagandhā pavāyanti, sobhayantā mamassamaṃ.

    ‘‘సమాధిమ్హా వుట్ఠహిత్వా, అతాపీ నిపకో అహం;

    ‘‘Samādhimhā vuṭṭhahitvā, atāpī nipako ahaṃ;

    ఖారిభారం గహేత్వాన, వనం అజ్ఝోగహిం అహం.

    Khāribhāraṃ gahetvāna, vanaṃ ajjhogahiṃ ahaṃ.

    ‘‘ఉప్పాతే సుపినే చాపి, లక్ఖణేసు సుసిక్ఖితో;

    ‘‘Uppāte supine cāpi, lakkhaṇesu susikkhito;

    పవత్తమానం మన్తపదం, ధారయామి అహం తదా.

    Pavattamānaṃ mantapadaṃ, dhārayāmi ahaṃ tadā.

    ‘‘అనోమదస్సీ భగవా, లోకజేట్ఠో నరాసభో;

    ‘‘Anomadassī bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;

    వివేకకామో సమ్బుద్ధో, హిమవన్తముపాగమి.

    Vivekakāmo sambuddho, himavantamupāgami.

    ‘‘అజ్ఝోగాహేత్వా హిమవన్తం, అగ్గో కారుణికో ముని;

    ‘‘Ajjhogāhetvā himavantaṃ, aggo kāruṇiko muni;

    పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వాన, నిసీది పురిసుత్తమో.

    Pallaṅkaṃ ābhujitvāna, nisīdi purisuttamo.

    ‘‘తమద్దసాహం సమ్బుద్ధం, సప్పభాసం మనోరమం;

    ‘‘Tamaddasāhaṃ sambuddhaṃ, sappabhāsaṃ manoramaṃ;

    ఇన్దీవరంవ జలితం, ఆదిత్తంవ హుతాసనం.

    Indīvaraṃva jalitaṃ, ādittaṃva hutāsanaṃ.

    ‘‘జలన్తం దీపరుక్ఖంవ, విజ్జుతం గగనే యథా;

    ‘‘Jalantaṃ dīparukkhaṃva, vijjutaṃ gagane yathā;

    సుఫుల్లం సాలరాజంవ, అద్దసం లోకనాయకం.

    Suphullaṃ sālarājaṃva, addasaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘అయం నాగో మహావీరో, దుక్ఖస్సన్తకరో ముని;

    ‘‘Ayaṃ nāgo mahāvīro, dukkhassantakaro muni;

    ఇమం దస్సనమాగమ్మ, సబ్బదుక్ఖా పముచ్చరే.

    Imaṃ dassanamāgamma, sabbadukkhā pamuccare.

    ‘‘దిస్వానాహం దేవదేవం, లక్ఖణం ఉపధారయిం;

    ‘‘Disvānāhaṃ devadevaṃ, lakkhaṇaṃ upadhārayiṃ;

    బుద్ధో ను ఖో న వా బుద్ధో, హన్ద పస్సామి చక్ఖుమం.

    Buddho nu kho na vā buddho, handa passāmi cakkhumaṃ.

    ‘‘సహస్సారాని చక్కాని, దిస్సన్తి చరణుత్తమే;

    ‘‘Sahassārāni cakkāni, dissanti caraṇuttame;

    లక్ఖణానిస్స దిస్వాన, నిట్ఠం గచ్ఛే తథాగతే.

    Lakkhaṇānissa disvāna, niṭṭhaṃ gacche tathāgate.

    ‘‘సమ్మజ్జనిం గహేత్వాన, సమ్మజ్జిత్వానహం తదా;

    ‘‘Sammajjaniṃ gahetvāna, sammajjitvānahaṃ tadā;

    అథ పుప్ఫే సమానేత్వా, బుద్ధసేట్ఠం అపూజయిం.

    Atha pupphe samānetvā, buddhaseṭṭhaṃ apūjayiṃ.

    ‘‘పూజయిత్వాన సమ్బుద్ధం, ఓఘతిణ్ణమనాసవం;

    ‘‘Pūjayitvāna sambuddhaṃ, oghatiṇṇamanāsavaṃ;

    ఏకంసం అజినం కత్వా, నమస్సిం లోకనాయకం.

    Ekaṃsaṃ ajinaṃ katvā, namassiṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘యేన ఞాణేన సమ్బుద్ధో, విహరతి అనాసవో;

    ‘‘Yena ñāṇena sambuddho, viharati anāsavo;

    తం ఞాణం కిత్తయిస్సామి, సుణాథ మమ భాసతో.

    Taṃ ñāṇaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.

    ‘‘సముద్ధరసిమం లోకం, సయమ్భూ అమితోదయ;

    ‘‘Samuddharasimaṃ lokaṃ, sayambhū amitodaya;

    తవ దస్సనమాగమ్మ, కఙ్ఖాసోతం తరన్తి తే.

    Tava dassanamāgamma, kaṅkhāsotaṃ taranti te.

    ‘‘తువం సత్థా చ కేతు చ, ధజో యూపో చ పాణినం;

    ‘‘Tuvaṃ satthā ca ketu ca, dhajo yūpo ca pāṇinaṃ;

    పరాయణో పతిట్ఠా చ, దీపో చ ద్విపదుత్తమో.

    Parāyaṇo patiṭṭhā ca, dīpo ca dvipaduttamo.

    ‘‘సక్కా సముద్దే ఉదకం, పమేతుం ఆళ్హకేన వా;

    ‘‘Sakkā samudde udakaṃ, pametuṃ āḷhakena vā;

    న త్వేవ తవ సబ్బఞ్ఞు, ఞాణం సక్కా పమేతవే.

    Na tveva tava sabbaññu, ñāṇaṃ sakkā pametave.

    ‘‘ధారేతుం పథవిం సక్కా, ఠపేత్వా తులమణ్డలే;

    ‘‘Dhāretuṃ pathaviṃ sakkā, ṭhapetvā tulamaṇḍale;

    న త్వేవ తవ సబ్బఞ్ఞు, ఞాణం సక్కా ధరేతవే.

    Na tveva tava sabbaññu, ñāṇaṃ sakkā dharetave.

    ‘‘ఆకాసో మినితుం సక్కా, రజ్జుయా అఙ్గులేన వా;

    ‘‘Ākāso minituṃ sakkā, rajjuyā aṅgulena vā;

    న త్వేవ తవ సబ్బఞ్ఞు, ఞాణం సక్కా పమేతవే.

    Na tveva tava sabbaññu, ñāṇaṃ sakkā pametave.

    ‘‘మహాసముద్దే ఉదకం, పథవిఞ్చాఖిలఞ్జహే;

    ‘‘Mahāsamudde udakaṃ, pathaviñcākhilañjahe;

    బుద్ధఞాణం ఉపాదాయ, ఉపమాతో న యుజ్జరే.

    Buddhañāṇaṃ upādāya, upamāto na yujjare.

    ‘‘సదేవకస్స లోకస్స, చిత్తం యేసం పవత్తతి;

    ‘‘Sadevakassa lokassa, cittaṃ yesaṃ pavattati;

    అన్తోజాలీకతా ఏతే, తవ ఞాణమ్హి చక్ఖుమ.

    Antojālīkatā ete, tava ñāṇamhi cakkhuma.

    ‘‘యేన ఞాణేన పత్తోసి, కేవలం బోధిముత్తమం;

    ‘‘Yena ñāṇena pattosi, kevalaṃ bodhimuttamaṃ;

    తేన ఞాణేన సబ్బఞ్ఞు, మద్దసీ పరతిత్థియే.

    Tena ñāṇena sabbaññu, maddasī paratitthiye.

    ‘‘ఇమా గాథా థవిత్వాన, సురుచి నామ తాపసో;

    ‘‘Imā gāthā thavitvāna, suruci nāma tāpaso;

    అజినం పత్థరిత్వాన, పథవియం నిసీది సో.

    Ajinaṃ pattharitvāna, pathaviyaṃ nisīdi so.

    ‘‘చుల్లాసీతిసహస్సాని , అజ్ఝోగాళ్హో మహణ్ణవే;

    ‘‘Cullāsītisahassāni , ajjhogāḷho mahaṇṇave;

    అచ్చుగ్గతో తావదేవ, గిరిరాజా పవుచ్చతి.

    Accuggato tāvadeva, girirājā pavuccati.

    ‘‘తావ అచ్చుగ్గతో నేరు, ఆయతో విత్థతో చ సో;

    ‘‘Tāva accuggato neru, āyato vitthato ca so;

    చుణ్ణితో అణుభేదేన, కోటిసతసహస్ససో.

    Cuṇṇito aṇubhedena, koṭisatasahassaso.

    ‘‘లక్ఖే ఠపియమానమ్హి, పరిక్ఖయమగచ్ఛథ;

    ‘‘Lakkhe ṭhapiyamānamhi, parikkhayamagacchatha;

    న త్వేవ తవ సబ్బఞ్ఞు, ఞాణం సక్కా పమేతవే.

    Na tveva tava sabbaññu, ñāṇaṃ sakkā pametave.

    ‘‘సుఖుమచ్ఛికేన జాలేన, ఉదకం యో పరిక్ఖిపే;

    ‘‘Sukhumacchikena jālena, udakaṃ yo parikkhipe;

    యే కేచి ఉదకే పాణా, అన్తోజాలీకతా సియుం.

    Ye keci udake pāṇā, antojālīkatā siyuṃ.

    ‘‘తథేవ హి మహావీర, యే కేచి పుథుతిత్థియా;

    ‘‘Tatheva hi mahāvīra, ye keci puthutitthiyā;

    దిట్ఠిగహనపక్ఖన్దా, పరామాసేన మోహితా.

    Diṭṭhigahanapakkhandā, parāmāsena mohitā.

    ‘‘తవ సుద్ధేన ఞాణేన, అనావరణదస్సినా;

    ‘‘Tava suddhena ñāṇena, anāvaraṇadassinā;

    అన్తోజాలీకతా ఏతే, ఞాణం తే నాతివత్తరే.

    Antojālīkatā ete, ñāṇaṃ te nātivattare.

    ‘‘భగవా తమ్హి సమయే, అనోమదస్సీ మహాయసో;

    ‘‘Bhagavā tamhi samaye, anomadassī mahāyaso;

    వుట్ఠహిత్వా సమాధిమ్హా, దిసం ఓలోకయీ జినో.

    Vuṭṭhahitvā samādhimhā, disaṃ olokayī jino.

    ‘‘అనోమదస్సిమునినో, నిసభో నామ సావకో;

    ‘‘Anomadassimunino, nisabho nāma sāvako;

    పరివుతో సతసహస్సేహి, సన్తచిత్తేహి తాదిభి.

    Parivuto satasahassehi, santacittehi tādibhi.

    ‘‘ఖీణాసవేహి సుద్ధేహి, ఛళభిఞ్ఞేహి ఝాయిభి;

    ‘‘Khīṇāsavehi suddhehi, chaḷabhiññehi jhāyibhi;

    చిత్తమఞ్ఞాయ బుద్ధస్స, ఉపేసి లోకనాయకం.

    Cittamaññāya buddhassa, upesi lokanāyakaṃ.

    ‘‘అన్తలిక్ఖే ఠితా తత్థ, పదక్ఖిణమకంసు తే;

    ‘‘Antalikkhe ṭhitā tattha, padakkhiṇamakaṃsu te;

    నమస్సన్తా పఞ్జలికా, ఓతరుం బుద్ధసన్తికే.

    Namassantā pañjalikā, otaruṃ buddhasantike.

    ‘‘అనోమదస్సీ భగవా, లోకజేట్ఠో నరాసభో;

    ‘‘Anomadassī bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;

    భిక్ఖుసఙ్ఘే నిసీదిత్వా, సితం పాతుకరీ జినో.

    Bhikkhusaṅghe nisīditvā, sitaṃ pātukarī jino.

    ‘‘వరుణో నాముపట్ఠాకో, అనోమదస్సిస్స సత్థునో;

    ‘‘Varuṇo nāmupaṭṭhāko, anomadassissa satthuno;

    ఏకంసం చీవరం కత్వా, అపుచ్ఛి లోకనాయకం.

    Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, apucchi lokanāyakaṃ.

    ‘‘కో ను ఖో భగవా హేతు, సితకమ్మస్స సత్థునో;

    ‘‘Ko nu kho bhagavā hetu, sitakammassa satthuno;

    న హి బుద్ధా అహేతూహి, సితం పాతుకరోన్తి తే.

    Na hi buddhā ahetūhi, sitaṃ pātukaronti te.

    ‘‘అనోమదస్సీ భగవా, లోకజేట్ఠో నరాసభో;

    ‘‘Anomadassī bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;

    భిక్ఖుమజ్ఝే నిసీదిత్వా, ఇమం గాథం అభాసథ.

    Bhikkhumajjhe nisīditvā, imaṃ gāthaṃ abhāsatha.

    ‘‘యో మం పుప్ఫేన పూజేసి, ఞాణఞ్చాపి అనుత్థవి;

    ‘‘Yo maṃ pupphena pūjesi, ñāṇañcāpi anutthavi;

    తమహం కిత్తయిస్సామి, సుణోథ మమ భాసతో.

    Tamahaṃ kittayissāmi, suṇotha mama bhāsato.

    ‘‘బుద్ధస్స గిరమఞ్ఞాయ, సబ్బే దేవా సమాగతా;

    ‘‘Buddhassa giramaññāya, sabbe devā samāgatā;

    సద్ధమ్మం సోతుకామా తే, సమ్బుద్ధముపసఙ్కముం.

    Saddhammaṃ sotukāmā te, sambuddhamupasaṅkamuṃ.

    ‘‘దససు లోకధాతూసు, దేవకాయా మహిద్ధికా;

    ‘‘Dasasu lokadhātūsu, devakāyā mahiddhikā;

    సద్ధమ్మం సోతుకామా తే, సమ్బుద్ధముపసఙ్కముం.

    Saddhammaṃ sotukāmā te, sambuddhamupasaṅkamuṃ.

    ‘‘హత్థీ అస్సా రథా పత్తీ, సేనా చ చతురఙ్గినీ;

    ‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā ca caturaṅginī;

    పరివారేస్సన్తిమం నిచ్చం, బుద్ధపూజాయిదం ఫలం.

    Parivāressantimaṃ niccaṃ, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘సట్ఠితూరియసహస్సాని, భేరియో సమలఙ్కతా;

    ‘‘Saṭṭhitūriyasahassāni, bheriyo samalaṅkatā;

    ఉపట్ఠిస్సన్తిమం నిచ్చం, బుద్ధపూజాయిదం ఫలం.

    Upaṭṭhissantimaṃ niccaṃ, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘సోళసిత్థిసహస్సాని, నారియో సమలఙ్కతా;

    ‘‘Soḷasitthisahassāni, nāriyo samalaṅkatā;

    విచిత్తవత్థాభరణా, ఆముత్తమణికుణ్డలా.

    Vicittavatthābharaṇā, āmuttamaṇikuṇḍalā.

    ‘‘అళారపమ్హా హసులా, సుసఞ్ఞా తనుమజ్ఝిమా;

    ‘‘Aḷārapamhā hasulā, susaññā tanumajjhimā;

    పరివారేస్సన్తిమం నిచ్చం, బుద్ధపూజాయిదం ఫలం.

    Parivāressantimaṃ niccaṃ, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘కప్పసతసహస్సాని, దేవలోకే రమిస్సతి;

    ‘‘Kappasatasahassāni, devaloke ramissati;

    సహస్సక్ఖత్తుం చక్కవత్తీ, రాజా రట్ఠే భవిస్సతి.

    Sahassakkhattuṃ cakkavattī, rājā raṭṭhe bhavissati.

    ‘‘సహస్సక్ఖత్తుం దేవిన్దో, దేవరజ్జం కరిస్సతి;

    ‘‘Sahassakkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissati;

    పదేసరజ్జం విపులం, గణనాతో అసఙ్ఖియం.

    Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ.

    ‘‘పచ్ఛిమే భవసమ్పత్తే, మనుస్సత్తం గమిస్సతి;

    ‘‘Pacchime bhavasampatte, manussattaṃ gamissati;

    బ్రాహ్మణీ సారియా నామ, ధారయిస్సతి కుచ్ఛినా.

    Brāhmaṇī sāriyā nāma, dhārayissati kucchinā.

    ‘‘మాతుయా నామగోత్తేన, పఞ్ఞాయిస్సతియం నరో;

    ‘‘Mātuyā nāmagottena, paññāyissatiyaṃ naro;

    సారిపుత్తోతి నామేన, తిక్ఖపఞ్ఞో భవిస్సతి.

    Sāriputtoti nāmena, tikkhapañño bhavissati.

    ‘‘అసీతికోటీ ఛడ్డేత్వా, పబ్బజిస్సతికిఞ్చనో;

    ‘‘Asītikoṭī chaḍḍetvā, pabbajissatikiñcano;

    గవేసన్తో సన్తిపదం, చరిస్సతి మహిం ఇమం.

    Gavesanto santipadaṃ, carissati mahiṃ imaṃ.

    ‘‘అపరిమేయ్యే ఇతో కప్పే, ఓక్కాకకులసమ్భవో;

    ‘‘Aparimeyye ito kappe, okkākakulasambhavo;

    గోతమో నామ గోత్తేన, సత్థా లోకే భవిస్సతి.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘తస్స ధమ్మేసు దాయాదో, ఓరసో ధమ్మనిమ్మితో;

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;

    సారిపుత్తోతి నామేన, హేస్సతి అగ్గసావకో.

    Sāriputtoti nāmena, hessati aggasāvako.

    ‘‘అయం భాగీరథీ గఙ్గా, హిమవన్తా పభావితా;

    ‘‘Ayaṃ bhāgīrathī gaṅgā, himavantā pabhāvitā;

    మహాసముద్దమప్పేతి, తప్పయన్తీ మహోదధిం.

    Mahāsamuddamappeti, tappayantī mahodadhiṃ.

    ‘‘తథేవాయం సారిపుత్తో, సకే తీసు విసారదో;

    ‘‘Tathevāyaṃ sāriputto, sake tīsu visārado;

    పఞ్ఞాయ పారమిం గన్త్వా, తప్పయిస్సతి పాణినే.

    Paññāya pāramiṃ gantvā, tappayissati pāṇine.

    ‘‘హిమవన్తముపాదాయ , సాగరఞ్చ మహోదధిం;

    ‘‘Himavantamupādāya , sāgarañca mahodadhiṃ;

    ఏత్థన్తరే యం పులినం, గణనాతో అసఙ్ఖియం.

    Etthantare yaṃ pulinaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ.

    ‘‘తమ్పి సక్కా అసేసేన, సఙ్ఖాతుం గణనా యథా;

    ‘‘Tampi sakkā asesena, saṅkhātuṃ gaṇanā yathā;

    న త్వేవ సారిపుత్తస్స, పఞ్ఞాయన్తో భవిస్సతి.

    Na tveva sāriputtassa, paññāyanto bhavissati.

    ‘‘లక్ఖే ఠపియమానమ్హి, ఖీయే గఙ్గాయ వాలుకా;

    ‘‘Lakkhe ṭhapiyamānamhi, khīye gaṅgāya vālukā;

    న త్వేవ సారిపుత్తస్స, పఞ్ఞాయన్తో భవిస్సతి.

    Na tveva sāriputtassa, paññāyanto bhavissati.

    ‘‘మహాసముద్దే ఊమియో, గణనాతో అసఙ్ఖియా;

    ‘‘Mahāsamudde ūmiyo, gaṇanāto asaṅkhiyā;

    తథేవ సారిపుత్తస్స, పఞ్ఞాయన్తో న హేస్సతి.

