| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පෙටකොපදෙසපාළි • Peṭakopadesapāḷi |
2. සාසනපට්‌ඨානදුතියභූමි
2. Sāsanapaṭṭhānadutiyabhūmi
13. තත්‌ථ කතමං සාසනප්‌පට්‌ඨානං? සංකිලෙසභාගියං සුත්‌තං, වාසනා භාගියං සුත්‌තං, නිබ්‌බෙධභාගියං සුත්‌තං, අසෙක්‌ඛභාගියං සුත්‌තං, සංකිලෙසභාගියඤ්‌ච වාසනාභාගියඤ්‌ච, සංකිලෙසභාගියඤ්‌ච නිබ්‌බෙධභාගියඤ්‌ච, සංකිලෙසභාගියඤ්‌ච නිබ්‌බෙධභාගියඤ්‌ච අසෙක්‌ඛභාගියඤ්‌ච, වාසනාභාගියඤ්‌ච නිබ්‌බෙධභාගියඤ්‌ච. ආණත්‌ති, ඵලං, උපායො, ආණත්‌ති ච ඵලඤ්‌ච, ඵලඤ්‌ච උපායො ච, ආණත්‌ති ච ඵලඤ්‌ච උපායො ච. අස්‌සාදො, ආදීනවො, නිස්‌සරණං, අස්‌සාදො ච ආදීනවො ච, අස්‌සාදො ච නිස්‌සරණඤ්‌ච, ආදීනවො ච නිස්‌සරණඤ්‌ච, අස්‌සාදො ච ආදීනවො ච නිස්‌සරණඤ්‌ච. ලොකිකං, ලොකුත්‌තරං, ලොකිකඤ්‌ච ලොකුත්‌තරඤ්‌ච. කම්‌මං, විපාකො, කම්‌මඤ්‌ච විපාකො ච. නිද්‌දිට්‌ඨං, අනිද්‌දිට්‌ඨං, නිද්‌දිට්‌ඨඤ්‌ච අනිද්‌දිට්‌ඨඤ්‌ච. ඤාණං, ඤෙය්‍යං, ඤාණඤ්‌ච ඤෙය්‍යඤ්‌ච. දස්‌සනං, භාවනා, දස්‌සනඤ්‌ච භාවනා ච. විපාකකම්‌මං, න විපාකකම්‌මං, නෙවවිපාකනවිපාකකම්‌මං . සකවචනං, පරවචනං, සකවචනඤ්‌ච පරවචනඤ්‌ච. සත්‌තාධිට්‌ඨානං, ධම්‌මාධිට්‌ඨානං, සත්‌තාධිට්‌ඨානඤ්‌ච ධම්‌මාධිට්‌ඨානඤ්‌ච. ථවො, සකවචනාධිට්‌ඨානං, පරවචනාධිට්‌ඨානං, සකවචනාධිට්‌ඨානඤ්‌ච පරවචනාධිට්‌ඨානඤ්‌ච. කිරියං, ඵලං, කිරියඤ්‌ච ඵලඤ්‌ච. අනුඤ්‌ඤාතං, පටික්‌ඛිත්‌තං, අනුඤ්‌ඤාතඤ්‌ච පටික්‌ඛිත්‌තඤ්‌ච. ඉමානි ඡ පටික්‌ඛිත්‌තානි.
13. Tattha katamaṃ sāsanappaṭṭhānaṃ? Saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, vāsanā bhāgiyaṃ suttaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca, vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca. Āṇatti, phalaṃ, upāyo, āṇatti ca phalañca, phalañca upāyo ca, āṇatti ca phalañca upāyo ca. Assādo, ādīnavo, nissaraṇaṃ, assādo ca ādīnavo ca, assādo ca nissaraṇañca, ādīnavo ca nissaraṇañca, assādo ca ādīnavo ca nissaraṇañca. Lokikaṃ, lokuttaraṃ, lokikañca lokuttarañca. Kammaṃ, vipāko, kammañca vipāko ca. Niddiṭṭhaṃ, aniddiṭṭhaṃ, niddiṭṭhañca aniddiṭṭhañca. Ñāṇaṃ, ñeyyaṃ, ñāṇañca ñeyyañca. Dassanaṃ, bhāvanā, dassanañca bhāvanā ca. Vipākakammaṃ, na vipākakammaṃ, nevavipākanavipākakammaṃ . Sakavacanaṃ, paravacanaṃ, sakavacanañca paravacanañca. Sattādhiṭṭhānaṃ, dhammādhiṭṭhānaṃ, sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca. Thavo, sakavacanādhiṭṭhānaṃ, paravacanādhiṭṭhānaṃ, sakavacanādhiṭṭhānañca paravacanādhiṭṭhānañca. Kiriyaṃ, phalaṃ, kiriyañca phalañca. Anuññātaṃ, paṭikkhittaṃ, anuññātañca paṭikkhittañca. Imāni cha paṭikkhittāni.
14. තත්‌ථ කතමං සංකිලෙසභාගියං සුත්‌තං?
14. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ?
කාමන්‌ධා ජාලසඤ්‌ඡන්‌නා, තණ්‌හාඡදනඡාදිතා;
Kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditā;
පමත්‌තබන්‌ධුනා බද්‌ධා, මච්‌ඡාව කුමිනාමුඛෙ;
Pamattabandhunā baddhā, macchāva kumināmukhe;
පඤ්‌චිමෙ, භික්‌ඛවෙ, නීවරණා.
Pañcime, bhikkhave, nīvaraṇā.
තත්‌ථ කතමං වාසනාභාගියං සුත්‌තං?
Tattha katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ?
මනොපුබ්‌බඞ්‌ගමා ධම්‌මා, මනොසෙට්‌ඨා මනොමයා;
Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā;
මනසා චෙ පසන්‌නෙන, භාසති වා කරොති වා;
Manasā ce pasannena, bhāsati vā karoti vā;
තතො නං සුඛමන්‌වෙති, ඡායාව අනපායිනී.
Tato naṃ sukhamanveti, chāyāva anapāyinī.
සංයුත්‌තකෙ සුත්‌තං.
Saṃyuttake suttaṃ.
මහානාමස්‌ස සක්‌කස්‌ස ඉදං භගවා සක්‍යානං කපිලවත්‌ථුම්‌හි නගරෙ නයවිත්‌ථාරෙන සද්‌ධාසීලපරිභාවිතං සුත්‌තං භාවඤ්‌ඤෙන පරිභාවිතං තං නාම පච්‌ඡිමෙ කාලෙ.
Mahānāmassa sakkassa idaṃ bhagavā sakyānaṃ kapilavatthumhi nagare nayavitthārena saddhāsīlaparibhāvitaṃ suttaṃ bhāvaññena paribhāvitaṃ taṃ nāma pacchime kāle.
තත්‌ථ කතමං නිබ්‌බෙධභාගියං සුත්‌තං?
Tattha katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ?
උද්‌ධං අධො 3 සබ්‌බධි විප්‌පමුත්‌තො, අයං අහස්‌මීති අනානුපස්‌සී;
Uddhaṃ adho 4 sabbadhi vippamutto, ayaṃ ahasmīti anānupassī;
එවං විමුත්‌තො උදතාරි ඔඝං, අතිණ්‌ණපුබ්‌බං අපුනබ්‌භවාය.
Evaṃ vimutto udatāri oghaṃ, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāya.
සීලානි නු ඛො භවන්‌ති කිමත්‌ථියානි ආනන්‌දො පුච්‌ඡති සත්‌ථාරං.
Sīlāni nu kho bhavanti kimatthiyāni ānando pucchati satthāraṃ.
තත්‌ථ කතමං අසෙක්‌ඛභාගියං සුත්‌තං?
Tattha katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ?
‘‘යස්‌ස සෙලූපමං චිත්‌තං, ඨිතං නානුපකම්‌පති;
‘‘Yassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampati;
යස්‌සෙවං භාවිතං චිත්‌තං, කුතො තං දුක්‌ඛමෙස්‌සතී’’ති.
Yassevaṃ bhāvitaṃ cittaṃ, kuto taṃ dukkhamessatī’’ti.
සාරිපුත්‌තො නාම භගවා ථෙරඤ්‌ඤතරො සො මං ආසජ්‌ජ අප්‌පටිනිස්‌සජ්‌ජ චාරිකං පක්‌කමති, සාරිපුත්‌තස්‌ස බ්‍යාකරණං කාතබ්‌බං. යස්‌ස නූන භගවා කායගතා සති අභාවිතා අස්‌ස අබහුලීකතා විත්‌ථාරෙන කාතබ්‌බං.
Sāriputto nāma bhagavā theraññataro so maṃ āsajja appaṭinissajja cārikaṃ pakkamati, sāriputtassa byākaraṇaṃ kātabbaṃ. Yassa nūna bhagavā kāyagatā sati abhāvitā assa abahulīkatā vitthārena kātabbaṃ.
15. තත්‌ථ කතමං සංකිලෙසභාගියඤ්‌ච වාසනාභාගියඤ්‌ච?
15. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca?
තස්‌මා ඡන්‌නං විවරෙථ, එවං තං නාතිවස්‌සති.
Tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassati.
ඡන්‌නමතිවස්‌සතීති සංකිලෙසො. විවටං නාතිවස්‌සතීති වාසනා. තමො තමපරායනොති විත්‌ථාරෙන. තත්‌ථ යො ච තමො යො ච තමපරායනො, අයං සංකිලෙසො. යො ච ජොති යො ච ජොතිපරායනො, අයං වාසනා.
Channamativassatīti saṃkileso. Vivaṭaṃ nātivassatīti vāsanā. Tamo tamaparāyanoti vitthārena. Tattha yo ca tamo yo ca tamaparāyano, ayaṃ saṃkileso. Yo ca joti yo ca jotiparāyano, ayaṃ vāsanā.
තත්‌ථ කතමං සංකිලෙසභාගියඤ්‌ච නිබ්‌බෙධභාගියඤ්‌ච සුත්‌තං?
Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?
න තං දළ්‌හං බන්‌ධනමාහු ධීරා, යදායසං දාරුජපබ්‌බජඤ්‌ච 9;
Na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, yadāyasaṃ dārujapabbajañca 10;
සාරත්‌තරත්‌තා මණිකුණ්‌ඩලෙසු, පුත්‌තෙසු දාරෙසු ච යා අපෙක්‌ඛා.
Sārattarattā maṇikuṇḍalesu, puttesu dāresu ca yā apekkhā.
න තං දළ්‌හං බන්‌ධනමාහු ධීරා, යදා පුත්‌තෙසු දාරෙසු ච යා අපෙක්‌ඛා, අයං සංකිලෙසො. එතම්‌පි ඡෙත්‌වා පරිබ්‌බජන්‌ති ධීරා අනපෙක්‌ඛිනො සබ්‌බකාමෙ පහායාති, අයං නිබ්‌බෙධො. යං චෙතයිතං පකප්‌පිතං යා ච නාමරූපස්‌ස අවක්‌කන්‌ති හොති. ඉමෙහි චතූහි පදෙහි සංකිලෙසො. පච්‌ඡිමකෙහි චතූහි නිබ්‌බෙධො.
Na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, yadā puttesu dāresu ca yā apekkhā, ayaṃ saṃkileso. Etampi chetvā paribbajanti dhīrā anapekkhino sabbakāme pahāyāti, ayaṃ nibbedho. Yaṃ cetayitaṃ pakappitaṃ yā ca nāmarūpassa avakkanti hoti. Imehi catūhi padehi saṃkileso. Pacchimakehi catūhi nibbedho.
තත්‌ථ කතමං සංකිලෙසභාගියඤ්‌ච නිබ්‌බෙධභාගියඤ්‌ච අසෙක්‌ඛභාගියඤ්‌ච සුත්‌තං?
Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ?
අයං ලොකො සන්‌තාපජාතො, ඵස්‌සපරෙතො රොගං 11 වදති අත්‌තතො;
Ayaṃ loko santāpajāto, phassapareto rogaṃ 12 vadati attato;
යෙන යෙන හි මඤ්‌ඤන්‌ති, තතො තං හොති අඤ්‌ඤථා.
Yena yena hi maññanti, tato taṃ hoti aññathā.
අඤ්‌ඤථාභාවී භවසත්‌තො ලොකො, භවපරෙතො භවමෙවාභිනන්‌දති;
Aññathābhāvī bhavasatto loko, bhavapareto bhavamevābhinandati;
යදභිනන්‌දති තං භයං, යස්‌ස භායති තං දුක්‌ඛං;
Yadabhinandati taṃ bhayaṃ, yassa bhāyati taṃ dukkhaṃ;
භවවිප්‌පහානාය ඛො පනිදං බ්‍රහ්‌මචරියං වුස්‌සති.
Bhavavippahānāya kho panidaṃ brahmacariyaṃ vussati.
යෙ හි කෙචි සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා භවෙන භවස්‌ස විප්‌පමොක්‌ඛමාහංසු, සබ්‌බෙතෙ ‘‘අවිප්‌පමුත්‌තා භවස්‌මා’’ති වදාමි. යෙ වා පන කෙචි සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා විභවෙන භවස්‌ස නිස්‌සරණමාහංසු, සබ්‌බෙතෙ ‘‘අනිස්‌සටා භවස්‌මා’’ති වදාමි. උපධිං හි පටිච්‌ච දුක්‌ඛමිදං සම්‌භොති, සබ්‌බුපාදානක්‌ඛයා නත්‌ථි දුක්‌ඛස්‌ස සම්‌භවො, ලොකමිමං පස්‌ස, පුථූ අවිජ්‌ජාය පරෙතා භූතා භූතරතා භවා අපරිමුත්‌තා. යෙ හි කෙචි භවා සබ්‌බධි සබ්‌බත්‌ථතාය සබ්‌බෙතෙ භවා අනිච්‌චා දුක්‌ඛා විපරිණාමධම්‌මාති.
Ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsu, sabbete ‘‘avippamuttā bhavasmā’’ti vadāmi. Ye vā pana keci samaṇā vā brāhmaṇā vā vibhavena bhavassa nissaraṇamāhaṃsu, sabbete ‘‘anissaṭā bhavasmā’’ti vadāmi. Upadhiṃ hi paṭicca dukkhamidaṃ sambhoti, sabbupādānakkhayā natthi dukkhassa sambhavo, lokamimaṃ passa, puthū avijjāya paretā bhūtā bhūtaratā bhavā aparimuttā. Ye hi keci bhavā sabbadhi sabbatthatāya sabbete bhavā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti.
‘‘එවමෙතං යථාභූතං, සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය පස්‌සතො;
‘‘Evametaṃ yathābhūtaṃ, sammappaññāya passato;
භවතණ්‌හා පහීයති, විභවං නාභිනන්‌දති;
Bhavataṇhā pahīyati, vibhavaṃ nābhinandati;
සබ්‌බසො තණ්‌හානං ඛයා, අසෙසවිරාගනිරොධො නිබ්‌බානං.
Sabbaso taṇhānaṃ khayā, asesavirāganirodho nibbānaṃ.
‘‘තස්‌ස නිබ්‌බුතස්‌ස භික්‌ඛුනො, අනුපාදා පුනබ්‌භවො න හොති;
‘‘Tassa nibbutassa bhikkhuno, anupādā punabbhavo na hoti;
අභිභූතො මාරො විජිතසඞ්‌ගාමො, උපෙච්‌චගා සබ්‌බභවානි තාදී’’ති.
Abhibhūto māro vijitasaṅgāmo, upeccagā sabbabhavāni tādī’’ti.
අයං ලොකො සන්‌තාපජාතො යාව දුක්‌ඛන්‌ති යං තණ්‌හා සංකිලෙසො.
Ayaṃ loko santāpajāto yāva dukkhanti yaṃ taṇhā saṃkileso.
යං පුනග්‌ගහණං යෙ හි කෙචි සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා භවෙන භවස්‌ස විමොක්‌ඛමාහංසු, සබ්‌බෙතෙ ‘‘අවිමුත්‌තා භවස්‌මා’’ති වදාමි. යෙ වා පන කෙචි සමණා වා බ්‍රාහ්‌මණා වා විභවෙන භවස්‌ස නිස්‌සරණමාහංසු ‘‘අනිස්‌සටා භවස්‌මා’’ති වදාමි. අයං දිට්‌ඨිසංකිලෙසො, තං දිට්‌ඨිසංකිලෙසො ච තණ්‌හාසංකිලෙසො ච, උභයමෙතං සංකිලෙසො. යං පුනග්‌ගහණං භවවිප්‌පහානාය බ්‍රහ්‌මචරියං වුස්‌සති, යාව සබ්‌බසො උපාදානක්‌ඛයා සම්‌භවා, ඉදං නිබ්‌බෙධභාගියං. තස්‌ස නිබ්‌බුතස්‌ස භික්‌ඛුනො යාව උපච්‌චගා සබ්‌බභවානි තාදීති ඉදං අසෙක්‌ඛභාගියං. චත්‌තාරො පුග්‌ගලා අනුසොතගාමී සංකිලෙසො ඨිතත්‌තො ච පටිසොතගාමී ච නිබ්‌බෙධො. ථලෙ තිට්‌ඨතීති අසෙක්‌ඛභූමි.
Yaṃ punaggahaṇaṃ ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā bhavena bhavassa vimokkhamāhaṃsu, sabbete ‘‘avimuttā bhavasmā’’ti vadāmi. Ye vā pana keci samaṇā vā brāhmaṇā vā vibhavena bhavassa nissaraṇamāhaṃsu ‘‘anissaṭā bhavasmā’’ti vadāmi. Ayaṃ diṭṭhisaṃkileso, taṃ diṭṭhisaṃkileso ca taṇhāsaṃkileso ca, ubhayametaṃ saṃkileso. Yaṃ punaggahaṇaṃ bhavavippahānāya brahmacariyaṃ vussati, yāva sabbaso upādānakkhayā sambhavā, idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ. Tassa nibbutassa bhikkhuno yāva upaccagā sabbabhavāni tādīti idaṃ asekkhabhāgiyaṃ. Cattāro puggalā anusotagāmī saṃkileso ṭhitatto ca paṭisotagāmī ca nibbedho. Thale tiṭṭhatīti asekkhabhūmi.
16. තත්‌ථ කතමං වාසනාභාගියඤ්‌ච නිබ්‌බෙධභාගියඤ්‌ච සුත්‌තං?
