| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಉದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Udāna-aṭṭhakathā |
೧೦. ಸಾರಿಪುತ್ತಉಪಸಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Sāriputtaupasamasuttavaṇṇanā
೪೦. ದಸಮೇ ಅತ್ತನೋ ಉಪಸಮನ್ತಿ ಸಾವಕಪಾರಮೀಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಹೇತುಭೂತಂ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೇನ ಅತ್ತನೋ ಅನವಸೇಸಕಿಲೇಸವೂಪಸಮಂ।
40. Dasame attano upasamanti sāvakapāramīmatthakappattiyā hetubhūtaṃ aggamaggena attano anavasesakilesavūpasamaṃ.
ಆಯಸ್ಮಾ ಹಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅನುಪಸನ್ತಕಿಲೇಸಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸಜನಿತಸನ್ತಾಪದರಥಪರಿಳಾಹದುಕ್ಖಞ್ಚೇವ ಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರನಿಮಿತ್ತಂ ಜಾತಿಜರಾಬ್ಯಾಧಿಮರಣಸೋಕಪರಿದೇವಾದಿದುಕ್ಖಞ್ಚ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಿಸ್ವಾ ಅತೀತಾನಾಗತೇಪಿ ನೇಸಂ ವಟ್ಟಮೂಲಕದುಕ್ಖಂ ಪರಿತುಲೇತ್ವಾ ಕರುಣಾಯಮಾನೋ ಅತ್ತನಾಪಿ ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲೇ ಅನುಭೂತಂ ಕಿಲೇಸನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ ಅನಪ್ಪಕಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಈದಿಸಸ್ಸ ನಾಮ ಮಹಾದುಕ್ಖಸ್ಸ ಹೇತುಭೂತಾ ಕಿಲೇಸಾ ಇದಾನಿ ಮೇ ಸುಪ್ಪಹೀನಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮಂ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತಿ। ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಚ ‘‘ಇಮೇ ಏತ್ತಕಾ ಕಿಲೇಸಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಉಪಸಮಿತಾ, ಏತ್ತಕಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ, ಏತ್ತಕಾ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ, ಏತ್ತಕಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಉಪಸಮಿತಾ’’ತಿ ತಂತಂಮಗ್ಗಞಾಣೇಹಿ ಓಧಿಸೋ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಉಪಸಮಿತಭಾವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅತ್ತನೋ ಉಪಸಮಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನೋ’’ತಿ।
Āyasmā hi sāriputto anupasantakilesānaṃ sattānaṃ rāgādikilesajanitasantāpadarathapariḷāhadukkhañceva kilesābhisaṅkhāranimittaṃ jātijarābyādhimaraṇasokaparidevādidukkhañca paccakkhato disvā atītānāgatepi nesaṃ vaṭṭamūlakadukkhaṃ parituletvā karuṇāyamāno attanāpi puthujjanakāle anubhūtaṃ kilesanimittaṃ vā anappakaṃ dukkhaṃ anussaritvā ‘‘īdisassa nāma mahādukkhassa hetubhūtā kilesā idāni me suppahīnā’’ti attano kilesavūpasamaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhati. Paccavekkhanto ca ‘‘ime ettakā kilesā sotāpattimaggena upasamitā, ettakā sakadāgāmimaggena, ettakā anāgāmimaggena, ettakā arahattamaggena upasamitā’’ti taṃtaṃmaggañāṇehi odhiso kilesānaṃ upasamitabhāvaṃ paccavekkhati, tena vuttaṃ – ‘‘attano upasamaṃ paccavekkhamāno’’ti.
ಅಪರೇ ‘‘ಥೇರೋ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘ಇಮಸ್ಸ ವತಾಯಂ ಸನ್ತಪಣೀತಭಾವೋ ಅಚ್ಚನ್ತಸನ್ತಾಯ ಅಸಙ್ಖತಾಯ ಧಾತುಯಾ ಆರಮ್ಮಣತೋ, ಸಯಞ್ಚ ಸಮ್ಮದೇವ ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮತೋ’ತಿ ಏವಂ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಉಪಸಮಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಞ್ಞೇ ಪನ ‘‘ಅನವಸೇಸಕಿಲೇಸಾನಂ ಉಪಸಮಪರಿಯೋಸಾನೇ ಜಾತಂ ಅಗ್ಗಫಲಮೇವೇತ್ಥ ಉಪಸಮೋ ನಾಮ, ತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನೋ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ।
Apare ‘‘thero arahattaphalasamāpattiṃ samāpajjitvā taṃ paccavekkhitvā ‘imassa vatāyaṃ santapaṇītabhāvo accantasantāya asaṅkhatāya dhātuyā ārammaṇato, sayañca sammadeva kilesavūpasamato’ti evaṃ abhiṇhaṃ upasamaṃ paccavekkhatī’’ti vadanti. Aññe pana ‘‘anavasesakilesānaṃ upasamapariyosāne jātaṃ aggaphalamevettha upasamo nāma, taṃ paccavekkhamāno nisinno’’ti.
ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಯದಿದಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಪಞ್ಞತಾದಿಹೇತುಭೂತಂ ಸಾವಕೇಸು ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಂ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ಅಗ್ಗಫಲಂ ವಾ ಉಪಸಮಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸಙ್ಖಾತಂ ಅತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ವಿದಿತ್ವಾ ತದನುಭಾವದೀಪಕಂ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ।
Etamatthaṃ viditvāti yadidaṃ āyasmato sāriputtassa mahāpaññatādihetubhūtaṃ sāvakesu anaññasādhāraṇaṃ kilesappahānaṃ aggaphalaṃ vā upasamapariyāyena vuttaṃ, tassa paccavekkhaṇasaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā tadanubhāvadīpakaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
ತತ್ಥ ಉಪಸನ್ತಸನ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಸನ್ತಮೇವ ಹುತ್ವಾ ಸನ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಸನ್ತಸನ್ತಚಿತ್ತೋ। ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನೇನ ಹಿ ಉಪಸನ್ತಕಿಲೇಸತ್ತಾ ಉಪಸನ್ತಚಿತ್ತಂ ನ ಸಬ್ಬಥಾ ‘‘ಉಪಸನ್ತಸನ್ತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ತಸ್ಸ ಉಪಸಮಸ್ಸ ಅನಚ್ಚನ್ತಿಕಭಾವತೋ, ನ ತಥಾ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೇನ। ತೇನ ಪನ ಅಚ್ಚನ್ತಮೇವ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಅರಹತೋ ಚಿತ್ತಂ ಪುನ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅನುಪಸಮೇತಬ್ಬತಾಯ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗೇಹಿ ಉಪಸನ್ತಕಿಲೇಸಂ ಹುತ್ವಾ ಅಚ್ಚನ್ತಸನ್ತಭಾವತೋವ ‘‘ಉಪಸನ್ತಸನ್ತ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಉಪಸನ್ತಮೇವ ಹುತ್ವಾ ಸನ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಉಪಸನ್ತಸನ್ತಚಿತ್ತೋ’’ತಿ। ಉಪಸನ್ತನ್ತಿ ವಾ ಉಪಸಮೋ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಉಪಸನ್ತಸನ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅಚ್ಚನ್ತೂಪಸಮೇನ ಸನ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha upasantasantacittassāti upasantameva hutvā santaṃ cittaṃ etassāti upasantasantacitto. Samāpattiyā vikkhambhanena hi upasantakilesattā upasantacittaṃ na sabbathā ‘‘upasantasanta’’nti vuccati tassa upasamassa anaccantikabhāvato, na tathā aggamaggena. Tena pana accantameva kilesānaṃ samucchinnattā arahato cittaṃ puna kilesānaṃ anupasametabbatāya samathavipassanāheṭṭhimamaggehi upasantakilesaṃ hutvā accantasantabhāvatova ‘‘upasantasanta’’nti vuccati. Tena vuttaṃ – ‘‘upasantameva hutvā santaṃ cittaṃ etassāti upasantasantacitto’’ti. Upasantanti vā upasamo vuccati, tasmā ‘‘upasantasantacittassā’’ti accantūpasamena santacittassāti attho.
ಅಥ ವಾ ಸತಿಪಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಅನವಸೇಸಕಿಲೇಸವೂಪಸಮೇ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಸ್ಸ ಪನ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಿಹೇತುಭೂತೋ ಸಾವಕೇಸು ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣೋ ಸವಿಸೇಸೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನೋ ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸತ್ಥಾ ಉಪಸನ್ತಸದ್ದೇನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಉಪಸನ್ತಸನ್ತಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ।
Atha vā satipi sabbesaṃ khīṇāsavānaṃ anavasesakilesavūpasame sāvakapāramīñāṇassa pana matthakappattihetubhūto sāvakesu anaññasādhāraṇo saviseso dhammasenāpatino kilesavūpasamoti dassetuṃ satthā upasantasaddena visesetvā āha ‘‘upasantasantacittassā’’ti.
ತತ್ರಾಯಮತ್ಥೋ – ಭುಸಂ ದಳ್ಹಂ ವಾ ಸನ್ತಂ ಉಪಸನ್ತಂ, ತೇನ ಉಪಸನ್ತೇನ ಉಪಸನ್ತಮೇವ ಹುತ್ವಾ ಸನ್ತಂ ಉಪಸನ್ತಸನ್ತಂ , ತಾದಿಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ। ತಥಾ ಹೇಸ ಭಗವತಾ – ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಹಾಪಞ್ಞೋ ಪುಥುಪಞ್ಞೋ ಹಾಸಪಞ್ಞೋ ಜವನಪಞ್ಞೋ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪಞ್ಞೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೯೩) ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ವಣ್ಣಿತೋ ಥೋಮಿತೋ। ನೇತ್ತಿಚ್ಛಿನ್ನಸ್ಸಾತಿ ನೇತ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಭವತಣ್ಹಾ ಸಂಸಾರಸ್ಸ ನಯನತೋ, ಸಾ ನೇತ್ತಿ ಛಿನ್ನಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ನೇತ್ತಿಚ್ಛಿನ್ನೋ। ತಸ್ಸ ನೇತ್ತಿಚ್ಛಿನ್ನಸ್ಸ, ಪಹೀನತಣ್ಹಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮುತ್ತೋ ಸೋ ಮಾರಬನ್ಧನಾತಿ ಸೋ ಏವಂವಿಧೋ ಪರಿಕ್ಖೀಣಭವಸಂಯೋಜನೋ ಸಬ್ಬಸ್ಮಾ ಮಾರಬನ್ಧನತೋ ಮುತ್ತೋ, ನ ತಸ್ಸ ಮಾರಬನ್ಧನಮೋಚನಾಯ ಕರಣೀಯಂ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಸಮಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೀತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
Tatrāyamattho – bhusaṃ daḷhaṃ vā santaṃ upasantaṃ, tena upasantena upasantameva hutvā santaṃ upasantasantaṃ , tādisaṃ cittaṃ etassāti sabbaṃ purimasadisameva. Tathā hesa bhagavatā – ‘‘sāriputto, bhikkhave, mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño’’tiādinā (ma. ni. 3.93) anekapariyāyena vaṇṇito thomito. Netticchinnassāti netti vuccati bhavataṇhā saṃsārassa nayanato, sā netti chinnā etassāti netticchinno. Tassa netticchinnassa, pahīnataṇhassāti attho. Mutto so mārabandhanāti so evaṃvidho parikkhīṇabhavasaṃyojano sabbasmā mārabandhanato mutto, na tassa mārabandhanamocanāya karaṇīyaṃ atthi, tasmā dhammasenāpati attano upasamaṃ paccavekkhatīti. Sesaṃ vuttanayameva.
ದಸಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ನಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ಮೇಘಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Niṭṭhitā ca meghiyavaggavaṇṇanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಉದಾನಪಾಳಿ • Udānapāḷi / ೧೦. ಸಾರಿಪುತ್ತಉಪಸಮಸುತ್ತಂ • 10. Sāriputtaupasamasuttaṃ