    Tatheva sāriputtassa, paññāyanto na hessati.

    ‘‘ఆరాధయిత్వా సమ్బుద్ధం, గోతమం సక్యపుఙ్గవం;

    ‘‘Ārādhayitvā sambuddhaṃ, gotamaṃ sakyapuṅgavaṃ;

    పఞ్ఞాయ పారమిం గన్త్వా, హేస్సతి అగ్గసావకో.

    Paññāya pāramiṃ gantvā, hessati aggasāvako.

    ‘‘పవత్తితం ధమ్మచక్కం, సక్యపుత్తేన తాదినా;

    ‘‘Pavattitaṃ dhammacakkaṃ, sakyaputtena tādinā;

    అనువత్తేస్సతి సమ్మా, వస్సేన్తో ధమ్మవుట్ఠియో.

    Anuvattessati sammā, vassento dhammavuṭṭhiyo.

    ‘‘సబ్బమేతం అభిఞ్ఞాయ, గోతమో సక్యపుఙ్గవో;

    ‘‘Sabbametaṃ abhiññāya, gotamo sakyapuṅgavo;

    భిక్ఖుసఙ్ఘే నిసీదిత్వా, అగ్గట్ఠానే ఠపేస్సతి.

    Bhikkhusaṅghe nisīditvā, aggaṭṭhāne ṭhapessati.

    ‘‘అహో మే సుకతం కమ్మం, అనోమదస్సిస్స సత్థునో;

    ‘‘Aho me sukataṃ kammaṃ, anomadassissa satthuno;

    యస్సాహం కారం కత్వాన, సబ్బత్థ పారమిం గతో.

    Yassāhaṃ kāraṃ katvāna, sabbattha pāramiṃ gato.

    ‘‘అపరిమేయ్యే కతం కమ్మం, ఫలం దస్సేతి మే ఇధ;

    ‘‘Aparimeyye kataṃ kammaṃ, phalaṃ dasseti me idha;

    సుముత్తో సరవేగోవ, కిలేసే ఝాపయిం అహం.

    Sumutto saravegova, kilese jhāpayiṃ ahaṃ.

    ‘‘అసఙ్ఖతం గవేసన్తో, నిబ్బానం అచలం పదం;

    ‘‘Asaṅkhataṃ gavesanto, nibbānaṃ acalaṃ padaṃ;

    విచినం తిత్థియే సబ్బే, ఏసాహం సంసరిం భవే.

    Vicinaṃ titthiye sabbe, esāhaṃ saṃsariṃ bhave.

    ‘‘యథాపి బ్యాధితో పోసో, పరియేసేయ్య ఓసధం;

    ‘‘Yathāpi byādhito poso, pariyeseyya osadhaṃ;

    విచినేయ్య వనం సబ్బం, బ్యాధితో పరిముత్తియా.

    Vicineyya vanaṃ sabbaṃ, byādhito parimuttiyā.

    ‘‘అసఙ్ఖతం గవేసన్తో, నిబ్బానం అమతం పదం;

    ‘‘Asaṅkhataṃ gavesanto, nibbānaṃ amataṃ padaṃ;

    అబ్బోకిణ్ణం పఞ్చసతం, పబ్బజిం ఇసిపబ్బజం.

    Abbokiṇṇaṃ pañcasataṃ, pabbajiṃ isipabbajaṃ.

    ‘‘జటాభారేన భరితో, అజినుత్తరనివాసనో;

    ‘‘Jaṭābhārena bharito, ajinuttaranivāsano;

    అభిఞ్ఞాపారమిం గన్త్వా, బ్రహ్మలోకం అగచ్ఛిహం.

    Abhiññāpāramiṃ gantvā, brahmalokaṃ agacchihaṃ.

    ‘‘నత్థి బాహిరకే సుద్ధి, ఠపేత్వా జినసాసనం;

    ‘‘Natthi bāhirake suddhi, ṭhapetvā jinasāsanaṃ;

    యే కేచి బుద్ధిమా సత్తా, సుజ్ఝన్తి జినసాసనే.

    Ye keci buddhimā sattā, sujjhanti jinasāsane.

    ‘‘అత్తకారమయం ఏతం, నయిదం ఇతిహీతిహం;

    ‘‘Attakāramayaṃ etaṃ, nayidaṃ itihītihaṃ;

    అసఙ్ఖతం గవేసన్తో, కుతిత్థే సఞ్చరిం అహం.

    Asaṅkhataṃ gavesanto, kutitthe sañcariṃ ahaṃ.

    ‘‘యథా సారత్థికో పోసో, కదలిం ఛేత్వాన ఫాలయే;

    ‘‘Yathā sāratthiko poso, kadaliṃ chetvāna phālaye;

    న తత్థ సారం విన్దేయ్య, సారేన రిత్తకో హి సో.

    Na tattha sāraṃ vindeyya, sārena rittako hi so.

    ‘‘తథేవ తిత్థియా లోకే, నానాదిట్ఠీ బహుజ్జనా.

    ‘‘Tatheva titthiyā loke, nānādiṭṭhī bahujjanā.

    అసఙ్ఖతేన రిత్తాసే, సారేన కదలీ యథా.

    Asaṅkhatena rittāse, sārena kadalī yathā.

    ‘‘పచ్ఛిమే భవసమ్పత్తే, బ్రహ్మబన్ధు అహోసహం;

    ‘‘Pacchime bhavasampatte, brahmabandhu ahosahaṃ;

    మహాభోగం ఛడ్డేత్వాన, పబ్బజిం అనగారియం.

    Mahābhogaṃ chaḍḍetvāna, pabbajiṃ anagāriyaṃ.

    ‘‘అజ్ఝాయకో మన్తధరో, తిణ్ణం వేదాన పారగూ;

    ‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;

    బ్రాహ్మణో సఞ్చయో నామ, తస్స మూలే వసామహం.

    Brāhmaṇo sañcayo nāma, tassa mūle vasāmahaṃ.

    ‘‘సావకో తే మహావీర, అస్సజి నామ బ్రాహ్మణో;

    ‘‘Sāvako te mahāvīra, assaji nāma brāhmaṇo;

    దురాసదో ఉగ్గతేజో, పిణ్డాయ చరతీ తదా.

    Durāsado uggatejo, piṇḍāya caratī tadā.

    ‘‘తమద్దసాసిం సప్పఞ్ఞం, మునిం మోనే సమాహితం;

    ‘‘Tamaddasāsiṃ sappaññaṃ, muniṃ mone samāhitaṃ;

    సన్తచిత్తం మహానాగం, సుఫుల్లం పదుమం యథా.

    Santacittaṃ mahānāgaṃ, suphullaṃ padumaṃ yathā.

    ‘‘దిస్వా మే చిత్తముప్పజ్జి, సుదన్తం సుద్ధమానసం;

    ‘‘Disvā me cittamuppajji, sudantaṃ suddhamānasaṃ;

    ఉసభం పవరం వీరం, అరహాయం భవిస్సతి.

    Usabhaṃ pavaraṃ vīraṃ, arahāyaṃ bhavissati.

    ‘‘పాసాదికో ఇరియతి, అభిరూపో సుసంవుతో;

    ‘‘Pāsādiko iriyati, abhirūpo susaṃvuto;

    ఉత్తమే దమథే దన్తో, అమతదస్సీ భవిస్సతి.

    Uttame damathe danto, amatadassī bhavissati.

    ‘‘యంనూనాహం ఉత్తమత్థం, పుచ్ఛేయ్యం తుట్ఠమానసం;

    ‘‘Yaṃnūnāhaṃ uttamatthaṃ, puccheyyaṃ tuṭṭhamānasaṃ;

    సో మే పుట్ఠో కథేస్సతి, పటిపుచ్ఛామహం తదా.

    So me puṭṭho kathessati, paṭipucchāmahaṃ tadā.

    ‘‘పిణ్డపాతం చరన్తస్స, పచ్ఛతో అగమాసహం;

    ‘‘Piṇḍapātaṃ carantassa, pacchato agamāsahaṃ;

    ఓకాసం పటిమానేన్తో, పుచ్ఛితుం అమతం పదం.

    Okāsaṃ paṭimānento, pucchituṃ amataṃ padaṃ.

    ‘‘వీథిన్తరే అనుప్పత్తం, ఉపగన్త్వాన పుచ్ఛహం;

    ‘‘Vīthintare anuppattaṃ, upagantvāna pucchahaṃ;

    కథం గోత్తోసి త్వం వీర, కస్స సిస్సోసి మారిస.

    Kathaṃ gottosi tvaṃ vīra, kassa sissosi mārisa.

    ‘‘సో మే పుట్ఠో వియాకాసి, అసమ్భీతోవ కేసరీ;

    ‘‘So me puṭṭho viyākāsi, asambhītova kesarī;

    బుద్ధో లోకే సముప్పన్నో, తస్స సిస్సోమ్హి ఆవుసో.

    Buddho loke samuppanno, tassa sissomhi āvuso.

    ‘‘కీదిసం తే మహావీర, అనుజాతో మహాయసో;

    ‘‘Kīdisaṃ te mahāvīra, anujāto mahāyaso;

    బుద్ధస్స సాసనం ధమ్మం, సాధు మే కథయస్సు భో.

    Buddhassa sāsanaṃ dhammaṃ, sādhu me kathayassu bho.

    ‘‘సో మే పుట్ఠో కథీ సబ్బం, గమ్భీరం నిపుణం పదం;

    ‘‘So me puṭṭho kathī sabbaṃ, gambhīraṃ nipuṇaṃ padaṃ;

    తణ్హాసల్లస్స హన్తారం, సబ్బదుక్ఖాపనూదనం.

    Taṇhāsallassa hantāraṃ, sabbadukkhāpanūdanaṃ.

    ‘‘యే ధమ్మా హేతుప్పభవా, తేసం హేతుం తథాగతో ఆహ;

    ‘‘Ye dhammā hetuppabhavā, tesaṃ hetuṃ tathāgato āha;

    తేసఞ్చ యో నిరోధో, ఏవంవాదీ మహాసమణో.

    Tesañca yo nirodho, evaṃvādī mahāsamaṇo.

    ‘‘సోహం విస్సజ్జితే పఞ్హే, పఠమం ఫలమజ్ఝగం;

    ‘‘Sohaṃ vissajjite pañhe, paṭhamaṃ phalamajjhagaṃ;

    విరజో విమలో ఆసిం, సుత్వాన జినసాసనం.

    Virajo vimalo āsiṃ, sutvāna jinasāsanaṃ.

    ‘‘సుత్వాన మునినో వాక్యం, పస్సిత్వా ధమ్మముత్తమం;

    ‘‘Sutvāna munino vākyaṃ, passitvā dhammamuttamaṃ;

    పరియోగాళ్హసద్ధమ్మో, ఇమం గాథమభాసహం.

    Pariyogāḷhasaddhammo, imaṃ gāthamabhāsahaṃ.

    ‘‘ఏసేవ ధమ్మో యది తావదేవ, పచ్చబ్యథ పదమసోకం;

    ‘‘Eseva dhammo yadi tāvadeva, paccabyatha padamasokaṃ;

    అదిట్ఠం అబ్భతీతం, బహుకేహి కప్పనహుతేహి.

    Adiṭṭhaṃ abbhatītaṃ, bahukehi kappanahutehi.

    ‘‘య్వాహం ధమ్మం గవేసన్తో, కుతిత్థే సఞ్చరిం అహం;

    ‘‘Yvāhaṃ dhammaṃ gavesanto, kutitthe sañcariṃ ahaṃ;

    సో మే అత్థో అనుప్పత్తో, కాలో మే నప్పమజ్జితుం.

    So me attho anuppatto, kālo me nappamajjituṃ.

    ‘‘తోసితోహం అస్సజినా, పత్వాన అచలం పదం;

    ‘‘Tositohaṃ assajinā, patvāna acalaṃ padaṃ;

    సహాయకం గవేసన్తో, అస్సమం అగమాసహం.

    Sahāyakaṃ gavesanto, assamaṃ agamāsahaṃ.

    ‘‘దూరతోవ మమం దిస్వా, సహాయో మే సుసిక్ఖితో;

    ‘‘Dūratova mamaṃ disvā, sahāyo me susikkhito;

    ఇరియాపథసమ్పన్నో, ఇదం వచనమబ్రవి.

    Iriyāpathasampanno, idaṃ vacanamabravi.

    ‘‘పసన్నముఖనేత్తోసి, మునిభావోవ దిస్సతి;

    ‘‘Pasannamukhanettosi, munibhāvova dissati;

    అమతాధిగతో కచ్చి, నిబ్బానమచ్చుతం పదం.

    Amatādhigato kacci, nibbānamaccutaṃ padaṃ.

    ‘‘సుభానురూపో ఆయాసి, ఆనేఞ్జకారితో వియ;

    ‘‘Subhānurūpo āyāsi, āneñjakārito viya;

    దన్తోవ దన్తదమథో, ఉపసన్తోసి బ్రాహ్మణ.

    Dantova dantadamatho, upasantosi brāhmaṇa.

    ‘‘అమతం మయాధిగతం, సోకసల్లాపనూదనం;

    ‘‘Amataṃ mayādhigataṃ, sokasallāpanūdanaṃ;

    త్వమ్పి తం అధిగచ్ఛేసి, గచ్ఛామ బుద్ధసన్తికం.

    Tvampi taṃ adhigacchesi, gacchāma buddhasantikaṃ.

    ‘‘సాధూతి సో పటిస్సుత్వా, సహాయో మే సుసిక్ఖితో;

    ‘‘Sādhūti so paṭissutvā, sahāyo me susikkhito;

    హత్థేన హత్థం గణ్హిత్వా, ఉపగమ్మ తవన్తికం.

    Hatthena hatthaṃ gaṇhitvā, upagamma tavantikaṃ.

    ‘‘ఉభోపి పబ్బజిస్సామ, సక్యపుత్త తవన్తికే;

    ‘‘Ubhopi pabbajissāma, sakyaputta tavantike;

    తవ సాసనమాగమ్మ, విహరామ అనాసవా.

    Tava sāsanamāgamma, viharāma anāsavā.

    ‘‘కోలితో ఇద్ధియా సేట్ఠో, అహం పఞ్ఞాయ పారగో;

    ‘‘Kolito iddhiyā seṭṭho, ahaṃ paññāya pārago;

    ఉభోవ ఏకతో హుత్వా, సాసనం సోభయామసే.

    Ubhova ekato hutvā, sāsanaṃ sobhayāmase.

    ‘‘అపరియోసితసఙ్కప్పో, కుతిత్థే సఞ్చరిం అహం;

    ‘‘Apariyositasaṅkappo, kutitthe sañcariṃ ahaṃ;

    తవ దస్సనమాగమ్మ, సఙ్కప్పో పూరితో మమ.

    Tava dassanamāgamma, saṅkappo pūrito mama.

    ‘‘పథవియం పతిట్ఠాయ, పుప్ఫన్తి సమయే దుమా;

    ‘‘Pathaviyaṃ patiṭṭhāya, pupphanti samaye dumā;

    దిబ్బగన్ధా సమ్పవన్తి, తోసేన్తి సబ్బపాణినం.

    Dibbagandhā sampavanti, tosenti sabbapāṇinaṃ.

    ‘‘తథేవాహం మహావీర, సక్యపుత్త మహాయస;

    ‘‘Tathevāhaṃ mahāvīra, sakyaputta mahāyasa;

    సాసనే తే పతిట్ఠాయ, సమయేసామి పుప్ఫితుం.

    Sāsane te patiṭṭhāya, samayesāmi pupphituṃ.

    ‘‘విముత్తిపుప్ఫం ఏసన్తో, భవసంసారమోచనం;

    ‘‘Vimuttipupphaṃ esanto, bhavasaṃsāramocanaṃ;

    విముత్తిపుప్ఫలాభేన, తోసేమి సబ్బపాణినం.

    Vimuttipupphalābhena, tosemi sabbapāṇinaṃ.

    ‘‘యావతా బుద్ధఖేత్తమ్హి, ఠపేత్వాన మహామునిం;

    ‘‘Yāvatā buddhakhettamhi, ṭhapetvāna mahāmuniṃ;

    పఞ్ఞాయ సదిసో నత్థి, తవ పుత్తస్స చక్ఖుమ.

    Paññāya sadiso natthi, tava puttassa cakkhuma.

    ‘‘సువినీతా చ తే సిస్సా, పరిసా చసుసిక్ఖితా;

    ‘‘Suvinītā ca te sissā, parisā casusikkhitā;

    ఉత్తమే దమథే దన్తా, పరివారేన్తి తం సదా.

    Uttame damathe dantā, parivārenti taṃ sadā.

    ‘‘ఝాయీ ఝానరతా ధీరా, సన్తచిత్తా సమాహితా;

    ‘‘Jhāyī jhānaratā dhīrā, santacittā samāhitā;

    మునీ మోనేయ్యసమ్పన్నా, పరివారేన్తి తం సదా.

    Munī moneyyasampannā, parivārenti taṃ sadā.

    ‘‘అప్పిచ్ఛా నిపకా ధీరా, అప్పాహారా అలోలుపా;

    ‘‘Appicchā nipakā dhīrā, appāhārā alolupā;

    లాభాలాభేన సన్తుట్ఠా, పరివారేన్తి తం సదా.

    Lābhālābhena santuṭṭhā, parivārenti taṃ sadā.

    ‘‘ఆరఞ్ఞికా ధుతరతా, ఝాయినో లూఖచీవరా;

    ‘‘Āraññikā dhutaratā, jhāyino lūkhacīvarā;

    వివేకాభిరతా ధీరా, పరివారేన్తి తం సదా.

    Vivekābhiratā dhīrā, parivārenti taṃ sadā.

    ‘‘పటిపన్నా ఫలట్ఠా చ, సేఖా ఫలసమఙ్గినో;

    ‘‘Paṭipannā phalaṭṭhā ca, sekhā phalasamaṅgino;

    ఆసీసకా ఉత్తమత్థం, పరివారేన్తి తం సదా.

    Āsīsakā uttamatthaṃ, parivārenti taṃ sadā.

    ‘‘సోతాపన్నా చ విమలా, సకదాగామినో చ యే;

    ‘‘Sotāpannā ca vimalā, sakadāgāmino ca ye;

    అనాగామీ చ అరహా, పరివారేన్తి తం సదా.

    Anāgāmī ca arahā, parivārenti taṃ sadā.

    ‘‘సతిపట్ఠానకుసలా, బోజ్ఝఙ్గభావనారతా;

    ‘‘Satipaṭṭhānakusalā, bojjhaṅgabhāvanāratā;

    సావకా తే బహూ సబ్బే, పరివారేన్తి తం సదా.

    Sāvakā te bahū sabbe, parivārenti taṃ sadā.

    ‘‘ఇద్ధిపాదేసు కుసలా, సమాధిభావనారతా;

    ‘‘Iddhipādesu kusalā, samādhibhāvanāratā;

    సమ్మప్పధానానుయుత్తా, పరివారేన్తి తం సదా.

    Sammappadhānānuyuttā, parivārenti taṃ sadā.

    ‘‘తేవిజ్జా ఛళభిఞ్ఞా చ, ఇద్ధియా పారమిం గతా;

    ‘‘Tevijjā chaḷabhiññā ca, iddhiyā pāramiṃ gatā;

    పఞ్ఞాయ పారమిం పత్తా, పరివారేన్తి తం సదా.

    Paññāya pāramiṃ pattā, parivārenti taṃ sadā.

    ‘‘ఏదిసా తే మహావీర, తవ సిస్సా సుసిక్ఖితా;

    ‘‘Edisā te mahāvīra, tava sissā susikkhitā;

    దురాసదా ఉగ్గతేజా, పరివారేన్తి తం సదా.