16. Tattha katamaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?
‘‘දදතො 13 පුඤ්‌ඤං පවඩ්‌ඪති, සංයමතො වෙරං න චීයති;
‘‘Dadato 14 puññaṃ pavaḍḍhati, saṃyamato veraṃ na cīyati;
කුසලො ච ජහාති පාපකං, රාගදොසමොහක්‌ඛයා සනිබ්‌බුතො’’ති.
Kusalo ca jahāti pāpakaṃ, rāgadosamohakkhayā sanibbuto’’ti.
‘‘දදතො පුඤ්‌ඤං පවඩ්‌ඪති, සංයමතො වෙරං න චීයතී’’ති වාසනා. ‘‘කුසලො ච ජහාති පාපකං, රාගදොසමොහක්‌ඛයා සනිබ්‌බුතො’’ති නිබ්‌බෙධො.
‘‘Dadato puññaṃ pavaḍḍhati, saṃyamato veraṃ na cīyatī’’ti vāsanā. ‘‘Kusalo ca jahāti pāpakaṃ, rāgadosamohakkhayā sanibbuto’’ti nibbedho.
සොතානුගතෙසු ධම්‌මෙසු වචසා පරිචිතෙසු මනසානුපෙක්‌ඛිතෙසු දිට්‌ඨියා සුප්‌පටිවිද්‌ධෙසු පඤ්‌චානිසංසා පාටිකඞ්‌ඛා. ඉධෙකච්‌චස්‌ස බහුස්‌සුතා ධම්‌මා හොන්‌ති ධාතා අපමුට්‌ඨා වචසා පරිචිතා මනසානුපෙක්‌ඛිතා දිට්‌ඨියා සුප්‌පටිවිද්‌ධා, සො යුඤ්‌ජන්‌තො ඝටෙන්‌තො වායමන්‌තො දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විසෙසං පප්‌පොති. නො චෙ දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ විසෙසං පප්‌පොති, ගිලානො පප්‌පොති. නො චෙ ගිලානො පප්‌පොති, මරණකාලසමයෙ පප්‌පොති. නො චෙ මරණකාලසමයෙ පප්‌පොති, දෙවභූතො පාපුණාති. නො චෙ දෙවභූතො පාපුණාති, තෙන ධම්‌මරාගෙන තාය ධම්‌මනන්‌දියා පච්‌චෙකබොධිං පාපුණාති.
Sotānugatesu dhammesu vacasā paricitesu manasānupekkhitesu diṭṭhiyā suppaṭividdhesu pañcānisaṃsā pāṭikaṅkhā. Idhekaccassa bahussutā dhammā honti dhātā apamuṭṭhā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā, so yuñjanto ghaṭento vāyamanto diṭṭheva dhamme visesaṃ pappoti. No ce diṭṭheva dhamme visesaṃ pappoti, gilāno pappoti. No ce gilāno pappoti, maraṇakālasamaye pappoti. No ce maraṇakālasamaye pappoti, devabhūto pāpuṇāti. No ce devabhūto pāpuṇāti, tena dhammarāgena tāya dhammanandiyā paccekabodhiṃ pāpuṇāti.
තත්‌ථායං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ පාපුණාති, අයං නිබ්‌බෙධො. යං සම්‌පරායෙ පච්‌චෙකබොධිං පාපුණාති, අයං වාසනා. ඉමානි සොළස සුත්‌තානි සබ්‌බසාසනං අතිග්‌ගණ්‌හන්‌තො තිට්‌ඨන්‌ති. ඉමෙහි සොළසහි සුත්‌තෙහි නවවිධො සුත්‌තන්‌තො විභත්‌තො භවති. සො ච පඤ්‌ඤවතො නො දුප්‌පඤ්‌ඤස්‌ස, යුත්‌තස්‌ස නො අයුත්‌තස්‌ස, අකම්‌මස්‌ස විහාරිස්‌ස පකතියා ලොකෙ සංකිලෙසො චරති. සො සංකිලෙසො තිවිධො – තණ්‌හාසංකිලෙසො දිට්‌ඨිසංකිලෙසො දුච්‌චරිතසංකිලෙසො. තතො සංකිලෙසතො උට්‌ඨහන්‌තො සංකිලෙසො ධම්‌මෙසු පතිට්‌ඨහති, ලොකියෙසු පතිට්‌ඨහතීති. තත්‌ථාකුසලො දිට්‌ඨතො සචෙ තං සීලඤ්‌ච දිට්‌ඨිඤ්‌ච පරාමසති, තස්‌ස සො තණ්‌හාසංකිලෙසො හොති. සචෙ පනස්‌ස එවං හොති ‘‘ඉමිනාහං සීලෙන වා වතෙන වා බ්‍රහ්‌මචරියෙන වා දෙවො වා භවිස්‌සං 15 දෙවඤ්‌ඤතරො වා’’ති යස්‌ස හොති මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි, එතස්‌ස මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිසංකිලෙසො භවති. සචෙ පන සීලෙ පතිට්‌ඨිතො අපරාමට්‌ඨස්‌ස හි සීලවතං හොති, තස්‌ස තං සීලවතො යොනිසො ගහිතං අවිප්‌පටිසාරං ජනෙති යාව විමුත්‌තිඤාණදස්‌සනං, තඤ්‌ච තස්‌ස දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ කාලඞ්‌කතස්‌ස වා තම්‌හියෙව වා පන අපරාපරියායෙන වා, අඤ්‌ඤෙසු ඛන්‌ධෙසු එවං සුතං ‘‘සුචරිතං වාසනාය සංවත්‌තතී’’ති වාසනාභාගියං සුත්‌තං වුච්‌චති. තත්‌ථ සීලෙසු ඨිතස්‌ස විනීවරණං චිත්‌තං, තං තතො සක්‌කායදිට්‌ඨිප්‌පහානාය භගවා ධම්‌මං දෙසෙති. සො අච්‌චන්‌තනිට්‌ඨං නිබ්‌බානං පාපුණාති; යදි වා සාසනන්‌තරෙ, අච්‌චන්‌තං නිබ්‌බානං පාපුණාති, යදි වා එකාසනෙ ඡ අභිඤ්‌ඤෙ. තත්‌ථ ද්‌වෙ පුග්‌ගලා අරියධම්‌මෙ පාපුණන්‌ති සද්‌ධානුසාරී ච ධම්‌මානුසාරී ච. තත්‌ථ ධම්‌මානුසාරී උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ, සද්‌ධානුසාරී නෙය්‍යො. තත්‌ථ උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ දුවිධො – කොචි තික්‌ඛින්‌ද්‍රියො කොචි මුදින්‌ද්‍රියො. තත්‌ථ නෙය්‍යොපි දුවිධො – කොචි තික්‌ඛින්‌ද්‍රියො කොචි මුදින්‌ද්‍රියො. තත්‌ථ යො ච උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ මුදින්‌ද්‍රියො, යො ච නෙය්‍යො තික්‌ඛින්‌ද්‍රියො, ඉමෙ පුග්‌ගලා අසමින්‌ද්‍රියා හොන්‌ති. තත්‌ථ ඉමෙ පුග්‌ගලා සමින්‌ද්‍රියා පරිහායන්‌ති ච උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤුතො, විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ නෙය්‍යතො, ඉමෙ මජ්‌ඣිමා භූමිගතා විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ හොති. ඉමෙ තයො පුග්‌ගලා.
Tatthāyaṃ diṭṭheva dhamme pāpuṇāti, ayaṃ nibbedho. Yaṃ samparāye paccekabodhiṃ pāpuṇāti, ayaṃ vāsanā. Imāni soḷasa suttāni sabbasāsanaṃ atiggaṇhanto tiṭṭhanti. Imehi soḷasahi suttehi navavidho suttanto vibhatto bhavati. So ca paññavato no duppaññassa, yuttassa no ayuttassa, akammassa vihārissa pakatiyā loke saṃkileso carati. So saṃkileso tividho – taṇhāsaṃkileso diṭṭhisaṃkileso duccaritasaṃkileso. Tato saṃkilesato uṭṭhahanto saṃkileso dhammesu patiṭṭhahati, lokiyesu patiṭṭhahatīti. Tatthākusalo diṭṭhato sace taṃ sīlañca diṭṭhiñca parāmasati, tassa so taṇhāsaṃkileso hoti. Sace panassa evaṃ hoti ‘‘imināhaṃ sīlena vā vatena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissaṃ 16 devaññataro vā’’ti yassa hoti micchādiṭṭhi, etassa micchādiṭṭhisaṃkileso bhavati. Sace pana sīle patiṭṭhito aparāmaṭṭhassa hi sīlavataṃ hoti, tassa taṃ sīlavato yoniso gahitaṃ avippaṭisāraṃ janeti yāva vimuttiñāṇadassanaṃ, tañca tassa diṭṭheva dhamme kālaṅkatassa vā tamhiyeva vā pana aparāpariyāyena vā, aññesu khandhesu evaṃ sutaṃ ‘‘sucaritaṃ vāsanāya saṃvattatī’’ti vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ vuccati. Tattha sīlesu ṭhitassa vinīvaraṇaṃ cittaṃ, taṃ tato sakkāyadiṭṭhippahānāya bhagavā dhammaṃ deseti. So accantaniṭṭhaṃ nibbānaṃ pāpuṇāti; yadi vā sāsanantare, accantaṃ nibbānaṃ pāpuṇāti, yadi vā ekāsane cha abhiññe. Tattha dve puggalā ariyadhamme pāpuṇanti saddhānusārī ca dhammānusārī ca. Tattha dhammānusārī ugghaṭitaññū, saddhānusārī neyyo. Tattha ugghaṭitaññū duvidho – koci tikkhindriyo koci mudindriyo. Tattha neyyopi duvidho – koci tikkhindriyo koci mudindriyo. Tattha yo ca ugghaṭitaññū mudindriyo, yo ca neyyo tikkhindriyo, ime puggalā asamindriyā honti. Tattha ime puggalā samindriyā parihāyanti ca ugghaṭitaññuto, vipañcitaññū neyyato, ime majjhimā bhūmigatā vipañcitaññū hoti. Ime tayo puggalā.
17. තත්‌ථ චතුත්‌ථා පන පඤ්‌චමා උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ නෙය්‍යො ච, තත්‌ථ උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ පුග්‌ගලො ඉන්‌ද්‍රියානි පටිලභිත්‌වා දස්‌සනභූමියං ඨිතො සොතාපත්‌තිඵලඤ්‌ච පාපුණාති, එකබීජී හොති පඨමො සොතාපන්‌නො. තත්‌ථ විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ පුග්‌ගලො ඉන්‌ද්‍රියානි පටිලභිත්‌වා දස්‌සනභූමියං ඨිතො සොතාපත්‌තිඵලඤ්‌ච පාපුණාති, කොලංකොලො ච හොති දුතියො සොතාපන්‌නො . තත්‌ථ නෙය්‍යො පුග්‌ගලො ඉන්‌ද්‍රියානි පටිලභිත්‌වා දස්‌සනභූමියං ඨිතො සොතාපත්‌තිඵලඤ්‌ච පාපුණාති, සත්‌තක්‌ඛත්‌තුපරමො ච හොති , අයං තතියො සොතාපන්‌නො. ඉමෙ තයො පුග්‌ගලා ඉන්‌ද්‍රියවෙමත්‌තතාය සොතාපත්‌තිඵලෙ ඨිතා.
17. Tattha catutthā pana pañcamā ugghaṭitaññū vipañcitaññū neyyo ca, tattha ugghaṭitaññū puggalo indriyāni paṭilabhitvā dassanabhūmiyaṃ ṭhito sotāpattiphalañca pāpuṇāti, ekabījī hoti paṭhamo sotāpanno. Tattha vipañcitaññū puggalo indriyāni paṭilabhitvā dassanabhūmiyaṃ ṭhito sotāpattiphalañca pāpuṇāti, kolaṃkolo ca hoti dutiyo sotāpanno . Tattha neyyo puggalo indriyāni paṭilabhitvā dassanabhūmiyaṃ ṭhito sotāpattiphalañca pāpuṇāti, sattakkhattuparamo ca hoti , ayaṃ tatiyo sotāpanno. Ime tayo puggalā indriyavemattatāya sotāpattiphale ṭhitā.
උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ එකබීජී හොති, විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ කොලංකොලො හොති, නෙය්‍යො සත්‌තක්‌ඛත්‌තුපරමො හොති. ඉදං නිබ්‌බෙධභාගියං සුත්‌තං. සචෙ පන තදුත්‌තරි වායමති, අච්‌චන්‌තනිට්‌ඨං නිබ්‌බානං පාපුණාති. තත්‌ථ උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ පුග්‌ගලො යො තික්‌ඛින්‌ද්‍රියො, තෙ ද්‌වෙ පුග්‌ගලා හොන්‌ති – අනාගාමිඵලං පාපුණිත්‌වා අන්‌තරාපරිනිබ්‌බායී ච උපහච්‌චපරිනිබ්‌බායී ච. තත්‌ථ විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ පුග්‌ගලො යො තික්‌ඛින්‌ද්‍රියො, තෙ ද්‌වෙ පුග්‌ගලා හොන්‌ති – අනාගාමිඵලං පාපුණන්‌ති අසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායී ච සසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායී ච. තත්‌ථ නෙය්‍යො අනාගාමිඵලං පාපුණන්‌තො උද්‌ධංසොතො අකනිට්‌ඨගාමී හොති, උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ ච විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ ච, ඉන්‌ද්‍රියනානත්‌තෙන උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ පුග්‌ගලො තික්‌ඛින්‌ද්‍රියො අන්‌තරාපරිනිබ්‌බායී හොති, උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ මුදින්‌ද්‍රියො උද්‌ධංසොතො අකනිට්‌ඨගාමී හොති. උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ ච විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ ච ඉන්‌ද්‍රියනානත්‌තෙන උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ පුග්‌ගලො තික්‌ඛින්‌ද්‍රියො සසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායී හොති, තික්‌ඛින්‌ද්‍රියො අන්‌තරාපරිනිබ්‌බායී හොති, උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ මුදින්‌ද්‍රියො උපහච්‌චපරිනිබ්‌බායී හොති. විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ තික්‌ඛින්‌ද්‍රියො අසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායී හොති, විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ මුදින්‌ද්‍රියො සසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායී හොති, නෙය්‍යො උපහච්‌චපරිනිබ්‌බායී හොති, විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ තික්‌ඛින්‌ද්‍රියො අසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායී හොති. විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ මුදින්‌ද්‍රියො සසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායී හොති, නෙය්‍යො උද්‌ධංසොතො අකනිට්‌ඨගාමී හොති. ඉති පඤ්‌ච අනාගාමිනො, ඡට්‌ඨො සකදාගාමී, තයො ච සොතාපන්‌නාති ඉමෙ නව සෙක්‌ඛා.
Ugghaṭitaññū ekabījī hoti, vipañcitaññū kolaṃkolo hoti, neyyo sattakkhattuparamo hoti. Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ. Sace pana taduttari vāyamati, accantaniṭṭhaṃ nibbānaṃ pāpuṇāti. Tattha ugghaṭitaññū puggalo yo tikkhindriyo, te dve puggalā honti – anāgāmiphalaṃ pāpuṇitvā antarāparinibbāyī ca upahaccaparinibbāyī ca. Tattha vipañcitaññū puggalo yo tikkhindriyo, te dve puggalā honti – anāgāmiphalaṃ pāpuṇanti asaṅkhāraparinibbāyī ca sasaṅkhāraparinibbāyī ca. Tattha neyyo anāgāmiphalaṃ pāpuṇanto uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī hoti, ugghaṭitaññū ca vipañcitaññū ca, indriyanānattena ugghaṭitaññū puggalo tikkhindriyo antarāparinibbāyī hoti, ugghaṭitaññū mudindriyo uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī hoti. Ugghaṭitaññū ca vipañcitaññū ca indriyanānattena ugghaṭitaññū puggalo tikkhindriyo sasaṅkhāraparinibbāyī hoti, tikkhindriyo antarāparinibbāyī hoti, ugghaṭitaññū mudindriyo upahaccaparinibbāyī hoti. Vipañcitaññū tikkhindriyo asaṅkhāraparinibbāyī hoti, vipañcitaññū mudindriyo sasaṅkhāraparinibbāyī hoti, neyyo upahaccaparinibbāyī hoti, vipañcitaññū tikkhindriyo asaṅkhāraparinibbāyī hoti. Vipañcitaññū mudindriyo sasaṅkhāraparinibbāyī hoti, neyyo uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī hoti. Iti pañca anāgāmino, chaṭṭho sakadāgāmī, tayo ca sotāpannāti ime nava sekkhā.
තත්‌ථ උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ පුග්‌ගලො තික්‌ඛින්‌ද්‍රියො අරහත්‌තං පාපුණන්‌තො ද්‌වෙ පුග්‌ගලා හොන්‌ති උභතොභාගවිමුත්‌තො පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො ච. තත්‌ථ උග්‌ඝටිතඤ්‌ඤූ පුග්‌ගලො මුදින්‌ද්‍රියො අරහත්‌තං පාපුණන්‌තො ද්‌වෙ පුග්‌ගලා හොන්‌ති, ඨිතකප්‌පී 17 ච පටිවෙධනභාවො පුග්‌ගලො ච තික්‌ඛින්‌ද්‍රියො සො අරහත්‌තං පාපුණන්‌තො ද්‌වෙ පුග්‌ගලා හොන්‌ති චෙතනාභබ්‌බො ච රක්‌ඛණාභබ්‌බො ච. තත්‌ථ විපඤ්‌චිතඤ්‌ඤූ මුදින්‌ද්‍රියො අරහත්‌තං පාපුණන්‌තො ද්‌වෙ පුග්‌ගලා හොන්‌ති, සචෙ චෙතෙති න පරිනිබ්‌බායී, නො චෙ චෙතෙති පරිනිබ්‌බායීති. සචෙ අනුරක්‌ඛති න පරිනිබ්‌බායී, නො චෙ අනුරක්‌ඛති පරිනිබ්‌බායීති. තත්‌ථ නෙය්‍යො පුග්‌ගලො භාවනානුයොගමනුයුත්‌තො පරිහානධම්‌මො හොති කම්‌මනියතො වා සමසීසි වා, ඉමෙ නව අරහන්‌තො ඉදං චතුබ්‌බිධං සුත්‌තං සංකිලෙසභාගියං අසෙක්‌ඛභාගියං. ඉමෙසු පුග්‌ගලෙසු තථාගතස්‌ස දසවිධං බලං පවත්‌තති.
Tattha ugghaṭitaññū puggalo tikkhindriyo arahattaṃ pāpuṇanto dve puggalā honti ubhatobhāgavimutto paññāvimutto ca. Tattha ugghaṭitaññū puggalo mudindriyo arahattaṃ pāpuṇanto dve puggalā honti, ṭhitakappī 18 ca paṭivedhanabhāvo puggalo ca tikkhindriyo so arahattaṃ pāpuṇanto dve puggalā honti cetanābhabbo ca rakkhaṇābhabbo ca. Tattha vipañcitaññū mudindriyo arahattaṃ pāpuṇanto dve puggalā honti, sace ceteti na parinibbāyī, no ce ceteti parinibbāyīti. Sace anurakkhati na parinibbāyī, no ce anurakkhati parinibbāyīti. Tattha neyyo puggalo bhāvanānuyogamanuyutto parihānadhammo hoti kammaniyato vā samasīsi vā, ime nava arahanto idaṃ catubbidhaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ asekkhabhāgiyaṃ. Imesu puggalesu tathāgatassa dasavidhaṃ balaṃ pavattati.
18. කතමං දසවිධං? ඉධ බුද්‌ධානං භගවන්‌තානං අප්‌පවත්‌තිතෙ ධම්‌මචක්‌කෙ මහෙසක්‌ඛා දෙවපුත්‌තා යාචනාය අභියාතා 19 හොන්‌ති ‘‘දෙසෙතු සුගතො ධම්‌ම’’න්‌ති. සො අනුත්‌තරෙන බුද්‌ධචක්‌ඛුනා වොලොකෙන්‌තො අද්‌දසාසි සත්‌තානං තයො රාසීනං සම්‌මත්‌තනියතො මිච්‌ඡත්‌තනියතො අනියතො. තත්‌ථ සම්‌මත්‌තනියතො රාසි මිච්‌ඡාසතිං ආපජ්‌ජෙය්‍යාති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති, අසත්‌ථුකො පරිනිබ්‌බායෙය්‍යාති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති, සමාපත්‌තිං ආපජ්‌ජෙය්‍යාති ඨානමෙතං විජ්‌ජති. තත්‌ථ මිච්‌ඡත්‌තනියතො රාසි අරියසමාපත්‌තිං පටිපජ්‌ජිස්‌සතීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති, අනරියමිච්‌ඡාපටිපත්‌තිං පටිපජ්‌ජිස්‌සතීති ඨානමෙතං විජ්‌ජති. තත්‌ථ අනියතො රාසි සම්‌මාපටිපජ්‌ජමානං සම්‌මත්‌තනියතරාසිං ගමිස්‌සතීති ඨානමෙතං විජ්‌ජති, මිච්‌ඡාපටිපජ්‌ජමානො සම්‌මත්‌තනියතරාසිං ගමිස්‌සතීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. සම්‌මාපටිපජ්‌ජමානං සම්‌මත්‌තනියතරාසිං ගමිස්‌සතීති ඨානමෙතං විජ්‌ජති, මිච්‌ඡාපටිපජ්‌ජමානං මිච්‌ඡත්‌තනියතරාසිං ගමිස්‌සතීති ඨානමෙතං විජ්‌ජති. ඉමෙ තයො අනුත්‌තරෙන බුද්‌ධචක්‌ඛුනා වොලොකෙන්‌තස්‌ස සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස මෙ සතො ඉමෙ ධම්‌මා අනභිසම්‌බුද්‌ධාති එත්‌තවතා මං කොචි සහධම්‌මෙන පටිචොදිස්‌සතීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති, වීතරාගස්‌ස තෙ පටිජානතො අඛීණාසවතාය සහධම්‌මෙන කොචි පටිචොදිස්‌සතීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. යතො පන ඉමස්‌ස අනියතස්‌ස රාසිස්‌ස ධම්‌මදෙසනා, සා න දිස්‌සති තක්‌කරස්‌ස සම්‌මාදුක්‌ඛක්‌ඛයායාති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති, තථා ඔවදිතො යං පන මෙ අනියතරාසි සාවකො පුබ්‌බෙනාපරං විසෙසං න සච්‌ඡිකරිස්‌සතීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති.
18. Katamaṃ dasavidhaṃ? Idha buddhānaṃ bhagavantānaṃ appavattite dhammacakke mahesakkhā devaputtā yācanāya abhiyātā 20 honti ‘‘desetu sugato dhamma’’nti. So anuttarena buddhacakkhunā volokento addasāsi sattānaṃ tayo rāsīnaṃ sammattaniyato micchattaniyato aniyato. Tattha sammattaniyato rāsi micchāsatiṃ āpajjeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, asatthuko parinibbāyeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, samāpattiṃ āpajjeyyāti ṭhānametaṃ vijjati. Tattha micchattaniyato rāsi ariyasamāpattiṃ paṭipajjissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, anariyamicchāpaṭipattiṃ paṭipajjissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Tattha aniyato rāsi sammāpaṭipajjamānaṃ sammattaniyatarāsiṃ gamissatīti ṭhānametaṃ vijjati, micchāpaṭipajjamāno sammattaniyatarāsiṃ gamissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Sammāpaṭipajjamānaṃ sammattaniyatarāsiṃ gamissatīti ṭhānametaṃ vijjati, micchāpaṭipajjamānaṃ micchattaniyatarāsiṃ gamissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Ime tayo anuttarena buddhacakkhunā volokentassa sammāsambuddhassa me sato ime dhammā anabhisambuddhāti ettavatā maṃ koci sahadhammena paṭicodissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, vītarāgassa te paṭijānato akhīṇāsavatāya sahadhammena koci paṭicodissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Yato pana imassa aniyatassa rāsissa dhammadesanā, sā na dissati takkarassa sammādukkhakkhayāyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, tathā ovadito yaṃ pana me aniyatarāsi sāvako pubbenāparaṃ visesaṃ na sacchikarissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
19. යං ඛො මුනි නානප්‌පකාරස්‌ස නානානිරුත්‌තියො දෙවනාගයක්‌ඛානං දමෙති ධම්‌මෙ වවත්‌ථානෙන වත්‌වා කාරණතො අඤ්‌ඤං පාරං ගමිස්‌සතීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. ධම්‌මපටිසම්‌භිදා. යතො පනිමා නිරුත්‌තිතො සත්‌ත සත්‌ත නිරුත්‌තියො නාභිසම්‌භුනෙය්‍යාති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. නිරුත්‌තිපටිසම්‌භිදා. නිරුත්‌ති ඛො පන අභිසමග්‌ගරතානං සාවකානං තමත්‌ථමවිඤ්‌ඤාපයෙති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. අත්‌ථපටිසම්‌භිදා . මහෙසක්‌ඛා දෙවපුත්‌තා උපසඞ්‌කමිත්‌වා පඤ්‌හෙ පුච්‌ඡිංසු . කායිකෙන වා මානසිකෙන වා පරිපීළිතස්‌ස හත්‌ථකුණීති වා පාදෙ වා ඛඤ්‌ජෙ දන්‌ධස්‌ස 21 සො අත්‌ථො න පරිභාජියතීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. පටිභානපටිසම්‌භිදා. යම්‌හි තං තෙසං හොති තම්‌හි අසන්‌තං භවතීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. යං හි නාසං තෙසං න භවති, තම්‌හි නාසං තෙසං භවිස්‌සතීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති. එවං සමුදයස්‌ස නිරොධාය දස අකුසලකම්‌මපථා. මාරො වා ඉන්‌දො වා බ්‍රහ්‌මා වා තථාගතො වා චක්‌කවත්‌තී වා සො වත නාම මාතුගාමො භවිස්‌සතීති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති, පුරිසො අස්‌ස රාජා චක්‌කවත්‌තී සක්‌කො දෙවානමින්‌දො භවිස්‌සතීති ඨානමෙතං විජ්‌ජති. ඉතිස්‌ස එවරූපං බලං එවරූපං ඤාණං, ඉදං වුච්‌චති ඨානාට්‌ඨානඤාණං පඨමං තථාගතබලං තං නිද්‌දිසිතබ්‌බං. තීහි රාසීහි චතූහි වෙසාරජ්‌ජෙහි චතූහි පටිසම්‌භිදාහි පටිච්‌චසමුප්‌පාදස්‌ස පවත්‌තියං නිවත්‌තියං භාගියඤ්‌ච. කුසලං කුසලවිපාකෙසු ච උපපජ්‌ජති යඤ්‌ච ඉත්‌ථිපුරිසානං. ඉදං පඨමං බලං තථාගතො එවං ජානාති.
19. Yaṃ kho muni nānappakārassa nānāniruttiyo devanāgayakkhānaṃ dameti dhamme vavatthānena vatvā kāraṇato aññaṃ pāraṃ gamissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Dhammapaṭisambhidā. Yato panimā niruttito satta satta niruttiyo nābhisambhuneyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Niruttipaṭisambhidā. Nirutti kho pana abhisamaggaratānaṃ sāvakānaṃ tamatthamaviññāpayeti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Atthapaṭisambhidā . Mahesakkhā devaputtā upasaṅkamitvā pañhe pucchiṃsu . Kāyikena vā mānasikena vā paripīḷitassa hatthakuṇīti vā pāde vā khañje dandhassa 22 so attho na paribhājiyatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Paṭibhānapaṭisambhidā. Yamhi taṃ tesaṃ hoti tamhi asantaṃ bhavatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Yaṃ hi nāsaṃ tesaṃ na bhavati, tamhi nāsaṃ tesaṃ bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Evaṃ samudayassa nirodhāya dasa akusalakammapathā. Māro vā indo vā brahmā vā tathāgato vā cakkavattī vā so vata nāma mātugāmo bhavissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, puriso assa rājā cakkavattī sakko devānamindo bhavissatīti ṭhānametaṃ vijjati. Itissa evarūpaṃ balaṃ evarūpaṃ ñāṇaṃ, idaṃ vuccati ṭhānāṭṭhānañāṇaṃ paṭhamaṃ tathāgatabalaṃ taṃ niddisitabbaṃ. Tīhi rāsīhi catūhi vesārajjehi catūhi paṭisambhidāhi paṭiccasamuppādassa pavattiyaṃ nivattiyaṃ bhāgiyañca. Kusalaṃ kusalavipākesu ca upapajjati yañca itthipurisānaṃ. Idaṃ paṭhamaṃ balaṃ tathāgato evaṃ jānāti.
යෙසං පන සම්‌මත්‌තනියතො රාසි, නායං සබ්‌බත්‌ථගාමිනී පටිපදා, නිබ්‌බානගාමිනීයෙවායං පටිපදා. තත්‌ථ සියා මිච්‌ඡත්‌තනියතො රාසි, එසාපි න සබ්‌බත්‌ථගාමිනී පටිපදා. සක්‌කායසමුදයගාමිනීයෙවායං පටිපදා හොතු, අයං තත්‌ථ තත්‌ථ පටිපත්‌තියා ඨිතො ගච්‌ඡති නිබ්‌බානං, ගච්‌ඡති අපායං, ගච්‌ඡති දෙවමනුස්‌සස්‌ස. යං යං වා පටිපදං පටිපජ්‌ජෙය්‍ය සබ්‌බත්‌ථ ගච්‌ඡෙය්‍ය, අයං සබ්‌බත්‌ථගාමිනී පටිපදා. යං එත්‌ථ ඤාණං යථාභූතං, ඉදං වුච්‌චති සබ්‌බත්‌ථගාමිනී පටිපදාඤාණං දුතියං තථාගතබලං.
Yesaṃ pana sammattaniyato rāsi, nāyaṃ sabbatthagāminī paṭipadā, nibbānagāminīyevāyaṃ paṭipadā. Tattha siyā micchattaniyato rāsi, esāpi na sabbatthagāminī paṭipadā. Sakkāyasamudayagāminīyevāyaṃ paṭipadā hotu, ayaṃ tattha tattha paṭipattiyā ṭhito gacchati nibbānaṃ, gacchati apāyaṃ, gacchati devamanussassa. Yaṃ yaṃ vā paṭipadaṃ paṭipajjeyya sabbattha gaccheyya, ayaṃ sabbatthagāminī paṭipadā. Yaṃ ettha ñāṇaṃ yathābhūtaṃ, idaṃ vuccati sabbatthagāminī paṭipadāñāṇaṃ dutiyaṃ tathāgatabalaṃ.
සා ඛො පනායං සබ්‌බත්‌ථගාමිනී පටිපදා නානාධිමුත්‌තා කෙචි කාමෙසු කෙචි දුක්‌කරකාරියං කෙචි අත්‌තකිලමථානුයොගමනුයුත්‌තා කෙචි සංසාරෙන සුද්‌ධිං පච්‌චෙන්‌ති කෙචි අනජ්‌ජාභාවනාති. තෙන තෙන චරිතෙන විනිබන්‌ධානං සත්‌තානං යං ඤාණං යථාභූතං නානාගතං ලොකස්‌ස අනෙකාධිමුත්‌තගතං යථාභූතං පජානාති. ඉදං තතියං තථාගතබලං.
Sā kho panāyaṃ sabbatthagāminī paṭipadā nānādhimuttā keci kāmesu keci dukkarakāriyaṃ keci attakilamathānuyogamanuyuttā keci saṃsārena suddhiṃ paccenti keci anajjābhāvanāti. Tena tena caritena vinibandhānaṃ sattānaṃ yaṃ ñāṇaṃ yathābhūtaṃ nānāgataṃ lokassa anekādhimuttagataṃ yathābhūtaṃ pajānāti. Idaṃ tatiyaṃ tathāgatabalaṃ.
තත්‌ථ සත්‌තානං අධිමුත්‌තා භවන්‌ති ආසෙවන්‌ති භාවෙන්‌ති බහුලීකරොන්‌ති. තෙසං කම්‌මුපසයානං තදාධිමුත්‌තානං. සා චෙව ධාතු සංවහති. කතරා පනෙසා ධාතු නෙක්‌ඛම්‌මධාතු බලධාතු කාචි සම්‌පත්‌ති කාචි මිච්‌ඡත්‌තඤ්‌ච ධාතු අධිමුත්‌තා භවන්‌ති. අඤ්‌ඤතරා උත්‌තරි න සමනුපස්‌සන්‌ති. තෙ තදෙවට්‌ඨානං මයා ජරාමරණස්‌ස අභිනිවිස්‌ස වොහරන්‌ති ‘‘ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤ’’න්‌ති. යථා භගවා සක්‌කස්‌ස දෙවානමින්‌දස්‌ස භාසිතං. යං තත්‌ථ යථාභූතං ඤාණං. ඉදං වුච්‌චති චතුත්‌ථං තථාගතබලං.
Tattha sattānaṃ adhimuttā bhavanti āsevanti bhāventi bahulīkaronti. Tesaṃ kammupasayānaṃ tadādhimuttānaṃ. Sā ceva dhātu saṃvahati. Katarā panesā dhātu nekkhammadhātu baladhātu kāci sampatti kāci micchattañca dhātu adhimuttā bhavanti. Aññatarā uttari na samanupassanti. Te tadevaṭṭhānaṃ mayā jarāmaraṇassa abhinivissa voharanti ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Yathā bhagavā sakkassa devānamindassa bhāsitaṃ. Yaṃ tattha yathābhūtaṃ ñāṇaṃ. Idaṃ vuccati catutthaṃ tathāgatabalaṃ.
තත්‌ථ යංයෙව ධාතු 23 සෙට්‌ඨන්‌ති තං තං කායෙන ච වාචාය ච ආරම්‌භන්‌ති චෙතසිකො. ආරම්‌භො චෙතනා කම්‌මං කායිකා වාචසිකා ආරම්‌භො චෙතසිකත්‌තා කම්‌මන්‌තරං තථාගතො එවං පජානාති ‘‘ඉමිනා සත්‌තෙන එවං ධාතුකෙන එවරූපං කම්‌මං කතං, තං අතීතමද්‌ධානං ඉමිනා හෙතුනා තස්‌ස එවරූපො විපාකො විපච්‌චති එතරහි විපච්‌චිස්‌සති වා අනාගතමද්‌ධාන’’න්‌ති. එවං පච්‌චුප්‌පන්‌නමද්‌ධානං පජානාති ‘‘අයං පුග්‌ගලො එවංධාතුකො ඉදං කම්‌මං කරොති’’. තණ්‌හාය ච දිට්‌ඨියා ච ඉමිනා හෙතුනා න තස්‌ස විපාකො දිට්‌ඨෙයෙව ධම්‌මෙ නිබ්‌බත්‌තිස්‌සති, උපපජ්‌ජෙ වා’’ති අපරම්‌හි වා පරියායෙ එවං පජානාති ‘‘අයං පුග්‌ගලො එවරූපං කම්‌මං කරිස්‌සති අනාගතමද්‌ධානං, ඉමිනා හෙතුනා තස්‌ස එවරූපො විපාකො නිබ්‌බත්‌තිස්‌සති, ඉමිනා හෙතුනා යානි චත්‌තාරි කම්‌මට්‌ඨානානි ඉදං කම්‌මට්‌ඨානං පච්‌චුප්‌පන්‌නසුඛං ආයතිං ච සුඛවිපාකං’’ …පෙ.… ඉති අයං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නානං කම්‌මසමාදානානං හෙතුසො ඨානසො විපාකවෙමත්‌තතං පජානාති උච්‌චාවචා හීනපණීතතා, ඉදං වුච්‌චති කම්‌මවිපාකඤාණං පඤ්‌චමං තථාගතබලං.
Tattha yaṃyeva dhātu 24 seṭṭhanti taṃ taṃ kāyena ca vācāya ca ārambhanti cetasiko. Ārambho cetanā kammaṃ kāyikā vācasikā ārambho cetasikattā kammantaraṃ tathāgato evaṃ pajānāti ‘‘iminā sattena evaṃ dhātukena evarūpaṃ kammaṃ kataṃ, taṃ atītamaddhānaṃ iminā hetunā tassa evarūpo vipāko vipaccati etarahi vipaccissati vā anāgatamaddhāna’’nti. Evaṃ paccuppannamaddhānaṃ pajānāti ‘‘ayaṃ puggalo evaṃdhātuko idaṃ kammaṃ karoti’’. Taṇhāya ca diṭṭhiyā ca iminā hetunā na tassa vipāko diṭṭheyeva dhamme nibbattissati, upapajje vā’’ti aparamhi vā pariyāye evaṃ pajānāti ‘‘ayaṃ puggalo evarūpaṃ kammaṃ karissati anāgatamaddhānaṃ, iminā hetunā tassa evarūpo vipāko nibbattissati, iminā hetunā yāni cattāri kammaṭṭhānāni idaṃ kammaṭṭhānaṃ paccuppannasukhaṃ āyatiṃ ca sukhavipākaṃ’’ …pe… iti ayaṃ atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ hetuso ṭhānaso vipākavemattataṃ pajānāti uccāvacā hīnapaṇītatā, idaṃ vuccati kammavipākañāṇaṃ pañcamaṃ tathāgatabalaṃ.
තථා සත්‌තා යං වා කම්‌මසමාදානං සමාදියන්‌තා තත්‌ථ එවං පජානාති ඉමස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස කම්‌මාධිමුත්‌තස්‌ස රාගචරිතස්‌ස නෙක්‌ඛම්‌මධාතූනං පාරිපූරිං ගච්‌ඡන්‌ති, තස්‌ස රාගානුගතෙ සුඤ්‌ඤමානස්‌ස පඨමං ඣානං සංකිලිස්‌සති, සචෙ පුන උත්‌තරි වායාමතො ඣානවොදානගතෙ මානසෙ විසෙසභාගියං පටිපදං අනුයුඤ්‌ජියති. තස්‌ස හි ඣානභාගියංයෙව පඨමජ්‌ඣානෙ ඨිතස්‌ස දුතියං ඣානං වොදානං ගච්‌ඡති, තතියඤ්‌ච ඣානං සමාපජ්‌ජිතුකාමස්‌ස සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං චිත්‌තං පරියාදාය තිට්‌ඨති, තස්‌ස සා පීති අවිසෙසභාගියං තතියං ඣානං ආදිස්‌ස තිට්‌ඨති. සචෙ තස්‌ස නිස්‌සරණං යථාභූතං පජානාති. තථාගතස්‌ස චතුත්‌ථජ්‌ඣානං වොදානං ගච්‌ඡතියෙව, චතුත්‌ථස්‌ස ඣානස්‌ස හානභාගියා ධම්‌මා, තෙ ච ධම්‌මා යත්‌ථ පජායන්‌ති යෙහි චතුත්‌ථජ්‌ඣානං වොදානං දිස්‌සති. එවං අජ්‌ඣාසයසමාපත්‌තියා යා චතස්‌සො සමාපත්‌තියො තීණි විමොක්‌ඛමුඛානි අට්‌ඨ විමොක්‌ඛඣානානීති චත්‌තාරි ඣානානි විමොක්‌ඛාති. අට්‌ඨ ච විමොක්‌ඛා තීණි ච විමොක්‌ඛමුඛානි. සමාධීති චත්‌තාරො සමාධී – ඡන්‌දසමාධි වීරියසමාධි චිත්‌තසමාධි වීමංසාසමාධීති. සමාපත්‌තියො චතස්‌සො අජ්‌ඣාසයසමාපත්‌තියො ඉති ඉමෙසං ඣානානං විමොක්‌ඛසමාපත්‌තීති එවරූපො සංකිලෙසො රාගචරිතස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස. එවං දොසචරිතස්‌ස. මොහචරිතස්‌ස. රාගචරිතස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස එවරූපං වොදානං ඉති යං එත්‌ථ ඤාණං යථාභූතං අසාධාරණං සබ්‌බසත්‌තෙහි. ඉදං වුච්‌චති ඡට්‌ඨං තථාගතබලං.
Tathā sattā yaṃ vā kammasamādānaṃ samādiyantā tattha evaṃ pajānāti imassa puggalassa kammādhimuttassa rāgacaritassa nekkhammadhātūnaṃ pāripūriṃ gacchanti, tassa rāgānugate suññamānassa paṭhamaṃ jhānaṃ saṃkilissati, sace puna uttari vāyāmato jhānavodānagate mānase visesabhāgiyaṃ paṭipadaṃ anuyuñjiyati. Tassa hi jhānabhāgiyaṃyeva paṭhamajjhāne ṭhitassa dutiyaṃ jhānaṃ vodānaṃ gacchati, tatiyañca jhānaṃ samāpajjitukāmassa somanassindriyaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati, tassa sā pīti avisesabhāgiyaṃ tatiyaṃ jhānaṃ ādissa tiṭṭhati. Sace tassa nissaraṇaṃ yathābhūtaṃ pajānāti. Tathāgatassa catutthajjhānaṃ vodānaṃ gacchatiyeva, catutthassa jhānassa hānabhāgiyā dhammā, te ca dhammā yattha pajāyanti yehi catutthajjhānaṃ vodānaṃ dissati. Evaṃ ajjhāsayasamāpattiyā yā catasso samāpattiyo tīṇi vimokkhamukhāni aṭṭha vimokkhajhānānīti cattāri jhānāni vimokkhāti. Aṭṭha ca vimokkhā tīṇi ca vimokkhamukhāni. Samādhīti cattāro samādhī – chandasamādhi vīriyasamādhi cittasamādhi vīmaṃsāsamādhīti. Samāpattiyo catasso ajjhāsayasamāpattiyo iti imesaṃ jhānānaṃ vimokkhasamāpattīti evarūpo saṃkileso rāgacaritassa puggalassa. Evaṃ dosacaritassa. Mohacaritassa. Rāgacaritassa puggalassa evarūpaṃ vodānaṃ iti yaṃ ettha ñāṇaṃ yathābhūtaṃ asādhāraṇaṃ sabbasattehi. Idaṃ vuccati chaṭṭhaṃ tathāgatabalaṃ.
තත්‌ථ තථාගතො එවං පජානාති ලොකිකා ධම්‌මා ලොකුත්‌තරා ධම්‌මා භාවනාභාගියං ඉන්‌ද්‍රියං නාමං ලභන්‌ති. ආධිපතෙය්‍යභූමිං උපාදාය බලං නාමං ලභන්‌ති ථාමගතං මනො මනින්‌ද්‍රියං තං උපාදාය. වීරියං නාමං ලභන්‌ති ආරම්‌භධාතුං උපාදාය. ඉතිස්‌ස දෙව එවරූපං ඤාණං ඉමෙහි ච ධම්‌මෙහි ඉමෙ පුග්‌ගලා සමන්‌නාගතාතිපි ධම්‌මදෙසනං අකාසි. ආකාරතො ච වොකාරතො ච ආසයජ්‌ඣාසයස්‌ස අධිමුත්‌තිසමන්‌නාගතානං. ඉදං වුච්‌චති පරසත්‌තානං පරපුග්‌ගලානං ඉන්‌ද්‍රියබලවීරියවෙමත්‌තතං ඤාණං සත්‌තමං තථාගතබලං.
Tattha tathāgato evaṃ pajānāti lokikā dhammā lokuttarā dhammā bhāvanābhāgiyaṃ indriyaṃ nāmaṃ labhanti. Ādhipateyyabhūmiṃ upādāya balaṃ nāmaṃ labhanti thāmagataṃ mano manindriyaṃ taṃ upādāya. Vīriyaṃ nāmaṃ labhanti ārambhadhātuṃ upādāya. Itissa deva evarūpaṃ ñāṇaṃ imehi ca dhammehi ime puggalā samannāgatātipi dhammadesanaṃ akāsi. Ākārato ca vokārato ca āsayajjhāsayassa adhimuttisamannāgatānaṃ. Idaṃ vuccati parasattānaṃ parapuggalānaṃ indriyabalavīriyavemattataṃ ñāṇaṃ sattamaṃ tathāgatabalaṃ.
තත්‌ථ ච තථාගතො ලොකාදීසු ච භූමීසු සංයොජනානඤ්‌ච සෙක්‌ඛානං ද්‌වීහි බලෙහි ගතිං පජානාති, පුබ්‌බෙනිවාසානුස්‌සතියා අතීතෙ සංසාරෙ එතරහි ච පච්‌චුප්‌පන්‌නෙ දිබ්‌බචක්‌ඛුනා චුතූපපාතං ඉති ඉමානි ද්‌වෙ බලානි දිබ්‌බචක්‌ඛුතො අභිනීහිතානි. සො අතීතමද්‌ධානං දිබ්‌බස්‌ස චක්‌ඛුනො ගොචරො සො එතරහි සති ගොචරො ඉති අත්‌තනො ච පරෙසං ච පුබ්‌බෙනිවාසඤාණං අනෙකවිධං නානප්‌පකාරකං පච්‌චුප්‌පන්‌නමද්‌ධානං දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා ඉමානි ද්‌වෙ තථාගතබලානි, අට්‌ඨමං පුබ්‌බෙනිවාසො, නවමං දිබ්‌බචක්‌ඛු.
Tattha ca tathāgato lokādīsu ca bhūmīsu saṃyojanānañca sekkhānaṃ dvīhi balehi gatiṃ pajānāti, pubbenivāsānussatiyā atīte saṃsāre etarahi ca paccuppanne dibbacakkhunā cutūpapātaṃ iti imāni dve balāni dibbacakkhuto abhinīhitāni. So atītamaddhānaṃ dibbassa cakkhuno gocaro so etarahi sati gocaro iti attano ca paresaṃ ca pubbenivāsañāṇaṃ anekavidhaṃ nānappakārakaṃ paccuppannamaddhānaṃ dibbena cakkhunā imāni dve tathāgatabalāni, aṭṭhamaṃ pubbenivāso, navamaṃ dibbacakkhu.
පුන චපරං තථාගතො අරියපුග්‌ගලානං ඣානං වොදානං නිබ්‌බෙධභාගියං පජානාති අයං පුග්‌ගලො ඉමිනා මග්‌ගෙන ඉමාය පටිපදාය ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්‌තිං පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තිං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරතීති ඉති අත්‌තනො ච ආසවානං ඛයං ඤාණං දිට්‌ඨෙකට්‌ඨානං චතුභූමිමුපාදාය යාව නවන්‌නං අරහන්‌තානං ආසවක්‌ඛයො ඔධිසො සෙක්‌ඛානං අනොධිසො අරහන්‌තානං. තත්‌ථ චෙතොවිමුත්‌ති ද්‌වීහි ආසවෙහි අනාසවා කාමාසවෙන ච භවාසවෙන ච, පඤ්‌ඤාවිමුත්‌ති ද්‌වීහි ආසවෙහි අනාසවා දිට්‌ඨාසවෙන ච අවිජ්‌ජාසවෙන ච, ඉමාසං ද්‌වින්‌නං විමුත්‌තීනං යථාභූතං ඤාණං, ඉදං වුච්‌චති ආසවක්‌ඛයෙ ඤාණං. දසමං තථාගතබලං.
Puna caparaṃ tathāgato ariyapuggalānaṃ jhānaṃ vodānaṃ nibbedhabhāgiyaṃ pajānāti ayaṃ puggalo iminā maggena imāya paṭipadāya āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sacchikatvā upasampajja viharatīti iti attano ca āsavānaṃ khayaṃ ñāṇaṃ diṭṭhekaṭṭhānaṃ catubhūmimupādāya yāva navannaṃ arahantānaṃ āsavakkhayo odhiso sekkhānaṃ anodhiso arahantānaṃ. Tattha cetovimutti dvīhi āsavehi anāsavā kāmāsavena ca bhavāsavena ca, paññāvimutti dvīhi āsavehi anāsavā diṭṭhāsavena ca avijjāsavena ca, imāsaṃ dvinnaṃ vimuttīnaṃ yathābhūtaṃ ñāṇaṃ, idaṃ vuccati āsavakkhaye ñāṇaṃ. Dasamaṃ tathāgatabalaṃ.
20. ඉමෙසු දසසු බලෙසු ඨිතො තථාගතො පඤ්‌චවිධං සාසනං දෙසෙති සංකිලෙසභාගියං වාසනාභාගියං දස්‌සනභාගියං භාවනාභාගියං අසෙක්‌ඛභාගියං. තත්‌ථ යො තණ්‌හාසංකිලෙසො, ඉමස්‌ස අලොභො නිස්‌සරණං. යො දිට්‌ඨිසංකිලෙසො, ඉමස්‌ස අමොහො නිස්‌සරණං. යො දුච්‌චරිතසංකිලෙසො, ඉමස්‌ස තීණි කුසලානි නිස්‌සරණං. කිං නිදානං? තීණි ඉමානි 25 මනොදුච්‌චරිතානි – අභිජ්‌ඣා බ්‍යාපාදො මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි. තත්‌ථ අභිජ්‌ඣා මනොදුච්‌චරිතං කායකම්‌මං උපට්‌ඨපෙති, අදින්‌නාදානං සබ්‌බඤ්‌ච තදුපනිබ්‌බද්‌ධං වාචාකම්‌මං උපට්‌ඨපෙති, මුසාවාදඤ්‌ච සබ්‌බවිතථං සබ්‌බං වාචමභාවං සබ්‌බමක්‌ඛං පලාසං අභිජ්‌ඣා අකුසලමූලන්‌ති, සුචරිතෙ සුචරිතං මුසාවාදා අදින්‌නාදානා අභිජ්‌ඣාය චෙතනා, තත්‌ථ බ්‍යාපාදො මනොදුච්‌චරිතං කායකම්‌මං උපට්‌ඨපෙති, පාණාතිපාතං සබ්‌බඤ්‌ච මෙතං ආකඩ්‌ඪනං පරිකඩ්‌ඪනං නිබ්‌බද්‌ධං රොචනං වාචාකම්‌මං උපට්‌ඨපෙති, පිසුණවාචං ඵරුසවාචං මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි මනොදුච්‌චරිතඤ්‌ච අභිජ්‌ඣං බ්‍යාපාදං මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිං පයොජෙති, තස්‌ස යො කොචි මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි චාගො රාගජො වා දොසජො වා සබ්‌බසො මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි සම්‌භූතො ඉමිනා කාරණෙන මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිං උපට්‌ඨපෙති, කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරං වචීකම්‌මං උපට්‌ඨපෙති සම්‌ඵප්‌පලාපං. ඉමානි තීණි දුච්‌චරිතානි අකුසලමූලානි.
20. Imesu dasasu balesu ṭhito tathāgato pañcavidhaṃ sāsanaṃ deseti saṃkilesabhāgiyaṃ vāsanābhāgiyaṃ dassanabhāgiyaṃ bhāvanābhāgiyaṃ asekkhabhāgiyaṃ. Tattha yo taṇhāsaṃkileso, imassa alobho nissaraṇaṃ. Yo diṭṭhisaṃkileso, imassa amoho nissaraṇaṃ. Yo duccaritasaṃkileso, imassa tīṇi kusalāni nissaraṇaṃ. Kiṃ nidānaṃ? Tīṇi imāni 26 manoduccaritāni – abhijjhā byāpādo micchādiṭṭhi. Tattha abhijjhā manoduccaritaṃ kāyakammaṃ upaṭṭhapeti, adinnādānaṃ sabbañca tadupanibbaddhaṃ vācākammaṃ upaṭṭhapeti, musāvādañca sabbavitathaṃ sabbaṃ vācamabhāvaṃ sabbamakkhaṃ palāsaṃ abhijjhā akusalamūlanti, sucarite sucaritaṃ musāvādā adinnādānā abhijjhāya cetanā, tattha byāpādo manoduccaritaṃ kāyakammaṃ upaṭṭhapeti, pāṇātipātaṃ sabbañca metaṃ ākaḍḍhanaṃ parikaḍḍhanaṃ nibbaddhaṃ rocanaṃ vācākammaṃ upaṭṭhapeti, pisuṇavācaṃ pharusavācaṃ micchādiṭṭhi manoduccaritañca abhijjhaṃ byāpādaṃ micchādiṭṭhiṃ payojeti, tassa yo koci micchādiṭṭhi cāgo rāgajo vā dosajo vā sabbaso micchādiṭṭhi sambhūto iminā kāraṇena micchādiṭṭhiṃ upaṭṭhapeti, kāmesumicchācāraṃ vacīkammaṃ upaṭṭhapeti samphappalāpaṃ. Imāni tīṇi duccaritāni akusalamūlāni.
යා අභිජ්‌ඣා, සො ලොභො. යො බ්‍යාපාදො, සො දොසො. යා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨි, සො මොහො. තානි අට්‌ඨ මිච්‌ඡත්‌තානි උපට්‌ඨපෙන්‌ති. තෙසු ගහිතෙසු තීසු අකුසලමූලෙසු දසවිධං අකුසලමූලං පාරිපූරිං ගච්‌ඡති, තස්‌ස තිවිධස්‌ස දුච්‌චරිතසංකිලෙසස්‌ස වාසනාභාගියඤ්‌ච සුත්‌තං නිස්‌සරණං. තත්‌ථ යො බහුසිතො නිද්‌දෙසො යථා ලොභො දොසො මොහොපි, තත්‌ථ අසිතුං එත්‌ථ ලොභො උස්‌සදො තෙන කාරණෙන තෙසු වා ධම්‌මෙසු ලොභො පඤ්‌ඤපියති. තත්‌ථායං මොහො අකුසලං මොහො අයං අවිජ්‌ජා, සා චතුබ්‌බිධා රූපෙ අභිනිවිට්‌ඨා, රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, අවිජ්‌ජාගතො රූපවන්‌තං අත්‌තානං, අත්‌තනි වා රූපං, රූපස්‌මිං වා අත්‌තානං. තත්‌ථ කතමං පදං සක්‌කායදිට්‌ඨියා උච්‌ඡෙදං වදති ‘‘තං ජීවං තං සරීර’’න්‌ති නත්‌ථිකදිට්‌ඨි අධිච්‌චසමුප්‌පන්‌නදිට්‌ඨි ච අඤ්‌ඤො ච කරොති, අඤ්‌ඤො පටිසංවෙදියති. පච්‌ඡිමසට්‌ඨිකප්‌පානං තීණි පදානි සක්‌කායදිට්‌ඨියා සස්‌සතං භජන්‌ති ‘‘අඤ්‌ඤං ජීවං අඤ්‌ඤං සරීර’’න්‌ති අකිරියඤ්‌ච තං දුක්‌ඛමිච්‌ඡතො අහෙතුකා ච පතන්‌ති අනජ්‌ඣාභාවො ච කම්‌මානං සබ්‌බඤ්‌ච මානයි 27. තත්‌ථ ‘‘ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤ’’න්‌ති සංසාරෙන සුද්‌ධි ආජීවකා ඡළාසීති පඤ්‌ඤපෙන්‌ති. යථාරූපෙ සක්‌කායදිට්‌ඨියා චතුවත්‌ථුකා, එවං පඤ්‌චසු ඛන්‌ධෙසු වීසතිවත්‌ථුකා සක්‌කායදිට්‌ඨියා සස්‌සතං භජති. අඤ්‌ඤාජීවකා ච සස්‌සතවාදිකෙ ච සීලබ්‌බතං භජන්‌ති පරාමසන්‌ති ඉමිනා භවිස්‌සාමි දෙවො වා දෙවඤ්‌ඤතරො වා, අයං සීලබ්‌බතපරාමාසො. තත්‌ථ සක්‌කායදිට්‌ඨියා සො රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, ‘‘තං ජීවං තං සරීර’’මිති තං කඞ්‌ඛති විචිකිච්‌ඡති නාධිමුච්‌චති නාභිප්‌පසීදති පුබ්‌බන්‌තෙ අපරන්‌තෙ පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ…පෙ.… ඉති වාසනාභාගියෙසු ඨිතස්‌ස අයං උපක්‌කිලෙසො.
Yā abhijjhā, so lobho. Yo byāpādo, so doso. Yā micchādiṭṭhi, so moho. Tāni aṭṭha micchattāni upaṭṭhapenti. Tesu gahitesu tīsu akusalamūlesu dasavidhaṃ akusalamūlaṃ pāripūriṃ gacchati, tassa tividhassa duccaritasaṃkilesassa vāsanābhāgiyañca suttaṃ nissaraṇaṃ. Tattha yo bahusito niddeso yathā lobho doso mohopi, tattha asituṃ ettha lobho ussado tena kāraṇena tesu vā dhammesu lobho paññapiyati. Tatthāyaṃ moho akusalaṃ moho ayaṃ avijjā, sā catubbidhā rūpe abhiniviṭṭhā, rūpaṃ attato samanupassati, avijjāgato rūpavantaṃ attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Tattha katamaṃ padaṃ sakkāyadiṭṭhiyā ucchedaṃ vadati ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti natthikadiṭṭhi adhiccasamuppannadiṭṭhi ca añño ca karoti, añño paṭisaṃvediyati. Pacchimasaṭṭhikappānaṃ tīṇi padāni sakkāyadiṭṭhiyā sassataṃ bhajanti ‘‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’’nti akiriyañca taṃ dukkhamicchato ahetukā ca patanti anajjhābhāvo ca kammānaṃ sabbañca mānayi 28. Tattha ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti saṃsārena suddhi ājīvakā chaḷāsīti paññapenti. Yathārūpe sakkāyadiṭṭhiyā catuvatthukā, evaṃ pañcasu khandhesu vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhiyā sassataṃ bhajati. Aññājīvakā ca sassatavādike ca sīlabbataṃ bhajanti parāmasanti iminā bhavissāmi devo vā devaññataro vā, ayaṃ sīlabbataparāmāso. Tattha sakkāyadiṭṭhiyā so rūpaṃ attato samanupassati, ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’miti taṃ kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati nābhippasīdati pubbante aparante pubbantāparante…pe… iti vāsanābhāgiyesu ṭhitassa ayaṃ upakkileso.
21. තත්‌ථ සද්‌ධින්‌ද්‍රියෙන සබ්‌බං විචිකිච්‌ඡිතං පජහති, පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියෙන උදයබ්‌බයං පස්‌සති, සමාධින්‌ද්‍රියෙන චිත්‌තං එකොදි කරොති වීරියින්‌ද්‍රියෙන ආරභති. සො ඉමෙහි පඤ්‌චහි ඉන්‌ද්‍රියෙහි සද්‌ධානුසාරී අවෙච්‌චප්‌පසාදෙ නිරතො අනන්‌තරියං සමාධිං උප්‌පාදෙති. ඉන්‌ද්‍රියෙහි සුද්‌ධෙහි ධම්‌මානුසාරී අප්‌පච්‌චයතාය අනන්‌තරියං සමාධිං උප්‌පාදෙති. සො ‘‘ඉදං දුක්‌ඛ’’න්‌ති යථාභූතං පජානාති. සච්‌චානි ඉදං දස්‌සනභාගියං සුත්‌තං. තස්‌ස පඤ්‌චන්‌නං ඔරම්‌භාගියානං සංයොජනානං තීණි සංයොජනානි දස්‌සනපහාතබ්‌බානි සබ්‌බෙන සබ්‌බං පහීනානි ද්‌වෙ පුග්‌ගලකතානි. තත්‌ථ තීණි අකුසලමූලානි භාවනාපහාතබ්‌බානි උපරික්‌ඛිත්‌තානි ඡ භවෙ නිබ්‌බත්‌තෙන්‌ති. තත්‌ථ තෙසු අභිජ්‌ඣාය ච බ්‍යාපාදෙසු තනුකතෙසු ඡ භවා පරික්‌ඛයා මරියාදං ගච්‌ඡන්‌ති, ද්‌වෙ භවා අවසිට්‌ඨා. තස්‌ස අභිජ්‌ඣා ච බ්‍යාපාදො ච සබ්‌බෙන සබ්‌බං පරික්‌ඛීණා හොන්‌ති. එකො භවො අවසිට්‌ඨො හොති. සො ච මානවසෙන නිබ්‌බත්‌තෙති. කිඤ්‌චාපි එත්‌ථ අඤ්‌ඤෙපි චත්‌තාරො කිලෙසා රූපරාගො භවරාගො අවිජ්‌ජා උද්‌ධච්‌චං කෙතුස්‌මිමානභූතා නප්‌පටිබලා අස්‌මිමානං විනිවත්‌තෙතුං, සබ්‌බෙපි තෙ අස්‌මිමානස්‌ස පහානං ආරභතෙ. ඛීණෙසු න ච තෙසු ඉදමුත්‌තරිදස්‌සනභූමියං පඤ්‌චසු සෙක්‌ඛපුග්‌ගලෙසු තීසු ච පටිප්‌පන්‌නකෙසු ද්‌වීසු ච ඵලට්‌ඨෙසු භාවනාභාගියං සුත්‌තං. තදුත්‌තරි අසෙක්‌ඛභාගියසුත්‌තං, කත්‌ථචි භූමි නිපීළියති. ඉදඤ්‌ච පඤ්‌චමං සුත්‌තං. තිණ්‌ණං පුග්‌ගලානං දෙසිතං පුථුජ්‌ජනස්‌ස සෙක්‌ඛස්‌ස අසෙක්‌ඛස්‌ස සංකිලෙසභාගියං වාසනාභාගියං. පුථුජ්‌ජනස්‌ස දස්‌සනභාගියං. භාවනාභාගියං පඤ්‌චන්‌නං සෙක්‌ඛානං. යං පඨමනිද්‌දිට්‌ඨං අසෙක්‌ඛභාගියං සබ්‌බෙසං අරහන්‌තානං. සා පන පඤ්‌චවිධා සත්‌තවීසආකාරෙ 29 පරියෙසිතබ්‌බං. එතෙසු තස්‌ස ගතීනං තතො උත්‌තරි. තඤ්‌ච ඛො සඞ්‌ඛෙපෙන පඤ්‌ඤාසාය ආකාරෙහි සම්‌පතති, යෙ පඤ්‌ඤාස ආකාරා සාසනෙ නිද්‌දිට්‌ඨා, තෙ සඞ්‌ඛිපියන්‌තා දසහි ආකාරෙහි පතන්‌ති. යෙ අරියසච්‌චං නික්‌ඛෙපෙන ඨිතෙ සඞ්‌ඛිපියත්‌තා අට්‌ඨසු ආකාරෙසු පතන්‌ති. චතූසු ච සාධාරණෙසු සුත්‌තෙසු යා හාරසම්‌පාතස්‌ස භූමි, තෙ සඞ්‌ඛිපියන්‌තා පඤ්‌චසු සුත්‌තෙසු පතන්‌ති. සංකිලෙසභාගියෙ වාසනාභාගියෙ භාවනාභාගියෙ නිබ්‌බෙධභාගියෙ අසෙක්‌ඛභාගියෙ ච. තෙ සඞ්‌ඛිපියන්‌තා චතූසු සුත්‌තෙසු පතන්‌ති. සංකිලෙසභාගියෙ වාසනාභාගියෙ නිබ්‌බෙධභාගියෙ අසෙක්‌ඛභාගියෙ ච. තෙ සඞ්‌ඛිපියමානා තීසු සුත්‌තෙසු පතන්‌ති, පුථුජ්‌ජනභාගියෙ සෙක්‌ඛභාගියෙ අසෙක්‌ඛභාගියෙ ච. තෙ සඞ්‌ඛිපියන්‌තා ද්‌වීසු සුත්‌තෙසු පතන්‌ති නිබ්‌බෙධභාගියෙ ච පුබ්‌බයොගභාගියෙ ච. යථා වුත්‌තං භගවතා ද්‌වෙ අත්‌ථවසෙ සම්‌පස්‌සමානා තථාගතා අරහන්‌තො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා ධම්‌මං දෙසෙන්‌ති සුත්‌තං ගෙය්‍යං…පෙ.… සත්‌ථා පුබ්‌බයොගසමන්‌නාගතෙ අප්‌පකසිරෙන මඤ්‌ඤමානා වසියන්‌ති පුබ්‌බයොගා ච භවිස්‌සන්‌ති සන්‌තානං මඤ්‌ඤමානාධරාය. තත්‌ථ පඤ්‌ඤාවෙමත්‌තතං අත්‌තනො සමනුපස්‌සමානෙන අට්‌ඨවිධෙ සුත්‌තසඞ්‌ඛෙපෙ, යත්‌ථ යත්‌ථ සක්‌කොති, තත්‌ථ තත්‌ථ යොජෙතබ්‌බං. තත්‌ථ තත්‌ථ යොජෙත්‌වා සුත්‌තස්‌ස අත්‌ථො නිද්‌දිසිතබ්‌බො. න හි සති වෙදනා මනො ධාරෙත්‌වා සක්‌කා යෙන කෙනචි සුත්‌තස්‌ස අත්‌ථො යථාභූතං නිද්‌දිසිතුං.
21. Tattha saddhindriyena sabbaṃ vicikicchitaṃ pajahati, paññindriyena udayabbayaṃ passati, samādhindriyena cittaṃ ekodi karoti vīriyindriyena ārabhati. So imehi pañcahi indriyehi saddhānusārī aveccappasāde nirato anantariyaṃ samādhiṃ uppādeti. Indriyehi suddhehi dhammānusārī appaccayatāya anantariyaṃ samādhiṃ uppādeti. So ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Saccāni idaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ. Tassa pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ tīṇi saṃyojanāni dassanapahātabbāni sabbena sabbaṃ pahīnāni dve puggalakatāni. Tattha tīṇi akusalamūlāni bhāvanāpahātabbāni uparikkhittāni cha bhave nibbattenti. Tattha tesu abhijjhāya ca byāpādesu tanukatesu cha bhavā parikkhayā mariyādaṃ gacchanti, dve bhavā avasiṭṭhā. Tassa abhijjhā ca byāpādo ca sabbena sabbaṃ parikkhīṇā honti. Eko bhavo avasiṭṭho hoti. So ca mānavasena nibbatteti. Kiñcāpi ettha aññepi cattāro kilesā rūparāgo bhavarāgo avijjā uddhaccaṃ ketusmimānabhūtā nappaṭibalā asmimānaṃ vinivattetuṃ, sabbepi te asmimānassa pahānaṃ ārabhate. Khīṇesu na ca tesu idamuttaridassanabhūmiyaṃ pañcasu sekkhapuggalesu tīsu ca paṭippannakesu dvīsu ca phalaṭṭhesu bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ. Taduttari asekkhabhāgiyasuttaṃ, katthaci bhūmi nipīḷiyati. Idañca pañcamaṃ suttaṃ. Tiṇṇaṃ puggalānaṃ desitaṃ puthujjanassa sekkhassa asekkhassa saṃkilesabhāgiyaṃ vāsanābhāgiyaṃ. Puthujjanassa dassanabhāgiyaṃ. Bhāvanābhāgiyaṃ pañcannaṃ sekkhānaṃ. Yaṃ paṭhamaniddiṭṭhaṃ asekkhabhāgiyaṃ sabbesaṃ arahantānaṃ. Sā pana pañcavidhā sattavīsaākāre 30 pariyesitabbaṃ. Etesu tassa gatīnaṃ tato uttari. Tañca kho saṅkhepena paññāsāya ākārehi sampatati, ye paññāsa ākārā sāsane niddiṭṭhā, te saṅkhipiyantā dasahi ākārehi patanti. Ye ariyasaccaṃ nikkhepena ṭhite saṅkhipiyattā aṭṭhasu ākāresu patanti. Catūsu ca sādhāraṇesu suttesu yā hārasampātassa bhūmi, te saṅkhipiyantā pañcasu suttesu patanti. Saṃkilesabhāgiye vāsanābhāgiye bhāvanābhāgiye nibbedhabhāgiye asekkhabhāgiye ca. Te saṅkhipiyantā catūsu suttesu patanti. Saṃkilesabhāgiye vāsanābhāgiye nibbedhabhāgiye asekkhabhāgiye ca. Te saṅkhipiyamānā tīsu suttesu patanti, puthujjanabhāgiye sekkhabhāgiye asekkhabhāgiye ca. Te saṅkhipiyantā dvīsu suttesu patanti nibbedhabhāgiye ca pubbayogabhāgiye ca. Yathā vuttaṃ bhagavatā dve atthavase sampassamānā tathāgatā arahanto sammāsambuddhā dhammaṃ desenti suttaṃ geyyaṃ…pe… satthā pubbayogasamannāgate appakasirena maññamānā vasiyanti pubbayogā ca bhavissanti santānaṃ maññamānādharāya. Tattha paññāvemattataṃ attano samanupassamānena aṭṭhavidhe suttasaṅkhepe, yattha yattha sakkoti, tattha tattha yojetabbaṃ. Tattha tattha yojetvā suttassa attho niddisitabbo. Na hi sati vedanā mano dhāretvā sakkā yena kenaci suttassa attho yathābhūtaṃ niddisituṃ.
තත්‌ථ පුරිමකානං සුත්‌තානං ඉමා උද්‌දානගාථා
Tattha purimakānaṃ suttānaṃ imā uddānagāthā
කාමන්‌ධා ජාලසඤ්‌ඡන්‌නා, පඤ්‌ච නීවරණානි ච;
Kāmandhā jālasañchannā, pañca nīvaraṇāni ca;
මනොපුබ්‌බඞ්‌ගමා ධම්‌මා, මහානාමො ච සාකියො.
Manopubbaṅgamā dhammā, mahānāmo ca sākiyo.
උද්‌ධං අධො විප්‌පමුත්‌තො, යඤ්‌ච සීලකිමත්‌ථියා;
Uddhaṃ adho vippamutto, yañca sīlakimatthiyā;
යස්‌ස සෙලූපමං චිත්‌තං, උපතිස්‌ස පුච්‌ඡාදිකා.
Yassa selūpamaṃ cittaṃ, upatissa pucchādikā.
යස්‌ස කායගතාසති, ඡන්‌නං තමොපරායණො;
Yassa kāyagatāsati, channaṃ tamoparāyaṇo;
න තං දළ්‌හං චෙතසිකං, අයං ලොකොතිආදිකං.
Na taṃ daḷhaṃ cetasikaṃ, ayaṃ lokotiādikaṃ.
චත්‌තාරො චෙව පුග්‌ගලා, දදතො පුඤ්‌ඤං පවඩ්‌ඪිතං;
Cattāro ceva puggalā, dadato puññaṃ pavaḍḍhitaṃ;
සොතානුගතධම්‌මෙසු, ඉමා තෙසං උද්‌දානගාථා.
Sotānugatadhammesu, imā tesaṃ uddānagāthā.
22. තත්‌ථ කතමා ආණත්‌ති?
22. Tattha katamā āṇatti?
මාකත්‌ථ පාපකං කම්‌මං, ආවි වා යදි වා රහො.
Mākattha pāpakaṃ kammaṃ, āvi vā yadi vā raho.
‘‘අතීතෙ , රාධ, රූපෙ අනපෙක්‌ඛො හොහී’’ති විත්‌ථාරෙන කාතබ්‌බා. ‘‘සීලවන්‌තෙන , ආනන්‌ද, පුග්‌ගලෙන සදා කරණීයා කින්‌තිමෙ අවිප්‌පටිසාරො අස්‌සා’’ති. අයං වුච්‌චති ආණත්‌ති.
‘‘Atīte , rādha, rūpe anapekkho hohī’’ti vitthārena kātabbā. ‘‘Sīlavantena , ānanda, puggalena sadā karaṇīyā kintime avippaṭisāro assā’’ti. Ayaṃ vuccati āṇatti.
තත්‌ථ කතමං ඵලං?
Tattha katamaṃ phalaṃ?
ධම්‌මො හවෙ රක්‌ඛති ධම්‌මචාරිං, ඡත්‌තං මහන්‌තං යථ වස්‌සකාලෙ;
Dhammo have rakkhati dhammacāriṃ, chattaṃ mahantaṃ yatha vassakāle;
එසානිසංසො ධම්‌මෙ සුචිණ්‌ණෙ, න දුග්‌ගතිං ගච්‌ඡති ධම්‌මචාරී.
Esānisaṃso dhamme suciṇṇe, na duggatiṃ gacchati dhammacārī.
ඉදං ඵලං.
Idaṃ phalaṃ.
තත්‌ථ කතමො උපායො?
Tattha katamo upāyo?
‘‘සබ්‌බෙ ධම්‌මා 33 අනත්‌තා’’ති, යදා පඤ්‌ඤාය පස්‌සති;
‘‘Sabbe dhammā 34 anattā’’ti, yadā paññāya passati;
අථ නිබ්‌බින්‌දති දුක්‌ඛෙ, එස මග්‌ගො විසුද්‌ධියා.
Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyā.
‘‘සත්‌තහඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො ඛො, භික්‌ඛු, අපි හිමවන්‌තං පබ්‌බතරාජානං චාලෙය්‍ය, කො පන වාදො ඡවං අවිජ්‌ජං සත්‌තකෙසු’’ වෙය්‍යාකරණං කාතබ්‌බං. අයං උපායො.
‘‘Sattahaṅgehi samannāgato kho, bhikkhu, api himavantaṃ pabbatarājānaṃ cāleyya, ko pana vādo chavaṃ avijjaṃ sattakesu’’ veyyākaraṇaṃ kātabbaṃ. Ayaṃ upāyo.
තත්‌ථ කතමා ආණත්‌ති ච ඵලඤ්‌ච?
Tattha katamā āṇatti ca phalañca?
සචෙ භායථ දුක්‌ඛස්‌ස, සචෙ වො දුක්‌ඛමප්‌පියං;
Sace bhāyatha dukkhassa, sace vo dukkhamappiyaṃ;
මාකත්‌ථ පාපකං කම්‌මං, ආවි වා යදි වා රහො.
Mākattha pāpakaṃ kammaṃ, āvi vā yadi vā raho.
සචෙ හි පාපකං කම්‌මං, කරොථ වා කරිස්‌සථ;
Sace hi pāpakaṃ kammaṃ, karotha vā karissatha;
පුරිමිකාය ගාථාය ආණත්‌ති පච්‌ඡිමිකාය ඵලං. සීලෙ පතිට්‌ඨාය ද්‌වෙ ධම්‌මා භාවෙතබ්‌බා යා ච චිත්‌තභාවනා යා ච පඤ්‌ඤාභාවනා යා ච ආණත්‌ති රාගවිරාගා ච ඵලං.
Purimikāya gāthāya āṇatti pacchimikāya phalaṃ. Sīle patiṭṭhāya dve dhammā bhāvetabbā yā ca cittabhāvanā yā ca paññābhāvanā yā ca āṇatti rāgavirāgā ca phalaṃ.
තත්‌ථ කතමං ඵලඤ්‌ච උපායො ච?
Tattha katamaṃ phalañca upāyo ca?
සීලෙ පතිට්‌ඨාය 37 නරො සපඤ්‌ඤො, චිත්‌තං පඤ්‌ඤඤ්‌ච භාවයං;
Sīle patiṭṭhāya 38 naro sapañño, cittaṃ paññañca bhāvayaṃ;
ආතාපී නිපකො භික්‌ඛු, සො ඉමං විජටයෙ ජටං.
Ātāpī nipako bhikkhu, so imaṃ vijaṭaye jaṭaṃ.
පුරිමිකාය අඩ්‌ඪගාථාය උපායො, පච්‌ඡිමිකාය අඩ්‌ඪගාථාය ඵලං. නන්‌දියො 39 සක්‌කො ඉසිවුත්‌ථපුරිරිකාමඑකරක්‌ඛෙ 40 සුත්‌තං මූලතො උපාදාය යාව ඡසු ධම්‌මෙසු. උත්‌තරි පඤ්‌චසු ධම්‌මෙසු යාචයොගො 41 කරණීයො, අයං උපායො. අසහගතස්‌ස කාමාසවාපි චිත්‌තං මුච්‌චතීති. සබ්‌බාසු ඡසු තීසු. අයං උපායො ච ඵලඤ්‌ච.
Purimikāya aḍḍhagāthāya upāyo, pacchimikāya aḍḍhagāthāya phalaṃ. Nandiyo 42 sakko isivutthapuririkāmaekarakkhe 43 suttaṃ mūlato upādāya yāva chasu dhammesu. Uttari pañcasu dhammesu yācayogo 44 karaṇīyo, ayaṃ upāyo. Asahagatassa kāmāsavāpi cittaṃ muccatīti. Sabbāsu chasu tīsu. Ayaṃ upāyo ca phalañca.
තත්‌ථ කතමා ආණත්‌ති ච ඵලඤ්‌ච උපායො ච?
Tattha katamā āṇatti ca phalañca upāyo ca?
සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛස්‌සු, මොඝරාජ සදා සතො;
Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;
‘‘සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛස්‌සු, මොඝරාජා’’ති ආණත්‌ති. ‘‘සදා සතො’’ති උපායො. ‘‘අත්‌තානුදිට්‌ඨිං උහච්‌ච, එවං මච්‌චුතරො සියා’’ති ඵලං. සමාධිං, භික්‌ඛවෙ, භාවෙථ, සමාහිතො, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු රූපං අනිච්‌චන්‌ති පජානාති. එවං පස්‌සං අරියසාවකො පරිමුච්‌චති ජාතියාපි…පෙ.… උපායාසෙහිපි ඉධ තීණිපි’’.
‘‘Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharājā’’ti āṇatti. ‘‘Sadā sato’’ti upāyo. ‘‘Attānudiṭṭhiṃ uhacca, evaṃ maccutaro siyā’’ti phalaṃ. Samādhiṃ, bhikkhave, bhāvetha, samāhito, bhikkhave, bhikkhu rūpaṃ aniccanti pajānāti. Evaṃ passaṃ ariyasāvako parimuccati jātiyāpi…pe… upāyāsehipi idha tīṇipi’’.
23. තත්‌ථ කතමො අස්‌සාදො?
23. Tattha katamo assādo?
කාමං කාමයමානස්‌ස, තස්‌ස චෙතං සමිජ්‌ඣති. අයං අස්‌සාදො.
Kāmaṃ kāmayamānassa, tassa cetaṃ samijjhati. Ayaṃ assādo.
‘‘ධම්‌මචරියා සමචරියා කුසලචරියා හෙතූහි, බ්‍රාහ්‌මණ, එවමිධෙකච්‌චෙ සත්‌තා කායස්‌ස භෙදා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජන්‌ති’’. අයං අස්‌සාදො.
‘‘Dhammacariyā samacariyā kusalacariyā hetūhi, brāhmaṇa, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti’’. Ayaṃ assādo.
තත්‌ථ කතමො ආදීනවො?
Tattha katamo ādīnavo?
කාමෙසු වෙ හඤ්‌ඤතෙ සබ්‌බා මුච්‌චෙව – අයං ආදීනවො. පසෙනදිසංයුත්‌තකෙ සුත්‌තෙ පබ්‌බතොපමා – අයං ආදීනවො.
Kāmesu ve haññate sabbā mucceva – ayaṃ ādīnavo. Pasenadisaṃyuttake sutte pabbatopamā – ayaṃ ādīnavo.
තත්‌ථ කතමං නිස්‌සරණං?
Tattha katamaṃ nissaraṇaṃ?
යො කාමෙ පරිවජ්‌ජෙති, සප්‌පස්‌සෙව පදා සිරො;
Yo kāme parivajjeti, sappasseva padā siro;
සොමං විසත්‌තිකං ලොකෙ, සතො සමතිවත්‌තති.
Somaṃ visattikaṃ loke, sato samativattati.
සංයුත්‌තකෙ සුත්‌තං පාරිච්‌ඡත්‌තකො පණ්‌ඩුපලාසො සන්‌නිපලාසො – ඉදං නිස්‌සරණං.
Saṃyuttake suttaṃ pāricchattako paṇḍupalāso sannipalāso – idaṃ nissaraṇaṃ.
තත්‌ථ කතමො අස්‌සාදො ච ආදීනවො ච?
Tattha katamo assādo ca ādīnavo ca?
කල්‍යාණකාරී කල්‍යාණං, පාපකාරී ච පාපකං.
Kalyāṇakārī kalyāṇaṃ, pāpakārī ca pāpakaṃ.
තත්‌ථ යං පාපකාරී පච්‌චනුභොති අයං අස්‌සාදො. ලාභාලාභඅට්‌ඨකෙසු බ්‍යාකරණං, තත්‌ථ අලාභො අයසො නින්‌දා දුක්‌ඛං, අයං ආදීනවො. ලාභො යසො සුඛං පසංසා, අයං අස්‌සාදො.
Tattha yaṃ pāpakārī paccanubhoti ayaṃ assādo. Lābhālābhaaṭṭhakesu byākaraṇaṃ, tattha alābho ayaso nindā dukkhaṃ, ayaṃ ādīnavo. Lābho yaso sukhaṃ pasaṃsā, ayaṃ assādo.
තත්‌ථ කතමං අස්‌සාදො ච නිස්‌සරණඤ්‌ච?
Tattha katamaṃ assādo ca nissaraṇañca?
‘‘සුඛො විපාකො පුඤ්‌ඤානං, අධිප්‌පායො ච ඉජ්‌ඣති;
‘‘Sukho vipāko puññānaṃ, adhippāyo ca ijjhati;
ඛිප්‌පඤ්‌ච පරමං සන්‌තිං, නිබ්‌බානමධිගච්‌ඡතී’’ති.
Khippañca paramaṃ santiṃ, nibbānamadhigacchatī’’ti.
යො ච විපාකො පුඤ්‌ඤානං යා ච අධිප්‌පායස්‌ස ඉජ්‌ඣනා, අයං අස්‌සාදො. යං ඛිප්‌පඤ්‌ච පරමං සන්‌තිං නිබ්‌බානමධිගච්‌ඡති, ඉදං නිස්‌සරණං.
Yo ca vipāko puññānaṃ yā ca adhippāyassa ijjhanā, ayaṃ assādo. Yaṃ khippañca paramaṃ santiṃ nibbānamadhigacchati, idaṃ nissaraṇaṃ.
බාත්‌තිංසාය චෙව මහාපුරිසලක්‌ඛණෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස මහාපුරිසස්‌ස ද්‌වෙයෙව ගතියො හොන්‌ති, සචෙ අගාරං අජ්‌ඣාවසති, රාජා හොති චක්‌කවත්‌තී යාව අභිවිජිනිත්‌වා අජ්‌ඣාවසති අයං අස්‌සාදො. සචෙ අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති සබ්‌බෙන ඔඝෙන 49 නිස්‌සරණං අයං අස්‌සාදො ච නිස්‌සරණඤ්‌ච.
Bāttiṃsāya ceva mahāpurisalakkhaṇehi samannāgatassa mahāpurisassa dveyeva gatiyo honti, sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī yāva abhivijinitvā ajjhāvasati ayaṃ assādo. Sace agārasmā anagāriyaṃ pabbajati sabbena oghena 50 nissaraṇaṃ ayaṃ assādo ca nissaraṇañca.
තත්‌ථ කතමො ආදීනවො ච නිස්‌සරණඤ්‌ච?
Tattha katamo ādīnavo ca nissaraṇañca?
අනාදාතුං නිබ්‌බත්‌තති, ජාතිමරණසඞ්‌ඛයා.
Anādātuṃ nibbattati, jātimaraṇasaṅkhayā.
පුරිමිකාය අඩ්‌ඪගාථාය ජාතිමරණසම්‌භවො ආදීනවො. අනාදාතුං නිබ්‌බත්‌තති ජාතිමරණසඞ්‌ඛයාති නිස්‌සරණං.
Purimikāya aḍḍhagāthāya jātimaraṇasambhavo ādīnavo. Anādātuṃ nibbattati jātimaraṇasaṅkhayāti nissaraṇaṃ.
කිච්‌ඡං වතායං ලොකො ආපන්‌නො යමිදං ජායතෙ ච මීයතෙ ච. යාව කුදස්‌සුනාමස්‌ස දුක්‌ඛස්‌ස අන්‌තො භවිස්‌සති පරතො වාති එත්‌ථ යා උපරික්‌ඛා, අයං ආදීනවො. යො ගෙධං ඤත්‌වා අභිනික්‌ඛමති යාව පුරාණකාය රාජධානියා, ඉදං නිස්‌සරණං. අයං ආදීනවො ච නිස්‌සරණඤ්‌ච.
Kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno yamidaṃ jāyate ca mīyate ca. Yāva kudassunāmassa dukkhassa anto bhavissati parato vāti ettha yā uparikkhā, ayaṃ ādīnavo. Yo gedhaṃ ñatvā abhinikkhamati yāva purāṇakāya rājadhāniyā, idaṃ nissaraṇaṃ. Ayaṃ ādīnavo ca nissaraṇañca.
තත්‌ථ කතමො අස්‌සාදො ච ආදීනවො ච නිස්‌සරණඤ්‌ච?
Tattha katamo assādo ca ādīnavo ca nissaraṇañca?
කාමා හි චිත්‍රා විවිධා 53 මනොරමා, විරූපරූපෙහි මථෙන්‌ති චිත්‌තං;
Kāmā hi citrā vividhā 54 manoramā, virūparūpehi mathenti cittaṃ;
තස්‌මා අහං 55 පබ්‌බජිතොම්‌හි රාජ, අපණ්‌ණකං සාමඤ්‌ඤමෙව සෙය්‍යො.
Tasmā ahaṃ 56 pabbajitomhi rāja, apaṇṇakaṃ sāmaññameva seyyo.
යං ‘‘කාමා හි චිත්‍රා විවිධා මනොරමා’’ති අයං අස්‌සාදො. යං ‘‘විරූපරූපෙහි මථෙන්‌ති චිත්‌ත’’න්‌ති අයං ආදීනවො. යං අහං අගාරස්‌මා පබ්‌බජිතොම්‌හි රාජ අපණ්‌ණකං සාමඤ්‌ඤමෙව සෙය්‍යොති ඉදං නිස්‌සරණං.
Yaṃ ‘‘kāmā hi citrā vividhā manoramā’’ti ayaṃ assādo. Yaṃ ‘‘virūparūpehi mathenti citta’’nti ayaṃ ādīnavo. Yaṃ ahaṃ agārasmā pabbajitomhi rāja apaṇṇakaṃ sāmaññameva seyyoti idaṃ nissaraṇaṃ.
බලවං බාලොපමසුත්‌තං යං ආසාය වා වෙදනීයං කම්‌මං ගාහති, තථා චෙපි යං යං පාපකම්‌මං අනුභොති, තත්‌ථ දුක්‌ඛවෙදනීයෙන කම්‌මෙන අභාවිතකායෙන ච යාව පරිත්‌තචෙතසො ච ආදීනවං දස්‌සෙති සුඛවෙදනීයෙන කම්‌මෙන අස්‌සාදෙති. යං පුරාසදිසො හොති. භාවිතචිත්‌තො භාවිතකායො භාවිතපඤ්‌ඤො මහානාමො අපරිත්‌තචෙතසො, ඉදං නිස්‌සරණං.
Balavaṃ bālopamasuttaṃ yaṃ āsāya vā vedanīyaṃ kammaṃ gāhati, tathā cepi yaṃ yaṃ pāpakammaṃ anubhoti, tattha dukkhavedanīyena kammena abhāvitakāyena ca yāva parittacetaso ca ādīnavaṃ dasseti sukhavedanīyena kammena assādeti. Yaṃ purāsadiso hoti. Bhāvitacitto bhāvitakāyo bhāvitapañño mahānāmo aparittacetaso, idaṃ nissaraṇaṃ.
24. තත්‌ථ කතමං ලොකිකං සුත්‌තං?
24. Tattha katamaṃ lokikaṃ suttaṃ?
න හි පාපං කතං කම්‌මං, සජ්‌ජුඛීරංව මුච්‌චති;
Na hi pāpaṃ kataṃ kammaṃ, sajjukhīraṃva muccati;
චත්‌තාරි අගතිගමනානි, ඉදං ලොකිකං සුත්‌තං.
Cattāri agatigamanāni, idaṃ lokikaṃ suttaṃ.
තත්‌ථ කතමං ලොකුත්‌තරං සුත්‌තං?
Tattha katamaṃ lokuttaraṃ suttaṃ?
‘‘යස්‌සින්‌ද්‍රියානි සමථඞ්‌ගතානි 59, අස්‌සා යථා සාරථිනා සුදන්‌තා;
‘‘Yassindriyāni samathaṅgatāni 60, assā yathā sārathinā sudantā;
පහීනමානස්‌ස අනාසවස්‌ස, දෙවාපි තස්‌ස පිහයන්‌ති තාදිනො’’ති.
Pahīnamānassa anāsavassa, devāpi tassa pihayanti tādino’’ti.
‘‘අරියං වො, භික්‌ඛවෙ, සම්‌මාසමාධිං දෙසෙස්‌සාමී’’ති ඉදං ලොකුත්‌තරං සුත්‌තං.
‘‘Ariyaṃ vo, bhikkhave, sammāsamādhiṃ desessāmī’’ti idaṃ lokuttaraṃ suttaṃ.
තත්‌ථ කතමං ලොකිකං ලොකුත්‌තරඤ්‌ච සුත්‌තං?
Tattha katamaṃ lokikaṃ lokuttarañca suttaṃ?
සත්‌තියා විය ඔමට්‌ඨො, දය්‌හමානොව මත්‌ථකෙ;
Sattiyā viya omaṭṭho, dayhamānova matthake;
කාමරාගප්‌පහානාය, සතො භික්‌ඛු පරිබ්‌බජෙ.
Kāmarāgappahānāya, sato bhikkhu paribbaje.
‘‘සත්‌තියා විය ඔමට්‌ඨො, දය්‌හමානොව මත්‌ථකෙ’’ති ලොකිකං;
‘‘Sattiyā viya omaṭṭho, dayhamānova matthake’’ti lokikaṃ;
‘‘කාමරාගප්‌පහානාය, සතො භික්‌ඛු පරිබ්‌බජෙ’’ති ලොකුත්‌තරං;
‘‘Kāmarāgappahānāya, sato bhikkhu paribbaje’’ti lokuttaraṃ;
කබළීකාරෙ ආහාරෙ අත්‌ථි ඡන්‌දොති ලොකිකං. නත්‌ථි ඡන්‌දොති ලොකුත්‌තරං සුත්‌තං.
Kabaḷīkāre āhāre atthi chandoti lokikaṃ. Natthi chandoti lokuttaraṃ suttaṃ.
තත්‌ථ කතමං කම්‌මං?
Tattha katamaṃ kammaṃ?
යො පාණමතිපාතෙති, මුසාවාදඤ්‌ච භාසති;
Yo pāṇamatipāteti, musāvādañca bhāsati;
සුරාමෙරයපානඤ්‌ච, යො නරො අනුයුඤ්‌ජති;
Surāmerayapānañca, yo naro anuyuñjati;
අප්‌පහාය පඤ්‌ච වෙරානි, දුස්‌සීලො ඉති වුච්‌චති.
Appahāya pañca verāni, dussīlo iti vuccati.
තීණිමානි, භික්‌ඛවෙ, දුච්‌චරිතානි. ඉදං කම්‌මං.
Tīṇimāni, bhikkhave, duccaritāni. Idaṃ kammaṃ.
තත්‌ථ කතමො විපාකො?
Tattha katamo vipāko?
සට්‌ඨිවස්‌සසහස්‌සානි, යථාරූපී විපච්‌චගා.
Saṭṭhivassasahassāni, yathārūpī vipaccagā.
‘‘දිට්‌ඨා මයා, භික්‌ඛවෙ 63, ඡ ඵස්‌සායතනිකා නාම නිරයා. දිට්‌ඨා මයා, භික්‌ඛවෙ, ඡ ඵස්‌සායතනිකා නාම සග්‌ගා’’. අයං විපාකො.
‘‘Diṭṭhā mayā, bhikkhave 64, cha phassāyatanikā nāma nirayā. Diṭṭhā mayā, bhikkhave, cha phassāyatanikā nāma saggā’’. Ayaṃ vipāko.
තත්‌ථ කතමං කම්‌මඤ්‌ච විපාකො ච?
Tattha katamaṃ kammañca vipāko ca?
අයසාව මලං සමුට්‌ඨිතං, තතුට්‌ඨාය තමෙව ඛාදති;
Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, tatuṭṭhāya tameva khādati;
එවං අතිධොනචාරිනං, සානි කම්‌මානි නයන්‌ති දුග්‌ගතිං.
Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni kammāni nayanti duggatiṃ.
අයසාව මලං සමුට්‌ඨිතං, යාව සානි කම්‌මානීති ඉදං කම්‌මං. නයන්‌ති දුග්‌ගතින්‌ති විපාකො.
Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, yāva sāni kammānīti idaṃ kammaṃ. Nayanti duggatinti vipāko.
චතූසු සම්‌මාපටිපජ්‌ජමානො මාතරි පිතරි තථාගතෙ තථාගතසාවකෙ යා සම්‌මාපටිපත්‌ති, ඉදං කම්‌මං. යං දෙවෙසු උපපජ්‌ජති, අයං විපාකො. ඉදං කම්‌මඤ්‌ච විපාකො ච.
Catūsu sammāpaṭipajjamāno mātari pitari tathāgate tathāgatasāvake yā sammāpaṭipatti, idaṃ kammaṃ. Yaṃ devesu upapajjati, ayaṃ vipāko. Idaṃ kammañca vipāko ca.
25. තත්‌ථ කතමං නිද්‌දිට්‌ඨං සුත්‌තං?
25. Tattha katamaṃ niddiṭṭhaṃ suttaṃ?
අනීඝං පස්‌ස ආයන්‌තං, ඡින්‌නසොතං අබන්‌ධනං;
Anīghaṃ passa āyantaṃ, chinnasotaṃ abandhanaṃ;
යං වා චිත්‌තං සමණෙසු, චිත්‌තාගහපති දිස්‌සති.
Yaṃ vā cittaṃ samaṇesu, cittāgahapati dissati.
එවං ඉමාය ගාථාය නිද්‌දිට්‌ඨො අත්‌ථො.
Evaṃ imāya gāthāya niddiṭṭho attho.
ගොපාලකොපමෙ එකාදස පදානි. එවං ඛො, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු රූපඤ්‌ඤූ හොති. යා ච අතිරෙකපූජාය පූජෙතා හොතීති. ඉමානි එකාදස පදානි යථාභාසිතානි නිද්‌දිට්‌ඨො අත්‌ථො.
Gopālakopame ekādasa padāni. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu rūpaññū hoti. Yā ca atirekapūjāya pūjetā hotīti. Imāni ekādasa padāni yathābhāsitāni niddiṭṭho attho.
තත්‌ථ කතමො අනිද්‌දිට්‌ඨො අත්‌ථො?
Tattha katamo aniddiṭṭho attho?
සුඛො විවෙකො තුට්‌ඨස්‌ස, සුතධම්‌මස්‌ස පස්‌සතො;
Sukho viveko tuṭṭhassa, sutadhammassa passato;
සුඛා විරාගතා ලොකෙ, කාමානං සමතික්‌කමො;
Sukhā virāgatā loke, kāmānaṃ samatikkamo;
අස්‌මිමානස්‌ස යො විනයො, එතං වෙ පරමං සුඛන්‌ති.
Asmimānassa yo vinayo, etaṃ ve paramaṃ sukhanti.
ඉදං අනිද්‌දිට්‌ඨං. අට්‌ඨ මහාපුරිසවිතක්‌කා. ඉදං අනිද්‌දිට්‌ඨං.
Idaṃ aniddiṭṭhaṃ. Aṭṭha mahāpurisavitakkā. Idaṃ aniddiṭṭhaṃ.
තත්‌ථ කතමං නිද්‌දිට්‌ඨඤ්‌ච අනිද්‌දිට්‌ඨඤ්‌ච?
Tattha katamaṃ niddiṭṭhañca aniddiṭṭhañca?
මජ්‌ඣෙ සමණසඞ්‌ඝස්‌ස, ආදිච්‌චොව විරොචසි.
Majjhe samaṇasaṅghassa, ādiccova virocasi.
පසන්‌නනෙත්‌තො යාව ආදිච්‌චොව විරොචසීති නිද්‌දිට්‌ඨො. පසන්‌නනෙත්‌තො යො භගවා කථඤ්‌ච පන පසන්‌නනෙත්‌තතා, කථං සුමුඛතා, කථං බ්‍රහකායතා, කථං උජුකතා, කථං පතාපවතා, කථං විරොචතාති අනිද්‌දිට්‌ඨො. ඵෙණපිණ්‌ඩොපමං වෙය්‍යාකරණං යථා ඵෙණපිණ්‌ඩො එවං රූපං යථා පුබ්‌බුළො එවං වෙදනා මායා විඤ්‌ඤාණං පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධා පඤ්‌චහි උපමාහි නිද්‌දිට්‌ඨා. කෙන කාරණෙන ඵෙණපිණ්‌ඩොපමං රූපං සබ්‌බඤ්‌ච චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤෙය්‍යං යං වා චතූහි ආයතනෙහි? කථං වෙදනා පුබ්‌බුළූපමා? කතරා ච සා වෙදනා සුඛා දුක්‌ඛා අදුක්‌ඛමසුඛා? එවමෙසා අනිද්‌දිට්‌ඨා. එවං නිද්‌දිට්‌ඨඤ්‌ච අනිද්‌දිට්‌ඨඤ්‌ච.
Pasannanetto yāva ādiccova virocasīti niddiṭṭho. Pasannanetto yo bhagavā kathañca pana pasannanettatā, kathaṃ sumukhatā, kathaṃ brahakāyatā, kathaṃ ujukatā, kathaṃ patāpavatā, kathaṃ virocatāti aniddiṭṭho. Pheṇapiṇḍopamaṃ veyyākaraṇaṃ yathā pheṇapiṇḍo evaṃ rūpaṃ yathā pubbuḷo evaṃ vedanā māyā viññāṇaṃ pañcakkhandhā pañcahi upamāhi niddiṭṭhā. Kena kāraṇena pheṇapiṇḍopamaṃ rūpaṃ sabbañca cakkhuviññeyyaṃ yaṃ vā catūhi āyatanehi? Kathaṃ vedanā pubbuḷūpamā? Katarā ca sā vedanā sukhā dukkhā adukkhamasukhā? Evamesā aniddiṭṭhā. Evaṃ niddiṭṭhañca aniddiṭṭhañca.
26. තත්‌ථ කතමං ඤාණං?
26. Tattha katamaṃ ñāṇaṃ?
පඤ්‌ඤා හි සෙට්‌ඨා ලොකස්‌මිං, යායං නිබ්‌බෙධගාමිනී;
Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, yāyaṃ nibbedhagāminī;
තීණිමානි ඉන්‌ද්‍රියානි අනඤ්‌ඤාතඤ්‌ඤස්‌සාමීතින්‌ද්‍රියං අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං අඤ්‌ඤාතාවින්‌ද්‍රියං, ඉදං ඤාණං.
Tīṇimāni indriyāni anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ, idaṃ ñāṇaṃ.
තත්‌ථ කතමං නෙය්‍යං?
Tattha katamaṃ neyyaṃ?
කාමෙසු 73 සත්‌තා කාමසඞ්‌ගසත්‌තා, සංයොජනෙ වජ්‌ජමපස්‌සමානා;
Kāmesu 74 sattā kāmasaṅgasattā, saṃyojane vajjamapassamānā;
න හි ජාතු සංයොජනසඞ්‌ගසත්‌තා, ඔඝං තරෙය්‍යුං විපුලං මහන්‌තං.
Na hi jātu saṃyojanasaṅgasattā, oghaṃ tareyyuṃ vipulaṃ mahantaṃ.
චතූහි අඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතා කායස්‌ස භෙදා දෙවෙසු උප්‌පජ්‌ජන්‌ති. උදානෙ කාපියං සුත්‌තං අපණ්‌ණකපසාදනීයං – ඉදං නෙය්‍යං.
Catūhi aṅgehi samannāgatā kāyassa bhedā devesu uppajjanti. Udāne kāpiyaṃ suttaṃ apaṇṇakapasādanīyaṃ – idaṃ neyyaṃ.
තත්‌ථ කතමං ඤාණඤ්‌ච නෙය්‍යඤ්‌ච?
Tattha katamaṃ ñāṇañca neyyañca?
සබ්‌බෙ ධම්‌මා අනත්‌තාති, යදා පඤ්‌ඤාය පස්‌සති;
Sabbe dhammā anattāti, yadā paññāya passati;
අථ නිබ්‌බින්‌දති දුක්‌ඛෙ, එස මග්‌ගො විසුද්‌ධියා.
Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyā.
යදා පස්‌සතීති ඤාණං. යො සබ්‌බධම්‌මෙ අනත්‌තාකාරෙන උපට්‌ඨපෙති ඉදං නෙය්‍යං.
Yadā passatīti ñāṇaṃ. Yo sabbadhamme anattākārena upaṭṭhapeti idaṃ neyyaṃ.
චත්‌තාරි අරියසච්‌චානි, තත්‌ථ තීණි නෙය්‍යානි මග්‌ගසච්‌චං සීලක්‌ඛන්‌ධො ච පඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො ච, ඉදං ඤාණඤ්‌ච නෙය්‍යඤ්‌ච.
Cattāri ariyasaccāni, tattha tīṇi neyyāni maggasaccaṃ sīlakkhandho ca paññākkhandho ca, idaṃ ñāṇañca neyyañca.
27. තත්‌ථ කතමං දස්‌සනං?
27. Tattha katamaṃ dassanaṃ?
එතඤ්‌හි තුම්‌හෙ පටිපජ්‌ජථ, මාරස්‌සෙතං පමොහනං.
Etañhi tumhe paṭipajjatha, mārassetaṃ pamohanaṃ.
චතූහි අඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතො අරියසාවකො අත්‌තනාව 77 අත්‌තානං බ්‍යාකරෙය්‍ය ‘‘ඛීණනිරයොම්‌හි යාව සොතාපන්‌නොහමස්‌මි අවිනිපාතධම්‌මො නියතො සම්‌බොධිපරායණො’’ති. ඉදං දස්‌සනං.
Catūhi aṅgehi samannāgato ariyasāvako attanāva 78 attānaṃ byākareyya ‘‘khīṇanirayomhi yāva sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo’’ti. Idaṃ dassanaṃ.
තත්‌ථ කතමා භාවනා?
Tattha katamā bhāvanā?
යස්‌සින්‌ද්‍රියානි සුභාවිතානි, අජ්‌ඣත්‌තං බහිද්‌ධා ච සබ්‌බලොකෙ;
Yassindriyāni subhāvitāni, ajjhattaṃ bahiddhā ca sabbaloke;
සො පුග්‌ගලො මති ච රූපසඤ්‌ඤී, සුමොහගතා න ජානාති 79.
So puggalo mati ca rūpasaññī, sumohagatā na jānāti 80.
චත්‌තාරි ධම්‌මපදානි – අනභිජ්‌ඣා අබ්‍යාපාදො සම්‌මාසති සම්‌මාසමාධි. අයං භාවනා.
Cattāri dhammapadāni – anabhijjhā abyāpādo sammāsati sammāsamādhi. Ayaṃ bhāvanā.
තත්‌ථ කතමං දස්‌සනඤ්‌ච භාවනා ච?
Tattha katamaṃ dassanañca bhāvanā ca?
වචසා මනසාථ කම්‌මුනා ච, අවිරුද්‌ධො සම්‌මා විදිත්‌වා 81 ධම්‌මං;
Vacasā manasātha kammunā ca, aviruddho sammā viditvā 82 dhammaṃ;
නිබ්‌බානපදාභිපත්‌ථයානො, සම්‌මා සො ලොකෙ පරිබ්‌බජෙය්‍ය.
Nibbānapadābhipatthayāno, sammā so loke paribbajeyya.
සොතාපත්‌තිඵලං සච්‌ඡිකාතුකාමෙන කතමෙ ධම්‌මා මනසිකාතබ්‌බා, භගවා ආහ පඤ්‌චුපාදානක්‌ඛන්‌ධා. ඉදං දස්‌සනඤ්‌ච භාවනා ච.
Sotāpattiphalaṃ sacchikātukāmena katame dhammā manasikātabbā, bhagavā āha pañcupādānakkhandhā. Idaṃ dassanañca bhāvanā ca.
28. තත්‌ථ කතමෙ විපාකධම්‌මධම්‌මා?
28. Tattha katame vipākadhammadhammā?
යානි කරොති පුරිසොති විත්‌ථාරො. තීණිමානි, භික්‌ඛවෙ, සුචරිතානි. ඉමෙ විපාකධම්‌මධම්‌මා.
Yāni karoti purisoti vitthāro. Tīṇimāni, bhikkhave, sucaritāni. Ime vipākadhammadhammā.
තත්‌ථ කතමෙ නවිපාකධම්‌මධම්‌මා?
Tattha katame navipākadhammadhammā?
රූපං වෙදයිතං සඤ්‌ඤා, විඤ්‌ඤාණං යා චෙව චෙතනා;
Rūpaṃ vedayitaṃ saññā, viññāṇaṃ yā ceva cetanā;
නෙසොහමස්‌මි න මෙසො අත්‌තා, ඉති දිට්‌ඨො විරජ්‌ජති.
Nesohamasmi na meso attā, iti diṭṭho virajjati.
පඤ්‌චිමෙ, භික්‌ඛවෙ, ඛන්‌ධා – ඉමෙ නවිපාකධම්‌මධම්‌මා.
Pañcime, bhikkhave, khandhā – ime navipākadhammadhammā.
තත්‌ථ කතමො නෙවවිපාකො නවිපාකධම්‌මධම්‌මො?
Tattha katamo nevavipāko navipākadhammadhammo?
‘‘යෙ එවං පටිපජ්‌ජන්‌ති, නයං බුද්‌ධෙන දෙසිතං;
‘‘Ye evaṃ paṭipajjanti, nayaṃ buddhena desitaṃ;
තෙ දුක්‌ඛස්‌සන්‌තං කරිස්‌සන්‌ති, සත්‌ථුසාසනකාරකා’’ති.
Te dukkhassantaṃ karissanti, satthusāsanakārakā’’ti.
ඉති යා ච සම්‌මාපටිපත්‌ති යො ච නිරොධො, උභයමෙතං නෙවවිපාකො නවිපාකධම්‌මො. බ්‍රහ්‌මචරියං වො, භික්‌ඛවෙ, දෙසෙස්‌සාමි, බ්‍රහ්‌මචරියඵලානි ච බ්‍රහ්‌මචරියඤ්‌ච අරියො අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො බ්‍රහ්‌මචරියඵලානි සොතාපත්‌තිඵලං යාව අරහත්‌තං.
Iti yā ca sammāpaṭipatti yo ca nirodho, ubhayametaṃ nevavipāko navipākadhammo. Brahmacariyaṃ vo, bhikkhave, desessāmi, brahmacariyaphalāni ca brahmacariyañca ariyo aṭṭhaṅgiko maggo brahmacariyaphalāni sotāpattiphalaṃ yāva arahattaṃ.
29. තත්‌ථ කතමං සකවචනං?
29. Tattha katamaṃ sakavacanaṃ?
සබ්‌බපාපස්‌ස අකරණං, කුසලස්‌ස උපසම්‌පදා;
Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;
සචිත්‌තපරියොදපනං, එතං බුද්‌ධාන සාසනං.
Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsanaṃ.
තීණිමානි, භික්‌ඛවෙ, විමොක්‌ඛමුඛානි. ඉදං සකවචනං.
Tīṇimāni, bhikkhave, vimokkhamukhāni. Idaṃ sakavacanaṃ.
තත්‌ථ කතමං පරවචනං?
Tattha katamaṃ paravacanaṃ?
නත්‌ථි පුත්‌තසමං පෙමං, නත්‌ථි ගොණසමිතං ධනං;
Natthi puttasamaṃ pemaṃ, natthi goṇasamitaṃ dhanaṃ;
නත්‌ථි සූරියසමා ආභා, සමුද්‌දපරමා සරා.
Natthi sūriyasamā ābhā, samuddaparamā sarā.
හෙතුනා මාරිසා කොසියා සුභාසිතෙන සඞ්‌ගාමවිජයො සොපි නාම, භික්‌ඛවෙ, සක්‌කො දෙවානමින්‌දො සකං ඵලං පරිභුඤ්‌ජමානොති විත්‌ථාරෙන කාතබ්‌බං. ඉදං පරවචනං.
Hetunā mārisā kosiyā subhāsitena saṅgāmavijayo sopi nāma, bhikkhave, sakko devānamindo sakaṃ phalaṃ paribhuñjamānoti vitthārena kātabbaṃ. Idaṃ paravacanaṃ.
තත්‌ථ කතමං සකවචනඤ්‌ච පරවචනඤ්‌ච?
Tattha katamaṃ sakavacanañca paravacanañca?
‘‘යං පත්‌තං යඤ්‌ච පත්‌තබ්‌බං, උභයමෙතං රජානුකිණ්‌ණං;
‘‘Yaṃ pattaṃ yañca pattabbaṃ, ubhayametaṃ rajānukiṇṇaṃ;
යෙ එවංවාදිනො නත්‌ථි, තෙසං කාමෙසු දොසො’’ති.
Ye evaṃvādino natthi, tesaṃ kāmesu doso’’ti.
ඉදං පරවචනං. යෙ ච ඛො තෙ උභො අන්‌තෙ අනුපගම්‌ම වට්‌ටං තෙසං නත්‌ථි පඤ්‌ඤාපනාය. ඉදං සකවචනං.
Idaṃ paravacanaṃ. Ye ca kho te ubho ante anupagamma vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya. Idaṃ sakavacanaṃ.
‘‘නන්‌දති පුත්‌තෙහි පුත්‌තිමා, ගොමා ගොහි 83 තථෙව නන්‌දති;
‘‘Nandati puttehi puttimā, gomā gohi 84 tatheva nandati;
උපධී හි නරස්‌ස නන්‌දනා, න හි සො නන්‌දති යො නිරූපධී’’ති – පරවචනං.
Upadhī hi narassa nandanā, na hi so nandati yo nirūpadhī’’ti – paravacanaṃ.
‘‘සොචති පුත්‌තෙහි පුත්‌තිමා, ගොමා ගොහි තථෙව සොචති;
‘‘Socati puttehi puttimā, gomā gohi tatheva socati;
උපධී හි නරස්‌ස සොචනා, න හි සො සොචති යො නිරූපධී’’ති – සකවචනං.
Upadhī hi narassa socanā, na hi so socati yo nirūpadhī’’ti – sakavacanaṃ.
ඉදං සකවචනං පරවචනඤ්‌ච.
Idaṃ sakavacanaṃ paravacanañca.
30. තත්‌ථ කතමං සත්‌තාධිට්‌ඨානං?
30. Tattha katamaṃ sattādhiṭṭhānaṃ?
යෙ කෙචි භූතා භවිස්‌සන්‌ති යෙ වාපි, සබ්‌බෙ ගමිස්‌සන්‌ති පහාය දෙහං;
Ye keci bhūtā bhavissanti ye vāpi, sabbe gamissanti pahāya dehaṃ;
තං සබ්‌බජානිං කුසලො විදිත්‌වා, ධම්‌මෙ 85 ඨිතො බ්‍රහ්‌මචරියං චරෙය්‍ය.
Taṃ sabbajāniṃ kusalo viditvā, dhamme 86 ṭhito brahmacariyaṃ careyya.
තයොමෙ, භික්‌ඛවෙ, සත්‌ථාරො, තථාගතො අරහං සෙක්‌ඛො පටිපදො. ඉදං සත්‌තාධිට්‌ඨානං.
Tayome, bhikkhave, satthāro, tathāgato arahaṃ sekkho paṭipado. Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.
තත්‌ථ කතමං ධම්‌මාධිට්‌ඨානං?
Tattha katamaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ?
තණ්‌හක්‌ඛයසුඛස්‌සෙතෙ, කලං නාග්‌ඝන්‌ති සොළසිං.
Taṇhakkhayasukhassete, kalaṃ nāgghanti soḷasiṃ.
සත්‌තිමෙ , භික්‌ඛවෙ, බොජ්‌ඣඞ්‌ගා, ඉදං ධම්‌මාධිට්‌ඨානං.
Sattime , bhikkhave, bojjhaṅgā, idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.
තත්‌ථ කතමං සත්‌තාධිට්‌ඨානඤ්‌ච ධම්‌මාධිට්‌ඨානඤ්‌ච? දුද්‌දසමන්‌තං සච්‌චං දුද්‌දසො පටිවෙධො බාලෙහි, ජානතො පස්‌සතො නත්‌ථි නන්‌දීති වදාමි. දුද්‌දසමන්‌තං සච්‌චං දුද්‌දසො පටිවෙධො බාලෙහීති ධම්‌මාධිට්‌ඨානං. ජානතො පස්‌සතො නත්‌ථි නන්‌දීති සත්‌තාධිට්‌ඨානං. දාරුක්‌ඛන්‌ධොපමං ගඞ්‌ගාය තීරියා ඔරිමඤ්‌ච තීරං පාරිමඤ්‌ච තීරං ථලෙ වා 89 න ච උස්‌සීදනං, මජ්‌ඣෙ ච න සංසීදනං මනුස්‌සග්‌ගාහො ච අමනුස්‌සග්‌ගාහො ච අන්‌තොපූතිභාවො ච, ඉදං ධම්‌මාධිට්‌ඨානං. එවං පන භික්‌ඛු නිබ්‌බානනින්‌නො භවිස්‌සති නිබ්‌බානපරායණොති සත්‌තාධිට්‌ඨානං. ඉදං සත්‌තාධිට්‌ඨානඤ්‌ච ධම්‌මාධිට්‌ඨානඤ්‌ච.
Tattha katamaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca? Duddasamantaṃ saccaṃ duddaso paṭivedho bālehi, jānato passato natthi nandīti vadāmi. Duddasamantaṃ saccaṃ duddaso paṭivedho bālehīti dhammādhiṭṭhānaṃ. Jānato passato natthi nandīti sattādhiṭṭhānaṃ. Dārukkhandhopamaṃ gaṅgāya tīriyā orimañca tīraṃ pārimañca tīraṃ thale vā 90 na ca ussīdanaṃ, majjhe ca na saṃsīdanaṃ manussaggāho ca amanussaggāho ca antopūtibhāvo ca, idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ. Evaṃ pana bhikkhu nibbānaninno bhavissati nibbānaparāyaṇoti sattādhiṭṭhānaṃ. Idaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca.
තත්‌ථ කතමො ථවො?
Tattha katamo thavo?
මග්‌ගානට්‌ඨඞ්‌ගිකො සෙට්‌ඨො, සච්‌චානං චතුරො පදා;
Maggānaṭṭhaṅgiko seṭṭho, saccānaṃ caturo padā;
විරාගො සෙට්‌ඨො ධම්‌මානං, ද්‌විපදානඤ්‌ච චක්‌ඛුමා.
Virāgo seṭṭho dhammānaṃ, dvipadānañca cakkhumā.
තීණිමානි, භික්‌ඛවෙ, අග්‌ගානි – බුද්‌ධො සත්‌තානං, විරාගො ධම්‌මානං, සඞ්‌ඝො ගණානං. අයං ථවො.
Tīṇimāni, bhikkhave, aggāni – buddho sattānaṃ, virāgo dhammānaṃ, saṅgho gaṇānaṃ. Ayaṃ thavo.
31. තත්‌ථ කතමං අනුඤ්‌ඤාතං?
31. Tattha katamaṃ anuññātaṃ?
මනසා සංවරො සාධු, සාධු සබ්‌බත්‌ථ සංවුතො;
Manasā saṃvaro sādhu, sādhu sabbattha saṃvuto;
සබ්‌බත්‌ථ සංවුතො භික්‌ඛු, සබ්‌බදුක්‌ඛා පමුච්‌චති.
Sabbattha saṃvuto bhikkhu, sabbadukkhā pamuccati.
ඉදං භගවතා අනුඤ්‌ඤාතං.
Idaṃ bhagavatā anuññātaṃ.
තීණිමානි, භික්‌ඛවෙ, කරණීයානි – කායසුචරිතං වචීසුචරිතං මනොසුචරිතං. ඉදං අනුඤ්‌ඤාතං.
Tīṇimāni, bhikkhave, karaṇīyāni – kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ. Idaṃ anuññātaṃ.
තත්‌ථ කතමං පටික්‌ඛිත්‌තං?
Tattha katamaṃ paṭikkhittaṃ?
නත්‌ථි පුත්‌තසමං පෙමං. විත්‌ථාරො ඉදං පටික්‌ඛිත්‌තං.
Natthi puttasamaṃ pemaṃ. Vitthāro idaṃ paṭikkhittaṃ.
තීණිමානි, භික්‌ඛවෙ, අකරණීයානි සයං අභිඤ්‌ඤාය දෙසිතානි. කතමානි තීණි? කායදුච්‌චරිතං වචීදුච්‌චරිතං මනොදුච්‌චරිතං. ඉදං පටික්‌ඛිත්‌තං.
Tīṇimāni, bhikkhave, akaraṇīyāni sayaṃ abhiññāya desitāni. Katamāni tīṇi? Kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ. Idaṃ paṭikkhittaṃ.
තත්‌ථ කතමං අනුඤ්‌ඤාතඤ්‌ච පටික්‌ඛිත්‌තඤ්‌ච?
Tattha katamaṃ anuññātañca paṭikkhittañca?
කායෙන කුසලං කරෙ, අස්‌ස කායෙන සංවුතො;
Kāyena kusalaṃ kare, assa kāyena saṃvuto;
කායදුච්‌චරිතං හිත්‌වා, කායසුචරිතං චරෙ.
Kāyaduccaritaṃ hitvā, kāyasucaritaṃ care.
ද්‌වීහි පඨමපදෙහි චතුත්‌ථෙන ච පදෙන අනුජානාති. කායදුච්‌චරිතං හිත්‌වාති තතියෙන පදෙන පටික්‌ඛිත්‌තන්‌ති. මහාවිභඞ්‌ගො අචිරතපානාදො.
Dvīhi paṭhamapadehi catutthena ca padena anujānāti. Kāyaduccaritaṃ hitvāti tatiyena padena paṭikkhittanti. Mahāvibhaṅgo aciratapānādo.
තත්‌ථිමා උද්‌දානගාථා
Tatthimā uddānagāthā
සචෙ භායසි දුක්‌ඛස්‌ස, මාභිනන්‌දි අනාගතං;
Sace bhāyasi dukkhassa, mābhinandi anāgataṃ;
වස්‌සකාලෙ යථා ඡත්‌තං, කුසලානි කමත්‌ථකෙ.
Vassakāle yathā chattaṃ, kusalāni kamatthake.
සබ්‌බෙ ධම්‌මා අනත්‌තාති, සමාගතං විචාලයෙ;
Sabbe dhammā anattāti, samāgataṃ vicālaye;
න වො දුක්‌ඛා පමොක්‌ඛාත්‌ථි, සමථො ච විපස්‌සනා.
Na vo dukkhā pamokkhātthi, samatho ca vipassanā.
කාමච්‌ඡන්‌දං උපාදාය, යො සො විතක්‌කෙහි ඛජ්‌ජති;
Kāmacchandaṃ upādāya, yo so vitakkehi khajjati;
සුභාවිතත්‌තෙ බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ, සො ඉමං විජටයෙ ජටං.
Subhāvitatte bojjhaṅge, so imaṃ vijaṭaye jaṭaṃ.
සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛස්‌සු, සමාධිභාවි භාවසෙ;
Suññato lokaṃ avekkhassu, samādhibhāvi bhāvase;
කාමං කාමයමානස්‌ස, ධම්‌මචරියාය සුගතිං.
Kāmaṃ kāmayamānassa, dhammacariyāya sugatiṃ.
හඤ්‌ඤතෙ සබ්‌බා මුච්‌චෙව, නිප්‌පොඨෙන්‌තො චතුද්‌දිසා;
Haññate sabbā mucceva, nippoṭhento catuddisā;
යො කාමෙ පරිවජ්‌ජෙති, පාරිඡත්‌තොපමෙව ච.
Yo kāme parivajjeti, pārichattopameva ca.
යානි කරොති පුරිසො, ලොකධම්‌මා පකාසිතා;
Yāni karoti puriso, lokadhammā pakāsitā;
සුඛො විපාකො පුඤ්‌ඤානං, තතියං අඤ්‌ඤං න විජ්‌ජති.
Sukho vipāko puññānaṃ, tatiyaṃ aññaṃ na vijjati.
ආදානස්‌ස භයං ඤත්‌වා, ජායතෙ ජීයතෙපි ච;
Ādānassa bhayaṃ ñatvā, jāyate jīyatepi ca;
කාමා හි චිත්‍රා විවිධා, අථ ලොණසල්‌ලොපමං.
Kāmā hi citrā vividhā, atha loṇasallopamaṃ.
න හි පාපං කතං කම්‌මං, අගතීහි ච ගච්‌ඡති;
Na hi pāpaṃ kataṃ kammaṃ, agatīhi ca gacchati;
යස්‌සින්‌ද්‍රියානි සමථඞ්‌ගතානි, තථෙව පඤ්‌චඤාණිකො.
Yassindriyāni samathaṅgatāni, tatheva pañcañāṇiko.
සත්‌තියා විය ඔමට්‌ඨො, විඤ්‌ඤාණඤ්‌ච පතිට්‌ඨිතා;
Sattiyā viya omaṭṭho, viññāṇañca patiṭṭhitā;
යො පාණමතිපාතෙති, තීණි දුච්‌චරිතානි ච.
Yo pāṇamatipāteti, tīṇi duccaritāni ca.
සට්‌ඨිවස්‌සසහස්‌සානි, ඛණං ලද්‌ධාන දුල්‌ලභං;
Saṭṭhivassasahassāni, khaṇaṃ laddhāna dullabhaṃ;
අයසාව මලං සමුට්‌ඨිතං, චතූසු පටිපත්‌තිසු.
Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, catūsu paṭipattisu.
නෙලඞ්‌ගො සෙතපච්‌ඡාදො, අථ ගොපාලකොපමං;
Nelaṅgo setapacchādo, atha gopālakopamaṃ;
සුඛො විවෙකො තුට්‌ඨස්‌ස, විතක්‌කා ච සුදෙසිතා.
Sukho viveko tuṭṭhassa, vitakkā ca sudesitā.
ඵෙණපිණ්‌ඩොපමං රූපං, බ්‍රහා උජු පතාපවා;
Pheṇapiṇḍopamaṃ rūpaṃ, brahā uju patāpavā;
පඤ්‌ඤා හි සෙට්‌ඨා ලොකස්‌මිං, අනඤ්‌ඤා තීණි ඉන්‌ද්‍රියානි.
Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, anaññā tīṇi indriyāni.
කාමෙසු සත්‌තා කාමසඞ්‌ගසත්‌තා, අථ වණ්‌ණො රහස්‌සවා;
Kāmesu sattā kāmasaṅgasattā, atha vaṇṇo rahassavā;
සබ්‌බෙ ධම්‌මා අනත්‌තාති, අරියසච්‌චඤ්‌ච දෙසිතං.
Sabbe dhammā anattāti, ariyasaccañca desitaṃ.
එසෙව මග්‌ගො නත්‌ථඤ්‌ඤො, සොතාපන්‌නොති බ්‍යාකරෙ;
Eseva maggo natthañño, sotāpannoti byākare;
යස්‌සින්‌ද්‍රියානි සුභාවිතානි, අථ ධම්‌මපදෙහි ච.
Yassindriyāni subhāvitāni, atha dhammapadehi ca.
වචසා මනසා චෙව, පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධා අනිච්‌චතො;
Vacasā manasā ceva, pañcakkhandhā aniccato;
යානි කරොති පුරිසො, තීණි සුචරිතානි ච.
Yāni karoti puriso, tīṇi sucaritāni ca.
රූපං වෙදයිතං සඤ්‌ඤා, පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධා පකාසිතා;
Rūpaṃ vedayitaṃ saññā, pañcakkhandhā pakāsitā;
යො එවං පටිපජ්‌ජති, බ්‍රහ්‌මා චෙව ඵලානි ච.
Yo evaṃ paṭipajjati, brahmā ceva phalāni ca.
සබ්‌බපාපස්‌ස අකරණං, විමොක්‌ඛා තං හි දෙසිතා;
Sabbapāpassa akaraṇaṃ, vimokkhā taṃ hi desitā;
නත්‌ථි පුත්‌තසමං පෙමං, දෙවානං අසුරාන ච.
Natthi puttasamaṃ pemaṃ, devānaṃ asurāna ca.
යං පත්‌තං යඤ්‌ච පත්‌තබ්‌බං, නන්‌දති සොචති නිච්‌චං;
Yaṃ pattaṃ yañca pattabbaṃ, nandati socati niccaṃ;
යෙ කෙචි භූතා භවිස්‌සන්‌ති, සත්‌ථාරො ච පකාසිතා.
Ye keci bhūtā bhavissanti, satthāro ca pakāsitā.
යඤ්‌ච කාමසුඛං ලොකෙ, බොජ්‌ඣඞ්‌ගා ච සුදෙසිතා;
Yañca kāmasukhaṃ loke, bojjhaṅgā ca sudesitā;
මග්‌ගානට්‌ඨඞ්‌ගිකො සෙට්‌ඨො, තයො ච අග්‌ගපත්‌තියො.
Maggānaṭṭhaṅgiko seṭṭho, tayo ca aggapattiyo.
කායෙන සංවරො සාධු, කරණීයඤ්‌ච දෙසිතං;
Kāyena saṃvaro sādhu, karaṇīyañca desitaṃ;
නත්‌ථි අත්‌තසමං පෙමං, අරියා තීණි ච දෙසිතා.
Natthi attasamaṃ pemaṃ, ariyā tīṇi ca desitā.
කායෙන කුසලං අභිරතො, විනයඤ්‌ච කාමසුඛං ලොකෙ;
Kāyena kusalaṃ abhirato, vinayañca kāmasukhaṃ loke;
බොජ්‌ඣඞ්‌ගා ච සුදෙසිතා, දුද්‌දසං අනතං චෙව පරාපරං ච;
Bojjhaṅgā ca sudesitā, duddasaṃ anataṃ ceva parāparaṃ ca;
පෙටකොපදෙසෙ සාසනප්‌පට්‌ඨානං නාම දුතියභූමි සමත්‌තා.
Peṭakopadese sāsanappaṭṭhānaṃ nāma dutiyabhūmi samattā.
Footnotes:
