Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഉദാന-അട്ഠകഥാ • Udāna-aṭṭhakathā |
൧൦. സാരിപുത്തഉപസമസുത്തവണ്ണനാ
10. Sāriputtaupasamasuttavaṇṇanā
൪൦. ദസമേ അത്തനോ ഉപസമന്തി സാവകപാരമീമത്ഥകപ്പത്തിയാ ഹേതുഭൂതം അഗ്ഗമഗ്ഗേന അത്തനോ അനവസേസകിലേസവൂപസമം.
40. Dasame attano upasamanti sāvakapāramīmatthakappattiyā hetubhūtaṃ aggamaggena attano anavasesakilesavūpasamaṃ.
ആയസ്മാ ഹി സാരിപുത്തോ അനുപസന്തകിലേസാനം സത്താനം രാഗാദികിലേസജനിതസന്താപദരഥപരിളാഹദുക്ഖഞ്ചേവ കിലേസാഭിസങ്ഖാരനിമിത്തം ജാതിജരാബ്യാധിമരണസോകപരിദേവാദിദുക്ഖഞ്ച പച്ചക്ഖതോ ദിസ്വാ അതീതാനാഗതേപി നേസം വട്ടമൂലകദുക്ഖം പരിതുലേത്വാ കരുണായമാനോ അത്തനാപി പുഥുജ്ജനകാലേ അനുഭൂതം കിലേസനിമിത്തം വാ അനപ്പകം ദുക്ഖം അനുസ്സരിത്വാ ‘‘ഈദിസസ്സ നാമ മഹാദുക്ഖസ്സ ഹേതുഭൂതാ കിലേസാ ഇദാനി മേ സുപ്പഹീനാ’’തി അത്തനോ കിലേസവൂപസമം അഭിണ്ഹം പച്ചവേക്ഖതി. പച്ചവേക്ഖന്തോ ച ‘‘ഇമേ ഏത്തകാ കിലേസാ സോതാപത്തിമഗ്ഗേന ഉപസമിതാ, ഏത്തകാ സകദാഗാമിമഗ്ഗേന, ഏത്തകാ അനാഗാമിമഗ്ഗേന, ഏത്തകാ അരഹത്തമഗ്ഗേന ഉപസമിതാ’’തി തംതംമഗ്ഗഞാണേഹി ഓധിസോ കിലേസാനം ഉപസമിതഭാവം പച്ചവേക്ഖതി, തേന വുത്തം – ‘‘അത്തനോ ഉപസമം പച്ചവേക്ഖമാനോ’’തി.
Āyasmā hi sāriputto anupasantakilesānaṃ sattānaṃ rāgādikilesajanitasantāpadarathapariḷāhadukkhañceva kilesābhisaṅkhāranimittaṃ jātijarābyādhimaraṇasokaparidevādidukkhañca paccakkhato disvā atītānāgatepi nesaṃ vaṭṭamūlakadukkhaṃ parituletvā karuṇāyamāno attanāpi puthujjanakāle anubhūtaṃ kilesanimittaṃ vā anappakaṃ dukkhaṃ anussaritvā ‘‘īdisassa nāma mahādukkhassa hetubhūtā kilesā idāni me suppahīnā’’ti attano kilesavūpasamaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhati. Paccavekkhanto ca ‘‘ime ettakā kilesā sotāpattimaggena upasamitā, ettakā sakadāgāmimaggena, ettakā anāgāmimaggena, ettakā arahattamaggena upasamitā’’ti taṃtaṃmaggañāṇehi odhiso kilesānaṃ upasamitabhāvaṃ paccavekkhati, tena vuttaṃ – ‘‘attano upasamaṃ paccavekkhamāno’’ti.
അപരേ ‘‘ഥേരോ അരഹത്തഫലസമാപത്തിം സമാപജ്ജിത്വാ തം പച്ചവേക്ഖിത്വാ ‘ഇമസ്സ വതായം സന്തപണീതഭാവോ അച്ചന്തസന്തായ അസങ്ഖതായ ധാതുയാ ആരമ്മണതോ, സയഞ്ച സമ്മദേവ കിലേസവൂപസമതോ’തി ഏവം അഭിണ്ഹം ഉപസമം പച്ചവേക്ഖതീ’’തി വദന്തി. അഞ്ഞേ പന ‘‘അനവസേസകിലേസാനം ഉപസമപരിയോസാനേ ജാതം അഗ്ഗഫലമേവേത്ഥ ഉപസമോ നാമ, തം പച്ചവേക്ഖമാനോ നിസിന്നോ’’തി.
Apare ‘‘thero arahattaphalasamāpattiṃ samāpajjitvā taṃ paccavekkhitvā ‘imassa vatāyaṃ santapaṇītabhāvo accantasantāya asaṅkhatāya dhātuyā ārammaṇato, sayañca sammadeva kilesavūpasamato’ti evaṃ abhiṇhaṃ upasamaṃ paccavekkhatī’’ti vadanti. Aññe pana ‘‘anavasesakilesānaṃ upasamapariyosāne jātaṃ aggaphalamevettha upasamo nāma, taṃ paccavekkhamāno nisinno’’ti.
ഏതമത്ഥം വിദിത്വാതി യദിദം ആയസ്മതോ സാരിപുത്തസ്സ മഹാപഞ്ഞതാദിഹേതുഭൂതം സാവകേസു അനഞ്ഞസാധാരണം കിലേസപ്പഹാനം അഗ്ഗഫലം വാ ഉപസമപരിയായേന വുത്തം, തസ്സ പച്ചവേക്ഖണസങ്ഖാതം അത്ഥം സബ്ബാകാരതോ വിദിത്വാ തദനുഭാവദീപകം ഇമം ഉദാനം ഉദാനേസി.
Etamatthaṃ viditvāti yadidaṃ āyasmato sāriputtassa mahāpaññatādihetubhūtaṃ sāvakesu anaññasādhāraṇaṃ kilesappahānaṃ aggaphalaṃ vā upasamapariyāyena vuttaṃ, tassa paccavekkhaṇasaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā tadanubhāvadīpakaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
തത്ഥ ഉപസന്തസന്തചിത്തസ്സാതി ഉപസന്തമേവ ഹുത്വാ സന്തം ചിത്തം ഏതസ്സാതി ഉപസന്തസന്തചിത്തോ. സമാപത്തിയാ വിക്ഖമ്ഭനേന ഹി ഉപസന്തകിലേസത്താ ഉപസന്തചിത്തം ന സബ്ബഥാ ‘‘ഉപസന്തസന്ത’’ന്തി വുച്ചതി തസ്സ ഉപസമസ്സ അനച്ചന്തികഭാവതോ, ന തഥാ അഗ്ഗമഗ്ഗേന. തേന പന അച്ചന്തമേവ കിലേസാനം സമുച്ഛിന്നത്താ അരഹതോ ചിത്തം പുന കിലേസാനം അനുപസമേതബ്ബതായ സമഥവിപസ്സനാഹേട്ഠിമമഗ്ഗേഹി ഉപസന്തകിലേസം ഹുത്വാ അച്ചന്തസന്തഭാവതോവ ‘‘ഉപസന്തസന്ത’’ന്തി വുച്ചതി. തേന വുത്തം – ‘‘ഉപസന്തമേവ ഹുത്വാ സന്തം ചിത്തം ഏതസ്സാതി ഉപസന്തസന്തചിത്തോ’’തി. ഉപസന്തന്തി വാ ഉപസമോ വുച്ചതി, തസ്മാ ‘‘ഉപസന്തസന്തചിത്തസ്സാ’’തി അച്ചന്തൂപസമേന സന്തചിത്തസ്സാതി അത്ഥോ.
Tattha upasantasantacittassāti upasantameva hutvā santaṃ cittaṃ etassāti upasantasantacitto. Samāpattiyā vikkhambhanena hi upasantakilesattā upasantacittaṃ na sabbathā ‘‘upasantasanta’’nti vuccati tassa upasamassa anaccantikabhāvato, na tathā aggamaggena. Tena pana accantameva kilesānaṃ samucchinnattā arahato cittaṃ puna kilesānaṃ anupasametabbatāya samathavipassanāheṭṭhimamaggehi upasantakilesaṃ hutvā accantasantabhāvatova ‘‘upasantasanta’’nti vuccati. Tena vuttaṃ – ‘‘upasantameva hutvā santaṃ cittaṃ etassāti upasantasantacitto’’ti. Upasantanti vā upasamo vuccati, tasmā ‘‘upasantasantacittassā’’ti accantūpasamena santacittassāti attho.
അഥ വാ സതിപി സബ്ബേസം ഖീണാസവാനം അനവസേസകിലേസവൂപസമേ സാവകപാരമീഞാണസ്സ പന മത്ഥകപ്പത്തിഹേതുഭൂതോ സാവകേസു അനഞ്ഞസാധാരണോ സവിസേസോ ധമ്മസേനാപതിനോ കിലേസവൂപസമോതി ദസ്സേതും സത്ഥാ ഉപസന്തസദ്ദേന വിസേസേത്വാ ആഹ ‘‘ഉപസന്തസന്തചിത്തസ്സാ’’തി.
Atha vā satipi sabbesaṃ khīṇāsavānaṃ anavasesakilesavūpasame sāvakapāramīñāṇassa pana matthakappattihetubhūto sāvakesu anaññasādhāraṇo saviseso dhammasenāpatino kilesavūpasamoti dassetuṃ satthā upasantasaddena visesetvā āha ‘‘upasantasantacittassā’’ti.
തത്രായമത്ഥോ – ഭുസം ദള്ഹം വാ സന്തം ഉപസന്തം, തേന ഉപസന്തേന ഉപസന്തമേവ ഹുത്വാ സന്തം ഉപസന്തസന്തം , താദിസം ചിത്തം ഏതസ്സാതി സബ്ബം പുരിമസദിസമേവ. തഥാ ഹേസ ഭഗവതാ – ‘‘സാരിപുത്തോ, ഭിക്ഖവേ, മഹാപഞ്ഞോ പുഥുപഞ്ഞോ ഹാസപഞ്ഞോ ജവനപഞ്ഞോ തിക്ഖപഞ്ഞോ നിബ്ബേധികപഞ്ഞോ’’തിആദിനാ (മ॰ നി॰ ൩.൯൩) അനേകപരിയായേന വണ്ണിതോ ഥോമിതോ. നേത്തിച്ഛിന്നസ്സാതി നേത്തി വുച്ചതി ഭവതണ്ഹാ സംസാരസ്സ നയനതോ, സാ നേത്തി ഛിന്നാ ഏതസ്സാതി നേത്തിച്ഛിന്നോ. തസ്സ നേത്തിച്ഛിന്നസ്സ, പഹീനതണ്ഹസ്സാതി അത്ഥോ. മുത്തോ സോ മാരബന്ധനാതി സോ ഏവംവിധോ പരിക്ഖീണഭവസംയോജനോ സബ്ബസ്മാ മാരബന്ധനതോ മുത്തോ, ന തസ്സ മാരബന്ധനമോചനായ കരണീയം അത്ഥി, തസ്മാ ധമ്മസേനാപതി അത്തനോ ഉപസമം പച്ചവേക്ഖതീതി. സേസം വുത്തനയമേവ.
Tatrāyamattho – bhusaṃ daḷhaṃ vā santaṃ upasantaṃ, tena upasantena upasantameva hutvā santaṃ upasantasantaṃ , tādisaṃ cittaṃ etassāti sabbaṃ purimasadisameva. Tathā hesa bhagavatā – ‘‘sāriputto, bhikkhave, mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño’’tiādinā (ma. ni. 3.93) anekapariyāyena vaṇṇito thomito. Netticchinnassāti netti vuccati bhavataṇhā saṃsārassa nayanato, sā netti chinnā etassāti netticchinno. Tassa netticchinnassa, pahīnataṇhassāti attho. Mutto so mārabandhanāti so evaṃvidho parikkhīṇabhavasaṃyojano sabbasmā mārabandhanato mutto, na tassa mārabandhanamocanāya karaṇīyaṃ atthi, tasmā dhammasenāpati attano upasamaṃ paccavekkhatīti. Sesaṃ vuttanayameva.
ദസമസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
നിട്ഠിതാ ച മേഘിയവഗ്ഗവണ്ണനാ.
Niṭṭhitā ca meghiyavaggavaṇṇanā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഉദാനപാളി • Udānapāḷi / ൧൦. സാരിപുത്തഉപസമസുത്തം • 10. Sāriputtaupasamasuttaṃ