    Durāsadā uggatejā, parivārenti taṃ sadā.

    ‘‘తేహి సిస్సేహి పరివుతో, సఞ్ఞతేహి తపస్సిభి;

    ‘‘Tehi sissehi parivuto, saññatehi tapassibhi;

    మిగరాజావసమ్భీతో, ఉళురాజావ సోభసి.

    Migarājāvasambhīto, uḷurājāva sobhasi.

    ‘‘పథవియం పతిట్ఠాయ, రుహన్తి ధరణీరుహా;

    ‘‘Pathaviyaṃ patiṭṭhāya, ruhanti dharaṇīruhā;

    వేపుల్లతం పాపుణన్తి, ఫలఞ్చ దస్సయన్తి తే.

    Vepullataṃ pāpuṇanti, phalañca dassayanti te.

    ‘‘పథవీసదిసో త్వంసి, సక్యపుత్త మహాయస;

    ‘‘Pathavīsadiso tvaṃsi, sakyaputta mahāyasa;

    సాసనే తే పతిట్ఠాయ, లభన్తి అమతం ఫలం.

    Sāsane te patiṭṭhāya, labhanti amataṃ phalaṃ.

    ‘‘సిన్ధు సరస్సతీ చేవ, నన్దియో చన్దభాగికా;

    ‘‘Sindhu sarassatī ceva, nandiyo candabhāgikā;

    గఙ్గా చ యమునా చేవ, సరభూ చ అథో మహీ.

    Gaṅgā ca yamunā ceva, sarabhū ca atho mahī.

    ‘‘ఏతాసం సన్దమానానం, సాగరోవ సమ్పటిచ్ఛతి;

    ‘‘Etāsaṃ sandamānānaṃ, sāgarova sampaṭicchati;

    జహన్తి పురిమం నామం, సాగరోతేవ ఞాయతి.

    Jahanti purimaṃ nāmaṃ, sāgaroteva ñāyati.

    ‘‘తథేవిమే చతుబ్బణ్ణా, పబ్బజిత్వా తవన్తికే;

    ‘‘Tathevime catubbaṇṇā, pabbajitvā tavantike;

    జహన్తి పురిమం నామం, బుద్ధపుత్తాతి ఞాయరే.

    Jahanti purimaṃ nāmaṃ, buddhaputtāti ñāyare.

    ‘‘యథాపి చన్దో విమలో, గచ్ఛం ఆకాసధాతుయా;

    ‘‘Yathāpi cando vimalo, gacchaṃ ākāsadhātuyā;

    సబ్బే తారగణే లోకే, ఆభాయ అతిరోచతి.

    Sabbe tāragaṇe loke, ābhāya atirocati.

    ‘‘తథేవ త్వం మహావీర, పరివుతో దేవమానుసే;

    ‘‘Tatheva tvaṃ mahāvīra, parivuto devamānuse;

    ఏతే సబ్బే అతిక్కమ్మ, జలసి సబ్బదా తువం.

    Ete sabbe atikkamma, jalasi sabbadā tuvaṃ.

    ‘‘గమ్భీరే ఉట్ఠితా ఊమీ, న వేలమతివత్తరే;

    ‘‘Gambhīre uṭṭhitā ūmī, na velamativattare;

    సబ్బా వేలంవ ఫుసన్తి, సఞ్చుణ్ణా వికిరన్తి తా.

    Sabbā velaṃva phusanti, sañcuṇṇā vikiranti tā.

    ‘‘తథేవ తిత్థియా లోకే, నానాదిట్ఠీ బహుజ్జనా;

    ‘‘Tatheva titthiyā loke, nānādiṭṭhī bahujjanā;

    ధమ్మం వాదితుకామా తే, నాతివత్తన్తి తం మునిం.

    Dhammaṃ vāditukāmā te, nātivattanti taṃ muniṃ.

    ‘‘సచే చ తం పాపుణన్తి, పటివాదేహి చక్ఖుమ;

    ‘‘Sace ca taṃ pāpuṇanti, paṭivādehi cakkhuma;

    తవన్తికం ఉపగన్త్వా, సఞ్చుణ్ణావ భవన్తి తే.

    Tavantikaṃ upagantvā, sañcuṇṇāva bhavanti te.

    ‘‘యథాపి ఉదకే జాతా, కుముదా మన్దాలకా బహూ;

    ‘‘Yathāpi udake jātā, kumudā mandālakā bahū;

    ఉపలిమ్పన్తి తోయేన, కద్దమకలలేన చ.

    Upalimpanti toyena, kaddamakalalena ca.

    ‘‘తథేవ బహుకా సత్తా, లోకే జాతా విరూహరే;

    ‘‘Tatheva bahukā sattā, loke jātā virūhare;

    అట్టితా రాగదోసేన, కద్దమే కుముదం యథా.

    Aṭṭitā rāgadosena, kaddame kumudaṃ yathā.

    ‘‘యథాపి పదుమం జలజం, జలమజ్ఝే విరూహతి;

    ‘‘Yathāpi padumaṃ jalajaṃ, jalamajjhe virūhati;

    న సో లిమ్పతి తోయేన, పరిసుద్ధో హి కేసరీ.

    Na so limpati toyena, parisuddho hi kesarī.

    ‘‘తథేవ త్వం మహావీర, లోకే జాతో మహాముని;

    ‘‘Tatheva tvaṃ mahāvīra, loke jāto mahāmuni;

    నోపలిమ్పసి లోకేన, తోయేన పదుమం యథా.

    Nopalimpasi lokena, toyena padumaṃ yathā.

    ‘‘యథాపి రమ్మకే మాసే, బహూ పుప్ఫన్తి వారిజా;

    ‘‘Yathāpi rammake māse, bahū pupphanti vārijā;

    నాతిక్కమన్తి తం మాసం, సమయో పుప్ఫనాయ సో.

    Nātikkamanti taṃ māsaṃ, samayo pupphanāya so.

    ‘‘తథేవ త్వం మహావీర, పుప్ఫితో తే విముత్తియా;

    ‘‘Tatheva tvaṃ mahāvīra, pupphito te vimuttiyā;

    సాసనం నాతివత్తన్తి, పదుమం వారిజం యథా.

    Sāsanaṃ nātivattanti, padumaṃ vārijaṃ yathā.

    ‘‘సుపుప్ఫితో సాలరాజా, దిబ్బగన్ధం పవాయతి;

    ‘‘Supupphito sālarājā, dibbagandhaṃ pavāyati;

    అఞ్ఞసాలేహి పరివుతో, సాలరాజావ సోభతి.

    Aññasālehi parivuto, sālarājāva sobhati.

    ‘‘తథేవ త్వం మహావీర, బుద్ధఞాణేన పుప్ఫితో;

    ‘‘Tatheva tvaṃ mahāvīra, buddhañāṇena pupphito;

    భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతో, సాలరాజావ సోభసి.

    Bhikkhusaṅghaparivuto, sālarājāva sobhasi.

    ‘‘యథాపి సేలో హిమవా, ఓసధో సబ్బపాణినం;

    ‘‘Yathāpi selo himavā, osadho sabbapāṇinaṃ;

    నాగానం అసురానఞ్చ, దేవతానఞ్చ ఆలయో.

    Nāgānaṃ asurānañca, devatānañca ālayo.

    ‘‘తథేవ త్వం మహావీర, ఓసధో వియ పాణినం;

    ‘‘Tatheva tvaṃ mahāvīra, osadho viya pāṇinaṃ;

    తేవిజ్జా ఛళభిఞ్ఞా చ, ఇద్ధియా పారమిం గతా.

    Tevijjā chaḷabhiññā ca, iddhiyā pāramiṃ gatā.

    ‘‘అనుసిట్ఠా మహావీర, తయా కారుణికేన తే;

    ‘‘Anusiṭṭhā mahāvīra, tayā kāruṇikena te;

    రమన్తి ధమ్మరతియా, వసన్తి తవ సాసనే.

    Ramanti dhammaratiyā, vasanti tava sāsane.

    ‘‘మిగరాజా యథా సీహో, అభినిక్ఖమ్మ ఆసయా;

    ‘‘Migarājā yathā sīho, abhinikkhamma āsayā;

    చతుద్దిసానువిలోకేత్వా, తిక్ఖత్తుం అభినాదతి.

    Catuddisānuviloketvā, tikkhattuṃ abhinādati.

    ‘‘సబ్బే మిగా ఉత్తసన్తి, మిగరాజస్స గజ్జతో;

    ‘‘Sabbe migā uttasanti, migarājassa gajjato;

    తథా హి జాతిమా ఏసో, పసూ తాసేతి సబ్బదా.

    Tathā hi jātimā eso, pasū tāseti sabbadā.

    ‘‘గజ్జతో తే మహావీర, వసుధా సమ్పకమ్పతి;

    ‘‘Gajjato te mahāvīra, vasudhā sampakampati;

    బోధనేయ్యావబుజ్ఝన్తి, తసన్తి మారకాయికా.

    Bodhaneyyāvabujjhanti, tasanti mārakāyikā.

    ‘‘తసన్తి తిత్థియా సబ్బే, నదతో తే మహాముని;

    ‘‘Tasanti titthiyā sabbe, nadato te mahāmuni;

    కాకా సేనావ విబ్భన్తా, మిగరఞ్ఞా యథా మిగా.

    Kākā senāva vibbhantā, migaraññā yathā migā.

    ‘‘యే కేచి గణినో లోకే, సత్థారోతి పవుచ్చరే;

    ‘‘Ye keci gaṇino loke, satthāroti pavuccare;

    పరమ్పరాగతం ధమ్మం, దేసేన్తి పరిసాయ తే.

    Paramparāgataṃ dhammaṃ, desenti parisāya te.

    ‘‘న హేవం త్వం మహావీర, ధమ్మం దేసేసి పాణినం;

    ‘‘Na hevaṃ tvaṃ mahāvīra, dhammaṃ desesi pāṇinaṃ;

    సామం సచ్చాని బుజ్ఝిత్వా, కేవలం బోధిపక్ఖియం.

    Sāmaṃ saccāni bujjhitvā, kevalaṃ bodhipakkhiyaṃ.

    ‘‘ఆసయానుసయం ఞత్వా; ఇన్ద్రియానం బలాబలం;

    ‘‘Āsayānusayaṃ ñatvā; indriyānaṃ balābalaṃ;

    భబ్బాభబ్బే విదిత్వాన, మహామేఘోవ గజ్జసి.

    Bhabbābhabbe viditvāna, mahāmeghova gajjasi.

    ‘‘చక్కవాళపరియన్తా, నిసిన్నా పరిసా భవే;

    ‘‘Cakkavāḷapariyantā, nisinnā parisā bhave;

    నానాదిట్ఠీ విచినన్తం, విమతిచ్ఛేదనాయ తం.

    Nānādiṭṭhī vicinantaṃ, vimaticchedanāya taṃ.

    ‘‘సబ్బేసం చిత్తమఞ్ఞాయ, ఓపమ్మకుసలో ముని;

    ‘‘Sabbesaṃ cittamaññāya, opammakusalo muni;

    ఏకం పఞ్హం కథేన్తోవ, విమతిం ఛిన్దసి పాణినం.

    Ekaṃ pañhaṃ kathentova, vimatiṃ chindasi pāṇinaṃ.

    ‘‘ఉపతిస్ససదిసేహేవ, వసుధా పూరితా భవే;

    ‘‘Upatissasadiseheva, vasudhā pūritā bhave;

    సబ్బేవ తే పఞ్జలికా, కిత్తయుం లోకనాయకం.

    Sabbeva te pañjalikā, kittayuṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘కప్పం వా తే కిత్తయన్తా, నానావణ్ణేహి కిత్తయుం;

    ‘‘Kappaṃ vā te kittayantā, nānāvaṇṇehi kittayuṃ;

    పరిమేతుం న సక్కేయ్యుం, అప్పమేయ్యో తథాగతో.

    Parimetuṃ na sakkeyyuṃ, appameyyo tathāgato.

    ‘‘యథా సకేన థామేన, కిత్తితో హి మయా జినో;

    ‘‘Yathā sakena thāmena, kittito hi mayā jino;

    కప్పకోటీపి కిత్తేన్తా, ఏవమేవ పకిత్తయుం.

    Kappakoṭīpi kittentā, evameva pakittayuṃ.

    ‘‘సచే హి కోచి దేవో వా, మనుస్సో వా సుసిక్ఖితో;

    ‘‘Sace hi koci devo vā, manusso vā susikkhito;

    పమేతుం పరికప్పేయ్య, విఘాతంవ లభేయ్య సో.

    Pametuṃ parikappeyya, vighātaṃva labheyya so.

    ‘‘సాసనే తే పతిట్ఠాయ, సక్యపుత్త మహాయస;

    ‘‘Sāsane te patiṭṭhāya, sakyaputta mahāyasa;

    పఞ్ఞాయ పారమిం గన్త్వా, విహరామి అనాసవో.

    Paññāya pāramiṃ gantvā, viharāmi anāsavo.

    ‘‘తిత్థియే సమ్పమద్దామి, వత్తేమి జినసాసనం;

    ‘‘Titthiye sampamaddāmi, vattemi jinasāsanaṃ;

    ధమ్మసేనాపతి అజ్జ, సక్యపుత్తస్స సాసనే.

    Dhammasenāpati ajja, sakyaputtassa sāsane.

    ‘‘అపరిమేయ్యే కతం కమ్మం, ఫలం దస్సేసి మే ఇధ;

    ‘‘Aparimeyye kataṃ kammaṃ, phalaṃ dassesi me idha;

    సుఖిత్తో సరవేగోవ, కిలేసే ఝాపయీ మమ.

    Sukhitto saravegova, kilese jhāpayī mama.

    ‘‘యో కోచి మనుజో భారం, ధారేయ్య మత్థకే సదా;

    ‘‘Yo koci manujo bhāraṃ, dhāreyya matthake sadā;

    భారేన దుక్ఖితో అస్స, భారేహి భరితో తథా.

    Bhārena dukkhito assa, bhārehi bharito tathā.

    ‘‘డయ్హమానో తీహగ్గీహి, భవేసు సంసరిం అహం;

    ‘‘Ḍayhamāno tīhaggīhi, bhavesu saṃsariṃ ahaṃ;

    భరితో భవభారేన, గిరిం ఉచ్చారితో యథా.

    Bharito bhavabhārena, giriṃ uccārito yathā.

    ‘‘ఓరోపితో చ మే భారో, భవా ఉగ్ఘాటితా మయా;

    ‘‘Oropito ca me bhāro, bhavā ugghāṭitā mayā;

    కరణీయం కతం సబ్బం, సక్యపుత్తస్స సాసనే.

    Karaṇīyaṃ kataṃ sabbaṃ, sakyaputtassa sāsane.

    ‘‘యావతా బుద్ధఖేత్తమ్హి, ఠపేత్వా సక్యపుఙ్గవం;

    ‘‘Yāvatā buddhakhettamhi, ṭhapetvā sakyapuṅgavaṃ;

    అహం అగ్గోమ్హి పఞ్ఞాయ, సదిసో మే న విజ్జతి.

    Ahaṃ aggomhi paññāya, sadiso me na vijjati.

    ‘‘సమాధిమ్హి సుకుసలో, ఇద్ధియా పారమిం గతో;

    ‘‘Samādhimhi sukusalo, iddhiyā pāramiṃ gato;

    ఇచ్ఛమానో చహం అజ్జ, సహస్సం అభినిమ్మినే.

    Icchamāno cahaṃ ajja, sahassaṃ abhinimmine.

    ‘‘అనుపుబ్బవిహారస్స, వసీభూతో మహాముని;

    ‘‘Anupubbavihārassa, vasībhūto mahāmuni;

    కథేసి సాసనం మయ్హం, నిరోధో సయనం మమ.

    Kathesi sāsanaṃ mayhaṃ, nirodho sayanaṃ mama.

    ‘‘దిబ్బచక్ఖు విసుద్ధం మే, సమాధికుసలో అహం;

    ‘‘Dibbacakkhu visuddhaṃ me, samādhikusalo ahaṃ;

    సమ్మప్పధానానుయుత్తో, బోజ్ఝఙ్గభావనారతో.

    Sammappadhānānuyutto, bojjhaṅgabhāvanārato.

    ‘‘సావకేన హి పత్తబ్బం, సబ్బమేవ కతం మయా;

    ‘‘Sāvakena hi pattabbaṃ, sabbameva kataṃ mayā;

    లోకనాథం ఠపేత్వాన, సదిసో మే న విజ్జతి.

    Lokanāthaṃ ṭhapetvāna, sadiso me na vijjati.

    ‘‘సమాపత్తీనం కుసలో, ఝానవిమోక్ఖాన ఖిప్పపటిలాభీ;

    ‘‘Samāpattīnaṃ kusalo, jhānavimokkhāna khippapaṭilābhī;

    బోజ్ఝఙ్గభావనారతో, సావకగుణపారమిగతోస్మి.

    Bojjhaṅgabhāvanārato, sāvakaguṇapāramigatosmi.

    ‘‘సావకగుణేనపి ఫుస్సేన, బుద్ధియా పరిసుత్తమభారవా;

    ‘‘Sāvakaguṇenapi phussena, buddhiyā parisuttamabhāravā;

    యం సద్ధాసఙ్గహితం చిత్తం, సదా సబ్రహ్మచారీసు.

    Yaṃ saddhāsaṅgahitaṃ cittaṃ, sadā sabrahmacārīsu.

    ‘‘ఉద్ధతవిసోవ సప్పో, ఛిన్నవిసాణోవ ఉసభో;

    ‘‘Uddhatavisova sappo, chinnavisāṇova usabho;

    నిక్ఖిత్తమానదప్పోవ, ఉపేమి గరుగారవేన గణం.

    Nikkhittamānadappova, upemi garugāravena gaṇaṃ.

    ‘‘యది రూపినీ భవేయ్య, పఞ్ఞా మే వసుమతీపి న సమేయ్య;

    ‘‘Yadi rūpinī bhaveyya, paññā me vasumatīpi na sameyya;

    అనోమదస్సిస్స భగవతో, ఫలమేతం ఞాణథవనాయ.

    Anomadassissa bhagavato, phalametaṃ ñāṇathavanāya.

    ‘‘పవత్తితం ధమ్మచక్కం, సక్యపుత్తేన తాదినా;

    ‘‘Pavattitaṃ dhammacakkaṃ, sakyaputtena tādinā;

    అనువత్తేమహం సమ్మా, ఞాణథవనాయిదం ఫలం.

    Anuvattemahaṃ sammā, ñāṇathavanāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘మా మే కదాచి పాపిచ్ఛో, కుసీతో హీనవీరియో;

    ‘‘Mā me kadāci pāpiccho, kusīto hīnavīriyo;

    అప్పస్సుతో అనాచారో, సమేతో అహు కత్థచి.

    Appassuto anācāro, sameto ahu katthaci.

    ‘‘బహుస్సుతో చ మేధావీ, సీలేసు సుసమాహితో;

    ‘‘Bahussuto ca medhāvī, sīlesu susamāhito;

    చేతోసమథానుయుత్తో, అపి ముద్ధని తిట్ఠతు.

    Cetosamathānuyutto, api muddhani tiṭṭhatu.

    ‘‘తం వో వదామి భద్దన్తే, తావన్తేత్థ సమాగతా;

    ‘‘Taṃ vo vadāmi bhaddante, tāvantettha samāgatā;

    అప్పిచ్ఛా హోథ సన్తుట్ఠా, ఝాయీ ఝానరతా సదా.

    Appicchā hotha santuṭṭhā, jhāyī jhānaratā sadā.

    ‘‘యమహం పఠమం దిస్వా, విరజో విమలో అహుం;

    ‘‘Yamahaṃ paṭhamaṃ disvā, virajo vimalo ahuṃ;

    సో మే ఆచరియో ధీరో, అస్సజి నామ సావకో.

    So me ācariyo dhīro, assaji nāma sāvako.

    ‘‘తస్సాహం వాహసా అజ్జ, ధమ్మసేనాపతీ అహుం;

    ‘‘Tassāhaṃ vāhasā ajja, dhammasenāpatī ahuṃ;

    సబ్బత్థ పారమిం పత్వా, విహరామి అనాసవో.

    Sabbattha pāramiṃ patvā, viharāmi anāsavo.

    ‘‘యో మే ఆచరియో ఆసి, అస్సజి నామ సావకో;

    ‘‘Yo me ācariyo āsi, assaji nāma sāvako;

    యస్సం దిసాయం వసతి, ఉస్సీసమ్హి కరోమహం.

    Yassaṃ disāyaṃ vasati, ussīsamhi karomahaṃ.

    ‘‘మమ కమ్మం సరిత్వాన, గోతమో సక్యపుఙ్గవో;

    ‘‘Mama kammaṃ saritvāna, gotamo sakyapuṅgavo;

    భిక్ఖుసఙ్ఘే నిసీదిత్వా, అగ్గట్ఠానే ఠపేసి మం.

    Bhikkhusaṅghe nisīditvā, aggaṭṭhāne ṭhapesi maṃ.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అపరభాగే పన సత్థా జేతవనమహావిహారే అరియగణమజ్ఝే నిసిన్నో అత్తనో సావకే తేన తేన గుణవిసేసేన ఏతదగ్గే ఠపేన్తో – ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం మహాపఞ్ఞానం యదిదం సారిపుత్తో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౧౮౮-౧౮౯) థేరం మహాపఞ్ఞభావేన ఏతదగ్గే ఠపేసి. సో ఏవం సావకపారమీఞాణస్స మత్థకం పత్వా ధమ్మసేనాపతిట్ఠానే పతిట్ఠహిత్వా సత్తహితం కరోన్తో ఏకదివసం సబ్రహ్మచారీనం అత్తనో చరియవిభావనముఖేన అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో –

    Aparabhāge pana satthā jetavanamahāvihāre ariyagaṇamajjhe nisinno attano sāvake tena tena guṇavisesena etadagge ṭhapento – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ sāriputto’’ti (a. ni. 1.188-189) theraṃ mahāpaññabhāvena etadagge ṭhapesi. So evaṃ sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patvā dhammasenāpatiṭṭhāne patiṭṭhahitvā sattahitaṃ karonto ekadivasaṃ sabrahmacārīnaṃ attano cariyavibhāvanamukhena aññaṃ byākaronto –

    ౯౮౧.

    981.

    ‘‘యథాచారీ యథాసతో సతీమా, యతసఙ్కప్పజ్ఝాయి అప్పమత్తో;

    ‘‘Yathācārī yathāsato satīmā, yatasaṅkappajjhāyi appamatto;

    అజ్ఝత్తరతో సమాహితత్తో, ఏకో సన్తుసితో తమాహు భిక్ఖుం.

    Ajjhattarato samāhitatto, eko santusito tamāhu bhikkhuṃ.

    ౯౮౨.

    982.

    ‘‘అల్లం సుక్ఖం వా భుఞ్జన్తో, న బాళ్హం సుహితో సియా;

    ‘‘Allaṃ sukkhaṃ vā bhuñjanto, na bāḷhaṃ suhito siyā;

    ఊనూదరో మితాహారో, సతో భిక్ఖు పరిబ్బజే.

    Ūnūdaro mitāhāro, sato bhikkhu paribbaje.

    ౯౮౩.

    983.

    ‘‘చత్తారో పఞ్చ ఆలోపే, అభుత్వా ఉదకం పివే;

    ‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;

    అలం ఫాసువిహారాయ, పహితత్తస్స భిక్ఖునో.

    Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno.

    ౯౮౪.

    984.

    ‘‘కప్పియం తఞ్చే ఛాదేతి, చీవరం ఇదమత్థికం;

    ‘‘Kappiyaṃ tañce chādeti, cīvaraṃ idamatthikaṃ;

    అలం ఫాసువిహారాయ, పహితత్తస్స భిక్ఖునో.

    Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno.

    ౯౮౫.

    985.

    ‘‘పల్లఙ్కేన నిసిన్నస్స, జణ్ణుకే నాభివస్సతి;

    ‘‘Pallaṅkena nisinnassa, jaṇṇuke nābhivassati;

    అలం ఫాసువిహారాయ, పహితత్తస్స భిక్ఖునో.

    Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno.

    ౯౮౬.

    986.

    ‘‘యో సుఖం దుక్ఖతో అద్ద, దుక్ఖమద్దక్ఖి సల్లతో;

    ‘‘Yo sukhaṃ dukkhato adda, dukkhamaddakkhi sallato;

    ఉభయన్తరేన నాహోసి, కేన లోకస్మి కిం సియా.

    Ubhayantarena nāhosi, kena lokasmi kiṃ siyā.

    ౯౮౭.

    987.

    ‘‘మా మే కదాచి పాపిచ్ఛో, కుసీతో హీనవీరియో;

    ‘‘Mā me kadāci pāpiccho, kusīto hīnavīriyo;

    అప్పస్సుతో అనాదరో, కేన లోకస్మి కిం సియా.

    Appassuto anādaro, kena lokasmi kiṃ siyā.

    ౯౮౮.

    988.

    ‘‘బహుస్సుతో చ మేధావీ, సీలేసు సుసమాహితో;

    ‘‘Bahussuto ca medhāvī, sīlesu susamāhito;

    చేతోసమథమనుయుత్తో, అపి ముద్ధని తిట్ఠతు.

    Cetosamathamanuyutto, api muddhani tiṭṭhatu.

    ౯౮౯.

    989.

    ‘‘యో పపఞ్చమనుయుత్తో, పపఞ్చాభిరతో మగో;

    ‘‘Yo papañcamanuyutto, papañcābhirato mago;

    విరాధయీ సో నిబ్బానం, యోగక్ఖేమం అనుత్తరం.

    Virādhayī so nibbānaṃ, yogakkhemaṃ anuttaraṃ.

    ౯౯౦.

    990.

    ‘‘యో చ పపఞ్చం హిత్వాన, నిప్పపఞ్చపథే రతో;

    ‘‘Yo ca papañcaṃ hitvāna, nippapañcapathe rato;

    ఆరాధయీ సో నిబ్బానం, యోగక్ఖేమం అనుత్తరం.

    Ārādhayī so nibbānaṃ, yogakkhemaṃ anuttaraṃ.

    ౯౯౧.

    991.

    ‘‘గామే వా యది వారఞ్ఞే, నిన్నే వా యది వా థలే;

    ‘‘Gāme vā yadi vāraññe, ninne vā yadi vā thale;

    యత్థ అరహన్తో విహరన్తి, తం భూమిరామణేయ్యకం.

    Yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ.

    ౯౯౨.

    992.

    ‘‘రమణీయాని అరఞ్ఞాని, యత్థ న రమతీ జనో;

    ‘‘Ramaṇīyāni araññāni, yattha na ramatī jano;

    వీతరాగా రమిస్సన్తి, న తే కామగవేసినో.

    Vītarāgā ramissanti, na te kāmagavesino.

    ౯౯౩.

    993.

    ‘‘నిధీనంవ పవత్తారం, యం పస్సే వజ్జదస్సినం;

    ‘‘Nidhīnaṃva pavattāraṃ, yaṃ passe vajjadassinaṃ;

    నిగ్గయ్హవాదిం మేధావిం, తాదిసం పణ్డితం భజే;

    Niggayhavādiṃ medhāviṃ, tādisaṃ paṇḍitaṃ bhaje;

    తాదిసం భజమానస్స, సేయ్యో హోతి న పాపియో.

    Tādisaṃ bhajamānassa, seyyo hoti na pāpiyo.

    ౯౯౪.

    994.

    ‘‘ఓవదేయ్యానుసాసేయ్య, అసబ్భా చ నివారయే;

    ‘‘Ovadeyyānusāseyya, asabbhā ca nivāraye;

    సతఞ్హి సో పియో హోతి, అసతం హోతి అప్పియో.

    Satañhi so piyo hoti, asataṃ hoti appiyo.

    ౯౯౫.

    995.

    ‘‘అఞ్ఞస్స భగవా బుద్ధో, ధమ్మం దేసేసి చక్ఖుమా;

    ‘‘Aññassa bhagavā buddho, dhammaṃ desesi cakkhumā;

    ధమ్మే దేసియమానమ్హి, సోతమాధేసిమత్థికో;

    Dhamme desiyamānamhi, sotamādhesimatthiko;

    తం మే అమోఘం సవనం, విముత్తోమ్హి అనాసవో.

    Taṃ me amoghaṃ savanaṃ, vimuttomhi anāsavo.

    ౯౯౬.

    996.

    ‘‘నేవ పుబ్బేనివాసాయ, నపి దిబ్బస్స చక్ఖునో;

    ‘‘Neva pubbenivāsāya, napi dibbassa cakkhuno;

    చేతోపరియాయ ఇద్ధియా, చుతియా ఉపపత్తియా;

    Cetopariyāya iddhiyā, cutiyā upapattiyā;

    సోతధాతువిసుద్ధియా, పణిధీ మే న విజ్జతి.

    Sotadhātuvisuddhiyā, paṇidhī me na vijjati.

    ౯౯౭.

    997.

    ‘‘రుక్ఖమూలంవ నిస్సాయ, ముణ్డో సఙ్ఘాటిపారుతో;

    ‘‘Rukkhamūlaṃva nissāya, muṇḍo saṅghāṭipāruto;

    పఞ్ఞాయ ఉత్తమో థేరో, ఉపతిస్సోవ ఝాయతి.

    Paññāya uttamo thero, upatissova jhāyati.

    ౯౯౮.

    998.

    ‘‘అవితక్కం సమాపన్నో, సమ్మాసమ్బుద్ధసావకో;

    ‘‘Avitakkaṃ samāpanno, sammāsambuddhasāvako;

    అరియేన తుణ్హీభావేన, ఉపేతో హోతి తావదే.

    Ariyena tuṇhībhāvena, upeto hoti tāvade.

    ౯౯౯.

    999.

    ‘‘యథాపి పబ్బతో సేలో, అచలో సుప్పతిట్ఠితో;

    ‘‘Yathāpi pabbato selo, acalo suppatiṭṭhito;

    ఏవం మోహక్ఖయా భిక్ఖు, పబ్బతోవ న వేధతి.

    Evaṃ mohakkhayā bhikkhu, pabbatova na vedhati.

    ౧౦౦౦.

    1000.

    ‘‘అనఙ్గణస్స పోసస్స, నిచ్చం సుచిగవేసినో;

    ‘‘Anaṅgaṇassa posassa, niccaṃ sucigavesino;

    వాలగ్గమత్తం పాపస్స, అబ్భమత్తంవ ఖాయతి.

    Vālaggamattaṃ pāpassa, abbhamattaṃva khāyati.

    ౧౦౦౧.

    1001.

    ‘‘నాభినన్దామి మరణం, నాభినన్దామి జీవితం;

    ‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvitaṃ;

    నిక్ఖిపిస్సం ఇమం కాయం, సమ్పజానో పటిస్సతో.

    Nikkhipissaṃ imaṃ kāyaṃ, sampajāno paṭissato.

    ౧౦౦౨.

    1002.

    ‘‘నాభినన్దామి మరణం, నాభినన్దామి జీవితం;

    ‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ, nābhinandāmi jīvitaṃ;

    కాలఞ్చ పటికఙ్ఖామి, నిబ్బిసం భతకో యథా.

    Kālañca paṭikaṅkhāmi, nibbisaṃ bhatako yathā.

    ౧౦౦౩.

    1003.

    ‘‘ఉభయేన మిదం మరణమేవ, నామరణం పచ్ఛా వా పురే వా;

    ‘‘Ubhayena midaṃ maraṇameva, nāmaraṇaṃ pacchā vā pure vā;

    పటిపజ్జథ మా వినస్సథ, ఖణో వో మా ఉపచ్చగా.

    Paṭipajjatha mā vinassatha, khaṇo vo mā upaccagā.

    ౧౦౦౪.

    1004.

    ‘‘నగరం యథా పచ్చన్తం, గుత్తం సన్తరబాహిరం;

    ‘‘Nagaraṃ yathā paccantaṃ, guttaṃ santarabāhiraṃ;

    ఏవం గోపేథ అత్తానం, ఖణో వో మా ఉపచ్చగా;

    Evaṃ gopetha attānaṃ, khaṇo vo mā upaccagā;

    ఖణాతీతా హి సోచన్తి, నిరయమ్హి సమప్పితా.

    Khaṇātītā hi socanti, nirayamhi samappitā.

    ౧౦౦౫.

    1005.

    ‘‘ఉపసన్తో ఉపరతో, మన్తభాణీ అనుద్ధతో;

    ‘‘Upasanto uparato, mantabhāṇī anuddhato;

    ధునాతి పాపకే ధమ్మే, దుమపత్తంవ మాలుతో.

    Dhunāti pāpake dhamme, dumapattaṃva māluto.

    ౧౦౦౬.

    1006.

    ‘‘ఉపసన్తో ఉపరతో, మన్తభాణీ అనుద్ధతో;

    ‘‘Upasanto uparato, mantabhāṇī anuddhato;

    అప్పాసి పాపకే ధమ్మే, దుమపత్తంవ మాలుతో.

    Appāsi pāpake dhamme, dumapattaṃva māluto.

    ౧౦౦౭.

    1007.

    ‘‘ఉపసన్తో అనాయాసో, విప్పసన్నో అనావిలో;

    ‘‘Upasanto anāyāso, vippasanno anāvilo;

    కల్యాణసీలో మేధావీ, దుక్ఖస్సన్తకరో సియా.

    Kalyāṇasīlo medhāvī, dukkhassantakaro siyā.

    ౧౦౦౮.

    1008.

    ‘‘న విస్ససే ఏకతియేసు ఏవం, అగారిసు పబ్బజితేసు చాపి;

    ‘‘Na vissase ekatiyesu evaṃ, agārisu pabbajitesu cāpi;

    సాధూపి హుత్వాన అసాధు హోన్తి, అసాధు హుత్వా పున సాధు హోన్తి.

    Sādhūpi hutvāna asādhu honti, asādhu hutvā puna sādhu honti.

    ౧౦౦౯.

    1009.

    ‘‘కామచ్ఛన్దో చ బ్యాపాదో, థినమిద్ధఞ్చ భిక్ఖునో;

    ‘‘Kāmacchando ca byāpādo, thinamiddhañca bhikkhuno;

    ఉద్ధచ్చం విచికిచ్ఛా చ, పఞ్చేతే చిత్తకేలిసా.

    Uddhaccaṃ vicikicchā ca, pañcete cittakelisā.

    ౧౦౧౦.

    1010.

    ‘‘యస్స సక్కరియమానస్స, అసక్కారేన చూభయం;

    ‘‘Yassa sakkariyamānassa, asakkārena cūbhayaṃ;

    సమాధి న వికమ్పతి, అప్పమాదవిహారినో.

    Samādhi na vikampati, appamādavihārino.

    ౧౦౧౧.

    1011.

    ‘‘తం ఝాయినం సాతతికం, సుఖుమదిట్ఠిపస్సకం;

    ‘‘Taṃ jhāyinaṃ sātatikaṃ, sukhumadiṭṭhipassakaṃ;

    ఉపాదానక్ఖయారామం, ఆహు సప్పురిసో ఇతి.

    Upādānakkhayārāmaṃ, āhu sappuriso iti.

    ౧౦౧౨.

    1012.

    ‘‘మహాసముద్దో పథవీ, పబ్బతో అనిలోపి చ;

    ‘‘Mahāsamuddo pathavī, pabbato anilopi ca;

    ఉపమాయ న యుజ్జన్తి, సత్థు వరవిముత్తియా.

    Upamāya na yujjanti, satthu varavimuttiyā.

    ౧౦౧౩.

    1013.

    ‘‘చక్కానువత్తకో థేరో, మహాఞాణీ సమాహితో;

    ‘‘Cakkānuvattako thero, mahāñāṇī samāhito;

    పథవాపగ్గిసమానో, న రజ్జతి న దుస్సతి.

    Pathavāpaggisamāno, na rajjati na dussati.

    ౧౦౧౪.

    1014.

    ‘‘పఞ్ఞాపారమితం పత్తో, మహాబుద్ధి మహామతి;

    ‘‘Paññāpāramitaṃ patto, mahābuddhi mahāmati;

    అజళో జళసమానో, సదా చరతి నిబ్బుతో.

    Ajaḷo jaḷasamāno, sadā carati nibbuto.

    ౧౦౧౫.

    1015.

    ‘‘పరిచిణ్ణో మయా సత్థా…పే॰… భవనేత్తిసమూహతా.

    ‘‘Pariciṇṇo mayā satthā…pe… bhavanettisamūhatā.

    ౧౦౧౬.

    1016.

    ‘‘సమ్పాదేథప్పమాదేన, ఏసా మే అనుసాసనీ;

    ‘‘Sampādethappamādena, esā me anusāsanī;

    హన్దాహం పరినిబ్బిస్సం, విప్పముత్తోమ్హి సబ్బధీ’’తి. –

    Handāhaṃ parinibbissaṃ, vippamuttomhi sabbadhī’’ti. –

    ఇమా గాథా అభాసి. ఇమా హి కాచి గాథా థేరేన భాసితా, కాచి థేరం ఆరబ్భ భగవతా భాసితా, సబ్బా పచ్ఛా అత్తనో చరియపవేదనవసేన థేరేన భాసితత్తా థేరస్సేవ గాథా అహేసుం.

    Imā gāthā abhāsi. Imā hi kāci gāthā therena bhāsitā, kāci theraṃ ārabbha bhagavatā bhāsitā, sabbā pacchā attano cariyapavedanavasena therena bhāsitattā therasseva gāthā ahesuṃ.

    తత్థ యథాచారీతి యథా కాయాదీహి సంయతో, సంవుతో హుత్వా చరతి విహరతి, యథాచరణసీలోతి వా యథాచారీ, సీలసమ్పన్నోతి అత్థో. యథాసతోతి యథాసన్తో. గాథాసుఖత్థఞ్హి అనునాసికలోపం కత్వా నిద్దేసో కతో, సన్తో వియ, అరియేహి నిబ్బిసేసోతి అత్థో. సతీమాతి పరమాయ సతియా సమన్నాగతో. యతసఙ్కప్పజ్ఝాయీతి సబ్బసో మిచ్ఛాసఙ్కప్పం పహాయ నేక్ఖమ్మసఙ్కప్పాదివసేన సంయతసఙ్కప్పో హుత్వా ఆరమ్మణూపనిజ్ఝానేన లక్ఖణూపనిజ్ఝానేన చ ఝాయనసీలో. అప్పమత్తోతి తస్మింయేవ యథాచారిభావే యతసఙ్కప్పో హుత్వా ఝాయనేన చ పమాదరహితో సబ్బత్థ సుప్పతిట్ఠితసతిసమ్పజఞ్ఞో. అజ్ఝత్తరతోతి గోచరజ్ఝత్తే కమ్మట్ఠానభావనాయ అభిరతో. సమాహితత్తోతి తాయ ఏవ భావనాయ ఏకగ్గచిత్తో. ఏకోతి అసహాయో గణసంసగ్గం, కిలేససంసగ్గఞ్చ పహాయ కాయవివేకం, చిత్తవివేకఞ్చ పరిబ్రూహయన్తో. సన్తుసితోతి పచ్చయసన్తోసేన చ భావనారామసన్తోసేన చ సమ్మదేవ తుసితో తుట్ఠో. భావనాయ హి ఉపరూపరి విసేసం ఆవహన్తియా ఉళారం పీతిపామోజ్జం ఉప్పజ్జతి, మత్థకం పత్తాయ పన వత్తబ్బమేవ నత్థి. తమాహు భిక్ఖున్తి తం ఏవరూపం పుగ్గలం సిక్ఖత్తయపారిపూరియా భయం ఇక్ఖనతాయ భిన్నకిలేసతాయ చ భిక్ఖూతి వదన్తి.

    Tattha yathācārīti yathā kāyādīhi saṃyato, saṃvuto hutvā carati viharati, yathācaraṇasīloti vā yathācārī, sīlasampannoti attho. Yathāsatoti yathāsanto. Gāthāsukhatthañhi anunāsikalopaṃ katvā niddeso kato, santo viya, ariyehi nibbisesoti attho. Satīmāti paramāya satiyā samannāgato. Yatasaṅkappajjhāyīti sabbaso micchāsaṅkappaṃ pahāya nekkhammasaṅkappādivasena saṃyatasaṅkappo hutvā ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena ca jhāyanasīlo. Appamattoti tasmiṃyeva yathācāribhāve yatasaṅkappo hutvā jhāyanena ca pamādarahito sabbattha suppatiṭṭhitasatisampajañño. Ajjhattaratoti gocarajjhatte kammaṭṭhānabhāvanāya abhirato. Samāhitattoti tāya eva bhāvanāya ekaggacitto. Ekoti asahāyo gaṇasaṃsaggaṃ, kilesasaṃsaggañca pahāya kāyavivekaṃ, cittavivekañca paribrūhayanto. Santusitoti paccayasantosena ca bhāvanārāmasantosena ca sammadeva tusito tuṭṭho. Bhāvanāya hi uparūpari visesaṃ āvahantiyā uḷāraṃ pītipāmojjaṃ uppajjati, matthakaṃ pattāya pana vattabbameva natthi. Tamāhubhikkhunti taṃ evarūpaṃ puggalaṃ sikkhattayapāripūriyā bhayaṃ ikkhanatāya bhinnakilesatāya ca bhikkhūti vadanti.

    ఇదాని యథావుత్తసన్తోసద్వయే పచ్చయసన్తోసం తావ దస్సేన్తో ‘‘అల్లం సుక్ఖం వా’’తిఆదిమాహ. తత్థ అల్లన్తి సప్పిఆదిఉపసేకేన తిన్తం సినిద్ధం. సుక్ఖన్తి తదభావేన లూఖం. వా-సద్దో అనియమత్థో, అల్లం వా సుక్ఖం వాతి. బాళ్హన్తి అతివియ. సుహితోతి ధాతో న సియాతి అత్థో. కథం పన సియాతి ఆహ ‘‘ఊనూదరో మితాహారో’’తి పణీతం లూఖం వాపి భోజనం భుఞ్జన్తో భిక్ఖు యావదత్థం అభుఞ్జిత్వా ఊనూదరో సల్లహుకుదరో, తతో ఏవ మితాహారో పరిమితభోజనో అట్ఠఙ్గసమన్నాగతం ఆహారం ఆహరన్తో తత్థ మత్తఞ్ఞుతాయ పచ్చవేక్ఖణసతియా చ సతో హుత్వా పరిబ్బజే విహరేయ్య.

    Idāni yathāvuttasantosadvaye paccayasantosaṃ tāva dassento ‘‘allaṃ sukkhaṃ vā’’tiādimāha. Tattha allanti sappiādiupasekena tintaṃ siniddhaṃ. Sukkhanti tadabhāvena lūkhaṃ. -saddo aniyamattho, allaṃ vā sukkhaṃ vāti. Bāḷhanti ativiya. Suhitoti dhāto na siyāti attho. Kathaṃ pana siyāti āha ‘‘ūnūdaro mitāhāro’’ti paṇītaṃ lūkhaṃ vāpi bhojanaṃ bhuñjanto bhikkhu yāvadatthaṃ abhuñjitvā ūnūdaro sallahukudaro, tato eva mitāhāro parimitabhojano aṭṭhaṅgasamannāgataṃ āhāraṃ āharanto tattha mattaññutāya paccavekkhaṇasatiyā ca sato hutvā paribbaje vihareyya.

    యథా పన ఊనూదరో మితాహారో చ నామ హోతి, తం దస్సేతుం ‘‘చత్తారో’’తిఆది వుత్తం. తత్థ అభుత్వాతి చత్తారో వా పఞ్చ వా ఆలోపే కబళే అభుఞ్జిత్వా తత్తకస్స ఆహారస్స ఓకాసం ఠపేత్వా పానీయం పివేయ్య. అయఞ్హి ఆహారే సల్లహుకవుత్తి. నిబ్బానఞ్హి పేసితచిత్తస్స భిక్ఖునో ఫాసువిహారాయ ఝానాదీనం అధిగమయోగ్యతాయ సుఖవిహారాయ అలం పరియత్తన్తి అత్థో. ఇమినా కుచ్ఛిపరిహారియం పిణ్డపాతం వదన్తో పిణ్డపాతే ఇతరీతరసన్తోసం దస్సేతి. ‘‘భుత్వానా’’తి వా పాఠో, సో చతుపఞ్చాలోపమత్తేనాపి ఆహారేన సరీరం యాపేతుం సమత్థస్స అతివియ థిరపకతికస్స పుగ్గలస్స వసేన వుత్తో సియా, ఉత్తరగాథాహిపి సంసన్దతి ఏవ అప్పకస్సేవ చీవరస్స సేనాసనస్స చ వక్ఖమానత్తా.

    Yathā pana ūnūdaro mitāhāro ca nāma hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘cattāro’’tiādi vuttaṃ. Tattha abhutvāti cattāro vā pañca vā ālope kabaḷe abhuñjitvā tattakassa āhārassa okāsaṃ ṭhapetvā pānīyaṃ piveyya. Ayañhi āhāre sallahukavutti. Nibbānañhi pesitacittassa bhikkhuno phāsuvihārāya jhānādīnaṃ adhigamayogyatāya sukhavihārāya alaṃ pariyattanti attho. Iminā kucchiparihāriyaṃ piṇḍapātaṃ vadanto piṇḍapāte itarītarasantosaṃ dasseti. ‘‘Bhutvānā’’ti vā pāṭho, so catupañcālopamattenāpi āhārena sarīraṃ yāpetuṃ samatthassa ativiya thirapakatikassa puggalassa vasena vutto siyā, uttaragāthāhipi saṃsandati eva appakasseva cīvarassa senāsanassa ca vakkhamānattā.

    కప్పియన్తి యం కప్పియకప్పియానులోమేసు ఖోమాదీసు అఞ్ఞతరన్తి అత్థో. తఞ్చే ఛాదేతీతి కప్పియం చీవరం సమానం ఛాదేతబ్బం ఠానం ఛాదేతి చే, సత్థారా అనుఞ్ఞాతజాతియం సన్తం హేట్ఠిమన్తేన అనుఞ్ఞాతపమాణయుత్తం చే హోతీతి అత్థో. ఇదమత్థికన్తి ఇదం పయోజనత్థం సత్థారా వుత్తపయోజనత్థం యావదేవ సీతాదిపటిఘాతనత్థఞ్చేవ హిరీకోపీనపటిచ్ఛాదనత్థఞ్చాతి అత్థో. ఏతేన కాయపరిహారియం చీవరం తత్థ ఇతరీతరసన్తోసఞ్చ వదతి.

    Kappiyanti yaṃ kappiyakappiyānulomesu khomādīsu aññataranti attho. Tañce chādetīti kappiyaṃ cīvaraṃ samānaṃ chādetabbaṃ ṭhānaṃ chādeti ce, satthārā anuññātajātiyaṃ santaṃ heṭṭhimantena anuññātapamāṇayuttaṃ ce hotīti attho. Idamatthikanti idaṃ payojanatthaṃ satthārā vuttapayojanatthaṃ yāvadeva sītādipaṭighātanatthañceva hirīkopīnapaṭicchādanatthañcāti attho. Etena kāyaparihāriyaṃ cīvaraṃ tattha itarītarasantosañca vadati.

    పల్లఙ్కేన నిసిన్నస్సాతి పల్లఙ్కం వుచ్చతి సమన్తతో ఊరుబద్ధాసనం, తేన నిసిన్నస్స, తిసన్ధిపల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా నిసిన్నస్సాతి అత్థో. జణ్ణుకే నాభివస్సతీతి యస్సం కుటియం తథా నిసిన్నస్స దేవే వస్సన్తే జణ్ణుకద్వయం వస్సోదకేన న తేమియతి, ఏత్తకమ్పి సబ్బపరియన్తసేనాసనం , సక్కా హి తత్థ నిసీదిత్వా అత్థకామరూపేన కులపుత్తేన సదత్థం నిప్ఫాదేతుం. తేనాహ ‘‘అలం ఫాసువిహారాయ, పహితత్తస్స భిక్ఖునో’’తి.

    Pallaṅkena nisinnassāti pallaṅkaṃ vuccati samantato ūrubaddhāsanaṃ, tena nisinnassa, tisandhipallaṅkaṃ ābhujitvā nisinnassāti attho. Jaṇṇukenābhivassatīti yassaṃ kuṭiyaṃ tathā nisinnassa deve vassante jaṇṇukadvayaṃ vassodakena na temiyati, ettakampi sabbapariyantasenāsanaṃ , sakkā hi tattha nisīditvā atthakāmarūpena kulaputtena sadatthaṃ nipphādetuṃ. Tenāha ‘‘alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti.

    ఏవం థేరో ఇమాహి చతూహి గాథాహి యే తే భిక్ఖూ మహిచ్ఛా అసన్తుట్ఠా, తేసం పరముక్కంసగతం సల్లేఖఓవాదం పకాసేత్వా ఇదాని వేదనాముఖేన భావనారామసన్తోసం దస్సేన్తో ‘‘యో సుఖ’’న్తిఆదిమాహ. తత్థ సుఖన్తి సుఖవేదనం. దుక్ఖతోతి విపరిణామదుక్ఖతో. అద్దాతి అద్దస, విపస్సనాపఞ్ఞాసహితాయ మగ్గపఞ్ఞాయ యథాభూతం యో అపస్సీతి అత్థో. సుఖవేదనా హి పరిభోగకాలే అస్సాదియమానాపి విసమిస్సం వియ భోజనం విపరిణామకాలే దుక్ఖాయేవ హోతి. తేనేత్థ దుక్ఖానుపస్సనం దస్సేతి. దుక్ఖమద్దక్ఖి సల్లతోతి దుక్ఖవేదనం యో సల్లన్తి పస్సి. దుక్ఖవేదనా హి యథా సల్లం సరీరం అనుపవిసన్తమ్పి అనుపవిసిత్వా ఠితమ్పి ఉద్ధరియమానమ్పి పీళనమేవ జనేతి, ఏవం ఉప్పజ్జమానాపి ఠితిప్పత్తాపి భిజ్జమానాపి విబాధతియేవాతి. ఏతేనేత్థ దుక్ఖానుపస్సనంయేవ ఉక్కంసేత్వా వదతి, తేన చ ‘‘యం దుక్ఖం తదనత్తా’’తి (సం॰ ని॰ ౩.౧౫) వచనతో వేదనాద్వయే అత్తత్తనియగాహం వినివేఠేతి. ఉభయన్తరేనాతి ఉభయేసం అన్తరే, సుఖదుక్ఖవేదనానం మజ్ఝభూతే అదుక్ఖమసుఖేతి అత్థో. నాహోసీతి యథాభూతావబోధనే అత్తత్తనియాభినివేసనం అహోసి. కేన లోకస్మి కిం సియాతి ఏవం వేదనాముఖేన పఞ్చపి ఉపాదానక్ఖన్ధే పరిజానిత్వా తప్పటిబద్ధం సకలకిలేసజాలం సముచ్ఛిన్దిత్వా ఠితో కేన నామ కిలేసేన లోకస్మిం బద్ధో, దేవతాదీసు కిం వా ఆయతి సియా, అఞ్ఞదత్థు ఛిన్నబన్ధనో అపఞ్ఞత్తికోవ సియాతి అధిప్పాయో.

    Evaṃ thero imāhi catūhi gāthāhi ye te bhikkhū mahicchā asantuṭṭhā, tesaṃ paramukkaṃsagataṃ sallekhaovādaṃ pakāsetvā idāni vedanāmukhena bhāvanārāmasantosaṃ dassento ‘‘yo sukha’’ntiādimāha. Tattha sukhanti sukhavedanaṃ. Dukkhatoti vipariṇāmadukkhato. Addāti addasa, vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya yathābhūtaṃ yo apassīti attho. Sukhavedanā hi paribhogakāle assādiyamānāpi visamissaṃ viya bhojanaṃ vipariṇāmakāle dukkhāyeva hoti. Tenettha dukkhānupassanaṃ dasseti. Dukkhamaddakkhi sallatoti dukkhavedanaṃ yo sallanti passi. Dukkhavedanā hi yathā sallaṃ sarīraṃ anupavisantampi anupavisitvā ṭhitampi uddhariyamānampi pīḷanameva janeti, evaṃ uppajjamānāpi ṭhitippattāpi bhijjamānāpi vibādhatiyevāti. Etenettha dukkhānupassanaṃyeva ukkaṃsetvā vadati, tena ca ‘‘yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15) vacanato vedanādvaye attattaniyagāhaṃ viniveṭheti. Ubhayantarenāti ubhayesaṃ antare, sukhadukkhavedanānaṃ majjhabhūte adukkhamasukheti attho. Nāhosīti yathābhūtāvabodhane attattaniyābhinivesanaṃ ahosi. Kena lokasmi kiṃ siyāti evaṃ vedanāmukhena pañcapi upādānakkhandhe parijānitvā tappaṭibaddhaṃ sakalakilesajālaṃ samucchinditvā ṭhito kena nāma kilesena lokasmiṃ baddho, devatādīsu kiṃ vā āyati siyā, aññadatthu chinnabandhano apaññattikova siyāti adhippāyo.

    ఇదాని మిచ్ఛాపటిపన్నే పుగ్గలే గరహన్తో సమ్మాపటిపన్నే పసంసన్తో ‘‘మా మే’’తిఆదికా చతస్సో గాథా అభాసి. తత్థ మా మే కదాచి పాపిచ్ఛోతి యో అసన్తగుణసమ్భావనిచ్ఛాయ పాపిచ్ఛో , సమణధమ్మే ఉస్సాహాభావేన కుసీతో, తతోయేవ హీనవీరియో, సచ్చపటిచ్చసముప్పాదాదిపటిసంయుత్తస్స సుతస్స అభావేన అప్పస్సుతో, ఓవాదానుసాసనీసు ఆదరాభావేన అనాదరో, తాదిసో అతిహీనపుగ్గలో మమ సన్తికే కదాచిపి మా హోతు. కస్మా? కేన లోకస్మి కిం సియాతి లోకస్మిం సత్తనికాయే తస్స తాదిసస్స పుగ్గలస్స కేన ఓవాదేన కిం భవితబ్బం, కేన వా కతేన కిం సియా, నిరత్థకమేవాతి అత్థో.

    Idāni micchāpaṭipanne puggale garahanto sammāpaṭipanne pasaṃsanto ‘‘mā me’’tiādikā catasso gāthā abhāsi. Tattha mā me kadāci pāpicchoti yo asantaguṇasambhāvanicchāya pāpiccho , samaṇadhamme ussāhābhāvena kusīto, tatoyeva hīnavīriyo, saccapaṭiccasamuppādādipaṭisaṃyuttassa sutassa abhāvena appassuto, ovādānusāsanīsu ādarābhāvena anādaro, tādiso atihīnapuggalo mama santike kadācipi mā hotu. Kasmā? Kena lokasmi kiṃ siyāti lokasmiṃ sattanikāye tassa tādisassa puggalassa kena ovādena kiṃ bhavitabbaṃ, kena vā katena kiṃ siyā, niratthakamevāti attho.

    బహుస్సుతో చాతి యో పుగ్గలో సీలాదిపటిసంయుత్తస్స సుత్తగేయ్యాదిభేదస్స బహునో సుతస్స సమ్భవేన బహుస్సుతో, ధమ్మోజపఞ్ఞాయ పారిహారియపఞ్ఞాయ పటివేధపఞ్ఞాయ చ వసేన మేధావీ, సీలేసు చ సుట్ఠు పతిట్ఠితత్తా సుసమాహితో, చేతోసమథం లోకియలోకుత్తరభేదం చిత్తసమాధానం అనుయుత్తో, తాదిసో పుగ్గలో మయ్హం మత్థకేపి తిట్ఠతు, పగేవ సహవాసో.

    Bahussuto cāti yo puggalo sīlādipaṭisaṃyuttassa suttageyyādibhedassa bahuno sutassa sambhavena bahussuto, dhammojapaññāya pārihāriyapaññāya paṭivedhapaññāya ca vasena medhāvī, sīlesu ca suṭṭhu patiṭṭhitattā susamāhito, cetosamathaṃ lokiyalokuttarabhedaṃ cittasamādhānaṃ anuyutto, tādiso puggalo mayhaṃ matthakepi tiṭṭhatu, pageva sahavāso.

    యో పపఞ్చమనుయుత్తోతి యో పన పుగ్గలో కమ్మారామతాదివసేన రూపాభిసఙ్గాదివసేన చ పవత్తియా పపఞ్చనట్ఠేన తణ్హాదిభేదం పపఞ్చం అనుయుత్తో, తత్థ చ అనాదీనవదస్సనేన అభిరతో మగసదిసో, సో నిబ్బానం విరాధయి, సో నిబ్బానా సువిదూరవిదూరే ఠితో.

    Yo papañcamanuyuttoti yo pana puggalo kammārāmatādivasena rūpābhisaṅgādivasena ca pavattiyā papañcanaṭṭhena taṇhādibhedaṃ papañcaṃ anuyutto, tattha ca anādīnavadassanena abhirato magasadiso, so nibbānaṃ virādhayi, so nibbānā suvidūravidūre ṭhito.

    యో చ పపఞ్చం హిత్వానాతి యో పన పుగ్గలో తణ్హాపపఞ్చం పహాయ తదభావతో నిప్పపఞ్చస్స నిబ్బానస్స పథే అధిగముపాయే అరియమగ్గే రతో భావనాభిసమయే అభిరతో, సో నిబ్బానం ఆరాధయి సాధేసి అధిగచ్ఛీతి అత్థో.

    Yo ca papañcaṃ hitvānāti yo pana puggalo taṇhāpapañcaṃ pahāya tadabhāvato nippapañcassa nibbānassa pathe adhigamupāye ariyamagge rato bhāvanābhisamaye abhirato, so nibbānaṃ ārādhayi sādhesi adhigacchīti attho.

    అథేకదివసం థేరో అత్తనో కనిట్ఠభాతికస్స రేవతత్థేరస్స కణ్టకనిచితఖదిరరుక్ఖసఞ్ఛన్నే నిరుదకకన్తారే వాసం దిస్వా తం పసంసన్తో ‘‘గామే వా’’తిఆదికా ద్వే గాథా అభాసి. తత్థ గామే వాతి కిఞ్చాపి అరహన్తో గామన్తే కాయవివేకం న లభన్తి, చిత్తవివేకం పన లభన్తేవ. తేసఞ్హి దిబ్బపటిభాగానిపి ఆరమ్మణాని చిత్తం చాలేతుం న సక్కోన్తి, తస్మా గామే వా హోతు అరఞ్ఞాదీసు అఞ్ఞతరం వా, యత్థ అరహన్తో విహరన్తి, తం భూమిరామణేయ్యకన్తి సో భూమిప్పదేసో రమణీయో ఏవాతి అత్థో.

    Athekadivasaṃ thero attano kaniṭṭhabhātikassa revatattherassa kaṇṭakanicitakhadirarukkhasañchanne nirudakakantāre vāsaṃ disvā taṃ pasaṃsanto ‘‘gāme vā’’tiādikā dve gāthā abhāsi. Tattha gāme vāti kiñcāpi arahanto gāmante kāyavivekaṃ na labhanti, cittavivekaṃ pana labhanteva. Tesañhi dibbapaṭibhāgānipi ārammaṇāni cittaṃ cāletuṃ na sakkonti, tasmā gāme vā hotu araññādīsu aññataraṃ vā, yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyakanti so bhūmippadeso ramaṇīyo evāti attho.

    అరఞ్ఞానీతి సుపుప్ఫితతరుసణ్డమణ్డితాని విమలసలిలాసయసమ్పన్నాని అరఞ్ఞాని రమణీయానీతి సమ్బన్ధో. యత్థాతి యేసు అరఞ్ఞేసు వికసితేసు వియ రమమానేసు కామపక్ఖికో కామగవేసకో జనో న రమతి. వీతరాగాతి విగతరాగా పన ఖీణాసవా భమరమధుకరా వియ పదుమవనేసు తథారూపేసు అరఞ్ఞేసు రమిస్సన్తీతి. న తే కామగవేసినోతి యస్మా తే వీతరాగా కామగవేసినో న హోన్తీతి అత్థో.

    Araññānīti supupphitatarusaṇḍamaṇḍitāni vimalasalilāsayasampannāni araññāni ramaṇīyānīti sambandho. Yatthāti yesu araññesu vikasitesu viya ramamānesu kāmapakkhiko kāmagavesako jano na ramati. Vītarāgāti vigatarāgā pana khīṇāsavā bhamaramadhukarā viya padumavanesu tathārūpesu araññesu ramissantīti. Na te kāmagavesinoti yasmā te vītarāgā kāmagavesino na hontīti attho.

    పున థేరో రాధం నామ దుగ్గతబ్రాహ్మణం అనుకమ్పాయ పబ్బాజేత్వా, ఉపసమ్పాదేత్వా తమేవ పచ్ఛాసమణం కత్వా విచరన్తో ఏకదివసం తస్స చ సుబ్బచభావేన తుస్సిత్వా ఓవాదం దేన్తో ‘‘నిధీనంవా’’తిఆదిమాహ. తత్థ నిధీనంవాతి తత్థ తత్థ నిదహిత్వా ఠపితానం హిరఞ్ఞసువణ్ణాదిపూరానం నిధికుమ్భీనం. పవత్తారన్తి కిచ్ఛజీవికే దుగ్గతమనుస్సే అనుకమ్పం కత్వా ‘‘ఏహి తే సుఖేన జీవితుం ఉపాయం దస్సేస్సామీ’’తి నిధిట్ఠానం నేత్వా హత్థం పసారేత్వా ‘‘ఇమం గహేత్వా సుఖం జీవాహీ’’తి ఆచిక్ఖితారం వియ. వజ్జదస్సినన్తి ద్వే వజ్జదస్సినో – ‘‘ఇమినా నం అసారుప్పేన వా ఖలితేన వా సఙ్ఘమజ్ఝే నిగ్గణ్హిస్సామీ’’తి రన్ధగవేసకో చ, అఞ్ఞాతం ఞాపేతుకామో ఞాతం అస్సాదేన్తో సీలాదివుద్ధికామతాయ తం తం వజ్జం ఓలోకేన్తో ఉల్లుమ్పనసభావసణ్ఠితో చాతి, అయం ఇధ అధిప్పేతో. యథా హి దుగ్గతమనుస్సో ‘‘ఇమం నిధిం గణ్హాహీ’’తి నిగ్గయ్హమానోపి నిధిదస్సనే కోపం న కరోతి, పముదితోవ హోతి, ఏవం ఏవరూపేసు పుగ్గలేసు అసారుప్పం వా ఖలితం వా దిస్వా ఆచిక్ఖన్తే కోపో న కాతబ్బో, తుట్ఠచిత్తేనేవ భవితబ్బం, ‘‘భన్తే, పునపి మం ఏవరూపం వదేయ్యాథా’’తి పవారేతబ్బమేవ. నిగ్గయ్హవాదిన్తి యో వజ్జం దిస్వా అయం మే సద్ధివిహారికో, అన్తేవాసికో, ఉపకారకోతి అచిన్తేత్వా వజ్జానురూపం తజ్జేన్తో పణామేన్తో దణ్డకమ్మం కరోన్తో సిక్ఖాపేతి, అయం నిగ్గయ్హవాదీ నామ సమ్మాసమ్బుద్ధో వియ. వుత్తఞ్హేతం – ‘‘నిగ్గయ్హ నిగ్గయ్హాహం, ఆనన్ద, వక్ఖామి; పవయ్హ పవయ్హ, ఆనన్ద, వక్ఖామి. యో సారో సో ఠస్సతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౧౯౬). మేధావిన్తి ధమ్మోజపఞ్ఞాయ సమన్నాగతం. తాదిసన్తి ఏవరూపం పణ్డితం. భజేతి పయిరుపాసేయ్య. తాదిసఞ్హి ఆచరియం భజమానస్స అన్తేవాసికస్స సేయ్యో హోతి, న పాపియో, వుడ్ఢియేవ హోతి, నో పరిహానీతి అత్థో.

    Puna thero rādhaṃ nāma duggatabrāhmaṇaṃ anukampāya pabbājetvā, upasampādetvā tameva pacchāsamaṇaṃ katvā vicaranto ekadivasaṃ tassa ca subbacabhāvena tussitvā ovādaṃ dento ‘‘nidhīnaṃvā’’tiādimāha. Tattha nidhīnaṃvāti tattha tattha nidahitvā ṭhapitānaṃ hiraññasuvaṇṇādipūrānaṃ nidhikumbhīnaṃ. Pavattāranti kicchajīvike duggatamanusse anukampaṃ katvā ‘‘ehi te sukhena jīvituṃ upāyaṃ dassessāmī’’ti nidhiṭṭhānaṃ netvā hatthaṃ pasāretvā ‘‘imaṃ gahetvā sukhaṃ jīvāhī’’ti ācikkhitāraṃ viya. Vajjadassinanti dve vajjadassino – ‘‘iminā naṃ asāruppena vā khalitena vā saṅghamajjhe niggaṇhissāmī’’ti randhagavesako ca, aññātaṃ ñāpetukāmo ñātaṃ assādento sīlādivuddhikāmatāya taṃ taṃ vajjaṃ olokento ullumpanasabhāvasaṇṭhito cāti, ayaṃ idha adhippeto. Yathā hi duggatamanusso ‘‘imaṃ nidhiṃ gaṇhāhī’’ti niggayhamānopi nidhidassane kopaṃ na karoti, pamuditova hoti, evaṃ evarūpesu puggalesu asāruppaṃ vā khalitaṃ vā disvā ācikkhante kopo na kātabbo, tuṭṭhacitteneva bhavitabbaṃ, ‘‘bhante, punapi maṃ evarūpaṃ vadeyyāthā’’ti pavāretabbameva. Niggayhavādinti yo vajjaṃ disvā ayaṃ me saddhivihāriko, antevāsiko, upakārakoti acintetvā vajjānurūpaṃ tajjento paṇāmento daṇḍakammaṃ karonto sikkhāpeti, ayaṃ niggayhavādī nāma sammāsambuddho viya. Vuttañhetaṃ – ‘‘niggayha niggayhāhaṃ, ānanda, vakkhāmi; pavayha pavayha, ānanda, vakkhāmi. Yo sāro so ṭhassatī’’ti (ma. ni. 3.196). Medhāvinti dhammojapaññāya samannāgataṃ. Tādisanti evarūpaṃ paṇḍitaṃ. Bhajeti payirupāseyya. Tādisañhi ācariyaṃ bhajamānassa antevāsikassa seyyo hoti, na pāpiyo, vuḍḍhiyeva hoti, no parihānīti attho.

    అథేకదా అస్సజిపునబ్బసుకేహి కీటాగిరిస్మిం ఆవాసే దూసితే సత్థారా ఆణత్తో అత్తనో పరిసాయ మహామోగ్గల్లానేన చ సద్ధిం తత్థ గతో ధమ్మసేనాపతి అస్సజిపునబ్బసుకేసు ఓవాదం అనాదియన్తేసు ఇమం గాథమాహ. తత్థ ఓవదేయ్యాతి ఓవాదం అనుసిట్ఠిం దదేయ్య. అనుసాసేయ్యాతి తస్సేవ పరియాయవచనం. అథ వా ఉప్పన్నే వత్థుస్మిం వదన్తో ఓవదతి నామ, అనుప్పన్నే ‘‘అయసోపి తే సియా’’తిఆదిం అనాగతం ఉద్దిస్స వదన్తో అనుసాసతి నామ. సమ్ముఖా వదన్తో వా ఓవదతి నామ, పరమ్ముఖా దూతం, సాసనం వా పేసేత్వా వదన్తో అనుసాసతి నామ. సకిం వదన్తో వా ఓవదతి నామ, పునప్పునం వదన్తో అనుసాసతి నామ. అసబ్భా చాతి అకుసలా ధమ్మా చ నివారయే, కుసలే ధమ్మే చ పతిట్ఠాపేయ్యాతి అత్థో. సతఞ్హి సోతి ఏవరూపో పుగ్గలో సాధూనం పియో హోతి. యే పన అసన్తా అసప్పురిసా వితిణ్ణపరలోకా ఆమిసచక్ఖుకా జీవికత్థాయ పబ్బజితా, తేసం సో ఓవాదకో అనుసాసకో ‘‘న త్వం అమ్హాకం ఉపజ్ఝాయో, న ఆచరియో, కస్మా అమ్హే వదసీ’’తి ఏవం ముఖసత్తీహి విజ్ఝన్తానం అప్పియో హోతీతి.

    Athekadā assajipunabbasukehi kīṭāgirismiṃ āvāse dūsite satthārā āṇatto attano parisāya mahāmoggallānena ca saddhiṃ tattha gato dhammasenāpati assajipunabbasukesu ovādaṃ anādiyantesu imaṃ gāthamāha. Tattha ovadeyyāti ovādaṃ anusiṭṭhiṃ dadeyya. Anusāseyyāti tasseva pariyāyavacanaṃ. Atha vā uppanne vatthusmiṃ vadanto ovadati nāma, anuppanne ‘‘ayasopi te siyā’’tiādiṃ anāgataṃ uddissa vadanto anusāsati nāma. Sammukhā vadanto vā ovadati nāma, parammukhā dūtaṃ, sāsanaṃ vā pesetvā vadanto anusāsati nāma. Sakiṃ vadanto vā ovadati nāma, punappunaṃ vadanto anusāsati nāma. Asabbhā cāti akusalā dhammā ca nivāraye, kusale dhamme ca patiṭṭhāpeyyāti attho. Satañhi soti evarūpo puggalo sādhūnaṃ piyo hoti. Ye pana asantā asappurisā vitiṇṇaparalokā āmisacakkhukā jīvikatthāya pabbajitā, tesaṃ so ovādako anusāsako ‘‘na tvaṃ amhākaṃ upajjhāyo, na ācariyo, kasmā amhe vadasī’’ti evaṃ mukhasattīhi vijjhantānaṃ appiyo hotīti.

    ‘‘యం ఆరబ్భ సత్థా ధమ్మం దేసేతి, సో ఏవ ఉపనిస్సయసమ్పన్నో’’తి భిక్ఖూసు కథాయ సముట్ఠితాయ ‘‘నయిదమేత’’న్తి దస్సేన్తో ‘‘అఞ్ఞస్సా’’తి గాథమాహ. తత్థ అఞ్ఞస్సాతి అత్తనో భాగినేయ్యం దీఘనఖపరిబ్బాజకం సన్ధాయాహ. తస్స హి సత్థారా వేదనాపరిగ్గహసుత్తే (మ॰ ని॰ ౨.౨౦౫-౨౦౬) దేసియమానే అయం మహాథేరో భావనామగ్గే అధిగన్త్వా సావకపారమీఞాణస్స మత్థకం పత్తో. సోతమోధేసిమత్థికోతి సత్థారం బీజయమానో ఠితో అత్థికో హుత్వా సుస్సూసన్తో సోతం ఓదహిం. తం మే అమోఘం సవనన్తి తం తథా సుతం సవనం మయ్హం అమోఘం అవఞ్ఝం అహోసి, అగ్గసావకేన పత్తబ్బం సమ్పత్తీనం అవస్సయో అహోసి. తేనాహ ‘‘విముత్తోమ్హీ’’తిఆది.

    ‘‘Yaṃ ārabbha satthā dhammaṃ deseti, so eva upanissayasampanno’’ti bhikkhūsu kathāya samuṭṭhitāya ‘‘nayidameta’’nti dassento ‘‘aññassā’’ti gāthamāha. Tattha aññassāti attano bhāgineyyaṃ dīghanakhaparibbājakaṃ sandhāyāha. Tassa hi satthārā vedanāpariggahasutte (ma. ni. 2.205-206) desiyamāne ayaṃ mahāthero bhāvanāmagge adhigantvā sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patto. Sotamodhesimatthikoti satthāraṃ bījayamāno ṭhito atthiko hutvā sussūsanto sotaṃ odahiṃ. Taṃme amoghaṃ savananti taṃ tathā sutaṃ savanaṃ mayhaṃ amoghaṃ avañjhaṃ ahosi, aggasāvakena pattabbaṃ sampattīnaṃ avassayo ahosi. Tenāha ‘‘vimuttomhī’’tiādi.

    తత్థ నేవ పుబ్బేనివాసాయాతి అత్తనో పరేసఞ్చ పుబ్బేనివాసజాననఞాణత్థాయ, పణిధీ మే నేవ విజ్జతీతి యోజనా. పరికమ్మకరణవసేన తదత్థం చిత్తపణిధానమత్తమ్పి నేవత్థి నేవ అహోసీతి అత్థో. చేతోపరియాయాతి చేతోపరియఞాణస్స. ఇద్ధియాతి ఇద్ధివిధఞాణస్స. చుతియా ఉపపత్తియాతి, సత్తానం చుతియా ఉపపత్తియా చ జాననఞాణాయ చుతూపపాతఞాణత్థాయ. సోతధాతువిసుద్ధియాతి దిబ్బసోతఞాణస్స. పణిధీ మే న విజ్జతీతి ఇమేసం అభిఞ్ఞావిసేసానం అత్థాయ పరికమ్మవసేన చిత్తస్స పణిధి చిత్తాభినీహారో మే నత్థి నాహోసీతి అత్థో. సబ్బఞ్ఞుగుణా వియ హి బుద్ధానం అగ్గమగ్గాధిగమేనేవ సావకానం సబ్బే సావకగుణా హత్థగతా హోన్తి, న తేసం అధిగమాయ విసుం పరికమ్మకరణకిచ్చం అత్థీతి.

    Tattha neva pubbenivāsāyāti attano paresañca pubbenivāsajānanañāṇatthāya, paṇidhī me neva vijjatīti yojanā. Parikammakaraṇavasena tadatthaṃ cittapaṇidhānamattampi nevatthi neva ahosīti attho. Cetopariyāyāti cetopariyañāṇassa. Iddhiyāti iddhividhañāṇassa. Cutiyā upapattiyāti, sattānaṃ cutiyā upapattiyā ca jānanañāṇāya cutūpapātañāṇatthāya. Sotadhātuvisuddhiyāti dibbasotañāṇassa. Paṇidhī me na vijjatīti imesaṃ abhiññāvisesānaṃ atthāya parikammavasena cittassa paṇidhi cittābhinīhāro me natthi nāhosīti attho. Sabbaññuguṇā viya hi buddhānaṃ aggamaggādhigameneva sāvakānaṃ sabbe sāvakaguṇā hatthagatā honti, na tesaṃ adhigamāya visuṃ parikammakaraṇakiccaṃ atthīti.

    రుక్ఖమూలన్తిఆదికా తిస్సో గాథా కపోతకన్దరాయం విహరన్తస్స యక్ఖేన పహతకాలే సమాపత్తిబలేన అత్తనో నిబ్బికారతాదీపనవసేన వుత్తా. తత్థ ముణ్డోతి న వోరోపితకేసో. సఙ్ఘాటిపారుతోతి సఙ్ఘాటిం పారుపిత్వా నిసిన్నో. ‘‘సఙ్ఘాటియా సుపారుతో’’తి చ పఠన్తి. పఞ్ఞాయ ఉత్తమో థేరోతి థేరో హుత్వా పఞ్ఞాయ ఉత్తమో, సావకేసు పఞ్ఞాయ సేట్ఠోతి అత్థో. ఝాయతీతి ఆరమ్మణూపనిజ్ఝానేన లక్ఖణూపనిజ్ఝానేన చ ఝాయతి, బహులం సమాపత్తివిహారేన విహరతీతి అత్థో.

    Rukkhamūlantiādikā tisso gāthā kapotakandarāyaṃ viharantassa yakkhena pahatakāle samāpattibalena attano nibbikāratādīpanavasena vuttā. Tattha muṇḍoti na voropitakeso. Saṅghāṭipārutoti saṅghāṭiṃ pārupitvā nisinno. ‘‘Saṅghāṭiyā supāruto’’ti ca paṭhanti. Paññāya uttamo theroti thero hutvā paññāya uttamo, sāvakesu paññāya seṭṭhoti attho. Jhāyatīti ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena ca jhāyati, bahulaṃ samāpattivihārena viharatīti attho.

    ఉపేతో హోతి తావదేతి యదా యక్ఖేన సీసే పహతో, తావదేవ అవితక్కం చతుత్థజ్ఝానికఫలసమాపత్తిం సమాపన్నో అరియేన తుణ్హీభావేన ఉపేతో సమన్నాగతో అహోసి. అతీతత్థే హి హోతీతి ఇదం వత్తమానవచనం.

    Upeto hoti tāvadeti yadā yakkhena sīse pahato, tāvadeva avitakkaṃ catutthajjhānikaphalasamāpattiṃ samāpanno ariyena tuṇhībhāvena upeto samannāgato ahosi. Atītatthe hi hotīti idaṃ vattamānavacanaṃ.

    పబ్బతోవ న వేధతీతి మోహక్ఖయా భిన్నసబ్బకిలేసో భిక్ఖు. సో సేలమయపబ్బతో వియ అచలో సుప్పతిట్ఠితో ఇట్ఠాదినా కేనచి న వేధతి, సబ్బత్థ నిబ్బికారో హోతీతి అత్థో.

    Pabbatova na vedhatīti mohakkhayā bhinnasabbakileso bhikkhu. So selamayapabbato viya acalo suppatiṭṭhito iṭṭhādinā kenaci na vedhati, sabbattha nibbikāro hotīti attho.

    అథేకదివసం థేరస్స అసతియా నివాసనకణ్ణే ఓలమ్బన్తే అఞ్ఞతరో సామణేరో, ‘‘భన్తే, పరిమణ్డలం నివాసేతబ్బ’’న్తి ఆహ. తం సుత్వా ‘‘భద్దం తయా సుట్ఠు వుత్త’’న్తి సిరసా వియ సమ్పటిచ్ఛన్తో తావదేవ థోకం అపక్కమిత్వా పరిమణ్డలం నివాసేత్వా ‘‘మాదిసానం అయమ్పి దోసోయేవా’’తి దస్సేన్తో ‘‘అనఙ్గణస్సా’’తి గాథమాహ.

    Athekadivasaṃ therassa asatiyā nivāsanakaṇṇe olambante aññataro sāmaṇero, ‘‘bhante, parimaṇḍalaṃ nivāsetabba’’nti āha. Taṃ sutvā ‘‘bhaddaṃ tayā suṭṭhu vutta’’nti sirasā viya sampaṭicchanto tāvadeva thokaṃ apakkamitvā parimaṇḍalaṃ nivāsetvā ‘‘mādisānaṃ ayampi dosoyevā’’ti dassento ‘‘anaṅgaṇassā’’ti gāthamāha.

    పున మరణే జీవితే చ అత్తనో సమచిత్తతం దస్సేన్తో ‘‘నాభినన్దామీ’’తిఆదినా ద్వే గాథా వత్వా పరేసం ధమ్మం కథేన్తో ‘‘ఉభయేన మిద’’న్తిఆదినా గాథాద్వయమాహ. తత్థ ఉభయేనాతి ఉభయేసు, ఉభోసు కాలేసూతి అత్థో. మిదన్తి మ-కారో పదసన్ధికరో. ఇదం మరణమేవ, మరణం అత్థేవ నామ, అమరణం నామ నత్థి. కేసు ఉభోసు కాలేసూతి ఆహ ‘‘పచ్ఛా వా పురే వా’’తి మజ్ఝిమవయస్స పచ్ఛా వా జరాజిణ్ణకాలే పురే వా దహరకాలే మరణమేవ మరణం ఏకన్తికమేవ. తస్మా పటిపజ్జథ సమ్మా పటిపత్తిం పూరేథ విప్పటిపజ్జిత్వా మా వినస్సథ అపాయేసు మహాదుక్ఖం మానుభవథ. ఖణో వో మా ఉపచ్చగాతి అట్ఠహి అక్ఖణేహి వివజ్జితో అయం నవమో ఖణో మా తుమ్హే అతిక్కమీతి అత్థో.

    Puna maraṇe jīvite ca attano samacittataṃ dassento ‘‘nābhinandāmī’’tiādinā dve gāthā vatvā paresaṃ dhammaṃ kathento ‘‘ubhayena mida’’ntiādinā gāthādvayamāha. Tattha ubhayenāti ubhayesu, ubhosu kālesūti attho. Midanti ma-kāro padasandhikaro. Idaṃ maraṇameva, maraṇaṃ attheva nāma, amaraṇaṃ nāma natthi. Kesu ubhosu kālesūti āha ‘‘pacchā vā pure vā’’ti majjhimavayassa pacchā vā jarājiṇṇakāle pure vā daharakāle maraṇameva maraṇaṃ ekantikameva. Tasmā paṭipajjatha sammā paṭipattiṃ pūretha vippaṭipajjitvā mā vinassatha apāyesu mahādukkhaṃ mānubhavatha. Khaṇo vo mā upaccagāti aṭṭhahi akkhaṇehi vivajjito ayaṃ navamo khaṇo mā tumhe atikkamīti attho.

    అథేకదివసం ఆయస్మన్తం మహాకోట్ఠికం దిస్వా తస్స గుణం పకాసేన్తో ‘‘ఉపసన్తో’’తిఆదినా తిస్సో గాథా అభాసి. తత్థ అనుద్దేసికవసేన ‘‘ధునాతీ’’తి వుత్తమేవత్థం పున థేరసన్నిస్సితం కత్వా వదన్తో ‘‘అప్పాసీ’’తిఆదిమాహ. తత్థ అప్పాసీతి అధునా పహాసీతి అత్థో. అనాయాసోతి అపరిస్సమో, కిలేసదుక్ఖరహితోతి అత్థో. విప్పసన్నో అనావిలోతి విప్పసన్నో అసద్ధియాదీనం అభావేన సుట్ఠు పసన్నచిత్తో అనావిలసఙ్కప్పతాయ అనావిలో.

    Athekadivasaṃ āyasmantaṃ mahākoṭṭhikaṃ disvā tassa guṇaṃ pakāsento ‘‘upasanto’’tiādinā tisso gāthā abhāsi. Tattha anuddesikavasena ‘‘dhunātī’’ti vuttamevatthaṃ puna therasannissitaṃ katvā vadanto ‘‘appāsī’’tiādimāha. Tattha appāsīti adhunā pahāsīti attho. Anāyāsoti aparissamo, kilesadukkharahitoti attho. Vippasanno anāviloti vippasanno asaddhiyādīnaṃ abhāvena suṭṭhu pasannacitto anāvilasaṅkappatāya anāvilo.

    న విస్ససేతి గాథా దేవదత్తం సద్దహిత్వా తస్స దిట్ఠిం రోచేత్వా ఠితే వజ్జిపుత్తకే ఆరబ్భ వుత్తా. తత్థ న విస్ససేతి విస్సట్ఠో న భవేయ్య, న సద్దహేయ్యాతి అత్థో. ఏకతియేసూతి ఏకచ్చేసు అనవట్ఠితసభావేసు పుథుజ్జనేసు. ఏవన్తి యథా తుమ్హే ‘‘దేవదత్తో సమ్మా పటిపన్నో’’తి విస్సాసం ఆపజ్జిత్థ, ఏవం. అగారిసూతి గహట్ఠేసు. సాధూపి హుత్వానాతి యస్మా పుథుజ్జనభావో నామ అస్సపిట్ఠే ఠపితకుమ్భణ్డం వియ థుసరాసిమ్హి నిఖాతఖాణుకం వియ చ అనవట్ఠితో, తస్మా ఏకచ్చే ఆదితో సాధూ హుత్వా ఠితాపి పచ్ఛా అసాధూ హోన్తి. యథా దేవదత్తో పుబ్బే సీలసమ్పన్నో అభిఞ్ఞాసమాపత్తిలాభీ హుత్వా లాభసక్కారపకతో ఇదాని పరిహీనవిసేసో ఛిన్నపక్ఖకాకో వియ ఆపాయికో జాతో. తస్మా తాదిసో దిట్ఠమత్తేన ‘‘సాధూ’’తి న విస్సాసితబ్బో. ఏకచ్చే పన కల్యాణమిత్తసంసగ్గాభావేన ఆదితో అసాధూ హుత్వాపి పచ్ఛా కల్యాణసంసగ్గేన సాధూ హోన్తియేవ, తస్మా దేవదత్తసదిసే సాధుపతిరూపే ‘‘సాధూ’’తి న విస్సాసేయ్యాతి అత్థో.

    Na vissaseti gāthā devadattaṃ saddahitvā tassa diṭṭhiṃ rocetvā ṭhite vajjiputtake ārabbha vuttā. Tattha na vissaseti vissaṭṭho na bhaveyya, na saddaheyyāti attho. Ekatiyesūti ekaccesu anavaṭṭhitasabhāvesu puthujjanesu. Evanti yathā tumhe ‘‘devadatto sammā paṭipanno’’ti vissāsaṃ āpajjittha, evaṃ. Agārisūti gahaṭṭhesu. Sādhūpi hutvānāti yasmā puthujjanabhāvo nāma assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍaṃ viya thusarāsimhi nikhātakhāṇukaṃ viya ca anavaṭṭhito, tasmā ekacce ādito sādhū hutvā ṭhitāpi pacchā asādhū honti. Yathā devadatto pubbe sīlasampanno abhiññāsamāpattilābhī hutvā lābhasakkārapakato idāni parihīnaviseso chinnapakkhakāko viya āpāyiko jāto. Tasmā tādiso diṭṭhamattena ‘‘sādhū’’ti na vissāsitabbo. Ekacce pana kalyāṇamittasaṃsaggābhāvena ādito asādhū hutvāpi pacchā kalyāṇasaṃsaggena sādhū hontiyeva, tasmā devadattasadise sādhupatirūpe ‘‘sādhū’’ti na vissāseyyāti attho.

    యేసం కామచ్ఛన్దాదయో చిత్తుపక్కిలేసా అవిగతా, తే అసాధూ. యేసం తే విగతా, తే సాధూతి దస్సేతుం ‘‘కామచ్ఛన్దో’’తి గాథం వత్వా అసాధారణతో ఉక్కంసగతం సాధులక్ఖణం దస్సేతుం ‘‘యస్స సక్కరియమానస్సా’’తిఆదినా గాథాద్వయం వుత్తం.

    Yesaṃ kāmacchandādayo cittupakkilesā avigatā, te asādhū. Yesaṃ te vigatā, te sādhūti dassetuṃ ‘‘kāmacchando’’ti gāthaṃ vatvā asādhāraṇato ukkaṃsagataṃ sādhulakkhaṇaṃ dassetuṃ ‘‘yassa sakkariyamānassā’’tiādinā gāthādvayaṃ vuttaṃ.

    అసాధారణతో పన ఉక్కంసగతం తం దస్సేతుం సత్థారం అత్తానఞ్చ ఉదాహరన్తో ‘‘మహాసముద్దో’’తిఆదికా గాథా అభాసి. తత్థ మహాసముద్దోతి అయం మహాసముద్దో, మహాపథవీ సేలో పబ్బతో, పురత్థిమాదిభేదతో అనిలో చ అత్తనో అచేతనాభావేన ఇట్ఠానిట్ఠం సహన్తి, న పటిసఙ్ఖానబలేన, సత్థా పన యస్సా అరహత్తుప్పత్తియా వసేన ఉత్తమే తాదిభావే ఠితో ఇట్ఠాదీసు సబ్బత్థ సమో నిబ్బికారో, తస్సా సత్థు వరవిముత్తియా అగ్గఫలవిముత్తియా తే మహాసముద్దాదయో ఉపమాయ ఉపమాభావేన న యుజ్జన్తి కలభాగమ్పి న ఉపేన్తీతి అత్థో.

    Asādhāraṇato pana ukkaṃsagataṃ taṃ dassetuṃ satthāraṃ attānañca udāharanto ‘‘mahāsamuddo’’tiādikā gāthā abhāsi. Tattha mahāsamuddoti ayaṃ mahāsamuddo, mahāpathavī selo pabbato, puratthimādibhedato anilo ca attano acetanābhāvena iṭṭhāniṭṭhaṃ sahanti, na paṭisaṅkhānabalena, satthā pana yassā arahattuppattiyā vasena uttame tādibhāve ṭhito iṭṭhādīsu sabbattha samo nibbikāro, tassā satthu varavimuttiyā aggaphalavimuttiyā te mahāsamuddādayo upamāya upamābhāvena na yujjanti kalabhāgampi na upentīti attho.

    చక్కానువత్తకోతి సత్థారా వత్తితస్స ధమ్మచక్కస్స అనువత్తకో. థేరోతి అసేక్ఖేహి సీలక్ఖన్ధాదీహి సమన్నాగమేన థేరో. మహాఞాణీతి మహాపఞ్ఞో. సమాహితోతి ఉపచారప్పనాసమాధినా అనుత్తరసమాధినా చ సమాహితో. పఠవాపగ్గిసమానోతి ఇట్ఠాదిఆరమ్మణసన్నిపాతే నిబ్బికారతాయ పథవియా ఆపేన అగ్గినా చ సదిసవుత్తికో. తేనాహ ‘‘న రజ్జతి న దుస్సతీ’’తి.

    Cakkānuvattakoti satthārā vattitassa dhammacakkassa anuvattako. Theroti asekkhehi sīlakkhandhādīhi samannāgamena thero. Mahāñāṇīti mahāpañño. Samāhitoti upacārappanāsamādhinā anuttarasamādhinā ca samāhito. Paṭhavāpaggisamānoti iṭṭhādiārammaṇasannipāte nibbikāratāya pathaviyā āpena agginā ca sadisavuttiko. Tenāha ‘‘na rajjati na dussatī’’ti.

    పఞ్ఞాపారమితం పత్తోతి సావకఞాణస్స పారమిం పారకోటిం పత్తో. మహాబుద్ధీతి మహాపుథుహాసజవనతిక్ఖనిబ్బేధికభావప్పత్తాయ మహతియా బుద్ధియా పఞ్ఞాయ సమన్నాగతో. మహామతీతి ధమ్మన్వయవేదితసఙ్ఖాతాయ మహతియా నయగ్గాహమతియా సమన్నాగతో. యే హి తే చతుబ్బిధా, సోళసవిధా, చతుచత్తాలీసవిధా, తేసత్తతివిధా చ పఞ్ఞప్పభేదా. తేసం సబ్బసో అనవసేసానం అధిగతత్తా మహాపఞ్ఞతా దివిసేసయోగతో చ అయం మహాథేరో సాతిసయం ‘‘మహాబుద్ధీ’’తి వత్తబ్బతం అరహతి. యథాహ భగవా –

    Paññāpāramitaṃ pattoti sāvakañāṇassa pāramiṃ pārakoṭiṃ patto. Mahābuddhīti mahāputhuhāsajavanatikkhanibbedhikabhāvappattāya mahatiyā buddhiyā paññāya samannāgato. Mahāmatīti dhammanvayaveditasaṅkhātāya mahatiyā nayaggāhamatiyā samannāgato. Ye hi te catubbidhā, soḷasavidhā, catucattālīsavidhā, tesattatividhā ca paññappabhedā. Tesaṃ sabbaso anavasesānaṃ adhigatattā mahāpaññatā divisesayogato ca ayaṃ mahāthero sātisayaṃ ‘‘mahābuddhī’’ti vattabbataṃ arahati. Yathāha bhagavā –

    ‘‘పణ్డితో, భిక్ఖవే, సారిపుత్తో; మహాపఞ్ఞో, భిక్ఖవే, సారిపుత్తో; పుథుపఞ్ఞో, భిక్ఖవే, సారిపుత్తో; హాసపఞ్ఞో, భిక్ఖవే, సారిపుత్తో; జవనపఞ్ఞో, భిక్ఖవే, సారిపుత్తో; తిక్ఖపఞ్ఞో, భిక్ఖవే, సారిపుత్తో; నిబ్బేధికపఞ్ఞో, భిక్ఖవే, సారిపుత్తో’’తిఆది (మ॰ ని॰ ౩.౯౩).

    ‘‘Paṇḍito, bhikkhave, sāriputto; mahāpañño, bhikkhave, sāriputto; puthupañño, bhikkhave, sāriputto; hāsapañño, bhikkhave, sāriputto; javanapañño, bhikkhave, sāriputto; tikkhapañño, bhikkhave, sāriputto; nibbedhikapañño, bhikkhave, sāriputto’’tiādi (ma. ni. 3.93).

    తత్థాయం పణ్డితభావాదీనం విభాగవిభావనా. ధాతుకుసలతా, ఆయతనకుసలతా, పటిచ్చసముప్పాదకుసలతా, ఠానాట్ఠానకుసలతాతి ఇమేహి చతూహి కారణేహి పణ్డితో. మహాపఞ్ఞతాదీనం విభాగదస్సనే అయం పాళి –

    Tatthāyaṃ paṇḍitabhāvādīnaṃ vibhāgavibhāvanā. Dhātukusalatā, āyatanakusalatā, paṭiccasamuppādakusalatā, ṭhānāṭṭhānakusalatāti imehi catūhi kāraṇehi paṇḍito. Mahāpaññatādīnaṃ vibhāgadassane ayaṃ pāḷi –

    ‘‘కతమా మహాపఞ్ఞా? మహన్తే అత్థే పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తే ధమ్మే పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తా నిరుత్తియో పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తాని పటిభానాని పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తే సీలక్ఖన్ధే పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తే సమాధిక్ఖన్ధే పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తే పఞ్ఞాక్ఖన్ధే పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తే విముత్తిక్ఖన్ధే పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తే విముత్తిఞాణదస్సనక్ఖన్ధే పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తాని ఠానాట్ఠానాని పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తా విహారసమాపత్తియో పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తాని అరియసచ్చాని పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తే సతిపట్ఠానే పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తే సమ్మప్పధానే పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తే ఇద్ధిపాదే పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తాని ఇన్ద్రియాని పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తాని బలాని పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తే బోజ్ఝఙ్గే పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తే అరియమగ్గే పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తాని సామఞ్ఞఫలాని పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తా అభిఞ్ఞాయో పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా, మహన్తం పరమత్థం నిబ్బానం పరిగ్గణ్హాతీతి మహాపఞ్ఞా.

    ‘‘Katamā mahāpaññā? Mahante atthe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante dhamme pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantā niruttiyo pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni paṭibhānāni pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante sīlakkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante samādhikkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante paññākkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante vimuttikkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante vimuttiñāṇadassanakkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni ṭhānāṭṭhānāni pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantā vihārasamāpattiyo pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni ariyasaccāni pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante satipaṭṭhāne pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante sammappadhāne pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante iddhipāde pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni indriyāni pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni balāni pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante bojjhaṅge pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante ariyamagge pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni sāmaññaphalāni pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantā abhiññāyo pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ pariggaṇhātīti mahāpaññā.

    ‘‘కతమా పుథుపఞ్ఞా? పుథునానాఖన్ధేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా , పుథునానాధాతూసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాఆయతనేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాపటిచ్చసముప్పాదేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాసుఞ్ఞతమనుపలబ్భేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాఅత్థేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాధమ్మేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానానిరుత్తీసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాపటిభానేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాసీలక్ఖన్ధేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాసమాధిక్ఖన్ధేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాపఞ్ఞాక్ఖన్ధేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానావిముత్తిక్ఖన్ధేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానావిముత్తిఞాణదస్సనక్ఖన్ధేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాఠానాట్ఠానేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానావిహారసమాపత్తీసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాఅరియసచ్చేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాసతిపట్ఠానేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాసమ్మప్పధానేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాఇద్ధిపాదేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాఇన్ద్రియేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాబలేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాబోజ్ఝఙ్గేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాఅరియమగ్గేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాసామఞ్ఞఫలేసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథునానాఅభిఞ్ఞాసు ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా, పుథుజ్జనసాధారణే ధమ్మే అతిక్కమ్మ పరమత్థే నిబ్బానే ఞాణం పవత్తతీతి పుథుపఞ్ఞా.

    ‘‘Katamā puthupaññā? Puthunānākhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā , puthunānādhātūsu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāāyatanesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāpaṭiccasamuppādesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāsuññatamanupalabbhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāatthesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānādhammesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāniruttīsu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāpaṭibhānesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāsīlakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāsamādhikkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāpaññākkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāvimuttikkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāvimuttiñāṇadassanakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāṭhānāṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāvihārasamāpattīsu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāariyasaccesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāsatipaṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāsammappadhānesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāiddhipādesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāindriyesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānābalesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānābojjhaṅgesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāariyamaggesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāsāmaññaphalesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāabhiññāsu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthujjanasādhāraṇe dhamme atikkamma paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā.

    ‘‘కతమా హాసపఞ్ఞా? ఇధేకచ్చో హాసబహులో వేదబహులో తుట్ఠిబహులో పామోజ్జబహులో సీలాని పరిపూరేతీతి హాసపఞ్ఞా, హాసబహులో…పే॰… పామోజ్జబహులో ఇన్ద్రియసంవరం పరిపూరేతీతి హాసపఞ్ఞా, హాసబహులో…పే॰… పామోజ్జబహులో భోజనే మత్తఞ్ఞుతం పరిపూరేతీతి హాసపఞ్ఞా, హాసబహులో…పే॰… పామోజ్జబహులో జాగరియానుయోగం పరిపూరేతీతి హాసపఞ్ఞా, హాసబహులో…పే॰… పామోజ్జబహులో సీలక్ఖన్ధం…పే॰… సమాధిక్ఖన్ధం, పఞ్ఞాక్ఖన్ధం, విముత్తిక్ఖన్ధం, విముత్తిఞాణదస్సనక్ఖన్ధం పరిపూరేతీతి…పే॰… పటివిజ్ఝతీతి. విహారసమాపత్తియో పరిపూరేతీతి, అరియసచ్చాని పటివిజ్ఝతీతి, సతిపట్ఠానే భావేతీతి, సమ్మప్పధానే భావేతీతి, ఇద్ధిపాదే భావేతీతి, ఇన్ద్రియాని భావేతీతి, బలాని భావేతీతి, బోజ్ఝఙ్గే భావేతీతి, అరియమగ్గం భావేతీతి…పే॰… సామఞ్ఞఫలాని సచ్ఛికరోతీతి హాసపఞ్ఞా, హాసబహులో వేదబహులో తుట్ఠిబహులో పామోజ్జబహులో అభిఞ్ఞాయో పటివిజ్ఝతీతి హాసపఞ్ఞా; హాసబహులో వేదబహులో తుట్ఠిబహులో పామోజ్జబహులో పరమత్థం నిబ్బానం సచ్ఛికరోతీతి హాసపఞ్ఞా.

    ‘‘Katamā hāsapaññā? Idhekacco hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo sīlāni paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulo…pe… pāmojjabahulo indriyasaṃvaraṃ paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulo…pe… pāmojjabahulo bhojane mattaññutaṃ paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulo…pe… pāmojjabahulo jāgariyānuyogaṃ paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulo…pe… pāmojjabahulo sīlakkhandhaṃ…pe… samādhikkhandhaṃ, paññākkhandhaṃ, vimuttikkhandhaṃ, vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti…pe… paṭivijjhatīti. Vihārasamāpattiyo paripūretīti, ariyasaccāni paṭivijjhatīti, satipaṭṭhāne bhāvetīti, sammappadhāne bhāvetīti, iddhipāde bhāvetīti, indriyāni bhāvetīti, balāni bhāvetīti, bojjhaṅge bhāvetīti, ariyamaggaṃ bhāvetīti…pe… sāmaññaphalāni sacchikarotīti hāsapaññā, hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo abhiññāyo paṭivijjhatīti hāsapaññā; hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti hāsapaññā.

    ‘‘కతమా జవనపఞ్ఞా? యం కిఞ్చి రూపం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నం…పే॰… యం దూరే సన్తికే వా, సబ్బం రూపం అనిచ్చతో ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా, దుక్ఖతో ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా, అనత్తతో ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా; యా కాచి వేదనా…పే॰… యం కిఞ్చి విఞ్ఞాణం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నం…పే॰… సబ్బం విఞ్ఞాణం అనిచ్చతో ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా, దుక్ఖతో ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా, అనత్తతో ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా. చక్ఖు…పే॰… జరామరణం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నం, అనిచ్చతో ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా, దుక్ఖతో ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా, అనత్తతో ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా.

    ‘‘Katamā javanapaññā? Yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā, dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā; yā kāci vedanā…pe… yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… sabbaṃ viññāṇaṃ aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā, dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ, aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā, dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā.

    ‘‘రూపం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నం అనిచ్చం ఖయట్ఠేన, దుక్ఖం భయట్ఠేన, అనత్తా అసారకట్ఠేనాతి తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా రూపనిరోధే నిబ్బానే ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా…పే॰… వేదనా…పే॰… సఞ్ఞా… సఙ్ఖారా… విఞ్ఞాణం… చక్ఖు…పే॰… జరామరణం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నం అనిచ్చం ఖయట్ఠేన, దుక్ఖం భయట్ఠేన, అనత్తా అసారకట్ఠేనాతి తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా జరామరణనిరోధే నిబ్బానే ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా.

    ‘‘Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā…pe… vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ… cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā.

    ‘‘రూపం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నం అనిచ్చం సఙ్ఖతం పటిచ్చసముప్పన్నం ఖయధమ్మం వయధమ్మం విరాగధమ్మం నిరోధధమ్మన్తి తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా రూపనిరోధే ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా. వేదనా…పే॰… సఞ్ఞా… సఙ్ఖారా… విఞ్ఞాణం… చక్ఖు…పే॰… జరామరణం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నం అనిచ్చం సఙ్ఖతం పటిచ్చసముప్పన్నం ఖయధమ్మం వయధమ్మం విరాగధమ్మం నిరోధధమ్మన్తి తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా జరామరణనిరోధే నిబ్బానే ఖిప్పం జవతీతి జవనపఞ్ఞా.

    ‘‘Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe khippaṃ javatīti javanapaññā. Vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ… cakkhu…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā.

    ‘‘కతమా తిక్ఖపఞ్ఞా? ఖిప్పం కిలేసే ఛిన్దతీతి తిక్ఖపఞ్ఞా, ఉప్పన్నం కామవితక్కం నాధివాసేతి పజహతి వినోదేతి బ్యన్తీకరోతి అనభావం గమేతీతి తిక్ఖపఞ్ఞా; ఉప్పన్నం బ్యాపాదవితక్కం నాధివాసేతి పజహతి వినోదేతి బ్యన్తీకరోతి అనభావం గమేతీతి తిక్ఖపఞ్ఞా; ఉప్పన్నం విహింసావితక్కం నాధివాసేతి…పే॰… ఉప్పన్నుప్పన్నే పాపకే అకుసలే ధమ్మే నాధివాసేతి పజహతి వినోదేతి బ్యన్తీకరోతి అనభావం గమేతీతి తిక్ఖపఞ్ఞా; ఉప్పన్నం రాగం నాధివాసేతి పజహతి వినోదేతి బ్యన్తీకరోతి అనభావం గమేతీతి తిక్ఖపఞ్ఞా; ఉప్పన్నం దోసం…పే॰… ఉప్పన్నం మోహం… ఉప్పన్నం కోధం… ఉప్పన్నం ఉపనాహం… మక్ఖం… పళాసం… ఇస్సం… మచ్ఛరియం… మాయం… సాఠేయ్యం… థమ్భం… సారమ్భం… మానం… అతిమానం… మదం… పమాదం… సబ్బే కిలేసే… సబ్బే దుచ్చరితే… సబ్బే అభిసఙ్ఖారే…పే॰… సబ్బే భవగామికమ్మే నాధివాసేతి పజహతి వినోదేతి బ్యన్తీకరోతి అనభావం గమేతీతి తిక్ఖపఞ్ఞా. ఏకస్మిం ఆసనే చత్తారో చ అరియమగ్గా, చత్తారి సామఞ్ఞఫలాని, చతస్సో పటిసమ్భిదాయో, ఛ అభిఞ్ఞాయో అధిగతా హోన్తి సచ్ఛికతా ఫస్సితా పఞ్ఞాయాతి తిక్ఖపఞ్ఞా.

    ‘‘Katamā tikkhapaññā? Khippaṃ kilese chindatīti tikkhapaññā, uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā; uppannaṃ byāpādavitakkaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā; uppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ nādhivāseti…pe… uppannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā; uppannaṃ rāgaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā; uppannaṃ dosaṃ…pe… uppannaṃ mohaṃ… uppannaṃ kodhaṃ… uppannaṃ upanāhaṃ… makkhaṃ… paḷāsaṃ… issaṃ… macchariyaṃ… māyaṃ… sāṭheyyaṃ… thambhaṃ… sārambhaṃ… mānaṃ… atimānaṃ… madaṃ… pamādaṃ… sabbe kilese… sabbe duccarite… sabbe abhisaṅkhāre…pe… sabbe bhavagāmikamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā. Ekasmiṃ āsane cattāro ca ariyamaggā, cattāri sāmaññaphalāni, catasso paṭisambhidāyo, cha abhiññāyo adhigatā honti sacchikatā phassitā paññāyāti tikkhapaññā.

    ‘‘కతమా నిబ్బేధికపఞ్ఞా? ఇధేకచ్చో సబ్బసఙ్ఖారేసు ఉబ్బేగబహులో హోతి ఉత్తాసబహులో ఉక్కణ్ఠనబహులో అరతిబహులో అనభిరతిబహులో బహిముఖో న రమతి సబ్బసఙ్ఖారేసు, అనిబ్బిద్ధపుబ్బం అపదాలితపుబ్బం లోభక్ఖన్ధం నిబ్బిజ్ఝతి పదాలేతీతి నిబ్బేధికపఞ్ఞా, అనిబ్బిద్ధపుబ్బం అపదాలితపుబ్బం దోసక్ఖన్ధం నిబ్బిజ్ఝతి పదాలేతీతి నిబ్బేధికపఞ్ఞా, అనిబ్బిద్ధపుబ్బం అపదాలితపుబ్బం మోహక్ఖన్ధం నిబ్బిజ్ఝతి పదాలేతీతి నిబ్బేధికపఞ్ఞా; అనిబ్బిద్ధపుబ్బం అపదాలితపుబ్బం కోధం…పే॰… ఉపనాహం…పే॰… సబ్బే భవగామికమ్మే నిబ్బిజ్ఝతి పదాలేతీతి నిబ్బేధికపఞ్ఞా’’తి (పటి॰ మ॰ ౩.౬-౭).

    ‘‘Katamā nibbedhikapaññā? Idhekacco sabbasaṅkhāresu ubbegabahulo hoti uttāsabahulo ukkaṇṭhanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati sabbasaṅkhāresu, anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ dosakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ mohakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā; anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ kodhaṃ…pe… upanāhaṃ…pe… sabbe bhavagāmikamme nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā’’ti (paṭi. ma. 3.6-7).

    ఏవం యథావుత్తవిభాగాయ మహతియా పఞ్ఞాయ సమన్నాగతత్తా ‘‘మహాబుద్ధీ’’తి వుత్తం.

    Evaṃ yathāvuttavibhāgāya mahatiyā paññāya samannāgatattā ‘‘mahābuddhī’’ti vuttaṃ.

    అపిచ అనుపదధమ్మవిపస్సనావసేనాపి ఇమస్స థేరస్స మహాపఞ్ఞతా వేదితబ్బా. వుత్తఞ్హేతం –

    Apica anupadadhammavipassanāvasenāpi imassa therassa mahāpaññatā veditabbā. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘సారిపుత్తో, భిక్ఖవే, అడ్ఢమాసం అనుపదధమ్మవిపస్సనం విపస్సతి. తత్రిదం, భిక్ఖవే, సారిపుత్తస్స అనుపదధమ్మవిపస్సనాయ హోతి.

    ‘‘Sāriputto, bhikkhave, aḍḍhamāsaṃ anupadadhammavipassanaṃ vipassati. Tatridaṃ, bhikkhave, sāriputtassa anupadadhammavipassanāya hoti.

    ‘‘ఇధ, భిక్ఖవే, సారిపుత్తో వివిచ్చేవ కామేహి…పే॰… పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. యే చ పఠమే ఝానే ధమ్మా వితక్కో చ…పే॰… చిత్తేకగ్గతా చ ఫస్సో వేదనా సఞ్ఞా చేతనా చిత్తం ఛన్దో అధిమోక్ఖో వీరియం సతి ఉపేక్ఖా మనసికారో, త్యాస్స ధమ్మా అనుపదవవత్థితా హోన్తి, త్యాస్స ధమ్మా విదితా ఉప్పజ్జన్తి, విదితా ఉపట్ఠహన్తి, విదితా అబ్భత్థం గచ్ఛన్తి. సో ఏవం పజానాతి ‘ఏవం కిర మే ధమ్మా అహుత్వా సమ్భోన్తి, హుత్వా పటివేన్తీ’తి. సో తేసు ధమ్మేసు అనుపాయో అనపాయో అనిస్సితో అప్పటిబద్ధో విప్పముత్తో విసంయుత్తో విమరియాదీకతేన చేతసా విహరతి. సో ‘అత్థి ఉత్తరి నిస్సరణ’న్తి పజానాతి. తబ్బహులీకారా అత్థిత్వేవస్స హోతి.

    ‘‘Idha, bhikkhave, sāriputto vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ye ca paṭhame jhāne dhammā vitakko ca…pe… cittekaggatā ca phasso vedanā saññā cetanā cittaṃ chando adhimokkho vīriyaṃ sati upekkhā manasikāro, tyāssa dhammā anupadavavatthitā honti, tyāssa dhammā viditā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti. So evaṃ pajānāti ‘evaṃ kira me dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’ti. So tesu dhammesu anupāyo anapāyo anissito appaṭibaddho vippamutto visaṃyutto vimariyādīkatena cetasā viharati. So ‘atthi uttari nissaraṇa’nti pajānāti. Tabbahulīkārā atthitvevassa hoti.

    ‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, సారిపుత్తో వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… దుతియం ఝానం… తతియం ఝానం… చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. ఆకాసానఞ్చాయతనం… విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం… ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం… సబ్బసో ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సో తాయ సమాపత్తియా సతో వుట్ఠహతి, సో తాయ సమాపత్తియా సతో వుట్ఠహిత్వా యే ధమ్మా అతీతా నిరుద్ధా విపరిణతా, తే ధమ్మే సమనుపస్సతి ‘‘ఏవం కిర మే ధమ్మా అహుత్వా సమ్భోన్తి, హుత్వా పటివేన్తీ’’తి. సో తేసు ధమ్మేసు అనుపాయో అనపాయో అనిస్సితో అప్పటిబద్ధో విప్పముత్తో విసంయుత్తో విమరియాదీకతేన చేతసా విహరతి. సో ‘అత్థి ఉత్తరి నిస్సరణ’న్తి పజానాతి. తబ్బహులీకారా అత్థిత్వేవస్స హోతి.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sāriputto vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ākāsānañcāyatanaṃ… viññāṇañcāyatanaṃ… ākiñcaññāyatanaṃ… sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. So tāya samāpattiyā sato vuṭṭhahati, so tāya samāpattiyā sato vuṭṭhahitvā ye dhammā atītā niruddhā vipariṇatā, te dhamme samanupassati ‘‘evaṃ kira me dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’’ti. So tesu dhammesu anupāyo anapāyo anissito appaṭibaddho vippamutto visaṃyutto vimariyādīkatena cetasā viharati. So ‘atthi uttari nissaraṇa’nti pajānāti. Tabbahulīkārā atthitvevassa hoti.

    ‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, సారిపుత్తో సబ్బసో నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ సఞ్ఞావేదయితనిరోధం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. పఞ్ఞాయ చస్స దిస్వా ఆసవా పరిక్ఖీణా హోన్తి. సో తాయ సమాపత్తియా సతో వుట్ఠహతి, సో తాయ సమాపత్తియా సతో వుట్ఠహిత్వా యే ధమ్మా అతీతా నిరుద్ధా విపరిణతా, తే ధమ్మే సమనుపస్సతి ‘ఏవం కిర మే ధమ్మా అహుత్వా సమ్భోన్తి, హుత్వా పటివేన్తీ’తి. సో తేసు ధమ్మేసు అనుపాయో అనపాయో అనిస్సితో అప్పటిబద్ధో విప్పముత్తో విసంయుత్తో విమరియాదీకతేన చేతసా విహరతి, సో ‘నత్థి ఉత్తరి నిస్సరణ’న్తి పజానాతి. తబ్బహులీకారా నత్థిత్వేవస్స హోతి.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sāriputto sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati. Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. So tāya samāpattiyā sato vuṭṭhahati, so tāya samāpattiyā sato vuṭṭhahitvā ye dhammā atītā niruddhā vipariṇatā, te dhamme samanupassati ‘evaṃ kira me dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’ti. So tesu dhammesu anupāyo anapāyo anissito appaṭibaddho vippamutto visaṃyutto vimariyādīkatena cetasā viharati, so ‘natthi uttari nissaraṇa’nti pajānāti. Tabbahulīkārā natthitvevassa hoti.

    ‘‘యం ఖో తం, భిక్ఖవే, సమ్మా వదమానో వదేయ్య ‘వసిప్పత్తో పారమిప్పత్తో అరియస్మిం సీలస్మిం, వసిప్పత్తో పారమిప్పత్తో అరియస్మిం సమాధిస్మిం, వసిప్పత్తో పారమిప్పత్తో అరియాయ పఞ్ఞాయ, వసిప్పత్తో పారమిప్పత్తో అరియాయ విముత్తియా’తి. సారిపుత్తమేవేతం సమ్మా వదమానో వదేయ్యా’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౯౩-౯౭).

    ‘‘Yaṃ kho taṃ, bhikkhave, sammā vadamāno vadeyya ‘vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ sīlasmiṃ, vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ samādhismiṃ, vasippatto pāramippatto ariyāya paññāya, vasippatto pāramippatto ariyāya vimuttiyā’ti. Sāriputtamevetaṃ sammā vadamāno vadeyyā’’ti (ma. ni. 3.93-97).

    ఏవం మహాపుథుహాసజవనతిక్ఖనిబ్బేధికభావప్పత్తాయ మహతియా బుద్ధియా సమన్నాగతత్తా థేరో మహాబుద్ధీతి అత్థో. ధమ్మన్వయవేదితా పనస్స సమ్పసాదనీయసుత్తేన (దీ॰ ని॰ ౩.౧౪౧ ఆదయో) దీపేతబ్బా. తత్థ హి సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణసదిసో థేరస్స నయగ్గాహో వుత్తో. అజళో జళసమానోతి సావకేసు పఞ్ఞాయ ఉక్కంసగతత్తా సబ్బథాపి అజళో సమానో పరమప్పిచ్ఛతాయ అత్తానం అజానన్తం వియ కత్వా, దస్సనేన జళసదిసో మన్దసరిక్ఖో కిలేసపరిళాహాభావేన నిబ్బుతో సీతిభూతో సదా చరతి నిచ్చం విహరతీతి అత్థో.

    Evaṃ mahāputhuhāsajavanatikkhanibbedhikabhāvappattāya mahatiyā buddhiyā samannāgatattā thero mahābuddhīti attho. Dhammanvayaveditā panassa sampasādanīyasuttena (dī. ni. 3.141 ādayo) dīpetabbā. Tattha hi sabbaññutaññāṇasadiso therassa nayaggāho vutto. Ajaḷo jaḷasamānoti sāvakesu paññāya ukkaṃsagatattā sabbathāpi ajaḷo samāno paramappicchatāya attānaṃ ajānantaṃ viya katvā, dassanena jaḷasadiso mandasarikkho kilesapariḷāhābhāvena nibbuto sītibhūto sadā carati niccaṃ viharatīti attho.

    పరిచిణ్ణోతి గాథా థేరేన అత్తనో కతకిచ్చతం పకాసేన్తేన భాసితా, సాపి వుత్తత్థాయేవ.

    Pariciṇṇoti gāthā therena attano katakiccataṃ pakāsentena bhāsitā, sāpi vuttatthāyeva.

    సమ్పాదేథప్పమాదేనాతి అయం పన అత్తనో పరినిబ్బానకాలే సన్నిపతితానం భిక్ఖూనం ఓవాదదానవసేన భాసితా. సాపి వుత్తత్థాయేవాతి.

    Sampādethappamādenāti ayaṃ pana attano parinibbānakāle sannipatitānaṃ bhikkhūnaṃ ovādadānavasena bhāsitā. Sāpi vuttatthāyevāti.

    సారిపుత్తత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Sāriputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౨. సారిపుత్తత్థేరగాథా • 2. Sāriputtattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact