Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਪਾਲ਼ਿ • Nettippakaraṇapāḷi

    ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ

    Sāsanapaṭṭhānaṃ

    ੮੯. ਤਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਕੁਹਿਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ? ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ? ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ, વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਤਣ੍ਹਾવੋਦਾਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਦਿਟ੍ਠਿવੋਦਾਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਦੁਚ੍ਚਰਿਤવੋਦਾਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    89. Tattha aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā? Sāsanapaṭṭhāne. Tattha katamaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ? Saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, taṇhāvodānabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhivodānabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritavodānabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਤਿવਿਧੋ – ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸੋ। ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸੋ ਸਮਥੇਨ વਿਸੁਜ੍ਝਤਿ, ਸੋ ਸਮਥੋ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋ। ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ વਿਸੁਜ੍ਝਤਿ, ਸਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ। ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸੋ ਸੁਚਰਿਤੇਨ વਿਸੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਂ ਸੁਚਰਿਤਂ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੋ। ਤਸ੍ਸ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਯਦਿ ਆਸਤ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਭવੇਸੁ, ਏવਂ ਸਾਯਂ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਭਾવਨਾਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਰਿਯવਤ੍ਥੁ ਭવਤਿ ਤਤ੍ਰੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਕਤਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਭવਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿਯੇવ ਅਟ੍ਠ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਕਤਾਨਿ ਸੋਲ਼ਸ ਭવਨ੍ਤਿ।

    Tattha saṃkileso tividho – taṇhāsaṃkileso diṭṭhisaṃkileso duccaritasaṃkileso. Tattha taṇhāsaṃkileso samathena visujjhati, so samatho samādhikkhandho. Diṭṭhisaṃkileso vipassanāya visujjhati, sā vipassanā paññākkhandho. Duccaritasaṃkileso sucaritena visujjhati, taṃ sucaritaṃ sīlakkhandho. Tassa sīle patiṭṭhitassa yadi āsatti uppajjati bhavesu, evaṃ sāyaṃ samathavipassanā bhāvanāmayaṃ puññakriyavatthu bhavati tatrūpapattiyā saṃvattati. Imāni cattāri suttāni, sādhāraṇāni katāni aṭṭha bhavanti, tāniyeva aṭṭha suttāni sādhāraṇāni katāni soḷasa bhavanti.

    ਇਮੇਹਿ ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਨ੍ਨੇਹਿ ਨવવਿਧਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਭਿਨ੍ਨਂ ਭવਤਿ। ਗਾਥਾਯ ਗਾਥਾ ਅਨੁਮਿਨਿਤਬ੍ਬਾ, વੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਨ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਂ ਅਨੁਮਿਨਿਤਬ੍ਬਂ। ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਨੁਮਿਨਿਤਬ੍ਬਂ।

    Imehi soḷasahi suttehi bhinnehi navavidhaṃ suttaṃ bhinnaṃ bhavati. Gāthāya gāthā anuminitabbā, veyyākaraṇena veyyākaraṇaṃ anuminitabbaṃ. Suttena suttaṃ anuminitabbaṃ.

    ੯੦. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ?

    90. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ ਜਾਲਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ, ਤਣ੍ਹਾਛਦਨਛਾਦਿਤਾ।

    ‘‘Kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditā;

    ਪਮਤ੍ਤਬਨ੍ਧਨਾ 1 ਬਦ੍ਧਾ, ਮਚ੍ਛਾવ ਕੁਮਿਨਾਮੁਖੇ।

    Pamattabandhanā 2 baddhā, macchāva kumināmukhe;

    ਜਰਾਮਰਣਮਨ੍વੇਨ੍ਤਿ, વਚ੍ਛੋ ਖੀਰਪਕੋવ 3 ਮਾਤਰ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Jarāmaraṇamanventi, vaccho khīrapakova 4 mātara’’nti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਗਤਿਗਮਨਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ਛਨ੍ਦਾਗਤਿਂ 5 ਗਚ੍ਛਤਿ, ਦੋਸਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਮੋਹਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਭਯਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਗਤਿਗਮਨਾਨਿ। ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ, ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ ਸੁਗਤੋ, ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –

    Cattārimāni , bhikkhave, agatigamanāni. Katamāni cattāri? Chandāgatiṃ 6 gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati. Imāni kho, bhikkhave, cattāri agatigamanāni. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘ਛਨ੍ਦਾ ਦੋਸਾ ਭਯਾ ਮੋਹਾ, ਯੋ ਧਮ੍ਮਂ ਅਤਿવਤ੍ਤਤਿ।

    ‘‘Chandā dosā bhayā mohā, yo dhammaṃ ativattati;

    ਨਿਹੀਯਤਿ ਤਸ੍ਸ ਯਸੋ, ਕਾਲ਼ਪਕ੍ਖੇવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ’’ਤਿ॥

    Nihīyati tassa yaso, kāḷapakkheva candimā’’ti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਮਨੋਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਮਨੋਸੇਟ੍ਠਾ ਮਨੋਮਯਾ।

    ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā;

    ਮਨਸਾ ਚੇ ਪਦੁਟ੍ਠੇਨ, ਭਾਸਤਿ વਾ ਕਰੋਤਿ વਾ।

    Manasā ce paduṭṭhena, bhāsati vā karoti vā;

    ਤਤੋ ਨਂ ਦੁਕ੍ਖਮਨ੍વੇਤਿ, ਚਕ੍ਕਂવ વਹਤੋ ਪਦ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Tato naṃ dukkhamanveti, cakkaṃva vahato pada’’nti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਮਿਦ੍ਧੀ 7 ਯਦਾ ਹੋਤਿ ਮਹਗ੍ਘਸੋ ਚ, ਨਿਦ੍ਦਾਯਿਤਾ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਸਾਯੀ।

    ‘‘Middhī 8 yadā hoti mahagghaso ca, niddāyitā samparivattasāyī;

    ਮਹਾવਰਾਹੋવ ਨਿવਾਪਪੁਟ੍ਠੋ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਗਬ੍ਭਮੁਪੇਤਿ ਮਨ੍ਦੋ’’ਤਿ॥

    Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਅਯਸਾવ ਮਲਂ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ, ਤਤੁਟ੍ਠਾਯ 9 ਤਮੇવ ਖਾਦਤਿ।

    ‘‘Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, tatuṭṭhāya 10 tameva khādati;

    ਏવਂ ਅਤਿਧੋਨਚਾਰਿਨਂ, ਸਾਨਿ 11 ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਨਯਨ੍ਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni 12 kammāni nayanti duggati’’nti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਚੋਰੋ ਯਥਾ ਸਨ੍ਧਿਮੁਖੇ ਗਹੀਤੋ, ਸਕਮ੍ਮੁਨਾ ਹਞ੍ਞਤਿ ਬਜ੍ਝਤੇ ਚ।

    ‘‘Coro yathā sandhimukhe gahīto, sakammunā haññati bajjhate ca;

    ਏવਂ ਅਯਂ ਪੇਚ੍ਚ ਪਜਾ ਪਰਤ੍ਥ, ਸਕਮ੍ਮੁਨਾ ਹਞ੍ਞਤਿ ਬਜ੍ਝਤੇ ਚਾ’’ਤਿ॥

    Evaṃ ayaṃ pecca pajā parattha, sakammunā haññati bajjhate cā’’ti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਸੁਖਕਾਮਾਨਿ ਭੂਤਾਨਿ, ਯੋ ਦਣ੍ਡੇਨ વਿਹਿਂਸਤਿ।

    ‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena vihiṃsati;

    ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਖਮੇਸਾਨੋ, ਪੇਚ੍ਚ ਸੋ ਨ ਲਭਤੇ 13 ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Attano sukhamesāno, pecca so na labhate 14 sukha’’nti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਗੁਨ੍ਨਂ ਚੇ ਤਰਮਾਨਾਨਂ, ਜਿਮ੍ਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪੁਙ੍ਗવੋ।

    ‘‘Gunnaṃ ce taramānānaṃ, jimhaṃ gacchati puṅgavo;

    ਸਬ੍ਬਾ ਤਾ ਜਿਮ੍ਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨੇਤ੍ਤੇ ਜਿਮ੍ਹਂ ਗਤੇ 15 ਸਤਿ॥

    Sabbā tā jimhaṃ gacchanti, nette jimhaṃ gate 16 sati.

    ‘‘ਏવਮੇવ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ, ਯੋ ਹੋਤਿ ਸੇਟ੍ਠਸਮ੍ਮਤੋ।

    ‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;

    ਸੋ ਚੇ ਅਧਮ੍ਮਂ ਚਰਤਿ, ਪਗੇવ ਇਤਰਾ ਪਜਾ।

    So ce adhammaṃ carati, pageva itarā pajā;

    ਸਬ੍ਬਂ ਰਟ੍ਠਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸੇਤਿ, ਰਾਜਾ ਚੇ ਹੋਤਿ ਅਧਮ੍ਮਿਕੋ’’ਤਿ॥

    Sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko’’ti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਸੁਕਿਚ੍ਛਰੂਪਾવਤਿਮੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ, ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਪਾਪਂ ਉਪਧੀਸੁ ਰਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Sukiccharūpāvatime manussā, karonti pāpaṃ upadhīsu rattā;

    ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਤੇ ਬਹੁਜਨਸਨ੍ਨਿવਾਸਂ, ਨਿਰਯਂ ਅવੀਚਿਂ ਕਟੁਕਂ ਭਯਾਨਕ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Gacchanti te bahujanasannivāsaṃ, nirayaṃ avīciṃ kaṭukaṃ bhayānaka’’nti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਫਲਂ વੇ 17 ਕਦਲਿਂ ਹਨ੍ਤਿ, ਫਲਂ વੇਲ਼ੁਂ ਫਲਂ ਨਲ਼ਂ।

    ‘‘Phalaṃ ve 18 kadaliṃ hanti, phalaṃ veḷuṃ phalaṃ naḷaṃ;

    ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਕਾਪੁਰਿਸਂ ਹਨ੍ਤਿ, ਗਬ੍ਭੋ ਅਸ੍ਸਤਰਿਂ ਯਥਾ’’ਤਿ॥

    Sakkāro kāpurisaṃ hanti, gabbho assatariṃ yathā’’ti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਕੋਧਮਕ੍ਖਗਰੁ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਗਾਰવੋ 19

    ‘‘Kodhamakkhagaru bhikkhu, lābhasakkāragāravo 20;

    ਸੁਖੇਤ੍ਤੇ ਪੂਤਿਬੀਜਂવ, ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇ ਨ વਿਰੂਹਤੀ’’ਤਿ॥

    Sukhette pūtibījaṃva, saddhamme na virūhatī’’ti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੯੧. ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ, (ਯਥਾ ਖੋ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਰਿਯਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ, ਯਞ੍ਚ ਮਗ੍ਗਂ ਸਮਾਰੂਲ਼੍ਹੋ) 21। ਇਮਮ੍ਹਿ ਚਾਯਂ ਸਮਯੇ ਕਾਲਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ, ਏવਂ ਨਿਰਯੇ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਚਿਤ੍ਤਂ ਹਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਦੁਟ੍ਠਂ 22, ਚੇਤੋਪਦੋਸਹੇਤੁ 23 ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏવਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਭਗવਾ ਅવੋਚ, ਤਤ੍ਥੇਤਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ –

    91. ‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ paduṭṭhacittaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi, (yathā kho ayaṃ puggalo iriyati, yañca paṭipadaṃ paṭipanno, yañca maggaṃ samārūḷho) 24. Imamhi cāyaṃ samaye kālaṃ kareyya, yathābhataṃ nikkhitto, evaṃ niraye. Taṃ kissa hetu? Cittaṃ hissa, bhikkhave, paduṭṭhaṃ 25, cetopadosahetu 26 kho pana, bhikkhave, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjantī’’ti. Etamatthaṃ bhagavā avoca, tatthetaṃ iti vuccati –

    ‘‘ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾਨ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਇਧ ਪੁਗ੍ਗਲਂ।

    ‘‘Paduṭṭhacittaṃ ñatvāna, ekaccaṃ idha puggalaṃ;

    ਏਤਮਤ੍ਥਞ੍ਚ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ, ਬੁਦ੍ਧੋ 27 ਭਿਕ੍ਖੂਨ ਸਨ੍ਤਿਕੇ।

    Etamatthañca byākāsi, buddho 28 bhikkhūna santike;

    ਇਮਮ੍ਹਿ ਚਾਯਂ ਸਮਯੇ, ਕਾਲਂ ਕਯਿਰਾਥ ਪੁਗ੍ਗਲੋ।

    Imamhi cāyaṃ samaye, kālaṃ kayirātha puggalo;

    ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਹਿਸ੍ਸ ਪਦੂਸਿਤਂ।

    Nirayaṃ upapajjeyya, cittaṃ hissa padūsitaṃ;

    ਚੇਤੋਪਦੋਸਹੇਤੁ ਹਿ, ਸਤ੍ਤਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ॥

    Cetopadosahetu hi, sattā gacchanti duggatiṃ.

    ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ ਤਥਾવਿਧੋ।

    Yathābhataṃ nikkhipeyya, evameva tathāvidho;

    ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋ, ਨਿਰਯਂ ਸੋਪਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ॥

    Kāyassa bhedā duppañño, nirayaṃ sopapajjatī’’ti.

    ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤਾ ਇਤਿ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ।

    Ayampi attho vutto bhagavatā iti me sutanti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਸਚੇ ਭਾਯਥ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਸਚੇ વੋ ਦੁਕ੍ਖਮਪ੍ਪਿਯਂ।

    ‘‘Sace bhāyatha dukkhassa, sace vo dukkhamappiyaṃ;

    ਮਾਕਤ੍ਥ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਆવਿ 29 વਾ ਯਦਿ વਾ ਰਹੋ॥

    Mākattha pāpakaṃ kammaṃ, āvi 30 vā yadi vā raho.

    ‘‘ਸਚੇ ਚ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਕਰਿਸ੍ਸਥ ਕਰੋਥ વਾ।

    ‘‘Sace ca pāpakaṃ kammaṃ, karissatha karotha vā;

    ਨ વੋ ਦੁਕ੍ਖਾ ਪਮੁਤ੍ਯਤ੍ਥਿ, ਉਪੇਚ੍ਚਪਿ ਪਲਾਯਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Na vo dukkhā pamutyatthi, upeccapi palāyata’’nti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਧਨਂ ਲਦ੍ਧਾ, ਮੁਸਾવਾਦੇਨ ਚੂਭਯਂ।

    ‘‘Adhammena dhanaṃ laddhā, musāvādena cūbhayaṃ;

    ਮਮੇਤਿ ਬਾਲਾ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਕਥਂ ਨੁ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥

    Mameti bālā maññanti, taṃ kathaṃ nu bhavissati.

    ‘‘ਅਨ੍ਤਰਾਯਾ ਸੁ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਮ੍ਭਤਸ੍ਸ વਿਨਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Antarāyā su bhavissanti, sambhatassa vinassati;

    ਮਤਾ ਸਗ੍ਗਂ ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨਨੁ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਹਤਾ’’ਤਿ॥

    Matā saggaṃ na gacchanti, nanu ettāvatā hatā’’ti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਕਥਂ ਖਣਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ, ਕਥਂ ਮਿਤ੍ਤੇਹਿ ਜੀਰਤਿ।

    ‘‘Kathaṃ khaṇati attānaṃ, kathaṃ mittehi jīrati;

    ਕਥਂ વਿવਟ੍ਟਤੇ ਧਮ੍ਮਾ, ਕਥਂ ਸਗ੍ਗਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ॥

    Kathaṃ vivaṭṭate dhammā, kathaṃ saggaṃ na gacchati.

    ‘‘ਲੋਭਾ ਖਣਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ, ਲੁਦ੍ਧੋ ਮਿਤ੍ਤੇਹਿ ਜੀਰਤਿ।

    ‘‘Lobhā khaṇati attānaṃ, luddho mittehi jīrati;

    ਲੋਭਾ વਿવਟ੍ਟਤੇ ਧਮ੍ਮਾ, ਲੋਭਾ ਸਗ੍ਗਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ॥

    Lobhā vivaṭṭate dhammā, lobhā saggaṃ na gacchatī’’ti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਚਰਨ੍ਤਿ ਬਾਲਾ ਦੁਮ੍ਮੇਧਾ, ਅਮਿਤ੍ਤੇਨੇવ ਅਤ੍ਤਨਾ।

    ‘‘Caranti bālā dummedhā, amitteneva attanā;

    ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਯਂ ਹੋਤਿ ਕਟੁਕਪ੍ਫਲਂ 31

    Karontā pāpakaṃ kammaṃ, yaṃ hoti kaṭukapphalaṃ 32.

    ‘‘ਨ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ ਸਾਧੁ, ਯਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਤਪ੍ਪਤਿ।

    ‘‘Na taṃ kammaṃ kataṃ sādhu, yaṃ katvā anutappati;

    ਯਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖੋ ਰੋਦਂ, વਿਪਾਕਂ ਪਟਿਸੇવਤੀ’’ਤਿ॥

    Yassa assumukho rodaṃ, vipākaṃ paṭisevatī’’ti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਦੁਤ੍ਤਿਤਿਕ੍ਖਞ੍ਚ, ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੇਨ ਚ 33 ਸਾਮਞ੍ਞਂ।

    ‘‘Dukkaraṃ duttitikkhañca, abyattena ca 34 sāmaññaṃ;

    ਬਹੂ ਹਿ ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਬਾਧਾ, ਯਤ੍ਥ ਬਾਲੋ વਿਸੀਦਤਿ॥

    Bahū hi tattha sambādhā, yattha bālo visīdati.

    ‘‘ਯੋ ਹਿ ਅਤ੍ਥਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ, ਭਾਸਮਾਨੇ ਤਥਾਗਤੇ।

    ‘‘Yo hi atthañca dhammañca, bhāsamāne tathāgate;

    ਮਨਂ ਪਦੋਸਯੇ ਬਾਲੋ, ਮੋਘਂ ਖੋ ਤਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਂ॥

    Manaṃ padosaye bālo, moghaṃ kho tassa jīvitaṃ.

    ‘‘ਏਤਞ੍ਚਾਹਂ ਅਰਹਾਮਿ, ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਇਤੋ ਚ ਪਾਪਿਯਤਰਂ ਭਨ੍ਤੇ।

    ‘‘Etañcāhaṃ arahāmi, dukkhañca ito ca pāpiyataraṃ bhante;

    ਯੋ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੇਸੁ ਤਥਾਗਤੇਸੁ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਦੋਸੇਮਿ ਅવੀਤਰਾਗੋ’’ਤਿ॥

    Yo appameyyesu tathāgatesu, cittaṃ padosemi avītarāgo’’ti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਂ ਪਮਿਨਨ੍ਤੋ, ਕੋਧ વਿਦ੍વਾ વਿਕਪ੍ਪਯੇ।

    ‘‘Appameyyaṃ paminanto, kodha vidvā vikappaye;

    ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਂ ਪਮਾਯਿਨਂ 35, ਨਿવੁਤਂ ਤਂ ਮਞ੍ਞੇ ਅਕਿਸ੍ਸવ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Appameyyaṃ pamāyinaṃ 36, nivutaṃ taṃ maññe akissava’’nti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਹਿ ਜਾਤਸ੍ਸ, ਕੁਠਾਰੀ 37 ਜਾਯਤੇ ਮੁਖੇ।

    ‘‘Purisassa hi jātassa, kuṭhārī 38 jāyate mukhe;

    ਯਾਯ ਛਿਨ੍ਦਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ, ਬਾਲੋ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਂ ਭਣਂ॥

    Yāya chindati attānaṃ, bālo dubbhāsitaṃ bhaṇaṃ.

    ‘‘ਨ ਹਿ ਸਤ੍ਥਂ ਸੁਨਿਸਿਤਂ, વਿਸਂ ਹਲਾਹਲਂ ਇવ।

    ‘‘Na hi satthaṃ sunisitaṃ, visaṃ halāhalaṃ iva;

    ਏવਂ વਿਰਦ੍ਧਂ ਪਾਤੇਤਿ, વਾਚਾ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਾ ਯਥਾ’’ਤਿ॥

    Evaṃ viraddhaṃ pāteti, vācā dubbhāsitā yathā’’ti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੯੨.

    92.

    ‘‘ਯੋ ਨਿਨ੍ਦਿਯਂ ਪਸਂਸਤਿ, ਤਂ વਾ ਨਿਨ੍ਦਤਿ ਯੋ ਪਸਂਸਿਯੋ।

    ‘‘Yo nindiyaṃ pasaṃsati, taṃ vā nindati yo pasaṃsiyo.

    વਿਚਿਨਾਤਿ ਮੁਖੇਨ ਸੋ ਕਲਿਂ, ਕਲਿਨਾ ਤੇਨ ਸੁਖਂ ਨ વਿਨ੍ਦਤਿ॥

    Vicināti mukhena so kaliṃ, kalinā tena sukhaṃ na vindati.

    ‘‘ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਅਯਂ ਕਲਿ, ਯੋ ਅਕ੍ਖੇਸੁ ਧਨਪਰਾਜਯੋ।

    ‘‘Appamatto ayaṃ kali, yo akkhesu dhanaparājayo;

    ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਾਪਿ ਸਹਾਪਿ ਅਤ੍ਤਨਾ, ਅਯਮੇવ ਮਹਨ੍ਤਤਰੋ 39 ਕਲਿ।

    Sabbassāpi sahāpi attanā, ayameva mahantataro 40 kali;

    ਯੋ ਸੁਗਤੇਸੁ ਮਨਂ ਪਦੋਸਯੇ॥

    Yo sugatesu manaṃ padosaye.

    ‘‘ਸਤਂ ਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਨਿਰਬ੍ਬੁਦਾਨਂ, ਛਤ੍ਤਿਂਸਤੀ ਪਞ੍ਚ ਚ ਅਬ੍ਬੁਦਾਨਿ।

    ‘‘Sataṃ sahassānaṃ nirabbudānaṃ, chattiṃsatī pañca ca abbudāni;

    ਯਮਰਿਯਗਰਹੀ ਨਿਰਯਂ ਉਪੇਤਿ, વਾਚਂ ਮਨਞ੍ਚ ਪਣਿਧਾਯ ਪਾਪਕ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Yamariyagarahī nirayaṃ upeti, vācaṃ manañca paṇidhāya pāpaka’’nti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਯੋ ਲੋਭਗੁਣੇ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ વਚਸਾ 41 ਪਰਿਭਾਸਤਿ ਅਞ੍ਞੇ।

    ‘‘Yo lobhaguṇe anuyutto, so vacasā 42 paribhāsati aññe;

    ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਕਦਰਿਯੋ 43 ਅવਦਞ੍ਞੂ, ਮਚ੍ਛਰਿ ਪੇਸੁਣਿਯਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ॥

    Assaddho kadariyo 44 avadaññū, macchari pesuṇiyaṃ anuyutto.

    ‘‘ਮੁਖਦੁਗ੍ਗ વਿਭੂਤ ਅਨਰਿਯ, ਭੂਨਹੁ ਪਾਪਕ ਦੁਕ੍ਕਟਕਾਰਿ।

    ‘‘Mukhadugga vibhūta anariya, bhūnahu pāpaka dukkaṭakāri;

    ਪੁਰਿਸਨ੍ਤ ਕਲੀ ਅવਜਾਤਪੁਤ੍ਤ 45, ਮਾ ਬਹੁਭਾਣਿਧ ਨੇਰਯਿਕੋਸਿ॥

    Purisanta kalī avajātaputta 46, mā bahubhāṇidha nerayikosi.

    ‘‘ਰਜਮਾਕਿਰਸੀ ਅਹਿਤਾਯ, ਸਨ੍ਤੇ ਗਰਹਸਿ ਕਿਬ੍ਬਿਸਕਾਰੀ।

    ‘‘Rajamākirasī ahitāya, sante garahasi kibbisakārī;

    ਬਹੂਨਿ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਚਰਿਤ੍વਾ, ਗਚ੍ਛਸਿ ਖੋ ਪਪਤਂ ਚਿਰਰਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Bahūni duccaritāni caritvā, gacchasi kho papataṃ ciraratta’’nti.

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ?

    Tattha katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘ਮਨੋਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਮਨੋਸੇਟ੍ਠਾ ਮਨੋਮਯਾ।

    ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā;

    ਮਨਸਾ ਚੇ ਪਸਨ੍ਨੇਨ, ਭਾਸਤਿ વਾ ਕਰੋਤਿ વਾ।

    Manasā ce pasannena, bhāsati vā karoti vā;

    ਤਤੋ ਨਂ ਸੁਖਮਨ੍વੇਤਿ, ਛਾਯਾવ ਅਨਪਾਯਿਨੀ’’ਤਿ 47

    Tato naṃ sukhamanveti, chāyāva anapāyinī’’ti 48.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੯੩. ਮਹਾਨਾਮੋ ਸਕ੍ਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁ ਇਦ੍ਧਞ੍ਚੇવ ਫੀਤਞ੍ਚ ਬਾਹੁਜਞ੍ਞਂ 49 ਆਕਿਣ੍ਣਮਨੁਸ੍ਸਂ ਸਮ੍ਬਾਧਬ੍ਯੂਹਂ, ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ વਾ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤ੍વਾ ਮਨੋਭਾવਨੀਯੇ વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਂ ਪવਿਸਨ੍ਤੋ ਭਨ੍ਤੇਨਪਿ ਹਤ੍ਥਿਨਾ ਸਮਾਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇਨਪਿ ਅਸ੍ਸੇਨ ਸਮਾਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇਨਪਿ ਰਥੇਨ ਸਮਾਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇਨਪਿ ਸਕਟੇਨ ਸਮਾਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇਨਪਿ ਪੁਰਿਸੇਨ ਸਮਾਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਮੁਸ੍ਸਤੇવ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਸਤਿ, ਮੁਸ੍ਸਤਿ ਧਮ੍ਮਂ ਆਰਬ੍ਭ ਸਤਿ, ਮੁਸ੍ਸਤਿ ਸਙ੍ਘਂ ਆਰਬ੍ਭ ਸਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਹੋਤਿ ‘ਇਮਮ੍ਹਿ ਚਾਹਂ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਕਾਲਂ ਕਰੇਯ੍ਯਂ, ਕਾ ਮਯ੍ਹਂ 50 ਗਤਿ, ਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ’’’ਤਿ।

    93. Mahānāmo sakko bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ, bhante, kapilavatthu iddhañceva phītañca bāhujaññaṃ 51 ākiṇṇamanussaṃ sambādhabyūhaṃ, so kho ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ vā payirupāsitvā manobhāvanīye vā bhikkhū sāyanhasamayaṃ kapilavatthuṃ pavisanto bhantenapi hatthinā samāgacchāmi, bhantenapi assena samāgacchāmi, bhantenapi rathena samāgacchāmi, bhantenapi sakaṭena samāgacchāmi, bhantenapi purisena samāgacchāmi, tassa mayhaṃ, bhante, tasmiṃ samaye mussateva bhagavantaṃ ārabbha sati, mussati dhammaṃ ārabbha sati, mussati saṅghaṃ ārabbha sati. Tassa mayhaṃ, bhante, evaṃ hoti ‘imamhi cāhaṃ sāyanhasamaye kālaṃ kareyyaṃ, kā mayhaṃ 52 gati, ko abhisamparāyo’’’ti.

    ‘‘ਮਾ ਭਾਯਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਮਾ ਭਾਯਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਪਾਪਕਂ ਤੇ ਮਰਣਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਪਾਪਿਕਾ 53 ਕਾਲਙ੍ਕਿਰਿਯਾ। ਚਤੂਹਿ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪੋਣੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਬ੍ਭਾਰੋ। ਕਤਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ? ਇਧ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਬੁਦ੍ਧੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ…ਪੇ॰… ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾਤਿ। ਧਮ੍ਮੇ…ਪੇ॰… ਸਙ੍ਘੇ…ਪੇ॰… ਅਰਿਯਕਨ੍ਤੇਹਿ ਸੀਲੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ ਅਖਣ੍ਡੇਹਿ…ਪੇ॰… ਸਮਾਧਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਕੇਹਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਰੁਕ੍ਖੋ ਪਾਚੀਨਨਿਨ੍ਨੋ ਪਾਚੀਨਪੋਣੋ ਪਾਚੀਨਪਬ੍ਭਾਰੋ, ਸੋ ਮੂਲਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ 54 ਕਤਮੇਨ ਪਪਤੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਯੇਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਨ੍ਨੋ ਯੇਨ ਪੋਣੋ ਯੇਨ ਪਬ੍ਭਾਰੋ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਇਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪੋਣੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਬ੍ਭਾਰੋ। ਮਾ ਭਾਯਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਮਾ ਭਾਯਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਪਾਪਕਂ ਤੇ ਮਰਣਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਪਾਪਿਕਾ ਕਾਲਙ੍ਕਿਰਿਯਾ’’ਤਿ।

    ‘‘Mā bhāyi, mahānāma, mā bhāyi, mahānāma, apāpakaṃ te maraṇaṃ bhavissati, apāpikā 55 kālaṅkiriyā. Catūhi kho, mahānāma, dhammehi samannāgato ariyasāvako nibbānaninno hoti nibbānapoṇo nibbānapabbhāro. Katamehi catūhi? Idha, mahānāma, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti, itipi so bhagavā arahaṃ…pe… buddho bhagavāti. Dhamme…pe… saṅghe…pe… ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi…pe… samādhisaṃvattanikehi. Seyyathāpi, mahānāma, rukkho pācīnaninno pācīnapoṇo pācīnapabbhāro, so mūlacchinno 56 katamena papateyyā’’ti? ‘‘Yena, bhante, ninno yena poṇo yena pabbhāro’’ti. ‘‘Evameva kho, mahānāma, imehi catūhi dhammehi samannāgato ariyasāvako nibbānaninno hoti nibbānapoṇo nibbānapabbhāro. Mā bhāyi, mahānāma, mā bhāyi, mahānāma, apāpakaṃ te maraṇaṃ bhavissati, apāpikā kālaṅkiriyā’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਸੁਖਕਾਮਾਨਿ ਭੂਤਾਨਿ, ਯੋ ਦਣ੍ਡੇਨ ਨ ਹਿਂਸਤਿ।

    ‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena na hiṃsati;

    ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਖਮੇਸਾਨੋ, ਪੇਚ੍ਚ ਸੋ ਲਭਤੇ ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Attano sukhamesāno, pecca so labhate sukha’’nti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਗੁਨ੍ਨਞ੍ਚੇ ਤਰਮਾਨਾਨਂ, ਉਜੁਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪੁਙ੍ਗવੋ।

    ‘‘Gunnañce taramānānaṃ, ujuṃ gacchati puṅgavo;

    ਸਬ੍ਬਾ ਤਾ ਉਜੁਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨੇਤ੍ਤੇ ਉਜੁਂ ਗਤੇ ਸਤਿ॥

    Sabbā tā ujuṃ gacchanti, nette ujuṃ gate sati.

    ‘‘ਏવਮੇવ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ, ਯੋ ਹੋਤਿ ਸੇਟ੍ਠਸਮ੍ਮਤੋ।

    ‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;

    ਸੋ ਸਚੇ 57 ਧਮ੍ਮਂ ਚਰਤਿ, ਪਗੇવ ਇਤਰਾ ਪਜਾ।

    So sace 58 dhammaṃ carati, pageva itarā pajā;

    ਸਬ੍ਬਂ ਰਟ੍ਠਂ ਸੁਖਂ ਸੇਤਿ, ਰਾਜਾ ਚੇ ਹੋਤਿ ਧਮ੍ਮਿਕੋ’’ਤਿ॥

    Sabbaṃ raṭṭhaṃ sukhaṃ seti, rājā ce hoti dhammiko’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੯੪. ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਚੀવਰਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ‘‘ਨਿਟ੍ਠਿਤਚੀવਰੋ ਭਗવਾ ਤੇਮਾਸਚ੍ਚਯੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਇਸਿਦਤ੍ਤਪੁਰਾਣਾ ਥਪਤਯੋ ਸਾਕੇਤੇ 59 ਪਟਿવਸਨ੍ਤਿ ਕੇਨਚਿ ਦੇવ ਕਰਣੀਯੇਨ। ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਇਸਿਦਤ੍ਤਪੁਰਾਣਾ ਥਪਤਯੋ ‘‘ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਕਿਰ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਚੀવਰਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਨਿਟ੍ਠਿਤਚੀવਰੋ ਭਗવਾ ਤੇਮਾਸਚ੍ਚਯੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ।

    94. Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū bhagavato cīvarakammaṃ karonti ‘‘niṭṭhitacīvaro bhagavā temāsaccayena cārikaṃ pakkamissatī’’ti. Tena kho pana samayena isidattapurāṇā thapatayo sākete 60 paṭivasanti kenaci deva karaṇīyena. Assosuṃ kho isidattapurāṇā thapatayo ‘‘sambahulā kira bhikkhū bhagavato cīvarakammaṃ karonti. Niṭṭhitacīvaro bhagavā temāsaccayena cārikaṃ pakkamissatī’’ti.

    ਅਥ ਖੋ ਇਸਿਦਤ੍ਤਪੁਰਾਣਾ ਥਪਤਯੋ ਮਗ੍ਗੇ ਪੁਰਿਸਂ ਠਪੇਸੁਂ ‘‘ਯਦਾ ਤ੍વਂ ਅਮ੍ਭੋ ਪੁਰਿਸ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਸਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਅਥ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ। ਦ੍વੀਹਤੀਹਂ ਠਿਤੋ ਖੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਦ੍ਦਸ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ, ਦਿਸ੍વਾਨ ਯੇਨ ਇਸਿਦਤ੍ਤਪੁਰਾਣਾ ਥਪਤਯੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਇਸਿਦਤ੍ਤਪੁਰਾਣੇ ਥਪਤਯੋ ਏਤਦવੋਚ ‘‘ਅਯਂ ਸੋ ਭਨ੍ਤੇ 61 ਭਗવਾ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਥਾ’’ਤਿ।

    Atha kho isidattapurāṇā thapatayo magge purisaṃ ṭhapesuṃ ‘‘yadā tvaṃ ambho purisa passeyyāsi bhagavantaṃ āgacchantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ, atha amhākaṃ āroceyyāsī’’ti. Dvīhatīhaṃ ṭhito kho so puriso addasa bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna yena isidattapurāṇā thapatayo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā isidattapurāṇe thapatayo etadavoca ‘‘ayaṃ so bhante 62 bhagavā āgacchati arahaṃ sammāsambuddho, yassadāni kālaṃ maññathā’’ti.

    ਅਥ ਖੋ ਇਸਿਦਤ੍ਤਪੁਰਾਣਾ ਥਪਤਯੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਗ੍ਗਾ ਓਕ੍ਕਮ੍ਮ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਇਸਿਦਤ੍ਤਪੁਰਾਣਾ ਥਪਤਯੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ, ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਇਸਿਦਤ੍ਤਪੁਰਾਣਾ ਥਪਤਯੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ –

    Atha kho isidattapurāṇā thapatayo yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhiṃsu. Atha kho bhagavā maggā okkamma yena aññataraṃ rukkhamūlaṃ tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Isidattapurāṇā thapatayo bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu, ekamantaṃ nisinnā kho isidattapurāṇā thapatayo bhagavantaṃ etadavocuṃ –

    ‘‘ਯਦਾ ਮਯਂ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸੁਣੋਮ ‘ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਕੋਸਲੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ, ਹੋਤਿ ਨੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਾ ਹੋਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ‘ਦੂਰੇ ਨੋ ਭਗવਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਯਦਾ ਪਨ ਮਯਂ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸੁਣੋਮ ‘ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਕੋਸਲੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ’ਤਿ, ਹੋਤਿ ਨੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਾ ਹੋਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ‘ਦੂਰੇ ਨੋ ਭਗવਾ’ਤਿ…ਪੇ॰…।

    ‘‘Yadā mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘sāvatthiyā kosalesu cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ ‘dūre no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘sāvatthiyā kosalesu cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ ‘dūre no bhagavā’ti…pe….

    ‘‘ਯਦਾ ਪਨ ਮਯਂ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸੁਣੋਮ ‘ਕਾਸੀਸੁ ਮਗਧੇਸੁ 63 ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ, ਹੋਤਿ ਨੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਾ ਹੋਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ‘ਦੂਰੇ ਨੋ ਭਗવਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ । ਯਦਾ ਪਨ ਮਯਂ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸੁਣੋਮ ‘ਕਾਸੀਸੁ ਮਗਧੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ’ਤਿ, ਅਨਪ੍ਪਕਾ ਨੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਾ ਹੋਤਿ ਅਨਪ੍ਪਕਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ‘ਦੂਰੇ ਨੋ ਭਗવਾ’ਤਿ।

    ‘‘Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘kāsīsu magadhesu 64 cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ ‘dūre no bhagavā bhavissatī’ti . Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘kāsīsu magadhesu cārikaṃ pakkanto’ti, anappakā no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti anappakaṃ domanassaṃ ‘dūre no bhagavā’ti.

    ‘‘ਯਦਾ ਪਨ ਮਯਂ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸੁਣੋਮ ‘ਮਗਧੇਸੁ ਕਾਸੀਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ, ਹੋਤਿ ਨੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਤ੍ਤਮਨਤਾ ਹੋਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ‘ਆਸਨ੍ਨੇ ਨੋ ਭਗવਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਯਦਾ ਪਨ ਮਯਂ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸੁਣੋਮ ‘ਮਗਧੇਸੁ ਕਾਸੀਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ’ਤਿ, ਹੋਤਿ ਨੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਤ੍ਤਮਨਤਾ ਹੋਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ‘ਆਸਨ੍ਨੇ ਨੋ ਭਗવਾ’ਤਿ…ਪੇ॰…।

    ‘‘Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘magadhesu kāsīsu cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ ‘āsanne no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘magadhesu kāsīsu cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ ‘āsanne no bhagavā’ti…pe….

    ‘‘ਯਦਾ ਪਨ ਮਯਂ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸੁਣੋਮ ‘ਕੋਸਲੇਸੁ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ 65 ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਹੋਤਿ ਨੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਤ੍ਤਮਨਤਾ ਹੋਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ‘ਆਸਨ੍ਨੇ ਨੋ ਭਗવਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ।

    ‘‘Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘kosalesu sāvatthiṃ 66 cārikaṃ pakkamissatī’ti. Hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ ‘āsanne no bhagavā bhavissatī’ti.

    ‘‘ਯਦਾ ਪਨ ਮਯਂ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸੁਣੋਮ ‘ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ’ਤਿ ਹੋਤਿ ਅਨਪ੍ਪਕਾ ਨੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਤ੍ਤਮਨਤਾ, ਹੋਤਿ ਅਨਪ੍ਪਕਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ‘ਆਸਨ੍ਨੇ ਨੋ ਭਗવਾ’’’ਤਿ।

    ‘‘Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’ti hoti anappakā no tasmiṃ samaye attamanatā, hoti anappakaṃ somanassaṃ ‘āsanne no bhagavā’’’ti.

    ‘‘ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ, ਥਪਤਯੋ, ਸਮ੍ਬਾਧੋ ਘਰਾવਾਸੋ ਰਜਾਪਥੋ, ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ, ਅਲਞ੍ਚ ਪਨ વੋ, ਥਪਤਯੋ, ਅਪ੍ਪਮਾਦਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਖੋ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸਮ੍ਬਾਧਾ ਅਞ੍ਞੋ ਸਮ੍ਬਾਧੋ ਸਮ੍ਬਾਧਤਰੋ ਚੇવ ਸਮ੍ਬਾਧਸਙ੍ਖਾਤਤਰੋ ਚਾ’’ਤਿ? ‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ વੋ, ਥਪਤਯੋ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸਮ੍ਬਾਧਾ ਅਞ੍ਞੋ ਸਮ੍ਬਾਧੋ ਸਮ੍ਬਾਧਤਰੋ ਚੇવ ਸਮ੍ਬਾਧਸਙ੍ਖਾਤਤਰੋ ਚਾ’’ਤਿ?

    ‘‘Tasmātiha, thapatayo, sambādho gharāvāso rajāpatho, abbhokāso pabbajjā, alañca pana vo, thapatayo, appamādāyā’’ti. ‘‘Atthi kho no, bhante, etamhā sambādhā añño sambādho sambādhataro ceva sambādhasaṅkhātataro cā’’ti? ‘‘Katamo pana vo, thapatayo, etamhā sambādhā añño sambādho sambādhataro ceva sambādhasaṅkhātataro cā’’ti?

    ‘‘ਇਧ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਦਾ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਉਯ੍ਯਾਨਭੂਮਿਂ ਨਿਯ੍ਯਾਤੁਕਾਮੋ 67 ਹੋਤਿ, ਯੇ ਤੇ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਨਾਗਾ ਓਪવਯ੍ਹਾ, ਤੇ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਯਾ ਤਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਪਜਾਪਤਿਯੋ ਪਿਯਾ ਮਨਾਪਾ, ਤਾ 68 ਏਕਂ ਪੁਰਤੋ ਏਕਂ ਪਚ੍ਛਤੋ ਨਿਸੀਦਾਪੇਮ, ਤਾਸਂ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗਿਨੀਨਂ ਏવਰੂਪੋ ਗਨ੍ਧੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਗਨ੍ਧਕਰਣ੍ਡਕਸ੍ਸ ਤਾવਦੇવ વਿવਰਿਯਮਾਨਸ੍ਸ, ਯਥਾ ਤਂ ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਨਂ 69 ਗਨ੍ਧੇਨ વਿਭੂਸਿਤਾਨਂ। ਤਾਸਂ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗਿਨੀਨਂ ਏવਰੂਪੋ ਕਾਯਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ ਹੋਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਤੂਲਪਿਚੁਨੋ વਾ ਕਪ੍ਪਾਹਪਿਚੁਨੋ વਾ, ਯਥਾ ਤਂ ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਨਂ ਸੁਖੇਧਿਤਾਨਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮਯੇ ਨਾਗੋਪਿ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੋ ਹੋਤਿ। ਤਾਪਿ ਭਗਿਨਿਯੋ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾ ਹੋਤਿ। ਅਤ੍ਤਾਪਿ ਰਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾ ਹੋਤਿ। ਨ ਖੋ ਪਨ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਭਿਜਾਨਾਮ ਤਾਸੁ ਭਗੀਨਿਸੁ ਪਾਪਕਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਞਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਾ, ਅਯਂ ਖੋ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸਮ੍ਬਾਧਾ ਅਞ੍ਞੋ ਸਮ੍ਬਾਧੋ ਸਮ੍ਬਾਧਤਰੋ ਚੇવ ਸਮ੍ਬਾਧਸਙ੍ਘਾਤਤਰੋ ਚਾਤਿ।

    ‘‘Idha mayaṃ, bhante, yadā rājā pasenadi kosalo uyyānabhūmiṃ niyyātukāmo 70 hoti, ye te rañño pasenadissa kosalassa nāgā opavayhā, te kappetvā yā tā rañño pasenadissa kosalassa pajāpatiyo piyā manāpā, tā 71 ekaṃ purato ekaṃ pacchato nisīdāpema, tāsaṃ kho pana, bhante, bhaginīnaṃ evarūpo gandho hoti. Seyyathāpi nāma gandhakaraṇḍakassa tāvadeva vivariyamānassa, yathā taṃ rājakaññānaṃ 72 gandhena vibhūsitānaṃ. Tāsaṃ kho pana, bhante, bhaginīnaṃ evarūpo kāyasamphasso hoti, seyyathāpi nāma tūlapicuno vā kappāhapicuno vā, yathā taṃ rājakaññānaṃ sukhedhitānaṃ. Tasmiṃ kho pana, bhante, samaye nāgopi rakkhitabbo hoti. Tāpi bhaginiyo rakkhitabbā hoti. Attāpi rakkhitabbā hoti. Na kho pana mayaṃ, bhante, abhijānāma tāsu bhagīnisu pāpakaṃ cittaṃ ñappādentā, ayaṃ kho no, bhante, etamhā sambādhā añño sambādho sambādhataro ceva sambādhasaṅghātataro cāti.

    ‘‘ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ , ਥਪਤਯੋ, ਸਮ੍ਬਾਧੋ ਘਰਾવਾਸੋ ਰਜਾਪਥੋ, ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ। ਅਲਞ੍ਚ ਪਨ વੋ, ਥਪਤਯੋ, ਅਪ੍ਪਮਾਦਾਯ। ਚਤੂਹਿ ਖੋ ਥਪਤਯੋ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ।

    ‘‘Tasmātiha , thapatayo, sambādho gharāvāso rajāpatho, abbhokāso pabbajjā. Alañca pana vo, thapatayo, appamādāya. Catūhi kho thapatayo, dhammehi samannāgato ariyasāvako sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo.

    ‘‘ਕਤਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ? ਇਧ, ਥਪਤਯੋ, ਸੁਤવਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਬੁਦ੍ਧੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ…ਪੇ॰… ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾਤਿ, ਧਮ੍ਮੇ…ਪੇ॰… ਸਙ੍ਘੇ…ਪੇ॰… વਿਗਤਮਲਮਚ੍ਛੇਰੇਨ ਚੇਤਸਾ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਿ, ਮੁਤ੍ਤਚਾਗੋ ਪਯਤਪਾਣਿ વੋਸ੍ਸਗ੍ਗਰਤੋ ਯਾਚਯੋਗੋ ਦਾਨਸਂવਿਭਾਗਰਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿવਿਭਤ੍ਤਂ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਥਪਤਯੋ, ਚਤੂਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ।

    ‘‘Katamehi catūhi? Idha, thapatayo, sutavā ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti itipi so bhagavā arahaṃ…pe… buddho bhagavāti, dhamme…pe… saṅghe…pe… vigatamalamaccherena cetasā agāraṃ ajjhāvasati, muttacāgo payatapāṇi vossaggarato yācayogo dānasaṃvibhāgarato appaṭivibhattaṃ. Imehi kho, thapatayo, catūhi dhammehi samannāgato ariyasāvako sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo.

    ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਖੋ, ਥਪਤਯੋ, ਬੁਦ੍ਧੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ…ਪੇ॰… ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾਤਿ, ਧਮ੍ਮੇ…ਪੇ॰… ਸਙ੍ਘੇ…ਪੇ॰… ਯਂ ਖੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕੁਲੇ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਿਭਤ੍ਤਂ ਸੀਲવਨ੍ਤੇਹਿ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮੇਹਿ, ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਥਪਤਯੋ, ਕਤਿવਿਧਾ ਤੇ ਕੋਸਲੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਯੇ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਮਸਮਾ ਯਦਿਦਂ ਦਾਨਸਂવਿਭਾਗੇਹੀ’’ਤਿ? ‘‘ਲਾਭਾ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯੇਸਂ ਨੋ ਭਗવਾ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Tumhe kho, thapatayo, buddhe aveccappasādena samannāgatā itipi so bhagavā arahaṃ…pe… buddho bhagavāti, dhamme…pe… saṅghe…pe… yaṃ kho pana kiñci kule deyyadhammaṃ, sabbaṃ taṃ appaṭivibhattaṃ sīlavantehi kalyāṇadhammehi, taṃ kiṃ maññatha, thapatayo, katividhā te kosalesu manussā ye tumhākaṃ samasamā yadidaṃ dānasaṃvibhāgehī’’ti? ‘‘Lābhā no, bhante, suladdhaṃ no, bhante, yesaṃ no bhagavā evaṃ pajānātī’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੯੫.

    95.

    ‘‘ਏਕਪੁਪ੍ਫਂ ਚਜਿਤ੍વਾਨ 73, ਸਹਸ੍ਸਂ ਕਪ੍ਪਕੋਟਿਯੋ।

    ‘‘Ekapupphaṃ cajitvāna 74, sahassaṃ kappakoṭiyo.

    ਦੇવੇ ਚੇવ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਚ, ਸੇਸੇਨ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ॥

    Deve ceva manusse ca, sesena parinibbuto’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਅਸ੍ਸਤ੍ਥੇ ਹਰਿਤੋਭਾਸੇ, ਸਂવਿਰੂਲ਼੍ਹਮ੍ਹਿ ਪਾਦਪੇ।

    ‘‘Assatthe haritobhāse, saṃvirūḷhamhi pādape;

    ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਗਤਂ 75 ਸਞ੍ਞਂ, ਅਲਭਿਂਤ੍ਥਂ 76 ਪਤਿਸ੍ਸਤੋ॥

    Ekaṃ buddhagataṃ 77 saññaṃ, alabhiṃtthaṃ 78 patissato.

    ‘‘ਅਜ੍ਜ ਤਿਂਸਂ ਤਤੋ ਕਪ੍ਪਾ, ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ।

    ‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;

    ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਸਞ੍ਞਾਯ વਾਸਨਾ’’ਤਿ॥

    Tisso vijjā sacchikatā, tassā saññāya vāsanā’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਕੋਸਲਂ ਪੁਰਂ, ਪਾવਿਸਿ ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲੋ।

    ‘‘Piṇḍāya kosalaṃ puraṃ, pāvisi aggapuggalo;

    ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਂ, ਤਣ੍ਹਾਨਿਘਾਤਕੋ ਮੁਨਿ॥

    Anukampako purebhattaṃ, taṇhānighātako muni.

    ‘‘ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ વਟਂਸਕੋ ਹਤ੍ਥੇ, ਸਬ੍ਬਪੁਪ੍ਫੇਹਿਲਙ੍ਕਤੋ।

    ‘‘Purisassa vaṭaṃsako hatthe, sabbapupphehilaṅkato;

    ਸੋ ਅਦ੍ਦਸਾਸਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪੁਰਕ੍ਖਤਂ॥

    So addasāsi sambuddhaṃ, bhikkhusaṅghapurakkhataṃ.

    ‘‘ਪવਿਸਨ੍ਤਂ ਰਾਜਮਗ੍ਗੇਨ, ਦੇવਮਾਨੁਸਪੂਜਿਤਂ।

    ‘‘Pavisantaṃ rājamaggena, devamānusapūjitaṃ;

    ਹਟ੍ਠੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਮੁਪਸਙ੍ਕਮਿ॥

    Haṭṭho cittaṃ pasādetvā, sambuddhamupasaṅkami.

    ‘‘ਸੋ ਤਂ વਟਂਸਕਂ ਸੁਰਭਿਂ, વਣ੍ਣવਨ੍ਤਂ ਮਨੋਰਮਂ।

    ‘‘So taṃ vaṭaṃsakaṃ surabhiṃ, vaṇṇavantaṃ manoramaṃ;

    ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸੁਪਨਾਮੇਸਿ, ਪਸਨ੍ਨੋ ਸੇਹਿ ਪਾਣਿਭਿ॥

    Sambuddhassupanāmesi, pasanno sehi pāṇibhi.

    ‘‘ਤਤੋ ਅਗ੍ਗਿਸਿਖਾ વਣ੍ਣਾ, ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਲਪਨਨ੍ਤਰਾ।

    ‘‘Tato aggisikhā vaṇṇā, buddhassa lapanantarā;

    ਸਹਸ੍ਸਰਂਸਿ વਿਜ੍ਜੁਰਿવ, ਓਕ੍ਕਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ ਆਨਨਾ॥

    Sahassaraṃsi vijjuriva, okkā nikkhami ānanā.

    ‘‘ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਰਿਤ੍વਾਨ, ਸੀਸੇ ਆਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁਨੋ।

    ‘‘Padakkhiṇaṃ karitvāna, sīse ādiccabandhuno;

    ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪਰਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ, ਮੁਦ੍ਧਨਨ੍ਤਰਧਾਯਥ॥

    Tikkhattuṃ parivaṭṭetvā, muddhanantaradhāyatha.

    ‘‘ਇਦਂ ਦਿਸ੍વਾ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ ਲੋਮਹਂਸਨਂ।

    ‘‘Idaṃ disvā acchariyaṃ, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;

    ਏਕਂਸਂ ਚੀવਰਂ ਕਤ੍વਾ, ਆਨਨ੍ਦੋ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ॥

    Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, ānando etadabravi.

    ‘‘‘ਕੋ ਹੇਤੁ ਸਿਤਕਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਬ੍ਯਾਕਰੋਹਿ ਮਹਾਮੁਨੇ।

    ‘‘‘Ko hetu sitakammassa, byākarohi mahāmune;

    ਧਮ੍ਮਾਲੋਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਙ੍ਖਂ વਿਤਰ ਨੋ ਮੁਨੇ॥

    Dhammāloko bhavissati, kaṅkhaṃ vitara no mune.

    ‘‘‘ਯਸ੍ਸ ਤਂ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ, ਸਦਾ ਞਾਣਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ।

    ‘‘‘Yassa taṃ sabbadhammesu, sadā ñāṇaṃ pavattati;

    ਕਙ੍ਖਿਂ વੇਮਤਿਕਂ ਥੇਰਂ, ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ॥

    Kaṅkhiṃ vematikaṃ theraṃ, ānandaṃ etadabravi.

    ‘‘‘ਯੋ ਸੋ ਆਨਨ੍ਦ ਪੁਰਿਸੋ, ਮਯਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦਯਿ।

    ‘‘‘Yo so ānanda puriso, mayi cittaṃ pasādayi;

    ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਕਪ੍ਪਾਨਿ, ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ॥

    Caturāsītikappāni, duggatiṃ na gamissati.

    ‘‘‘ਦੇવੇਸੁ ਦੇવਸੋਭਗ੍ਗਂ, ਦਿਬ੍ਬਂ ਰਜ੍ਜਂ ਪਸਾਸਿਯ।

    ‘‘‘Devesu devasobhaggaṃ, dibbaṃ rajjaṃ pasāsiya;

    ਮਨੁਜੇਸੁ ਮਨੁਜਿਨ੍ਦੋ, ਰਾਜਾ ਰਟ੍ਠੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥

    Manujesu manujindo, rājā raṭṭhe bhavissati.

    ‘‘‘ਸੋ ਚਰਿਮਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ, ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾਨ 79 ਧਮ੍ਮਤਂ।

    ‘‘‘So carimaṃ pabbajitvā, sacchikatvāna 80 dhammataṃ;

    ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ਧੁਤਰਾਗੋ, વਟਂਸਕੋ ਨਾਮ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥

    Paccekabuddho dhutarāgo, vaṭaṃsako nāma bhavissati.

    ‘‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਚਿਤ੍ਤੇ 81 ਪਸਨ੍ਨਮ੍ਹਿ, ਅਪ੍ਪਕਾ ਨਾਮ ਦਕ੍ਖਿਣਾ।

    ‘‘‘Natthi citte 82 pasannamhi, appakā nāma dakkhiṇā;

    ਤਥਾਗਤੇ વਾ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇ, ਅਥ વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੇ॥

    Tathāgate vā sambuddhe, atha vā tassa sāvake.

    ‘‘‘ਏવਂ ਅਚਿਨ੍ਤਿਯਾ 83 ਬੁਦ੍ਧਾ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਅਚਿਨ੍ਤਿਯਾ।

    ‘‘‘Evaṃ acintiyā 84 buddhā, buddhadhammā acintiyā;

    ਅਚਿਨ੍ਤਿਯੇ ਪਸਨ੍ਨਾਨਂ, વਿਪਾਕੋ ਹੋਤਿ ਅਚਿਨ੍ਤਿਯੋ’’’ਤਿ॥

    Acintiye pasannānaṃ, vipāko hoti acintiyo’’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੯੬. ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ ‘‘(ਯਥਾ ਖੋ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਰਿਯਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ, ਯਞ੍ਚ ਮਗ੍ਗਂ ਸਮਾਰੂਲ਼੍ਹੋ) 85। ਇਮਮ੍ਹਿ ਚਾਯਂ ਸਮਯੇ ਕਾਲਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਏવਂ ਸਗ੍ਗੇ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਚਿਤ੍ਤਂ ਹਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਸਨ੍ਨਂ, ਚੇਤੋਪਸਾਦਹੇਤੁ 86 ਖੋ ਪਨ ਏવਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਭਗવਾ ਅવੋਚ, ਤਤ੍ਥੇਤਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ –

    96. ‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ pasannacittaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi ‘‘(yathā kho ayaṃ puggalo iriyati, yañca paṭipadaṃ paṭipanno, yañca maggaṃ samārūḷho) 87. Imamhi cāyaṃ samaye kālaṃ kareyya, yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge. Taṃ kissa hetu? Cittaṃ hissa, bhikkhave, pasannaṃ, cetopasādahetu 88 kho pana evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantī’’ti. Etamatthaṃ bhagavā avoca, tatthetaṃ iti vuccati –

    ‘‘ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾਨ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਇਧ ਪੁਗ੍ਗਲਂ।

    ‘‘Pasannacittaṃ ñatvāna, ekaccaṃ idha puggalaṃ;

    ਏਤਮਤ੍ਥਞ੍ਚ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ, ਬੁਦ੍ਧੋ 89 ਭਿਕ੍ਖੂਨ ਸਨ੍ਤਿਕੇ॥

    Etamatthañca byākāsi, buddho 90 bhikkhūna santike.

    ‘‘ਇਮਮ੍ਹਿ ਚਾਯਂ ਸਮਯੇ, ਕਾਲਂ ਕਯਿਰਾਥ ਪੁਗ੍ਗਲੋ।

    ‘‘Imamhi cāyaṃ samaye, kālaṃ kayirātha puggalo;

    ਸਗ੍ਗਮ੍ਹਿ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਹਿਸ੍ਸ ਪਸਾਦਿਤਂ॥

    Saggamhi upapajjeyya, cittaṃ hissa pasāditaṃ.

    ‘‘ਚੇਤੋਪਸਾਦਹੇਤੁ ਹਿ, ਸਤ੍ਤਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਸੁਗ੍ਗਤਿਂ।

    ‘‘Cetopasādahetu hi, sattā gacchanti suggatiṃ;

    ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવਂ ਤਥਾવਿਧੋ।

    Yathābhataṃ nikkhipeyya, evamevaṃ tathāvidho;

    ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ, ਸਗ੍ਗਂ ਸੋ ਉਪਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ॥

    Kāyassa bhedā sappañño, saggaṃ so upapajjatī’’ti.

    ‘‘ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤਾ ਇਤਿ ਮੇ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Ayampi attho vutto bhagavatā iti me suta’’nti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਸੁવਣ੍ਣਚ੍ਛਦਨਂ ਨਾવਂ, ਨਾਰਿ ਆਰੁਯ੍ਹ ਤਿਟ੍ਠਸਿ।

    ‘‘Suvaṇṇacchadanaṃ nāvaṃ, nāri āruyha tiṭṭhasi;

    ਓਗਾਹਸਿ 91 ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ, ਪਦ੍ਮਂ ਛਿਨ੍ਦਸਿ ਪਾਣਿਨਾ॥

    Ogāhasi 92 pokkharaṇiṃ, padmaṃ chindasi pāṇinā.

    ‘‘ਕੇਨ ਤੇ ਤਾਦਿਸੋ વਣ੍ਣੋ, ਆਨੁਭਾવੋ ਜੁਤਿ ਚ ਤੇ।

    ‘‘Kena te tādiso vaṇṇo, ānubhāvo juti ca te;

    ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਚ ਤੇ ਭੋਗਾ, ਯੇ ਕੇਚਿ ਮਨਸਿਚ੍ਛਿਤਾ॥

    Uppajjanti ca te bhogā, ye keci manasicchitā.

    ‘‘ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਦੇવਤੇ ਸਂਸ, ਕਿਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਿਦਂ ਫਲਂ।

    ‘‘Pucchitā devate saṃsa, kissa kammassidaṃ phalaṃ;

    ਸਾ ਦੇવਤਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ, ਦੇવਰਾਜੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ॥

    Sā devatā attamanā, devarājena pucchitā.

    ‘‘ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠਾ વਿਯਾਕਾਸਿ, ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਇਤਿ ਮੇ ਸੁਤਂ।

    ‘‘Pañhaṃ puṭṭhā viyākāsi, sakkassa iti me sutaṃ;

    ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾਹਂ, ਦਿਸ੍વਾ ਥੂਪਂ ਮਨੋਰਮਂ॥

    Addhānaṃ paṭipannāhaṃ, disvā thūpaṃ manoramaṃ.

    ‘‘ਤਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਸਿਂ, ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਯਸਸ੍ਸਿਨੋ।

    ‘‘Tattha cittaṃ pasādesiṃ, kassapassa yasassino;

    ਪਦ੍ਧਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜੇਸਿਂ, ਪਸਨ੍ਨਾ ਸੇਹਿ ਤਸ੍ਸੇવ।

    Paddhapupphehi pūjesiṃ, pasannā sehi tasseva;

    ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ, ਏਤਾਦਿਸਂ ਕਤਪੁਞ੍ਞਾ ਲਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ॥

    Kammassa phalaṃ vipāko, etādisaṃ katapuññā labhantī’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਦਾਨਕਥਾ ਸੀਲਕਥਾ ਸਗ੍ਗਕਥਾ ਪੁਞ੍ਞਕਥਾ ਪੁਞ੍ਞવਿਪਾਕਕਥਾ’’ਤਿ।

    ‘‘Dānakathā sīlakathā saggakathā puññakathā puññavipākakathā’’ti;

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਅਪਿਚਾਪਿ ਪਂਸੁਥੂਪੇਸੁ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸਕਤੇਸੁ ਦਸਬਲਧਰਾਨਂ ਤਤ੍ਥਪਿ ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਸਗ੍ਗੇਸੁ ਨਰਾ ਪਮੋਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Apicāpi paṃsuthūpesu uddissakatesu dasabaladharānaṃ tatthapi kāraṃ katvā saggesu narā pamodantī’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੯੭.

    97.

    ‘‘ਦੇવਪੁਤ੍ਤਸਰੀਰવਣ੍ਣਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਸੁਭਗਸਣ੍ਠਿਤੀ।

    ‘‘Devaputtasarīravaṇṇā, sabbe subhagasaṇṭhitī.

    ਉਦਕੇਨ ਪਂਸੁਂ ਤੇਮੇਤ੍વਾ, ਥੂਪਂ વਡ੍ਢੇਥ ਕਸ੍ਸਪਂ॥

    Udakena paṃsuṃ temetvā, thūpaṃ vaḍḍhetha kassapaṃ.

    ‘‘ਅਯਂ ਸੁਗਤ੍ਤੇ ਸੁਗਤਸ੍ਸ ਥੂਪੋ, ਮਹੇਸਿਨੋ ਦਸਬਲਧਮ੍ਮਧਾਰਿਨੋ।

    ‘‘Ayaṃ sugatte sugatassa thūpo, mahesino dasabaladhammadhārino;

    ਤਸ੍ਮਿਂ 93 ਇਮੇ ਦੇવਮਨੁਜਾ ਪਸਨ੍ਨਾ, ਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਜਰਾਮਰਣਾ ਪਮੁਚ੍ਚਰੇ’’ਤਿ॥

    Tasmiṃ 94 ime devamanujā pasannā, kāraṃ karontā jarāmaraṇā pamuccare’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਉਲ਼ਾਰਂ વਤ ਤਂ ਆਸਿ, ਯਾਹਂ ਥੂਪਂ ਮਹੇਸਿਨੋ।

    ‘‘Uḷāraṃ vata taṃ āsi, yāhaṃ thūpaṃ mahesino;

    ਉਪ੍ਪਲਾਨਿ ਚ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, ਮਾਲਞ੍ਚ ਅਭਿਰੋਪਯਿਂ॥

    Uppalāni ca cattāri, mālañca abhiropayiṃ.

    ‘‘ਅਜ੍ਜ ਤਿਂਸਂ ਤਤੋ ਕਪ੍ਪਾ, ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ।

    ‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;

    વਿਨਿਪਾਤਂ ਨ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਥੂਪਂ ਪੂਜੇਤ੍વ 95 ਸਤ੍ਥੁਨੋ’’ਤਿ॥

    Vinipātaṃ na gacchāmi, thūpaṃ pūjetva 96 satthuno’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਬਾਤ੍ਤਿਂਸਲਕ੍ਖਣਧਰਸ੍ਸ, વਿਜਿਤવਿਜਯਸ੍ਸ ਲੋਕਨਾਥਸ੍ਸ।

    ‘‘Bāttiṃsalakkhaṇadharassa, vijitavijayassa lokanāthassa;

    ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਕਪ੍ਪੇ, ਮੁਦਿਤੋ ਥੂਪਂ ਅਪੂਜੇਸਿ॥

    Satasahassaṃ kappe, mudito thūpaṃ apūjesi.

    ‘‘ਯਂ ਮਯਾ ਪਸੁਤਂ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਤੇਨ ਚ ਪੁਞ੍ਞੇਨ ਦੇવ ਸੋਭਗ੍ਗਂ।

    ‘‘Yaṃ mayā pasutaṃ puññaṃ, tena ca puññena deva sobhaggaṃ;

    ਰਜ੍ਜਾਨਿ ਚ ਕਾਰਿਤਾਨਿ, ਅਨਾਗਨ੍ਤੁਨ વਿਨਿਪਾਤਂ॥

    Rajjāni ca kāritāni, anāgantuna vinipātaṃ.

    ‘‘ਯਂ ਚਕ੍ਖੁ ਅਦਨ੍ਤਦਮਕਸ੍ਸ, ਸਾਸਨੇ ਪਣਿਹਿਤਂ ਤਥਾ।

    ‘‘Yaṃ cakkhu adantadamakassa, sāsane paṇihitaṃ tathā;

    ਚਿਤ੍ਤਂ ਤਂ ਮੇ ਸਬ੍ਬਂ, ਲਦ੍ਧਂ વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਮ੍ਹਿ વਿਧੂਤਲਤੋ’’ਤਿ॥

    Cittaṃ taṃ me sabbaṃ, laddhaṃ vimuttacittamhi vidhūtalato’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੯੮.

    98.

    ‘‘ਸਾਮਾਕਪਤ੍ਥੋਦਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਹਿ, ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਮ੍ਹਿ ਅਦਾਸਿ ਦਕ੍ਖਿਣਂ।

    ‘‘Sāmākapatthodanamattameva hi, paccekabuddhamhi adāsi dakkhiṇaṃ.

    વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇ ਅਖਿਲੇ ਅਨਾਸવੇ, ਅਰਣવਿਹਾਰਿਮ੍ਹਿ ਅਸਙ੍ਗਮਾਨਸੇ॥

    Vimuttacitte akhile anāsave, araṇavihārimhi asaṅgamānase.

    ‘‘ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਓਕਪ੍ਪਯਿ ਧਮ੍ਮਮੁਤ੍ਤਮਂ, ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਪਣਿਧੇਸਿਂ ਮਾਨਸਂ।

    ‘‘Tasmiñca okappayi dhammamuttamaṃ, tasmiñca dhamme paṇidhesiṃ mānasaṃ;

    ਏવਂ વਿਹਾਰੀਹਿ ਮੇ ਸਙ੍ਗਮੋ ਸਿਯਾ, ਭવੇ ਕੁਦਾਸੁਪਿ ਚ ਮਾ ਅਪੇਕ੍ਖવਾ॥

    Evaṃ vihārīhi me saṅgamo siyā, bhave kudāsupi ca mā apekkhavā.

    ‘‘ਤਸ੍ਸੇવ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕਤੋ ਅਹਂ, ਸਹਸ੍ਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਕੁਰੁਸੂਪਪਜ੍ਜਥ 97

    ‘‘Tasseva kammassa vipākato ahaṃ, sahassakkhattuṃ kurusūpapajjatha 98;

    ਦੀਘਾਯੁਕੇਸੁ ਅਮਮੇਸੁ ਪਾਣਿਸੁ, વਿਸੇਸਗਾਮੀਸੁ ਅਹੀਨਗਾਮਿਸੁ॥

    Dīghāyukesu amamesu pāṇisu, visesagāmīsu ahīnagāmisu.

    ‘‘ਤਸ੍ਸੇવ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕਤੋ ਅਹਂ, ਸਹਸ੍ਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਤਿਦਸੋਪਪਜ੍ਜਥ।

    ‘‘Tasseva kammassa vipākato ahaṃ, sahassakkhattuṃ tidasopapajjatha;

    વਿਚਿਤ੍ਰਮਾਲਾਭਰਣਾਨੁਲੇਪਿਸੁ, વਿਸਿਟ੍ਠਕਾਯੂਪਗਤੋ ਯਸਸ੍ਸਿਸੁ॥

    Vicitramālābharaṇānulepisu, visiṭṭhakāyūpagato yasassisu.

    ‘‘ਤਸ੍ਸੇવ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕਤੋ ਅਹਂ, વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਅਖਿਲੋ ਅਨਾਸવੋ।

    ‘‘Tasseva kammassa vipākato ahaṃ, vimuttacitto akhilo anāsavo;

    ਇਮੇਹਿ ਮੇ ਅਨ੍ਤਿਮਦੇਹਧਾਰਿਭਿ, ਸਮਾਗਮੋ ਆਸਿਹਿ ਤਾਹਿ ਤਾਸਿਹਿ॥

    Imehi me antimadehadhāribhi, samāgamo āsihi tāhi tāsihi.

    ‘‘ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਖ੍વਿਮਂ ਅવਚ ਤਥਾਗਤੋ ਜਿਨੋ, ਸਮਿਜ੍ਝਤੇ ਸੀਲવਤੋ ਯਦਿਚ੍ਛਤਿ।

    ‘‘Paccakkhaṃ khvimaṃ avaca tathāgato jino, samijjhate sīlavato yadicchati;

    ਯਥਾ ਯਥਾ ਮੇ ਮਨਸਾ વਿਚਿਨ੍ਤਿਤਂ, ਤਥਾ ਸਮਿਦ੍ਧਂ ਅਯਮਨ੍ਤਿਮੋ ਭવੋ’’ਤਿ॥

    Yathā yathā me manasā vicintitaṃ, tathā samiddhaṃ ayamantimo bhavo’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਏਕਤਿਂਸਮ੍ਹਿ ਕਪ੍ਪਮ੍ਹਿ ਜਿਨੋ ਅਨੇਜੋ, ਅਨਨ੍ਤਦਸ੍ਸੀ ਭਗવਾ ਸਿਖੀਤਿ।

    ‘‘Ekatiṃsamhi kappamhi jino anejo, anantadassī bhagavā sikhīti;

    ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਰਾਜਾ ਭਾਤਾ ਸਿਖਿਦ੍ਧੇ 99, ਬੁਦ੍ਧੇ ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਚ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ॥

    Tassāpi rājā bhātā sikhiddhe 100, buddhe ca dhamme ca abhippasanno.

    ‘‘ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਲੋਕવਿਨਾਯਕਮ੍ਹਿ, ਥੂਪਂ ਸਕਾਸਿ વਿਪੁਲਂ ਮਹਨ੍ਤਂ।

    ‘‘Parinibbute lokavināyakamhi, thūpaṃ sakāsi vipulaṃ mahantaṃ;

    ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਗਾવੁਤਿਕਂ ਮਹੇਸਿਨੋ, ਦੇવਾਤਿਦੇવਸ੍ਸ ਨਰੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸ॥

    Samantato gāvutikaṃ mahesino, devātidevassa naruttamassa.

    ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਨੁਸ੍ਸੋ ਬਲਿਮਾਭਿਹਾਰੀ, ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਜਾਤਿਸੁਮਨਂ ਪਹਟ੍ਠੋ।

    ‘‘Tasmiṃ manusso balimābhihārī, paggayha jātisumanaṃ pahaṭṭho;

    વਾਤੇਨ ਪੁਪ੍ਫਂ ਪਤਿਤਸ੍ਸ ਏਕਂ, ਤਾਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾਨ ਤਸ੍ਸੇવ ਦਾਸਿ॥

    Vātena pupphaṃ patitassa ekaṃ, tāhaṃ gahetvāna tasseva dāsi.

    ‘‘ਸੋ ਮਂ ਅવੋਚਾਭਿਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ, ਤੁਯ੍ਹਮੇવ ਏਤਂ ਪੁਪ੍ਫਂ ਦਦਾਮਿ।

    ‘‘So maṃ avocābhipasannacitto, tuyhameva etaṃ pupphaṃ dadāmi;

    ਤਾਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਭਿਰੋਪਯੇਸਿਂ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਬੁਦ੍ਧਮਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋ॥

    Tāhaṃ gahetvā abhiropayesiṃ, punappunaṃ buddhamanussaranto.

    ‘‘ਅਜ੍ਜ ਤਿਂਸਂ ਤਤੋ ਕਪ੍ਪਾ, ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ।

    ‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;

    વਿਨਿਪਾਤਞ੍ਚ ਨ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਥੂਪਪੂਜਾਯਿਦਂ ਫਲ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Vinipātañca na gacchāmi, thūpapūjāyidaṃ phala’’nti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਕਪਿਲਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ, ਸੁવਿਭਤ੍ਤਂ ਮਹਾਪਥਂ।

    ‘‘Kapilaṃ nāma nagaraṃ, suvibhattaṃ mahāpathaṃ;

    ਆਕਿਣ੍ਣਮਿਦ੍ਧਂ ਫੀਤਞ੍ਚ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਿਨੋ॥

    Ākiṇṇamiddhaṃ phītañca, brahmadattassa rājino.

    ‘‘ਕੁਮ੍ਮਾਸਂ વਿਕ੍ਕਿਣਿਂ ਤਤ੍ਥ, ਪਞ੍ਚਾਲਾਨਂ ਪੁਰੁਤ੍ਤਮੇ।

    ‘‘Kummāsaṃ vikkiṇiṃ tattha, pañcālānaṃ puruttame;

    ਸੋਹਂ ਅਦ੍ਦਸਿਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਉਪਰਿਟ੍ਠਂ ਯਸਸ੍ਸਿਨਂ॥

    Sohaṃ addasiṃ sambuddhaṃ, upariṭṭhaṃ yasassinaṃ.

    ‘‘ਹਟ੍ਠੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ, ਨਿਮਨ੍ਤੇਸਿਂ ਨਰੁਤ੍ਤਮਂ।

    ‘‘Haṭṭho cittaṃ pasādetvā, nimantesiṃ naruttamaṃ;

    ਅਰਿਟ੍ਠਂ ਧੁવਭਤ੍ਤੇਨ, ਯਂ ਮੇ ਗੇਹਮ੍ਹਿ વਿਜ੍ਜਥ॥

    Ariṭṭhaṃ dhuvabhattena, yaṃ me gehamhi vijjatha.

    ‘‘ਤਤੋ ਚ ਕਤ੍ਤਿਕੋ ਪੁਣ੍ਣੋ 101, ਪੁਣ੍ਣਮਾਸੀ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ।

    ‘‘Tato ca kattiko puṇṇo 102, puṇṇamāsī upaṭṭhitā;

    ਨવਂ ਦੁਸ੍ਸਯੁਗਂ ਗਯ੍ਹ, ਅਰਿਟ੍ਠਸ੍ਸੋਪਨਾਮਯਿਂ॥

    Navaṃ dussayugaṃ gayha, ariṭṭhassopanāmayiṃ.

    ‘‘ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾਨ, ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿ ਨਰੁਤ੍ਤਮੋ।

    ‘‘Pasannacittaṃ ñatvāna, paṭiggaṇhi naruttamo;

    ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਕਾਰੁਣਿਕੋ, ਤਣ੍ਹਾਨਿਘਾਤਕੋ ਮੁਨਿ॥

    Anukampako kāruṇiko, taṇhānighātako muni.

    ‘‘ਤਾਹਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਤ੍વਾਨ, ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਬੁਦ੍ਧવਣ੍ਣਿਤਂ।

    ‘‘Tāhaṃ kammaṃ karitvāna, kalyāṇaṃ buddhavaṇṇitaṃ;

    ਦੇવੇ ਚੇવ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਚ, ਸਨ੍ਧਾવਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚੁਤੋ॥

    Deve ceva manusse ca, sandhāvitvā tato cuto.

    ‘‘ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਨਗਰੇ, ਸੇਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋ।

    ‘‘Bārāṇasiyaṃ nagare, seṭṭhissa ekaputtako;

    ਅਡ੍ਢੇ ਕੁਲਸ੍ਮਿਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਂ, ਪਾਣੇਹਿ ਚ ਪਿਯਤਰੋ॥

    Aḍḍhe kulasmiṃ uppajjiṃ, pāṇehi ca piyataro.

    ‘‘ਤਤੋ ਚ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਦੇવਪੁਤ੍ਤੇਨ ਚੋਦਿਤੋ।

    ‘‘Tato ca viññutaṃ patto, devaputtena codito;

    ਪਾਸਾਦਾ ਓਰੂਹਿਤ੍વਾਨ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਮੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂ॥

    Pāsādā orūhitvāna, sambuddhamupasaṅkamiṃ.

    ‘‘ਸੋ ਮੇ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸਯਿ, ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਗੋਤਮੋ।

    ‘‘So me dhammamadesayi, anukampāya gotamo;

    ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਪ੍ਪਾਦਂ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਅਤਿਕ੍ਕਮਂ॥

    Dukkhaṃ dukkhasamuppādaṃ, dukkhassa ca atikkamaṃ.

    ‘‘ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ, ਦੁਕ੍ਖੂਪਸਮਗਾਮਿਨਂ।

    ‘‘Ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, dukkhūpasamagāminaṃ;

    ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ, ਮੁਨਿ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸਯਿ॥

    Cattāri ariyasaccāni, muni dhammamadesayi.

    ‘‘ਤਸ੍ਸਾਹਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ, વਿਹਰਿਂ ਸਾਸਨੇ ਰਤੋ।

    ‘‘Tassāhaṃ vacanaṃ sutvā, vihariṃ sāsane rato;

    ਸਮਥਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਾਹਂ, ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਮਤਨ੍ਦਿਤੋ॥

    Samathaṃ paṭivijjhāhaṃ, rattindivamatandito.

    ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ, ਯੇ ਮੇ વਿਜ੍ਜਿਂਸੁ 103 ਆਸવਾ।

    ‘‘Ajjhattañca bahiddhā ca, ye me vijjiṃsu 104 āsavā;

    ਸਬ੍ਬੇ ਆਸੁਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ, ਨ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਰੇ ਪੁਨ॥

    Sabbe āsuṃ samucchinnā, na ca uppajjare puna.

    ‘‘ਪਰਿਯਨ੍ਤਕਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਚਰਿਮੋਯਂ ਸਮੁਸ੍ਸਯੋ।

    ‘‘Pariyantakataṃ dukkhaṃ, carimoyaṃ samussayo;

    ਜਾਤਿਮਰਣਸਂਸਾਰੋ, ਨਤ੍ਥਿਦਾਨਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ’’ਤਿ॥

    Jātimaraṇasaṃsāro, natthidāni punabbhavo’’ti.

    ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੯੯. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ?

    99. Tattha katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਸਬ੍ਬਧਿ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ, ਅਯਂ ਅਹਸ੍ਮੀਤਿ 105 ਅਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ।

    ‘‘Uddhaṃ adho sabbadhi vippamutto, ayaṃ ahasmīti 106 anānupassī;

    ਏવਂ વਿਮੁਤ੍ਤੋ ਉਦਤਾਰਿ ਓਘਂ, ਅਤਿਣ੍ਣਪੁਬ੍ਬਂ ਅਪੁਨਬ੍ਭવਾਯਾ’’ਤਿ॥

    Evaṃ vimutto udatāri oghaṃ, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāyā’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਸੀਲવਤੋ , ਆਨਨ੍ਦ, ਨ ਚੇਤਨਾ 107 ਕਰਣੀਯਾ ‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਮੇ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਜਾਯੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਏਸਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਂ ਸੀਲવਤੋ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਜਾਯੇਯ੍ਯ। ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਨਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨ ਚੇਤਨਾ ਕਰਣੀਯਾ ‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਮੇ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਜਾਯੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਏਸਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਂ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਨੋ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਜਾਯੇਯ੍ਯ। ਪਮੁਦਿਤੇਨ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨ ਚੇਤਨਾ ਕਰਣੀਯਾ ‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਮੇ ਪੀਤਿ ਜਾਯੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਏਸਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਂ ਪਮੁਦਿਤਸ੍ਸ ਪੀਤਿ ਜਾਯੇਯ੍ਯ। ਪੀਤਿਮਨਸ੍ਸ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨ ਚੇਤਨਾ ਕਰਣੀਯਾ ‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਮੇ ਕਾਯੋ ਪਸ੍ਸਮ੍ਭੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਏਸਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਂ ਪੀਤਿਮਨਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਪਸ੍ਸਮ੍ਭੇਯ੍ਯ। ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਕਾਯਸ੍ਸ ਆਨਨ੍ਦ, ਨ ਚੇਤਨਾ ਕਰਣੀਯਾ ‘ਕਿਨ੍ਤਾਹਂ ਸੁਖਂ વੇਦਿਯੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਏਸਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਂ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਕਾਯੋ ਸੁਖਂ વੇਦਿਯੇਯ੍ਯ। ਸੁਖਿਨੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਨ ਚੇਤਨਾ ਕਰਣੀਯਾ ‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਮੇ ਸਮਾਧਿ ਜਾਯੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਏਸਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਂ ਸੁਖਿਨੋ ਸਮਾਧਿ ਜਾਯੇਯ੍ਯ। ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ ਆਨਨ੍ਦ, ਨ ਚੇਤਨਾ ਕਰਣੀਯਾ ‘ਕਿਨ੍ਤਾਹਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਏਸਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਂ ਸਮਾਹਿਤੋ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨੇਯ੍ਯ। ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਤਾ , ਆਨਨ੍ਦ, ਨ ਚੇਤਨਾ ਕਰਣੀਯਾ ‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਮੇ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾ ਜਾਯੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਏਸਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ। ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨ੍ਤੇਨ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨ ਚੇਤਨਾ ਕਰਣੀਯਾ ‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਮੇ વਿਰਾਗੋ ਜਾਯੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਏਸਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਂ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ વਿਰਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। વਿਰਜ੍ਜਨ੍ਤੇਨ ਆਨਨ੍ਦ ਨ ਚੇਤਨਾ ਕਰਣੀਯਾ ‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਮੇ વਿਮੁਤ੍ਤਿ ਜਾਯੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਏਸਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਂ વਿਰਜ੍ਜਨ੍ਤੋ વਿਮੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯ। વਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨ ਚੇਤਨਾ ਕਰਣੀਯਾ ‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਮੇ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਏਸਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਂ વਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।

    ‘‘Sīlavato , ānanda, na cetanā 108 karaṇīyā ‘kinti me avippaṭisāro jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ sīlavato avippaṭisāro jāyeyya. Avippaṭisārinā, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me pāmojjaṃ jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ avippaṭisārino pāmojjaṃ jāyeyya. Pamuditena, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me pīti jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ pamuditassa pīti jāyeyya. Pītimanassa, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me kāyo passambheyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ pītimanassa kāyo passambheyya. Passaddhakāyassa ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kintāhaṃ sukhaṃ vediyeyya’nti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ passaddhakāyo sukhaṃ vediyeyya. Sukhino ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me samādhi jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ sukhino samādhi jāyeyya. Samāhitassa ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kintāhaṃ yathābhūtaṃ pajāneyya’nti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ samāhito yathābhūtaṃ pajāneyya. Yathābhūtaṃ pajānatā , ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me nibbidā jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ yathābhūtaṃ pajānanto nibbindeyya. Nibbindantena, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me virāgo jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ nibbindanto virajjeyya. Virajjantena ānanda na cetanā karaṇīyā ‘kinti me vimutti jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ virajjanto vimucceyya. Vimuttena, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me vimuttiñāṇadassanaṃ uppajjeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ vimuttassa vimuttiñāṇadassanaṃ uppajjeyyā’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੧੦੦.

    100.

    ‘‘ਯਦਾ ਹવੇ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਾ, ਆਤਾਪਿਨੋ ਝਾਯਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ।

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā, ātāpino jhāyato brāhmaṇassa.

    ਅਥਸ੍ਸ ਕਙ੍ਖਾ વਪਯਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਾ, ਯਤੋ ਪਜਾਨਾਤਿ ਸਹੇਤੁਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Athassa kaṅkhā vapayanti sabbā, yato pajānāti sahetudhamma’’nti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਯਦਾ ਹવੇ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਾ, ਆਤਾਪਿਨੋ ਝਾਯਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ।

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā, ātāpino jhāyato brāhmaṇassa;

    ਅਥਸ੍ਸ ਕਙ੍ਖਾ વਪਯਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਾ, ਯਤੋ ਖਯਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਅવੇਦੀ’’ਤਿ॥

    Athassa kaṅkhā vapayanti sabbā, yato khayaṃ paccayānaṃ avedī’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਕਿਂਨੁ 109 ਕੁਜ੍ਝਸਿ ਮਾ ਕੁਜ੍ਝਿ, ਅਕ੍ਕੋਧੋ ਤਿਸ੍ਸ ਤੇ વਰਂ।

    ‘‘Kiṃnu 110 kujjhasi mā kujjhi, akkodho tissa te varaṃ;

    ਕੋਧਮਾਨਮਕ੍ਖવਿਨਯਤ੍ਥਂ ਹਿ, ਤਿਸ੍ਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ વੁਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥

    Kodhamānamakkhavinayatthaṃ hi, tissa brahmacariyaṃ vussatī’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਕਦਾਹਂ ਨਨ੍ਦਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਂ, ਆਰਞ੍ਞਂ 111 ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਂ।

    ‘‘Kadāhaṃ nandaṃ passeyyaṃ, āraññaṃ 112 paṃsukūlikaṃ;

    ਅਞ੍ਞਾਤੁਞ੍ਛੇਨ ਯਾਪੇਨ੍ਤਂ, ਕਾਮੇਸੁ ਅਨਪੇਕ੍ਖਿਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Aññātuñchena yāpentaṃ, kāmesu anapekkhina’’nti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਕਿਂਸੁ ਛੇਤ੍વਾ ਸੁਖਂ ਸੇਤਿ, ਕਿਂਸੁ ਛੇਤ੍વਾ ਨ ਸੋਚਤਿ।

    ‘‘Kiṃsu chetvā sukhaṃ seti, kiṃsu chetvā na socati;

    ਕਿਸ੍ਸਸ੍ਸੁ 113 ਏਕਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, વਧਂ ਰੋਚੇਸਿ ਗੋਤਮਾਤਿ॥

    Kissassu 114 ekadhammassa, vadhaṃ rocesi gotamāti.

    ‘‘ਕੋਧਂ ਛੇਤ੍વਾ ਸੁਖਂ ਸੇਤਿ, ਕੋਧਂ ਛੇਤ੍વਾ ਨ ਸੋਚਤਿ।

    ‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti, kodhaṃ chetvā na socati;

    ਕੋਧਸ੍ਸ વਿਸਮੂਲਸ੍ਸ, ਮਧੁਰਗ੍ਗਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ।

    Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa brāhmaṇa;

    વਧਂ ਅਰਿਯਾ ਪਸਂਸਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਹਿ ਛੇਤ੍વਾ ਨ ਸੋਚਤੀ’’ਤਿ॥

    Vadhaṃ ariyā pasaṃsanti, taṃ hi chetvā na socatī’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਕਿਂਸੁ ਹਨੇ ਉਪ੍ਪਤਿਤਂ, ਕਿਂਸੁ ਜਾਤਂ વਿਨੋਦਯੇ।

    ‘‘Kiṃsu hane uppatitaṃ, kiṃsu jātaṃ vinodaye;

    ਕਿਞ੍ਚਸ੍ਸੁ ਪਜਹੇ ਧੀਰੋ, ਕਿਸ੍ਸਾਭਿਸਮਯੋ ਸੁਖੋ॥

    Kiñcassu pajahe dhīro, kissābhisamayo sukho.

    ‘‘ਕੋਧਂ ਹਨੇ ਉਪ੍ਪਤਿਤਂ, ਰਾਗਂ ਜਾਤਂ વਿਨੋਦਯੇ।

    ‘‘Kodhaṃ hane uppatitaṃ, rāgaṃ jātaṃ vinodaye;

    ਅવਿਜ੍ਜਂ ਪਜਹੇ ਧੀਰੋ, ਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮਯੋ ਸੁਖੋ’’ਤਿ॥

    Avijjaṃ pajahe dhīro, saccābhisamayo sukho’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੧੦੧.

    101.

    ‘‘ਸਤ੍ਤਿਯਾ વਿਯ ਓਮਟ੍ਠੋ, ਡਯ੍ਹਮਾਨੋવ 115 ਮਤ੍ਥਕੇ।

    ‘‘Sattiyā viya omaṭṭho, ḍayhamānova 116 matthake.

    ਕਾਮਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨਾਯ, ਸਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ॥

    Kāmarāgappahānāya, sato bhikkhu paribbaje.

    ‘‘ਸਤ੍ਤਿਯਾ વਿਯ ਓਮਟ੍ਠੋ, ਡਯ੍ਹਮਾਨੋવ ਮਤ੍ਥਕੇ।

    ‘‘Sattiyā viya omaṭṭho, ḍayhamānova matthake;

    ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਹਾਨਾਯ, ਸਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿ॥

    Sakkāyadiṭṭhippahānāya, sato bhikkhu paribbaje’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਖਯਨ੍ਤਾ ਨਿਚਯਾ, ਪਤਨਨ੍ਤਾ ਸਮੁਸ੍ਸਯਾ।

    ‘‘Sabbe khayantā nicayā, patanantā samussayā;

    ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਮਰਣਮਾਗਮ੍ਮ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਜੀવਿਤਮਦ੍ਧੁવਂ।

    Sabbesaṃ maraṇamāgamma, sabbesaṃ jīvitamaddhuvaṃ;

    ਏਤਂ ਭਯਂ ਮਰਣੇ 117 ਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ, ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਯਿਰਾਥ ਸੁਖਾવਹਾਨਿ॥

    Etaṃ bhayaṃ maraṇe 118 pekkhamāno, puññāni kayirātha sukhāvahāni.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਖਯਨ੍ਤਾ ਨਿਚਯਾ, ਪਤਨਨ੍ਤਾ ਸਮੁਸ੍ਸਯਾ।

    ‘‘Sabbe khayantā nicayā, patanantā samussayā;

    ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਮਰਣਮਾਗਮ੍ਮ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਜੀવਿਤਮਦ੍ਧੁવਂ।

    Sabbesaṃ maraṇamāgamma, sabbesaṃ jīvitamaddhuvaṃ;

    ਏਤਂ ਭਯਂ ਮਰਣੇ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ, ਲੋਕਾਮਿਸਂ ਪਜਹੇ ਸਨ੍ਤਿਪੇਕ੍ਖੋ’’ਤਿ॥

    Etaṃ bhayaṃ maraṇe pekkhamāno, lokāmisaṃ pajahe santipekkho’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਸੁਖਂ ਸਯਨ੍ਤਿ ਮੁਨਯੋ, ਨ ਤੇ ਸੋਚਨ੍ਤਿ ਮਾવਿਧ।

    ‘‘Sukhaṃ sayanti munayo, na te socanti māvidha;

    ਯੇਸਂ ਝਾਨਰਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਪਞ੍ਞવਾ ਸੁਸਮਾਹਿਤੋ।

    Yesaṃ jhānarataṃ cittaṃ, paññavā susamāhito;

    ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤੋ, ਓਘਂ ਤਰਤਿ ਦੁਤ੍ਤਰਂ॥

    Āraddhavīriyo pahitatto, oghaṃ tarati duttaraṃ.

    ‘‘વਿਰਤੋ ਕਾਮਸਞ੍ਞਾਯ, ਸਬ੍ਬਸਂਯੋਜਨਾਤੀਤੋ 119

    ‘‘Virato kāmasaññāya, sabbasaṃyojanātīto 120;

    ਨਨ੍ਦਿਭવਪਰਿਕ੍ਖੀਣੋ 121, ਸੋ ਗਮ੍ਭੀਰੇ ਨ ਸੀਦਤੀ’’ਤਿ॥

    Nandibhavaparikkhīṇo 122, so gambhīre na sīdatī’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਸਦ੍ਦਹਾਨੋ ਅਰਹਤਂ, ਧਮ੍ਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਤ੍ਤਿਯਾ।

    ‘‘Saddahāno arahataṃ, dhammaṃ nibbānapattiyā;

    ਸੁਸ੍ਸੂਸਂ ਲਭਤੇ ਪਞ੍ਞਂ, ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ વਿਚਕ੍ਖਣੋ॥

    Sussūsaṃ labhate paññaṃ, appamatto vicakkhaṇo.

    ਪਤਿਰੂਪਕਾਰੀ ਧੁਰવਾ, ਉਟ੍ਠਾਤਾ વਿਨ੍ਦਤੇ ਧਨਂ।

    Patirūpakārī dhuravā, uṭṭhātā vindate dhanaṃ;

    ਸਚ੍ਚੇਨ ਕਿਤ੍ਤਿਂ ਪਪ੍ਪੋਤਿ, ਦਦਂ ਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਗਨ੍ਥਤਿ।

    Saccena kittiṃ pappoti, dadaṃ mittāni ganthati;

    ਅਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ ਪਰਂ ਲੋਕਂ, ਏવਂ 123 ਪੇਚ੍ਚ ਨ ਸੋਚਤੀ’’ਤਿ॥

    Asmā lokā paraṃ lokaṃ, evaṃ 124 pecca na socatī’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਥਪਹੀਨਸ੍ਸ, વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਸਤੋ।

    ‘‘Sabbaganthapahīnassa, vippamuttassa te sato;

    ਸਮਣਸ੍ਸ ਨ ਤਂ ਸਾਧੁ, ਯਦਞ੍ਞਮਨੁਸਾਸਸੀਤਿ॥

    Samaṇassa na taṃ sādhu, yadaññamanusāsasīti.

    ‘‘ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ વਣ੍ਣੇਨ, ਸਂવਾਸੋ ਸਕ੍ਕ ਜਾਯਤਿ।

    ‘‘Yena kenaci vaṇṇena, saṃvāso sakka jāyati;

    ਨ ਤਂ ਅਰਹਤਿ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ, ਮਨਸਾ ਅਨੁਕਮ੍ਪਿਤੁਂ 125

    Na taṃ arahati sappañño, manasā anukampituṃ 126.

    ‘‘ਮਨਸਾ ਚੇ ਪਸਨ੍ਨੇਨ, ਯਦਞ੍ਞਮਨੁਸਾਸਤਿ।

    ‘‘Manasā ce pasannena, yadaññamanusāsati;

    ਨ ਤੇਨ ਹੋਤਿ ਸਂਯੁਤ੍ਤੋ, ਯਾਨੁਕਮ੍ਪਾ ਅਨੁਦ੍ਦਯਾ’’ਤਿ॥

    Na tena hoti saṃyutto, yānukampā anuddayā’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੧੦੨.

    102.

    ‘‘ਰਾਗੋ ਚ ਦੋਸੋ ਚ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾ, ਅਰਤੀ ਰਤੀ 127 ਲੋਮਹਂਸੋ ਕੁਤੋਜਾ।

    ‘‘Rāgo ca doso ca kutonidānā, aratī ratī 128 lomahaṃso kutojā.

    ਕੁਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਯ ਮਨੋવਿਤਕ੍ਕਾ, ਕੁਮਾਰਕਾ ਧਙ੍ਕਮਿવੋਸ੍ਸਜਨ੍ਤਿ॥

    Kuto samuṭṭhāya manovitakkā, kumārakā dhaṅkamivossajanti.

    ‘‘ਰਾਗੋ ਚ ਦੋਸੋ ਚ ਇਤੋਨਿਦਾਨਾ, ਅਰਤੀ ਰਤੀ ਲੋਮਹਂਸੋ ਇਤੋਜਾ।

    ‘‘Rāgo ca doso ca itonidānā, aratī ratī lomahaṃso itojā;

    ਇਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਯ ਮਨੋવਿਤਕ੍ਕਾ, ਕੁਮਾਰਕਾ ਧਙ੍ਕਮਿવੋਸ੍ਸਜਨ੍ਤਿ॥

    Ito samuṭṭhāya manovitakkā, kumārakā dhaṅkamivossajanti.

    ‘‘ਸ੍ਨੇਹਜਾ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਭੂਤਾ, ਨਿਗ੍ਰੋਧਸ੍ਸੇવ ਖਨ੍ਧਜਾ।

    ‘‘Snehajā attasambhūtā, nigrodhasseva khandhajā;

    ਪੁਥੁ વਿਸਤ੍ਤਾ ਕਾਮੇਸੁ, ਮਾਲੁવਾવ વਿਤਤਾ વਨੇ॥

    Puthu visattā kāmesu, māluvāva vitatā vane.

    ‘‘ਯੇ ਨਂ ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ ਯਤੋਨਿਦਾਨਂ, ਤੇ ਨਂ વਿਨੋਦੇਨ੍ਤਿ ਸੁਣੋਹਿ ਯਕ੍ਖ।

    ‘‘Ye naṃ pajānanti yatonidānaṃ, te naṃ vinodenti suṇohi yakkha;

    ਤੇ ਦੁਤ੍ਤਰਂ ਓਘਮਿਮਂ ਤਰਨ੍ਤਿ, ਅਤਿਣ੍ਣਪੁਬ੍ਬਂ ਅਪੁਨਬ੍ਭવਾਯਾ’’ਤਿ॥

    Te duttaraṃ oghamimaṃ taranti, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāyā’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਭਗવਾ ਸੁਦੁਕ੍ਕਰਂ ਭਗવਾ’’ਤਿ।

    ‘‘Dukkaraṃ bhagavā sudukkaraṃ bhagavā’’ti;

    ‘‘ਦੁਕ੍ਕਰਂ વਾਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, [ਕਾਮਦਾਤਿ ਭਗવਾ]

    ‘‘Dukkaraṃ vāpi karonti, [kāmadāti bhagavā]

    ਸੇਕ੍ਖਾ ਸੀਲਸਮਾਹਿਤਾ।

    Sekkhā sīlasamāhitā;

    ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨਗਾਰਿਯੁਪੇਤਸ੍ਸ, ਤੁਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ ਸੁਖਾવਹਾ’’ਤਿ॥

    Ṭhitattā anagāriyupetassa, tuṭṭhi hoti sukhāvahā’’ti.

    ‘‘ਦੁਲ੍ਲਭਾ 129 ਭਗવਾ ਯਦਿਦਂ ਤੁਟ੍ਠੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Dullabhā 130 bhagavā yadidaṃ tuṭṭhī’’ti;

    ‘‘ਦੁਲ੍ਲਭਂ વਾਪਿ ਲਭਨ੍ਤਿ, [ਕਾਮਦਾਤਿ ਭਗવਾ]

    ‘‘Dullabhaṃ vāpi labhanti, [kāmadāti bhagavā]

    ਚਿਤ੍ਤવੂਪਸਮੇ ਰਤਾ।

    Cittavūpasame ratā;

    ਯੇਸਂ ਦਿવਾ ਚ ਰਤ੍ਤੋ ਚ, ਭਾવਨਾਯ ਰਤੋ ਮਨੋ’’ਤਿ॥

    Yesaṃ divā ca ratto ca, bhāvanāya rato mano’’ti.

    ‘‘ਦੁਸ੍ਸਮਾਦਹਂ ਭਗવਾ ਯਦਿਦਂ ਚਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Dussamādahaṃ bhagavā yadidaṃ citta’’nti;

    ‘‘ਦੁਸ੍ਸਮਾਦਹਂ વਾਪਿ ਸਮਾਦਹਨ੍ਤਿ, [ਕਾਮਦਾਤਿ ਭਗવਾ]

    ‘‘Dussamādahaṃ vāpi samādahanti, [kāmadāti bhagavā]

    ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੂਪਸਮੇ ਰਤਾ।

    Indriyūpasame ratā;

    ਤੇ ਛੇਤ੍વਾ ਮਚ੍ਚੁਨੋ ਜਾਲਂ, ਅਰਿਯਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਕਾਮਦਾ’’ਤਿ॥

    Te chetvā maccuno jālaṃ, ariyā gacchanti kāmadā’’ti.

    ‘‘ਦੁਗ੍ਗਮੋ ਭਗવਾ વਿਸਮੋ ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ।

    ‘‘Duggamo bhagavā visamo maggo’’ti;

    ‘‘ਦੁਗ੍ਗਮੇ વਿਸਮੇ વਾਪਿ, ਅਰਿਯਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਕਾਮਦ 131

    ‘‘Duggame visame vāpi, ariyā gacchanti kāmada 132;

    ਅਨਰਿਯਾ વਿਸਮੇ ਮਗ੍ਗੇ, ਪਪਤਨ੍ਤਿ ਅવਂਸਿਰਾ।

    Anariyā visame magge, papatanti avaṃsirā;

    ਅਰਿਯਾਨਂ ਸਮੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਅਰਿਯਾ ਹਿ વਿਸਮੇ ਸਮਾ’’ਤਿ॥

    Ariyānaṃ samo maggo, ariyā hi visame samā’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੧੦੩.

    103.

    ‘‘ਇਦਂ ਹਿ 133 ਤਂ ਜੇਤવਨਂ, ਇਸਿਸਙ੍ਘਨਿਸੇવਿਤਂ।

    ‘‘Idaṃ hi 134 taṃ jetavanaṃ, isisaṅghanisevitaṃ.

    ਆવੁਤ੍ਥਂ ਧਮ੍ਮਰਾਜੇਨ, ਪੀਤਿਸਞ੍ਜਨਨਂ ਮਮ॥

    Āvutthaṃ dhammarājena, pītisañjananaṃ mama.

    ‘‘ਕਮ੍ਮਂ વਿਜ੍ਜਾ ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਚ, ਸੀਲਂ ਜੀવਿਤਮੁਤ੍ਤਮਂ।

    ‘‘Kammaṃ vijjā ca dhammo ca, sīlaṃ jīvitamuttamaṃ;

    ਏਤੇਨ ਮਚ੍ਚਾ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਨ ਗੋਤ੍ਤੇਨ ਧਨੇਨ વਾ॥

    Etena maccā sujjhanti, na gottena dhanena vā.

    ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪੋਸੋ, ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਂ ਅਤ੍ਥਮਤ੍ਤਨੋ।

    ‘‘Tasmā hi paṇḍito poso, sampassaṃ atthamattano;

    ਯੋਨਿਸੋ વਿਚਿਨੇ ਧਮ੍ਮਂ, ਏવਂ ਤਤ੍ਥ વਿਸੁਜ੍ਝਤਿ॥

    Yoniso vicine dhammaṃ, evaṃ tattha visujjhati.

    ‘‘ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋવ ਪਞ੍ਞਾਯ, ਸੀਲੇਨ ਉਪਸਮੇਨ ਚ।

    ‘‘Sāriputtova paññāya, sīlena upasamena ca;

    ਯੋਪਿ ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਏਤਾવਪਰਮੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ॥

    Yopi pāraṅgato bhikkhu, etāvaparamo siyā’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਅਤੀਤਂ ਨਾਨ੍વਾਗਮੇਯ੍ਯ, ਨਪ੍ਪਟਿਕਙ੍ਖੇ ਅਨਾਗਤਂ।

    ‘‘Atītaṃ nānvāgameyya, nappaṭikaṅkhe anāgataṃ;

    ਯਦਤੀਤਂ ਪਹੀਨਂ 135 ਤਂ, ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਨਾਗਤਂ॥

    Yadatītaṃ pahīnaṃ 136 taṃ, appattañca anāgataṃ.

    ‘‘ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਚ ਯੋ ਧਮ੍ਮਂ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਿਪਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Paccuppannañca yo dhammaṃ, tattha tattha vipassati;

    ਅਸਂਹੀਰਂ ਅਸਂਕੁਪ੍ਪਂ, ਤਂ વਿਦ੍વਾ ਮਨੁਬ੍ਰੂਹਯੇ॥

    Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, taṃ vidvā manubrūhaye.

    ‘‘ਅਜ੍ਜੇવ ਕਿਚ੍ਚਮਾਤਪ੍ਪਂ 137, ਕੋ ਜਞ੍ਞਾ ਮਰਣਂ ਸੁવੇ।

    ‘‘Ajjeva kiccamātappaṃ 138, ko jaññā maraṇaṃ suve;

    ਨ ਹਿ ਨੋ ਸਙ੍ਗਰਂ ਤੇਨ, ਮਹਾਸੇਨੇਨ ਮਚ੍ਚੁਨਾ॥

    Na hi no saṅgaraṃ tena, mahāsenena maccunā.

    ‘‘ਏવਂ વਿਹਾਰਿਂ ਆਤਾਪਿਂ, ਅਹੋਰਤ੍ਤਮਤਨ੍ਦਿਤਂ।

    ‘‘Evaṃ vihāriṃ ātāpiṃ, ahorattamatanditaṃ;

    ਤਂ વੇ ‘‘ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤੋ’’ਤਿ, ਸਨ੍ਤੋ ਆਚਿਕ੍ਖਤੇ ਮੁਨੀ’’ਤਿ॥

    Taṃ ve ‘‘bhaddekaratto’’ti, santo ācikkhate munī’’ti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਧਮ੍ਮਾ ਸਤਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਧਮ੍ਮਾ ਕਾਯੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਧਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਾਯ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾ।

    ‘‘Cattārimāni , bhikkhave, sacchikātabbāni. Katamāni cattāri? Atthi, bhikkhave, dhammā cakkhunā paññāya ca sacchikātabbā, atthi dhammā satiyā paññāya ca sacchikātabbā, atthi dhammā kāyena paññāya ca sacchikātabbā, atthi dhammā paññāya veditabbā, paññāya ca sacchikātabbā.

    ‘‘ਕਤਮੇ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾ? ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕਂ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਂ।

    ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā cakkhunā paññāya ca sacchikātabbā? Dibbacakkhu suvisuddhaṃ atikkantamānusakaṃ cakkhunā paññāya ca sacchikātabbaṃ.

    ‘‘ਕਤਮੇ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਸਤਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾ? ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿ ਸਤਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾ।

    ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā satiyā paññāya ca sacchikātabbā? Pubbenivāsānussati satiyā paññāya ca sacchikātabbā.

    ‘‘ਕਤਮੇ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਕਾਯੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾ? ਇਦ੍ਧਿવਿਧਾ ਨਿਰੋਧਾ ਕਾਯੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾ।

    ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā kāyena paññāya ca sacchikātabbā? Iddhividhā nirodhā kāyena paññāya ca sacchikātabbā.

    ‘‘ਕਤਮੇ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਾਯ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਾ? ਆਸવਾਨਂ ਖਯੇ ਞਾਣਂ ਪਞ੍ਞਾਯ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā paññāya veditabbā, paññāya sacchikātabbā? Āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ paññāya veditabbaṃ, paññāya ca sacchikātabba’’nti.

    ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੧੦੪. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ?

    104. Tattha katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘ਯਸ੍ਸ ਸੇਲੂਪਮਂ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਠਿਤਂ ਨਾਨੁਪਕਮ੍ਪਤਿ।

    ‘‘Yassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampati;

    વਿਰਤ੍ਤਂ ਰਜਨੀਯੇਸੁ, ਕੋਪਨੇਯ੍ਯੇ ਨ ਕੁਪ੍ਪਤਿ।

    Virattaṃ rajanīyesu, kopaneyye na kuppati;

    ਯਸ੍ਸੇવਂ ਭਾવਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਕੁਤੋ ਨਂ 139 ਦੁਕ੍ਖਮੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥

    Yassevaṃ bhāvitaṃ cittaṃ, kuto naṃ 140 dukkhamessatī’’ti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਚ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚਾਰਿਕਾਦਸਮਂ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਂ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।

    Āyasmato ca sāriputtassa cārikādasamaṃ veyyākaraṇaṃ kātabbanti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਯੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਬਾਹਿਤਪਾਪਧਮ੍ਮੋ, ਨਿਹੁਂਹੁਙ੍ਕੋ 141 ਨਿਕ੍ਕਸਾવੋ ਯਤਤ੍ਤੋ।

    ‘‘Yo brāhmaṇo bāhitapāpadhammo, nihuṃhuṅko 142 nikkasāvo yatatto;

    વੇਦਨ੍ਤਗੂ વੂਸਿਤਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੋ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਸੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਾਦਂ વਦੇਯ੍ਯ।

    Vedantagū vūsitabrahmacariyo, dhammena so brahmavādaṃ vadeyya;

    ਯਸ੍ਸੁਸ੍ਸਦਾ ਨਤ੍ਥਿ ਕੁਹਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ’’ਤਿ॥

    Yassussadā natthi kuhiñci loke’’ti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਬਾਹਿਤ੍વਾ ਪਾਪਕੇ ਧਮ੍ਮੇ, ਯੇ ਚਰਨ੍ਤਿ ਸਦਾ ਸਤਾ।

    ‘‘Bāhitvā pāpake dhamme, ye caranti sadā satā;

    ਖੀਣਸਂਯੋਜਨਾ ਬੁਦ੍ਧਾ, ਤੇ વੇ ਲੋਕਸ੍ਮਿ 143 ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ’’ਤਿ॥

    Khīṇasaṃyojanā buddhā, te ve lokasmi 144 brāhmaṇā’’ti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਯਤ੍ਥ ਆਪੋ ਚ ਪਥવੀ, ਤੇਜੋ વਾਯੋ ਨ ਗਾਧਤਿ।

    ‘‘Yattha āpo ca pathavī, tejo vāyo na gādhati;

    ਨ ਤਤ੍ਥ ਸੁਕ੍ਕਾ ਜੋਤਨ੍ਤਿ, ਆਦਿਚ੍ਚੋ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤਿ।

    Na tattha sukkā jotanti, ādicco nappakāsati;

    ਨ ਤਤ੍ਥ ਚਨ੍ਦਿਮਾ ਭਾਤਿ, ਤਮੋ ਤਤ੍ਥ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ॥

    Na tattha candimā bhāti, tamo tattha na vijjati.

    ‘‘ਯਦਾ ਚ ਅਤ੍ਤਨਾવੇਦਿ 145, ਮੁਨਿ ਮੋਨੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ।

    ‘‘Yadā ca attanāvedi 146, muni monena brāhmaṇo;

    ਅਥ ਰੂਪਾ ਅਰੂਪਾ ਚ, ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾ ਪਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥

    Atha rūpā arūpā ca, sukhadukkhā pamuccatī’’ti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਯਦਾ ਸਕੇਸੁ 147 ਧਮ੍ਮੇਸੁ, ਪਾਰਗੂ ਹੋਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ।

    ‘‘Yadā sakesu 148 dhammesu, pāragū hoti brāhmaṇo;

    ਅਥ ਏਤਂ ਪਿਸਾਚਞ੍ਚ, ਪਕ੍ਕੁਲਞ੍ਚਾਤਿવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ॥

    Atha etaṃ pisācañca, pakkulañcātivattatī’’ti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਆਯਨ੍ਤਿਂ 149, ਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿਂ ਨ ਸੋਚਤਿ।

    ‘‘Nābhinandati āyantiṃ 150, pakkamantiṃ na socati;

    ਸਙ੍ਗਾ ਸਙ੍ਗਾਮਜਿਂ ਮੁਤ੍ਤਂ, ਤਮਹਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Saṅgā saṅgāmajiṃ muttaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਨ ਉਦਕੇਨ ਸੁਚੀ 151 ਹੋਤਿ, ਬਹ੍વੇਤ੍ਥ ਨ੍ਹਾਯਤੀ 152 ਜਨੋ।

    ‘‘Na udakena sucī 153 hoti, bahvettha nhāyatī 154 jano;

    ਯਮ੍ਹਿ ਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਚ, ਸੋ ਸੁਚੀ ਸੋ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ॥

    Yamhi saccañca dhammo ca, so sucī so ca brāhmaṇo’’ti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਯਦਾ ਹવੇ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਾ, ਆਤਾਪਿਨੋ ਝਾਯਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ।

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā, ātāpino jhāyato brāhmaṇassa;

    વਿਧੂਪਯਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਮਾਰਸੇਨਂ, ਸੂਰਿਯੋવ ਓਭਾਸਯਮਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Vidhūpayaṃ tiṭṭhati mārasenaṃ, sūriyova obhāsayamantalikkha’’nti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਸ੍ਸਥ ਇਰਿਯਮਾਨਂ, ਤੇવਿਜ੍ਜਪਤ੍ਤਂ ਅਪਹਾਨਧਮ੍ਮਂ।

    ‘‘Santindriyaṃ passatha iriyamānaṃ, tevijjapattaṃ apahānadhammaṃ;

    ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਯੋਗਾਨਿ ਉਪਾਤਿવਤ੍ਤੋ, ਅਕਿਞ੍ਚਨੋ ਇਰਿਯਤਿ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕੋ॥

    Sabbāni yogāni upātivatto, akiñcano iriyati paṃsukūliko.

    ‘‘ਤਂ ਦੇવਤਾ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਉਲ਼ਾਰਾ, ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਮਾਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ।

    ‘‘Taṃ devatā sambahulā uḷārā, brahmavimānaṃ upasaṅkamitvā;

    ਆਜਾਨਿਯਂ ਜਾਤਿਬਲਂ ਨਿਸੇਧਂ, ਨਿਧ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ॥

    Ājāniyaṃ jātibalaṃ nisedhaṃ, nidha namassanti pasannacittā.

    ‘‘ਨਮੋ ਤੇ ਪੁਰਿਸਾਜਞ੍ਞ, ਨਮੋ ਤੇ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮ।

    ‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;

    ਯਸ੍ਸ ਤੇ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮ, ਕਿਂ ਤ੍વਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯਸੀ’’ਤਿ॥

    Yassa te nābhijānāma, kiṃ tvaṃ nissāya jhāyasī’’ti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਸਹਾਯਾ વਤਿਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ, ਚਿਰਰਤ੍ਤਂ ਸਮੇਤਿਕਾ।

    ‘‘Sahāyā vatime bhikkhū, cirarattaṃ sametikā;

    ਸਮੇਤਿ ਨੇਸਂ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋ, ਧਮ੍ਮੇ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪવੇਦਿਤੇ’’॥

    Sameti nesaṃ saddhammo, dhamme buddhappavedite’’.

    ‘‘ਸੁવਿਨੀਤਾ ਕਪ੍ਪਿਨੇਨ, ਧਮ੍ਮੇ ਅਰਿਯਪ੍ਪવੇਦਿਤੇ।

    ‘‘Suvinītā kappinena, dhamme ariyappavedite;

    ਧਾਰੇਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਿਮਂ ਦੇਹਂ, ਜੇਤ੍વਾ ਮਾਰਂ ਸવਾਹਿਨਿ’’ਨ੍ਤਿ 155

    Dhārenti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhini’’nti 156.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਨਯਿਦਂ ਸਿਥਿਲਮਾਰਬ੍ਭ, ਨਯਿਦਂ ਅਪ੍ਪੇਨ ਥਾਮਸਾ।

    ‘‘Nayidaṃ sithilamārabbha, nayidaṃ appena thāmasā;

    ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਮੋਚਨਂ 157

    Nibbānaṃ adhigantabbaṃ, sabbadukkhappamocanaṃ 158.

    ‘‘ਅਯਞ੍ਚ ਦਹਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਯਮੁਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸੋ।

    ‘‘Ayañca daharo bhikkhu, ayamuttamapuriso;

    ਧਾਰੇਤਿ ਅਨ੍ਤਿਮਂ ਦੇਹਂ, ਜੇਤ੍વਾ ਮਾਰਂ ਸવਾਹਿਨਿ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhini’’nti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਕੋ ਲੂਖਚੀવਰੋ, ਮੋਘਰਾਜਾ ਸਦਾ ਸਤੋ।

    ‘‘Dubbaṇṇako lūkhacīvaro, mogharājā sadā sato;

    ਖੀਣਾਸવੋ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ, ਕਤਕਿਚ੍ਚੋ ਅਨਾਸવੋ॥

    Khīṇāsavo visaṃyutto, katakicco anāsavo.

    ‘‘ਤੇવਿਜ੍ਜੋ ਇਦ੍ਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਚ, ਚੇਤੋਪਰਿਯਕੋવਿਦੋ 159

    ‘‘Tevijjo iddhippatto ca, cetopariyakovido 160;

    ਧਾਰੇਤਿ ਅਨ੍ਤਿਮਂ ਦੇਹਂ, ਜੇਤ੍વਾ ਮਾਰਂ ਸવਾਹਿਨਿ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhini’’nti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੧੦੫. ‘‘ਤਥਾਗਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਰੂਪਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾ વਿਰਾਗਾ ਨਿਰੋਧਾ ਅਨੁਪਾਦਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਰੂਪਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾ વਿਰਾਗਾ ਨਿਰੋਧਾ ਅਨੁਪਾਦਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    105. ‘‘Tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho rūpassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto sammāsambuddhoti vuccati. Bhikkhupi, bhikkhave, paññāvimutto rūpassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto paññāvimuttoti vuccati.

    ‘‘ਤਥਾਗਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વੇਦਨਾਯ…ਪੇ॰… ਸਞ੍ਞਾਯ…ਪੇ॰… ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ…ਪੇ॰… વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾ વਿਰਾਗਾ ਨਿਰੋਧਾ ਅਨੁਪਾਦਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾ વਿਰਾਗਾ ਨਿਰੋਧਾ ਅਨੁਪਾਦਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    ‘‘Tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho vedanāya…pe… saññāya…pe… saṅkhārānaṃ…pe… viññāṇassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto sammāsambuddhoti vuccati. Bhikkhupi, bhikkhave, paññāvimutto viññāṇassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto paññāvimuttoti vuccati.

    ‘‘ਤਤ੍ਰ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੋ વਿਸੇਸੋ ਕੋ ਅਧਿਪ੍ਪਯਾਸੋ 161 ਕਿਂ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾਤਿ? ਭਗવਂਮੂਲਕਾ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਧਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰…

    ‘‘Tatra kho, bhikkhave, ko viseso ko adhippayāso 162 kiṃ nānākaraṇaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa paññāvimuttena bhikkhunāti? Bhagavaṃmūlakā no, bhante, dhammā…pe…

    ‘‘ਤਥਾਗਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਾ, ਅਸਞ੍ਜਾਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਸਞ੍ਜਨੇਤਾ, ਅਨਕ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਕ੍ਖਾਤਾ , ਮਗ੍ਗਞ੍ਞੂ ਮਗ੍ਗવਿਦੂ ਮਗ੍ਗਕੋવਿਦੋ, ਮਗ੍ਗਾਨੁਗਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਸਾવਕਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਛਾਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। ਅਯਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਸੇਸੋ, ਅਯਂ ਅਧਿਪ੍ਪਯਾਸੋ, ਇਦਂ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ’’ਤਿ।

    ‘‘Tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjanetā, anakkhātassa maggassa akkhātā , maggaññū maggavidū maggakovido, maggānugā ca, bhikkhave, etarahi sāvakā viharanti pacchāsamannāgatā. Ayaṃ kho, bhikkhave, viseso, ayaṃ adhippayāso, idaṃ nānākaraṇaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa paññāvimuttena bhikkhunā’’ti.

    ਇਦਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੧੦੬. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ?

    106. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘ਛਨ੍ਨਮਤਿવਸ੍ਸਤਿ 163, વਿવਟਂ ਨਾਤਿવਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Channamativassati 164, vivaṭaṃ nātivassati;

    ਤਸ੍ਮਾ ਛਨ੍ਨਂ વਿવਰੇਥ, ਏવਂ ਤਂ ਨਾਤਿવਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥

    Tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’’ti.

    ‘‘ਛਨ੍ਨਮਤਿવਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਸਂਕਿਲੇਸੋ, ‘‘વਿવਟਂ ਨਾਤਿવਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વਾਸਨਾ, ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਛਨ੍ਨਂ વਿવਰੇਥ, ਏવਂ ਤਂ ਨਾਤਿવਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਚ વਾਸਨਾ ਚ। ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Channamativassatī’’ti saṃkileso, ‘‘vivaṭaṃ nātivassatī’’ti vāsanā, ‘‘tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’’ti ayaṃ saṃkileso ca vāsanā ca. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਮਹਾਰਾਜ 165, ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਤਮੋ ਤਮਪਰਾਯਣੋ ਤਮੋ ਜੋਤਿਪਰਾਯਣੋ ਜੋਤਿ ਤਮਪਰਾਯਣੋ ਜੋਤਿ ਜੋਤਿਪਰਾਯਣੋ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਜੋਤਿ ਤਮਪਰਾਯਣੋ ਯੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਮੋ ਤਮਪਰਾਯਣੋ, ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾ, ਯੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਮੋ ਜੋਤਿਪਰਾਯਣੋ ਯੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਜੋਤਿ ਜੋਤਿਪਰਾਯਣੋ, ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਾ। ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Cattārome, mahārāja 166, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame cattāro? Tamo tamaparāyaṇo tamo jotiparāyaṇo joti tamaparāyaṇo joti jotiparāyaṇo’’ti. Tattha yo ca puggalo joti tamaparāyaṇo yo ca puggalo tamo tamaparāyaṇo, ime dve puggalā saṃkilesabhāgiyā, yo ca puggalo tamo jotiparāyaṇo yo ca puggalo joti jotiparāyaṇo, ime dve puggalā vāsanābhāgiyā. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ?

    Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘ਨ ਤਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਬਨ੍ਧਨਮਾਹੁ ਧੀਰਾ, ਯਦਾਯਸਂ ਦਾਰੁਜਪਬ੍ਬਜਞ੍ਚ 167

    ‘‘Na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, yadāyasaṃ dārujapabbajañca 168;

    ਸਾਰਤ੍ਤਰਤ੍ਤਾ ਮਣਿਕੁਣ੍ਡਲੇਸੁ, ਪੁਤ੍ਤੇਸੁ ਦਾਰੇਸੁ ਚ ਯਾ ਅਪੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿ।

    Sārattarattā maṇikuṇḍalesu, puttesu dāresu ca yā apekkhā’’ti;

    ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ॥

    Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘ਏਤਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਬਨ੍ਧਨਮਾਹੁ ਧੀਰਾ, ਓਹਾਰਿਨਂ ਸਿਥਿਲਂ ਦੁਪ੍ਪਮੁਞ੍ਚਂ।

    ‘‘Etaṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, ohārinaṃ sithilaṃ duppamuñcaṃ;

    ਏਤਮ੍ਪਿ ਛੇਤ੍વਾਨ ਪਰਿਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ, ਅਨਪੇਕ੍ਖਿਨੋ ਕਾਮਸੁਖਂ ਪਹਾਯਾ’’ਤਿ॥

    Etampi chetvāna paribbajanti, anapekkhino kāmasukhaṃ pahāyā’’ti.

    ਅਯਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ । ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Ayaṃ nibbedho . Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ੧੦੭. ‘‘ਯਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚੇਤੇਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਪਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਆਰਮ੍ਮਣਮੇਤਂ ਹੋਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਠਿਤਿਯਾ, ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇ વਿਞ੍ਞਾਣੇ વਿਰੂਲ਼੍ਹੇ ਆਯਤਿਂ 169 ਪੁਨਬ੍ਭવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ, ਆਯਤਿਂ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ ਆਯਤਿਂ 170 ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇਤਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤਿ।

    107. ‘‘Yañca, bhikkhave, ceteti, yañca pakappeti, yañca anuseti. Ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā, ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti, tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe āyatiṃ 171 punabbhavābhinibbatti hoti, āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ 172 jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.

    ‘‘ਨੋ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚੇਤੇਤਿ, ਨੋ ਚੇ ਪਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਅਥ ਚੇ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਆਰਮ੍ਮਣਮੇਤਂ ਹੋਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਠਿਤਿਯਾ, ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ 173 ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇ વਿਞ੍ਞਾਣੇ વਿਰੂਲ਼੍ਹੇ ਆਯਤਿਂ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ, ਆਯਤਿਂ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ ਆਯਤਿਂ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇਤਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ।

    ‘‘No ce, bhikkhave, ceteti, no ce pakappeti, atha ce anuseti. Ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā, ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa 174 hoti, tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti hoti, āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘ਯਤੋ ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨੋ ਚੇવ 175 ਚੇਤੇਤਿ, ਨੋ ਚ ਪਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਨੋ ਚ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਆਰਮ੍ਮਣਮੇਤਂ ਨ ਹੋਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਠਿਤਿਯਾ, ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਅਸਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇ વਿਞ੍ਞਾਣੇ ਅવਿਰੂਲ਼੍ਹੇ ਆਯਤਿਂ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਆਯਤਿਂ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ ਅਸਤਿ ਆਯਤਿਂ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇਤਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ। ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Yato ca kho, bhikkhave, no ceva 176 ceteti, no ca pakappeti, no ca anuseti. Ārammaṇametaṃ na hoti viññāṇassa ṭhitiyā, ārammaṇe asati patiṭṭhā viññāṇassa na hoti, tasmiṃ appatiṭṭhite viññāṇe avirūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti na hoti, āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā asati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti, ayaṃ nibbedho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ੧੦੮. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ?

    108. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘‘ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਸਮੁਦ੍ਦੋ’ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸ੍ਸੁਤવਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਭਾਸਤਿ, ਨੇਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ ਸਮੁਦ੍ਦੋ, ਮਹਾ ਏਸੋ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਦਕਰਾਸਿ ਮਹਾਉਦਕਣ੍ਣવੋ। ਚਕ੍ਖੁ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸਮੁਦ੍ਦੋ, ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਮਯੋ વੇਗੋ। ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ।

    ‘‘‘Samuddo samuddo’ti kho, bhikkhave, assutavā puthujjano bhāsati, neso, bhikkhave, ariyassa vinaye samuddo, mahā eso bhikkhave, udakarāsi mahāudakaṇṇavo. Cakkhu, bhikkhave, purisassa samuddo, tassa rūpamayo vego. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘ਯੋ ਤਂ ਰੂਪਮਯਂ વੇਗਂ ਸਹਤਿ ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਤਰਿ 177 ਚਕ੍ਖੁਸਮੁਦ੍ਦਂ ਸਊਮਿਂ ਸਾવਟ੍ਟਂ ਸਗਹਂ 178 ਸਰਕ੍ਖਸਂ ਤਿਣ੍ਣੋ ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਥਲੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਅਸੇਕ੍ਖੋ।

    ‘‘Yo taṃ rūpamayaṃ vegaṃ sahati ayaṃ vuccati, bhikkhave, atari 179 cakkhusamuddaṃ saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sagahaṃ 180 sarakkhasaṃ tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti. Ayaṃ asekkho.

    ‘‘‘ਸੋਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਘਾਨਂ…ਪੇ॰… ਜਿવ੍ਹਾ…ਪੇ॰… ਕਾਯੋ…ਪੇ॰… ਮਨੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਮਯੋ વੇਗੋਤਿ। ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ।

    ‘‘‘Sotaṃ, bhikkhave…pe… ghānaṃ…pe… jivhā…pe… kāyo…pe… mano, bhikkhave, purisassa samuddo tassa dhammamayo vegoti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘ਯੋ ਤਂ ਧਮ੍ਮਮਯਂ વੇਗਂ ਸਹਤਿ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਤਰਿ ਮਨੋਸਮੁਦ੍ਦਂ ਸਊਮਿਂ ਸਾવਟ੍ਟਂ ਸਗਹਂ ਸਰਕ੍ਖਸਂ ਤਿਣ੍ਣੋ ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਥਲੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਅਸੇਕ੍ਖੋ। ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ, ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ ਸੁਗਤੋ, ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –

    ‘‘Yo taṃ dhammamayaṃ vegaṃ sahati, ayaṃ vuccati, bhikkhave, atari manosamuddaṃ saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sagahaṃ sarakkhasaṃ tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti. Ayaṃ asekkho. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘ਯੋ ਇਮਂ ਸਮੁਦ੍ਦਂ ਸਗਹਂ ਸਰਕ੍ਖਸਂ,

    ‘‘Yo imaṃ samuddaṃ sagahaṃ sarakkhasaṃ,

    ਸਊਮਿਂ ਸਾવਟ੍ਟਂ ਸਭਯਂ ਦੁਤ੍ਤਰਂ ਅਚ੍ਚਤਰਿ।

    Saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sabhayaṃ duttaraṃ accatari;

    ਸ વੇਦਨ੍ਤਗੂ વੁਸਿਤਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੋ, ਲੋਕਨ੍ਤਗੂ ਪਾਰਗਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥

    Sa vedantagū vusitabrahmacariyo, lokantagū pāragatoti vuccatī’’ti.

    ਅਯਂ ਅਸੇਕ੍ਖੋ। ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Ayaṃ asekkho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ਛਯਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਲ਼ਿਸਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਅਨਯਾਯ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯ 181 ਪਾਣੀਨਂ। ਕਤਮੇ ਛ? ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰੂਪਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ, ਤਞ੍ਚੇ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਅਭਿવਦਤਿ ਅਜ੍ਝੋਸਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਗਿਲਿਤਬਲ਼ਿਸੋ 182 ਮਾਰਸ੍ਸ ਅਨਯਂ ਆਪਨ੍ਨੋ, ਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਨ੍ਨੋ, ਯਥਾਕਾਮਂ ਕਰਣੀਯੋ ਪਾਪਿਮਤੋ।

    ‘‘Chayime, bhikkhave, baḷisā lokasmiṃ anayāya sattānaṃ byābādhāya 183 pāṇīnaṃ. Katame cha? Santi, bhikkhave, cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu gilitabaḷiso 184 mārassa anayaṃ āpanno, byasanaṃ āpanno, yathākāmaṃ karaṇīyo pāpimato.

    ‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਸਦ੍ਦਾ…ਪੇ॰… ਘਾਨવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਗਨ੍ਧਾ…ਪੇ॰… ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰਸਾ…ਪੇ॰… ਕਾਯવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾ…ਪੇ॰… ਮਨੋવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ, ਤਞ੍ਚੇ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਅਭਿવਦਤਿ ਅਜ੍ਝੋਸਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਗਿਲਿਤਬਲ਼ਿਸੋ ਮਾਰਸ੍ਸ ਅਨਯਂ ਆਪਨ੍ਨੋ, ਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਨ੍ਨੋ, ਯਥਾਕਾਮਂ ਕਰਣੀਯੋ 185 ਪਾਪਿਮਤੋ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ।

    ‘‘Santi, bhikkhave, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā…pe… jivhāviññeyyā rasā…pe… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā…pe… manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu gilitabaḷiso mārassa anayaṃ āpanno, byasanaṃ āpanno, yathākāmaṃ karaṇīyo 186 pāpimato’’ti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘ਸਨ੍ਤਿ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰੂਪਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ, ਤਞ੍ਚੇ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਨਾਭਿવਦਤਿ ਨਾਜ੍ਝੋਸਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਗਿਲਿਤਬਲ਼ਿਸੋ ਮਾਰਸ੍ਸ, ਅਭੇਦਿ ਬਲ਼ਿਸਂ, ਪਰਿਭੇਦਿ ਬਲ਼ਿਸਂ, ਨ ਅਨਯਂ ਆਪਨ੍ਨੋ, ਨ ਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਨ੍ਨੋ, ਨ ਯਥਾਕਾਮਂ ਕਰਣੀਯੋ ਪਾਪਿਮਤੋ।

    ‘‘Santi ca, bhikkhave, cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati, ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu na gilitabaḷiso mārassa, abhedi baḷisaṃ, paribhedi baḷisaṃ, na anayaṃ āpanno, na byasanaṃ āpanno, na yathākāmaṃ karaṇīyo pāpimato.

    ‘‘ਸਨ੍ਤਿ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਸਦ੍ਦਾ…ਪੇ॰… ਮਨੋવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ, ਤਞ੍ਚੇ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਨਾਭਿવਦਤਿ, ਨਾਜ੍ਝੋਸਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਗਿਲਿਤਬਲ਼ਿਸੋ ਮਾਰਸ੍ਸ, ਅਭੇਦਿ ਬਲ਼ਿਸਂ, ਪਰਿਭੇਦਿ ਬਲ਼ਿਸਂ, ਨ ਅਨਯਂ ਆਪਨ੍ਨੋ, ਨ ਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਨ੍ਨੋ, ਨ ਯਥਾਕਾਮਂ ਕਰਣੀਯੋ ਪਾਪਿਮਤੋ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਅਸੇਕ੍ਖੋ। ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Santi ca, bhikkhave, sotaviññeyyā saddā…pe… manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati, nājjhosāya tiṭṭhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu na gilitabaḷiso mārassa, abhedi baḷisaṃ, paribhedi baḷisaṃ, na anayaṃ āpanno, na byasanaṃ āpanno, na yathākāmaṃ karaṇīyo pāpimato’’ti. Ayaṃ asekkho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ.

    ੧੦੯. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ?

    109. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘ਅਯਂ ਲੋਕੋ ਸਨ੍ਤਾਪਜਾਤੋ, ਫਸ੍ਸਪਰੇਤੋ ਰੋਗਂ વਦਤਿ ਅਤ੍ਤਤੋ 187

    ‘‘Ayaṃ loko santāpajāto, phassapareto rogaṃ vadati attato 188;

    ਯੇਨ ਯੇਨ ਹਿ ਮਞ੍ਞਤਿ 189, ਤਤੋ ਤਂ ਹੋਤਿ ਅਞ੍ਞਥਾ॥

    Yena yena hi maññati 190, tato taṃ hoti aññathā.

    ‘‘ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੀ ਭવਸਤ੍ਤੋ ਲੋਕੋ, ਭવਪਰੇਤੋ ਭવਮੇવਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ।

    ‘‘Aññathābhāvī bhavasatto loko, bhavapareto bhavamevābhinandati;

    ਯਦਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਤਂ ਭਯਂ।

    Yadabhinandati taṃ bhayaṃ;

    ਯਸ੍ਸ ਭਾਯਤਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ॥

    Yassa bhāyati taṃ dukkha’’nti; Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘ਭવવਿਪ੍ਪਹਾਨਾਯ ਖੋ ਪਨਿਦਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ વੁਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ।

    ‘‘Bhavavippahānāya kho panidaṃ brahmacariyaṃ vussatī’’ti; Ayaṃ nibbedho;

    ‘‘ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਭવੇਨ ਭવਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖਮਾਹਂਸੁ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ‘ਅવਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤਾ ਭવਸ੍ਮਾ’ਤਿ વਦਾਮਿ। ਯੇ વਾ ਪਨ ਕੇਚਿ ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ વਿਭવੇਨ ਭવਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਮਾਹਂਸੁ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ‘ਅਨਿਸ੍ਸਟਾ ਭવਸ੍ਮਾ’ਤਿ વਦਾਮਿ। ਉਪਧਿਂ 191 ਹਿ ਪਟਿਚ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਮਿਦਂ ਸਮ੍ਭੋਤੀ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ।

    ‘‘Ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsu, sabbe te ‘avippamuttā bhavasmā’ti vadāmi. Ye vā pana keci samaṇā vā brāhmaṇā vā vibhavena bhavassa nissaraṇamāhaṃsu, sabbe te ‘anissaṭā bhavasmā’ti vadāmi. Upadhiṃ 192 hi paṭicca dukkhamidaṃ sambhotī’’ti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਯਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ।

    ‘‘Sabbupādānakkhayā natthi dukkhassa sambhavo’’ti. Ayaṃ nibbedho.

    ‘‘ਲੋਕਮਿਮਂ ਪਸ੍ਸ, ਪੁਥੂ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਪਰੇਤਾ ਭੂਤਾ ਭੂਤਰਤਾ, ਭવਾ ਅਪਰਿਮੁਤ੍ਤਾ, ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ ਭવਾ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਤਾਯ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਭવਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ।

    ‘‘Lokamimaṃ passa, puthū avijjāya paretā bhūtā bhūtaratā, bhavā aparimuttā, ye hi keci bhavā sabbadhi sabbatthatāya, sabbe te bhavā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’’ti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ, ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤੋ।

    ‘‘Evametaṃ yathābhūtaṃ, sammappaññāya passato;

    ਭવਤਣ੍ਹਾ ਪਹੀਯਤਿ, વਿਭવਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ।

    Bhavataṇhā pahīyati, vibhavaṃ nābhinandati;

    ਸਬ੍ਬਸੋ ਤਣ੍ਹਾਨਂ ਖਯਾ, ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨ’’ਨ੍ਤਿ।

    Sabbaso taṇhānaṃ khayā, asesavirāganirodho nibbāna’’nti;

    ਅਯਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ॥

    Ayaṃ nibbedho.

    ‘‘ਤਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬੁਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ, ਅਨੁਪਾਦਾ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ ਨ ਹੋਤਿ।

    ‘‘Tassa nibbutassa bhikkhuno, anupādā punabbhavo na hoti;

    ਅਭਿਭੂਤੋ ਮਾਰੋ વਿਜਿਤਸਙ੍ਗਾਮੋ, ਉਪਚ੍ਚਗਾ ਸਬ੍ਬਭવਾਨਿ ਤਾਦੀ’’ਤਿ॥

    Abhibhūto māro vijitasaṅgāmo, upaccagā sabbabhavāni tādī’’ti.

    ਅਯਂ ਅਸੇਕ੍ਖੋ। ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Ayaṃ asekkho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ 193, ਪੁਗ੍ਗਲਾ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਅਨੁਸੋਤਗਾਮੀ ਪਟਿਸੋਤਗਾਮੀ ਠਿਤਤ੍ਤੋ ਤਿਣ੍ਣੋ ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਥਲੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਨੁਸੋਤਗਾਮੀ, ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯੋ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਟਿਸੋਤਗਾਮੀ ਯੋ ਚ ਠਿਤਤ੍ਤੋ, ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਾ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਿਣ੍ਣੋ ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਥਲੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਅਯਂ ਅਸੇਕ੍ਖੋ। ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Cattārome, bhikkhave 194, puggalā. Katame cattāro? Anusotagāmī paṭisotagāmī ṭhitatto tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti. Tattha yoyaṃ puggalo anusotagāmī, ayaṃ puggalo saṃkilesabhāgiyo. Tattha yoyaṃ puggalo paṭisotagāmī yo ca ṭhitatto, ime dve puggalā nibbedhabhāgiyā. Tattha yoyaṃ puggalo tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo, ayaṃ asekkho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ.

    ੧੧੦. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ?

    110. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?

    ਛਲ਼ਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਣ੍ਹੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਕਣ੍ਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਣ੍ਹੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਸੁਕ੍ਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਣ੍ਹੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਅਕਣ੍ਹਅਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਦਿਟ੍ਠਂ 195 ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਰਾਧੇਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਕ੍ਕੋ ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਕਣ੍ਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਕ੍ਕੋ ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਸੁਕ੍ਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਕ੍ਕੋ ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਅਕਣ੍ਹਅਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਦਿਟ੍ਠਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਰਾਧੇਤਿ।

    Chaḷābhijātiko atthi puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati, atthi puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati, atthi puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ 196 nibbānaṃ ārādheti, atthi puggalo sukko sukkābhijātiko kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati, atthi puggalo sukko sukkābhijātiko sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati, atthi puggalo sukko sukkābhijātiko akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti.

    ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਣ੍ਹੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਕਣ੍ਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ, ਯੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਕ੍ਕੋ ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਕਣ੍ਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ, ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾ।

    Tattha yo ca puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati, yo ca puggalo sukko sukkābhijātiko kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati, ime dve puggalā saṃkilesabhāgiyā.

    ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਣ੍ਹੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਸੁਕ੍ਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ, ਯੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਕ੍ਕੋ ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਸੁਕ੍ਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ, ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਾ।

    Tattha yo ca puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati, yo ca puggalo sukko sukkābhijātiko sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati, ime dve puggalā vāsanābhāgiyā.

    ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਣ੍ਹੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਅਕਣ੍ਹਅਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਦਿਟ੍ਠਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਰਾਧੇਤਿ, ਯੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਕ੍ਕੋ ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਅਕਣ੍ਹਅਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਦਿਟ੍ਠਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਰਾਧੇਤਿ, ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਾ, ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Tattha yo ca puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti, yo ca puggalo sukko sukkābhijātiko akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti, ime dve puggalā nibbedhabhāgiyā, idaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ 197, ਕਮ੍ਮਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਂ ਕਣ੍ਹવਿਪਾਕਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਸੁਕ੍ਕਂ ਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਂ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਅਕਣ੍ਹਅਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ ਕਮ੍ਮੁਤ੍ਤਮਂ ਕਮ੍ਮਸੇਟ੍ਠਂ ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ’’।

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave 198, kammāni. Katamāni cattāri? Atthi kammaṃ kaṇhaṃ kaṇhavipākaṃ, atthi kammaṃ sukkaṃ sukkavipākaṃ, atthi kammaṃ kaṇhasukkaṃ kaṇhasukkavipākaṃ, atthi kammaṃ akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ kammuttamaṃ kammaseṭṭhaṃ kammakkhayāya saṃvattati’’.

    ਤਤ੍ਥ ਯਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਂ ਕਣ੍ਹવਿਪਾਕਂ, ਯਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਂ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ, ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ। ਯਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਸੁਕ੍ਕਂ ਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ, ਅਯਂ વਾਸਨਾ। ਯਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਅਕਣ੍ਹਅਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ ਕਮ੍ਮੁਤ੍ਤਮਂ ਕਮ੍ਮਸੇਟ੍ਠਂ ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ। ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Tattha yañca kammaṃ kaṇhaṃ kaṇhavipākaṃ, yañca kammaṃ kaṇhasukkaṃ kaṇhasukkavipākaṃ, ayaṃ saṃkileso. Yañca kammaṃ sukkaṃ sukkavipākaṃ, ayaṃ vāsanā. Yañca kammaṃ akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ kammuttamaṃ kammaseṭṭhaṃ kammakkhayāya saṃvattati, ayaṃ nibbedho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ੧੧੧. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ, ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ?

    111. Tattha katamaṃ vāsanābhāgiyañca, nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘ਲਦ੍ਧਾਨ ਮਾਨੁਸਤ੍ਤਂ ਦ੍વੇ, ਕਿਚ੍ਚਂ ਅਕਿਚ੍ਚਮੇવ ਚ।

    ‘‘Laddhāna mānusattaṃ dve, kiccaṃ akiccameva ca;

    ਸੁਕਿਚ੍ਚਂ ਚੇવ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ, ਸਂਯੋਜਨવਿਪ੍ਪਹਾਨਂ વਾ’’ਤਿ॥

    Sukiccaṃ ceva puññāni, saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti.

    ‘‘ਸੁਕਿਚ੍ਚਂ ਚੇવ ਪੁਞ੍ਞਾਨੀ’’ਤਿ વਾਸਨਾ। ‘‘ਸਂਯੋਜਨવਿਪ੍ਪਹਾਨਂ વਾ’’ਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ।

    ‘‘Sukiccaṃ ceva puññānī’’ti vāsanā. ‘‘Saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti nibbedho.

    ‘‘ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰਿਤ੍વਾਨ, ਸਗ੍ਗਾ ਸਗ੍ਗਂ વਜਨ੍ਤਿ ਕਤਪੁਞ੍ਞਾ।

    ‘‘Puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā;

    ਸਂਯੋਜਨਪ੍ਪਹਾਨਾ, ਜਰਾਮਰਣਾ વਿਪ੍ਪਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿ॥

    Saṃyojanappahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti.

    ‘‘ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰਿਤ੍વਾਨ, ਸਗ੍ਗਾ ਸਗ੍ਗਂ વਜਨ੍ਤਿ ਕਤਪੁਞ੍ਞਾ’’ਤਿ વਾਸਨਾ। ‘‘ਸਂਯੋਜਨਪ੍ਪਹਾਨਾ ਜਰਾਮਰਣਾ વਿਪ੍ਪਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ। ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’’ti vāsanā. ‘‘Saṃyojanappahānā jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti nibbedho. Idaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ਦ੍વੇਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਧਾਨਾਨਿ 199। ਕਤਮਾਨਿ ਦ੍વੇ? ਯੋ ਚ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਸੁ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਤਿ, ਯੋ ਚ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਸੁ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਤਿ, ਅਯਂ વਾਸਨਾ।

    ‘‘Dvemāni, bhikkhave, padhānāni 200. Katamāni dve? Yo ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajitesu cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ pariccajati, yo ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajitesu sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbāna’’nti. Tattha yo agārasmā anagāriyaṃ pabbajitesu cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ pariccajati, ayaṃ vāsanā.

    ਯੋ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਅਯਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ। ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Yo agārasmā anagāriyaṃ pabbajitesu sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ, ayaṃ nibbedho. Idaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਤਣ੍ਹਾਪਕ੍ਖੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਤੀਹਿ ਤਣ੍ਹਾਹਿ – ਕਾਮਤਣ੍ਹਾਯ ਭવਤਣ੍ਹਾਯ વਿਭવਤਣ੍ਹਾਯ। ਯੇਨ ਯੇਨ વਾ ਪਨ વਤ੍ਥੁਨਾ ਅਜ੍ਝੋਸਿਤਾ, ਤੇਨ ਤੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਸਾ વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਛਤ੍ਤਿਂਸਤਣ੍ਹਾਜਾਲਿਨਿਯਾવਿਚਰਿਤਾਨਿ।

    Tattha taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ taṇhāpakkheneva niddisitabbaṃ tīhi taṇhāhi – kāmataṇhāya bhavataṇhāya vibhavataṇhāya. Yena yena vā pana vatthunā ajjhositā, tena teneva niddisitabbaṃ, tassā vitthāro chattiṃsataṇhājāliniyāvicaritāni.

    ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਪਕ੍ਖੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਉਚ੍ਛੇਦਸਸ੍ਸਤੇਨ, ਯੇਨ ਯੇਨ વਾ ਪਨ વਤ੍ਥੁਨਾ ਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਅਭਿਨਿવਿਸਤਿ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਤੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਸਾ વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ।

    Tattha diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ diṭṭhipakkheneva niddisitabbaṃ ucchedasassatena, yena yena vā pana vatthunā diṭṭhivasena abhinivisati ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti, tena teneva niddisitabbaṃ, tassā vitthāro dvāsaṭṭhidiṭṭhigatāni.

    ਤਤ੍ਥ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਚੇਤਨਾਯ ਚੇਤਸਿਕਕਮ੍ਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਤੀਹਿ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਹਿ – ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ, ਤਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਦਸਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਾ।

    Tattha duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ cetanāya cetasikakammena niddisitabbaṃ tīhi duccaritehi – kāyaduccaritena vacīduccaritena manoduccaritena, tassa vitthāro dasaakusalakammapathā.

    ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾવੋਦਾਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਮਥੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਦਿਟ੍ਠਿવੋਦਾਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਦੁਚ੍ਚਰਿਤવੋਦਾਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸੁਚਰਿਤੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੀਣਿ ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਸਂਸਾਰਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ। ਤਥਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇ ਸਂਸਾਰੇ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਂ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ વਚੀਸੁਚਰਿਤਂ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਂ ਇਮਿਨਾ ਅਸੁਭੇਨ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੇਨ ਇਦਂ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੀਤਿ। ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Tattha taṇhāvodānabhāgiyaṃ suttaṃ samathena niddisitabbaṃ, diṭṭhivodānabhāgiyaṃ suttaṃ vipassanā niddisitabbaṃ, duccaritavodānabhāgiyaṃ suttaṃ sucaritena niddisitabbaṃ. Tīṇi akusalamūlāni. Taṃ kissa hetu? Saṃsārassa nibbattiyā. Tathā nibbatte saṃsāre kāyaduccaritaṃ kāyasucaritaṃ vacīduccaritaṃ vacīsucaritaṃ manoduccaritaṃ manosucaritaṃ iminā asubhena kammavipākena idaṃ bālalakkhaṇaṃ nibbattatīti. Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ਇਮਿਨਾ ਸੁਭੇਨ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੇਨ ਇਦਂ ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੀਤਿ। ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Iminā subhena kammavipākena idaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattatīti. Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਚਤੂਹਿ ਕਿਲੇਸਭੂਮੀਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ – ਅਨੁਸਯਭੂਮਿਯਾ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਭੂਮਿਯਾ ਸਂਯੋਜਨਭੂਮਿਯਾ ਉਪਾਦਾਨਭੂਮਿਯਾ। ਸਾਨੁਸਯਸ੍ਸ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਜਾਯਤਿ, ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤੋ ਸਂਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਸਂਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਉਪਾਦਿਯਤਿ, ਉਪਾਦਾਨਪਚ੍ਚਯਾ ਭવੋ, ਭવਪਚ੍ਚਯਾ ਜਾਤਿ, ਜਾਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਜਰਾਮਰਣਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇਤਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤਿ। ਇਮਾਹਿ ਚਤੂਹਿ ਕਿਲੇਸਭੂਮੀਹਿ ਸਬ੍ਬੇ ਕਿਲੇਸਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਸਮੋਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Tattha saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ catūhi kilesabhūmīhi niddisitabbaṃ – anusayabhūmiyā pariyuṭṭhānabhūmiyā saṃyojanabhūmiyā upādānabhūmiyā. Sānusayassa pariyuṭṭhānaṃ jāyati, pariyuṭṭhito saṃyujjati, saṃyujjanto upādiyati, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Imāhi catūhi kilesabhūmīhi sabbe kilesā saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchanti, idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਤੀਹਿ ਸੁਚਰਿਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਚਤੂਹਿ ਸਚ੍ਚੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਤੀਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ – ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮੇਹਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਾવਕਭੂਮਿਯਾ। ਝਾਯਿવਿਸਯੇ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।

    Vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ tīhi sucaritehi niddisitabbaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ catūhi saccehi niddisitabbaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ tīhi dhammehi niddisitabbaṃ – buddhadhammehi paccekabuddhadhammehi sāvakabhūmiyā. Jhāyivisaye niddisitabbanti.

    ੧੧੨. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ? ਲੋਕਿਯਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਲੋਕਿਯਞ੍ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚ, ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ, ਞਾਣਂ ਞੇਯ੍ਯਂ ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ, ਦਸ੍ਸਨਂ ਭਾવਨਾ ਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਭਾવਨਾ ਚ, ਸਕવਚਨਂ ਪਰવਚਨਂ ਸਕવਚਨਞ੍ਚ ਪਰવਚਨਞ੍ਚ, વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ, ਕਮ੍ਮਂ વਿਪਾਕੋ ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਪਾਕੋ ਚ, ਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਂ ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ, ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਞ੍ਚ, ਥવੋ ਚਾਤਿ।

    112. Tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā? Lokiyaṃ lokuttaraṃ lokiyañca lokuttarañca, sattādhiṭṭhānaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca, ñāṇaṃ ñeyyaṃ ñāṇañca ñeyyañca, dassanaṃ bhāvanā dassanañca bhāvanā ca, sakavacanaṃ paravacanaṃ sakavacanañca paravacanañca, visajjanīyaṃ avisajjanīyaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca, kammaṃ vipāko kammañca vipāko ca, kusalaṃ akusalaṃ kusalañca akusalañca, anuññātaṃ paṭikkhittaṃ anuññātañca paṭikkhittañca, thavo cāti.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਲੋਕਿਯਂ?

    Tattha katamaṃ lokiyaṃ?

    ‘‘ਨ ਹਿ ਪਾਪਂ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਸਜ੍ਜੁਖੀਰਂવ ਮੁਚ੍ਚਤਿ।

    ‘‘Na hi pāpaṃ kataṃ kammaṃ, sajjukhīraṃva muccati;

    ਡਹਨ੍ਤਂ 201 ਬਾਲਮਨ੍વੇਤਿ, ਭਸ੍ਮਚ੍ਛਨ੍ਨੋવ 202 ਪਾવਕੋਤਿ॥

    Ḍahantaṃ 203 bālamanveti, bhasmacchannova 204 pāvakoti.

    ਇਦਂ ਲੋਕਿਯਂ।

    Idaṃ lokiyaṃ.

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਗਤਿਗਮਨਾਨਿ ਸਬ੍ਬਂ…ਪੇ॰… ਨਿਹੀਯਤੇ ਤਸ੍ਸ ਯਸੋ ਕਾਲ਼ਪਕ੍ਖੇવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਲੋਕਿਯਂ।

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni sabbaṃ…pe… nihīyate tassa yaso kāḷapakkheva candimā’’ti. Idaṃ lokiyaṃ.

    ‘‘ਅਟ੍ਠਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲੋਕਧਮ੍ਮਾ 205। ਕਤਮੇ ਅਟ੍ਠ? ਲਾਭੋ ਅਲਾਭੋ, ਯਸੋ ਅਯਸੋ, ਨਿਨ੍ਦਾ ਪਸਂਸਾ, ਸੁਖਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਲੋਕਿਯਂ।

    ‘‘Aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā 206. Katame aṭṭha? Lābho alābho, yaso ayaso, nindā pasaṃsā, sukhaṃ dukkhaṃ. Ime kho, bhikkhave, aṭṭha lokadhammā’’ti. Idaṃ lokiyaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ?

    Tattha katamaṃ lokuttaraṃ?

    ‘‘ਯਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਮਥਙ੍ਗਤਾਨਿ 207। ਅਸ੍ਸਾ ਯਥਾ ਸਾਰਥਿਨਾ ਸੁਦਨ੍ਤਾ।

    ‘‘Yassindriyāni samathaṅgatāni 208; Assā yathā sārathinā sudantā;

    ਪਹੀਨਮਾਨਸ੍ਸ ਅਨਾਸવਸ੍ਸ, ਦੇવਾਪਿ ਤਸ੍ਸ ਪਿਹਯਨ੍ਤਿ ਤਾਦਿਨੋ’’ਤਿ॥

    Pahīnamānassa anāsavassa, devāpi tassa pihayanti tādino’’ti.

    ਇਦਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ।

    Idaṃ lokuttaraṃ.

    ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ? ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ વੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਨੀ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ।

    ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, indriyāni lokuttarāni. Katamāni pañca? Saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ. Imāni kho, bhikkhave, pañcindriyāni lokuttarānī’’ti. Idaṃ lokuttaraṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਲੋਕਿਯਞ੍ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚ?

    Tattha katamaṃ lokiyañca lokuttarañca?

    ‘‘ਲਦ੍ਧਾਨ ਮਾਨੁਸਤ੍ਤਂ ਦ੍વੇ, ਕਿਚ੍ਚਂ ਅਕਿਚ੍ਚਮੇવ ਚਾ’’ਤਿ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ। ਯਂ ਇਹ ‘‘ਸੁਕਿਚ੍ਚਂ ਚੇવ ਪੁਞ੍ਞਾਨੀ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰਿਤ੍વਾਨ, ਸਗ੍ਗਾ ਸਗ੍ਗਂ વਜਨ੍ਤਿ ਕਤਪੁਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਚ। ਇਦਂ ਲੋਕਿਯਂ।

    ‘‘Laddhāna mānusattaṃ dve, kiccaṃ akiccameva cā’’ti dve gāthā. Yaṃ iha ‘‘sukiccaṃ ceva puññānī’’ti ca ‘‘puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’’ti ca. Idaṃ lokiyaṃ.

    ਯਂ ਇਹ ‘‘ਸਂਯੋਜਨવਿਪ੍ਪਹਾਨਂ વਾ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਸਂਯੋਜਨਪ੍ਪਹਾਨਾ, ਜਰਾਮਰਣਾ વਿਪ੍ਪਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਚ, ਇਦਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ। ਇਦਂ ਲੋਕਿਯਞ੍ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚ।

    Yaṃ iha ‘‘saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti ca ‘‘saṃyojanappahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti ca, idaṃ lokuttaraṃ. Idaṃ lokiyañca lokuttarañca.

    ‘‘વਿਞ੍ਞਾਣੇ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਹਾਰੇ ਸਤਿ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਅવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਹੋਤਿ, ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਅવਕ੍ਕਨ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ ਹੋਤਿ, ਪੁਨਬ੍ਭવੇ ਸਤਿ ਜਾਤਿ ਹੋਤਿ, ਜਾਤਿਯਾ ਸਤਿ ਜਰਾਮਰਣਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇਤਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ 209, ਮਹਾਰੁਕ੍ਖੋ, ਤਸ੍ਸ ਯਾਨਿ ਚੇવ ਮੂਲਾਨਿ ਅਧੋਗਮਾਨਿ ਯਾਨਿ ਚ ਤਿਰਿਯਂ ਗਮਾਨਿ, ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਤਾਨਿ ਉਦ੍ਧਂ ਓਜਂ ਅਭਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਹਿ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਹਾਰੁਕ੍ਖੋ ਤਦਾਹਾਰੋ ਤਦੁਪਾਦਾਨੋ ਚਿਰਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਞ੍ਞਾਣੇ ਆਹਾਰੇ ਸਤਿ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਅવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਹੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ…ਪੇ॰… ਏવਮੇਤਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਲੋਕਿਯਂ।

    ‘‘Viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre sati nāmarūpassa avakkanti hoti, nāmarūpassa avakkantiyā sati punabbhavo hoti, punabbhave sati jāti hoti, jātiyā sati jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Seyyathāpi, bhikkhave 210, mahārukkho, tassa yāni ceva mūlāni adhogamāni yāni ca tiriyaṃ gamāni, sabbāni tāni uddhaṃ ojaṃ abhiharanti. Evaṃ hi so, bhikkhave, mahārukkho tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya. Evameva kho, bhikkhave, viññāṇe āhāre sati nāmarūpassa avakkanti hoti sabbaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti. Idaṃ lokiyaṃ.

    ‘‘વਿਞ੍ਞਾਣੇ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਹਾਰੇ ਅਸਤਿ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਅવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਅવਕ੍ਕਨ੍ਤਿਯਾ ਅਸਤਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਪੁਨਬ੍ਭવੇ ਅਸਤਿ ਜਾਤਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਜਾਤਿਯਾ ਅਸਤਿ ਜਰਾਮਰਣਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇਤਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਹਾਰੁਕ੍ਖੋ ਅਥ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਕੁਦ੍ਦਾਲਪਿਟਕਂ 211 ਆਦਾਯ, ਸੋ ਤਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਮੂਲੇ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਮੂਲੇ 212 ਛੇਤ੍વਾ ਪਲਿਖਣੇਯ੍ਯ, ਪਲਿਖਣਿਤ੍વਾ ਮੂਲਾਨਿ ਉਦ੍ਧਰੇਯ੍ਯ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਉਸੀਰਨਾਲ਼ਿਮਤ੍ਤਾਨਿਪਿ। ਸੋ ਤਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਖਣ੍ਡਾਖਣ੍ਡਿਕਂ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਖਣ੍ਡਾਖਣ੍ਡਿਕਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ 213 ਫਾਲੇਯ੍ਯ, ਫਾਲੇਤ੍વਾ ਸਕਲਿਕਂ ਸਕਲਿਕਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਸਕਲਿਕਂ ਸਕਲਿਕਂ ਕਰਿਤ੍વਾ વਾਤਾਤਪੇ વਿਸੋਸੇਯ੍ਯ, વਾਤਾਤਪੇ વਿਸੋਸੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਨਾ ਡਹੇਯ੍ਯ, ਅਗ੍ਗਿਨਾ ਡਹੇਤ੍વਾ ਮਸਿਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਮਸਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਮਹਾવਾਤੇ વਾ ਓਫੁਨੇਯ੍ਯ, ਨਦਿਯਾ વਾ ਸੀਘਸੋਤਾਯ ਪવਾਹੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਹਿ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਹਾਰੁਕ੍ਖੋ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲੋ ਅਸ੍ਸ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤੋ ਅਨਭਾવਂਕਤੋ 214 ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮੋ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਞ੍ਞਾਣੇ ਆਹਾਰੇ ਅਸਤਿ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਅવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਨ ਹੋਤਿ, ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਅવਕ੍ਕਨ੍ਤਿਯਾ ਅਸਤਿ ਸਬ੍ਬਂ…ਪੇ॰… ਏવਮੇਤਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ। ਇਦਂ ਲੋਕਿਯਞ੍ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚ।

    ‘‘Viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre asati nāmarūpassa avakkanti na hoti, nāmarūpassa avakkantiyā asati punabbhavo na hoti, punabbhave asati jāti na hoti, jātiyā asati jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ 215 ādāya, so taṃ rukkhaṃ mūle chindeyya, mūle 216 chetvā palikhaṇeyya, palikhaṇitvā mūlāni uddhareyya antamaso usīranāḷimattānipi. So taṃ rukkhaṃ khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindeyya, khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinditvā 217 phāleyya, phāletvā sakalikaṃ sakalikaṃ kareyya, sakalikaṃ sakalikaṃ karitvā vātātape visoseyya, vātātape visosetvā agginā ḍaheyya, agginā ḍahetvā masiṃ kareyya, masiṃ karitvā mahāvāte vā ophuneyya, nadiyā vā sīghasotāya pavāheyya, evaṃ hi so, bhikkhave, mahārukkho ucchinnamūlo assa tālāvatthukato anabhāvaṃkato 218 āyatiṃ anuppādadhammo. Evameva kho, bhikkhave, viññāṇe āhāre asati nāmarūpassa avakkanti na hoti, nāmarūpassa avakkantiyā asati sabbaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti. Idaṃ lokuttaraṃ. Idaṃ lokiyañca lokuttarañca.

    ੧੧੩. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?

    113. Tattha katamaṃ sattādhiṭṭhānaṃ?

    ‘‘ਸਬ੍ਬਾ ਦਿਸਾ ਅਨੁਪਰਿਗਮ੍ਮ ਚੇਤਸਾ, ਨੇવਜ੍ਝਗਾ ਪਿਯਤਰਮਤ੍ਤਨਾ ਕ੍વਚਿ।

    ‘‘Sabbā disā anuparigamma cetasā, nevajjhagā piyataramattanā kvaci;

    ਏવਂ ਪਿਯੋ ਪੁਥੁ ਅਤ੍ਤਾ ਪਰੇਸਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਹਿਂਸੇ ਪਰਮਤ੍ਤਕਾਮੋ’’ਤਿ 219

    Evaṃ piyo puthu attā paresaṃ, tasmā na hiṃse paramattakāmo’’ti 220.

    ਇਦਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।

    Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.

    ‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਭੂਤਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਯੇ વਾਪਿ 221, ਸਬ੍ਬੇ ਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਹਾਯ ਦੇਹਂ।

    ‘‘Ye keci bhūtā bhavissanti ye vāpi 222, sabbe gamissanti pahāya dehaṃ;

    ਤਂ ਸਬ੍ਬਜਾਨਿਂ ਕੁਸਲੋ વਿਦਿਤ੍વਾ, ਆਤਾਪਿਯੋ 223 ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ॥

    Taṃ sabbajāniṃ kusalo viditvā, ātāpiyo 224 brahmacariyaṃ careyyā’’ti.

    ਇਦਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।

    Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.

    ‘‘ਸਤ੍ਤਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਂ ਅਪਿ વਿવੇਚਿਯਮਾਨੇਨ ਪਣਾਮਿਯਮਾਨੇਨ ਗਲੇ ਪਿਸਨਮਜ੍ਜਮਾਨੇਨ 225 ਯਾવਜੀવਂ ਨ વਿਜਹਿਤਬ੍ਬਂ। ਕਤਮੇਹਿ ਸਤ੍ਤਹਿ? ਪਿਯੋ ਚ ਹੋਤਿ ਮਨਾਪੋ ਚ ਗਰੁ ਚ ਭਾવਨੀਯੋ ਚ વਤ੍ਤਾ ਚ વਚਨਕ੍ਖਮੋ ਚ ਗਮ੍ਭੀਰਞ੍ਚ ਕਥਂ ਕਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ, ਨੋ ਚ ਅਟ੍ਠਾਨੇ 226 ਨਿਯੋਜੇਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਹਿ…ਪੇ॰… ਨ વਿਜਹਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ, ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ ਸੁਗਤੋ। ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –

    ‘‘Sattahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgataṃ kalyāṇamittaṃ api viveciyamānena paṇāmiyamānena gale pisanamajjamānena 227 yāvajīvaṃ na vijahitabbaṃ. Katamehi sattahi? Piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca vattā ca vacanakkhamo ca gambhīrañca kathaṃ kattā hoti, no ca aṭṭhāne 228 niyojeti. Imehi kho, bhikkhave, sattahi…pe… na vijahitabbaṃ. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato. Athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘ਪਿਯੋ ਗਰੁ ਭਾવਨੀਯੋ, વਤ੍ਤਾ ਚ વਚਨਕ੍ਖਮੋ।

    ‘‘Piyo garu bhāvanīyo, vattā ca vacanakkhamo;

    ਗਮ੍ਭੀਰਞ੍ਚ ਕਥਂ ਕਤ੍ਤਾ, ਨ ਚਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਯੋਜਕੋ।

    Gambhīrañca kathaṃ kattā, na caṭṭhāne niyojako;

    ਤਂ ਮਿਤ੍ਤਂ ਮਿਤ੍ਤਕਾਮੇਨ, ਯਾવਜੀવਮ੍ਪਿ ਸੇવਿਯ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Taṃ mittaṃ mittakāmena, yāvajīvampi seviya’’nti.

    ਇਦਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।

    Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ?

    Tattha katamaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ?

    ‘‘ਯਞ੍ਚ ਕਾਮਸੁਖਂ ਲੋਕੇ, ਯਞ੍ਚਿਦਂ ਦਿવਿਯਂ ਸੁਖਂ।

    ‘‘Yañca kāmasukhaṃ loke, yañcidaṃ diviyaṃ sukhaṃ;

    ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਸੁਖਸ੍ਸੇਤੇ 229, ਕਲਂ ਨਾਗ੍ਘਨ੍ਤਿ ਸੋਲ਼ਸਿ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Taṇhakkhayasukhassete 230, kalaṃ nāgghanti soḷasi’’nti.

    ਇਦਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।

    Idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    ‘‘ਸੁਸੁਖਂ 231 વਤ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਦੇਸਿਤਂ।

    ‘‘Susukhaṃ 232 vata nibbānaṃ, sammāsambuddhadesitaṃ;

    ਅਸੋਕਂ વਿਰਜਂ ਖੇਮਂ, ਯਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥

    Asokaṃ virajaṃ khemaṃ, yattha dukkhaṃ nirujjhatī’’ti.

    ਇਦਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।

    Idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ

    Tattha katamaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca

    ‘‘ਮਾਤਰਂ ਪਿਤਰਂ ਹਨ੍ਤ੍વਾ, ਰਾਜਾਨੋ ਦ੍વੇ ਚ ਖਤ੍ਤਿਯੇ।

    ‘‘Mātaraṃ pitaraṃ hantvā, rājāno dve ca khattiye;

    ਰਟ੍ਠਂ ਸਾਨੁਚਰਂ ਹਨ੍ਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ॥

    Raṭṭhaṃ sānucaraṃ hantvā’’ti idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    ‘‘ਅਨੀਘੋ ਯਾਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।

    ‘‘Anīgho yāti brāhmaṇo’’ti; Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ;

    ਇਦਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ॥

    Idaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca.

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ 233। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੋ, વੀਰਿਯ…ਪੇ॰… ਚਿਤ੍ਤ। વੀਮਂਸਾਸਮਾਧਿਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੋ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।

    ‘‘Cattārome, bhikkhave, iddhipādā 234. Katame cattāro? Chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo, vīriya…pe… citta. Vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo’’ti. Idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    ਸੋ ਕਾਯੇਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮੋਦਹਤਿ, ਚਿਤ੍ਤੇਪਿ ਕਾਯਂ ਸਮੋਦਹਤਿ, ਕਾਯੇ ਸੁਖਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਲਹੁਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਓਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ।

    So kāyepi cittaṃ samodahati, cittepi kāyaṃ samodahati, kāye sukhasaññañca lahusaññañca okkamitvā upasampajja viharati. Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ, idaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca.

    ੧੧੪. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਞਾਣਂ?

    114. Tattha katamaṃ ñāṇaṃ?

    ‘‘ਯਂ ਤਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਞਾਣਂ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ ਯੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    ‘‘Yaṃ taṃ lokuttaraṃ ñāṇaṃ, sabbaññū yena vuccati;

    ਨ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਹਾਨਤ੍ਥਿ, ਸਬ੍ਬਕਾਲੇ ਪવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ॥

    Na tassa parihānatthi, sabbakāle pavattatī’’ti.

    ਇਦਂ ਞਾਣਂ।

    Idaṃ ñāṇaṃ.

    ‘‘ਪਞ੍ਞਾ ਹਿ ਸੇਟ੍ਠਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਯਾਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨੀ 235

    ‘‘Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, yāyaṃ nibbānagāminī 236;

    ਯਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਜਾਤਿਮਰਣਸਙ੍ਖਯ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Yāya sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhaya’’nti.

    ਇਦਂ ਞਾਣਂ।

    Idaṃ ñāṇaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਞੇਯ੍ਯਂ?

    Tattha katamaṃ ñeyyaṃ?

    ‘‘ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤੇ 237 ਸਨ੍ਤਿਂ, [ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ,]

    ‘‘Kittayissāmi te 238 santiṃ, [dhotakāti bhagavā,]

    ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਨੀਤਿਹਂ।

    Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;

    ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਂ, ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ॥

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

    ‘‘ਤਞ੍ਚਾਹਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਾਮਿ, ਮਹੇਸਿ ਸਨ੍ਤਿਮੁਤ੍ਤਮਂ।

    ‘‘Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi santimuttamaṃ;

    ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਚਰਂ, ਤਰੇ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ॥

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

    ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾਸਿ, [ਧੋਤਕਾਤਿ ਭਗવਾ]

    ‘‘Yaṃ kiñci sampajānāsi, [dhotakāti bhagavā]

    ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇ।

    Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

    ਏਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਗੋਤਿ ਲੋਕੇ,

    Etaṃ viditvā saṅgoti loke,

    ਭવਾਭવਾਯ ਮਾਕਾਸਿ ਤਣ੍ਹ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Bhavābhavāya mākāsi taṇha’’nti.

    ਇਦਂ ਞੇਯ੍ਯਂ।

    Idaṃ ñeyyaṃ.

    ‘‘ਚਤੁਨ੍ਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ ਏવਮਿਦਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਂਸਰਿਤਂ ਮਮਞ੍ਚੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ…ਪੇ॰… ਤਯਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ, ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਂ 239 ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਂ 240 ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ। ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਭવਤਣ੍ਹਾ, ਖੀਣਾ ਭવਨੇਤ੍ਤਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਦਾਨਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ’’ਤਿ। ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ, ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ ਸੁਗਤੋ, ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –

    ‘‘Catunnaṃ, bhikkhave, ariyasaccānaṃ ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca…pe… tayidaṃ, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhasamudayaṃ 241 ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhanirodhaṃ 242 ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ. Ucchinnā bhavataṇhā, khīṇā bhavanetti, natthi dāni punabbhavo’’ti. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ, ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਦਸ੍ਸਨਾ।

    ‘‘Catunnaṃ ariyasaccānaṃ, yathābhūtaṃ adassanā;

    ਸਂਸਿਤਂ 243 ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ, ਤਾਸੁ ਤਾਸ੍વੇવ ਜਾਤਿਸੁ॥

    Saṃsitaṃ 244 dīghamaddhānaṃ, tāsu tāsveva jātisu.

    ‘‘ਤਾਨਿ ਏਤਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ, ਭવਨੇਤ੍ਤਿ ਸਮੂਹਤਾ।

    ‘‘Tāni etāni diṭṭhāni, bhavanetti samūhatā;

    ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਮੂਲਂ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਨਤ੍ਥਿ ਦਾਨਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ’’ਤਿ॥

    Ucchinnaṃ mūlaṃ dukkhassa, natthi dāni punabbhavo’’ti.

    ਇਦਂ ਞੇਯ੍ਯਂ।

    Idaṃ ñeyyaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ? ਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚਂ, વੇਦਨਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਸਞ੍ਞਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਞੇਯ੍ਯਂ।

    Tattha katamaṃ ñāṇañca ñeyyañca? Rūpaṃ aniccaṃ, vedanā aniccā, saññā aniccā, saṅkhārā aniccā, viññāṇaṃ aniccanti. Idaṃ ñeyyaṃ.

    ਏવਂ ਜਾਨਂ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਂ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ‘‘ਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, ‘‘વੇਦਨਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, ‘‘ਸਞ੍ਞਂ…ਪੇ॰… ਸਙ੍ਖਾਰੇ…ਪੇ॰… વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਇਦਂ ਞਾਣਂ।

    Evaṃ jānaṃ evaṃ passaṃ ariyasāvako ‘‘rūpaṃ anicca’’nti passati, ‘‘vedanā aniccā’’ti passati, ‘‘saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ anicca’’nti passatīti. Idaṃ ñāṇaṃ.

    ਸੋ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ ਰੂਪੇਨ, ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ વੇਦਨਾਯ, ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ, ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ, ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਹਾ, ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਮਾਤਿ વਦਾਮੀਤਿ। ਇਦਂ ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ।

    So parimuccati rūpena, parimuccati vedanāya, parimuccati saññāya, parimuccati saṅkhārehi, parimuccati viññāṇamhā, parimuccati dukkhasmāti vadāmīti. Idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਞੇਯ੍ਯਂ। ‘‘ਯਦਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਞਾਣਂ। ‘‘ਅਥ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇ ਏਸ ਮਗ੍ਗੋ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ।

    ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti idaṃ ñeyyaṃ. ‘‘Yadā paññāya passatī’’ti idaṃ ñāṇaṃ. ‘‘Atha nibbindati dukkhe esa maggo visuddhiyā’’ti idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਞੇਯ੍ਯਂ। ‘‘ਯਦਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਞਾਣਂ। ‘‘ਅਥ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇ ਏਸ ਮਗ੍ਗੋ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ।

    ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti idaṃ ñeyyaṃ. ‘‘Yadā paññāya passatī’’ti idaṃ ñāṇaṃ. ‘‘Atha nibbindati dukkhe esa maggo visuddhiyā’’ti idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਞੇਯ੍ਯਂ। ‘‘ਯਦਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਞਾਣਂ। ‘‘ਅਥ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇ ਏਸ ਮਗ੍ਗੋ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ।

    ‘‘Sabbe dhammā anattā’’ti idaṃ ñeyyaṃ. ‘‘Yadā paññāya passatī’’ti idaṃ ñāṇaṃ. ‘‘Atha nibbindati dukkhe esa maggo visuddhiyā’’ti idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ‘‘ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ, ਸੋਣ 245, ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਅਨਿਚ੍ਚੇਨ ਰੂਪੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮੇਨ ‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ વਾ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ વਾ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ‘ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ વਾ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਕਿਮਞ੍ਞਤ੍ਰ ਯਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਅਦਸ੍ਸਨਾ। ਅਨਿਚ੍ਚਾਯ વੇਦਨਾਯ…ਪੇ॰… ਅਨਿਚ੍ਚਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ…ਪੇ॰… ਅਨਿਚ੍ਚੇਹਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ…ਪੇ॰… ਅਨਿਚ੍ਚੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮੇਨ ‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ વਾ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ વਾ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ‘ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ વਾ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕਿਮਞ੍ਞਤ੍ਰ ਯਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਅਦਸ੍ਸਨਾ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਞੇਯ੍ਯਂ।

    ‘‘Ye hi keci, soṇa 246, samaṇā vā brāhmaṇā vā aniccena rūpena dukkhena vipariṇāmadhammena ‘seyyohamasmī’ti vā samanupassanti, ‘sadisohamasmī’ti vā samanupassanti, ‘hīnohamasmī’ti vā samanupassanti. Kimaññatra yathābhūtassa adassanā. Aniccāya vedanāya…pe… aniccāya saññāya…pe… aniccehi saṅkhārehi…pe… aniccena viññāṇena dukkhena vipariṇāmadhammena ‘seyyohamasmī’ti vā samanupassanti, ‘sadisohamasmī’ti vā samanupassanti, ‘hīnohamasmī’ti vā samanupassanti, kimaññatra yathābhūtassa adassanā’’ti. Idaṃ ñeyyaṃ.

    ‘‘ਯੇ ਚ ਖੋ ਕੇਚਿ, ਸੋਣ, ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਅਨਿਚ੍ਚੇਨ ਰੂਪੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮੇਨ ‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿਪਿ ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿਪਿ ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ‘ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿਪਿ ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕਿਮਞ੍ਞਤ੍ਰ ਯਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਾ। ਅਨਿਚ੍ਚਾਯ વੇਦਨਾਯ…ਪੇ॰… ਅਨਿਚ੍ਚਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ…ਪੇ॰… ਅਨਿਚ੍ਚੇਹਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ…ਪੇ॰… ਅਨਿਚ੍ਚੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮੇਨ ‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿਪਿ ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿਪਿ ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ‘ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿਪਿ ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕਿਮਞ੍ਞਤ੍ਰ ਯਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਾਤਿ। ਇਦਂ ਞਾਣਂ।

    ‘‘Ye ca kho keci, soṇa, samaṇā vā brāhmaṇā vā aniccena rūpena dukkhena vipariṇāmadhammena ‘seyyohamasmī’tipi na samanupassanti, ‘sadisohamasmī’tipi na samanupassanti, ‘hīnohamasmī’tipi na samanupassanti, kimaññatra yathābhūtassa dassanā. Aniccāya vedanāya…pe… aniccāya saññāya…pe… aniccehi saṅkhārehi…pe… aniccena viññāṇena dukkhena vipariṇāmadhammena ‘seyyohamasmī’tipi na samanupassanti, ‘sadisohamasmī’tipi na samanupassanti, ‘hīnohamasmī’tipi na samanupassanti, kimaññatra yathābhūtassa dassanāti. Idaṃ ñāṇaṃ.

    ਇਦਂ ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ।

    Idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦਸ੍ਸਨਂ?

    Tattha katamaṃ dassanaṃ?

    ੧੧੫.

    115.

    ‘‘ਯੇ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ વਿਭਾવਯਨ੍ਤਿ, ਗਮ੍ਭੀਰਪਞ੍ਞੇਨ ਸੁਦੇਸਿਤਾਨਿ।

    ‘‘Ye ariyasaccāni vibhāvayanti, gambhīrapaññena sudesitāni.

    ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤੇ ਹੋਨ੍ਤਿ ਭੁਸਂ ਪਮਤ੍ਤਾ 247, ਨ ਤੇ ਭવਂ ਅਟ੍ਠਮਮਾਦਿਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ॥

    Kiñcāpi te honti bhusaṃ pamattā 248, na te bhavaṃ aṭṭhamamādiyantī’’ti.

    ਇਦਂ ਦਸ੍ਸਨਂ।

    Idaṃ dassanaṃ.

    ‘‘ਯਥਿਨ੍ਦਖੀਲੋ ਪਥવਿਸ੍ਸਿਤੋ ਸਿਯਾ, ਚਤੁਬ੍ਭਿ વਾਤੇਹਿ ਅਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿਯੋ।

    ‘‘Yathindakhīlo pathavissito siyā, catubbhi vātehi asampakampiyo;

    ਤਥੂਪਮਂ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਂ વਦਾਮਿ, ਯੋ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਅવੇਚ੍ਚ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥

    Tathūpamaṃ sappurisaṃ vadāmi, yo ariyasaccāni avecca passatī’’ti.

    ਇਦਂ ਦਸ੍ਸਨਂ।

    Idaṃ dassanaṃ.

    ‘‘ਚਤੂਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ ‘ਖੀਣਨਿਰਯੋਮ੍ਹਿ, ਖੀਣਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ, ਖੀਣਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੋ, ਖੀਣਾਪਾਯਦੁਗ੍ਗਤਿવਿਨਿਪਾਤੋ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋਹਮਸ੍ਮਿ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ, ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮਂ 249 ਦੇવੇ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਚ ਸਨ੍ਧਾવਿਤ੍વਾ ਸਂਸਰਿਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤੇ ਸਦ੍ਧਾ ਨਿવਿਟ੍ਠਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ વਿਰੂਲ਼੍ਹਾ ਮੂਲਜਾਤਾ ਅਸਂਹਾਰਿਯਾ ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਦੇવੇਨ વਾ ਮਾਰੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ વਾ ਕੇਨਚਿ વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਸਹ ਧਮ੍ਮੇਨ, ਧਮ੍ਮੇ ਖੋ ਪਨ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਕਾਲਿਕੋ ਏਹਿਪਸ੍ਸਿਕੋ ਓਪਨੇਯ੍ਯਿਕੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ વਿਞ੍ਞੂਹਿ, ਯਦਿਦਂ ਮਦਨਿਮ੍ਮਦਨੋ…ਪੇ॰… ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਸਹ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤਿ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਪਿਯਾ ਮਨਾਪਾ ਗਿਹੀ ਚੇવ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਚ। ਅਰਿਯਕਨ੍ਤੇਹਿ ਖੋ ਪਨ ਸੀਲੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ ਅਖਣ੍ਡੇਹਿ ਅਚ੍ਛਿਦ੍ਦੇਹਿ ਅਸਬਲੇਹਿ ਅਕਮ੍ਮਾਸੇਹਿ ਭੁਜਿਸ੍ਸੇਹਿ વਿਞ੍ਞੁਪ੍ਪਸਟ੍ਠੇਹਿ ਅਪਰਾਮਟ੍ਠੇਹਿ ਸਮਾਧਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਕੇਹਿ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤੂਹਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ ‘ਖੀਣਨਿਰਯੋਮ੍ਹਿ, ਖੀਣਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ, ਖੀਣਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੋ, ਖੀਣਾਪਾਯਦੁਗ੍ਗਤਿવਿਨਿਪਾਤੋ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋਹਮਸ੍ਮਿ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ, ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮਂ ਦੇવੇ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਚ ਸਨ੍ਧਾવਿਤ੍વਾ ਸਂਸਰਿਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’’ਤਿ।

    ‘‘Catūhi, bhikkhave, sotāpattiyaṅgehi samannāgato ariyasāvako ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya ‘khīṇanirayomhi, khīṇatiracchānayoni, khīṇapettivisayo, khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo, sattakkhattuparamaṃ 250 deve ca manusse ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karissāmī’ti. Katamehi catūhi? Idha, bhikkhave, ariyasāvakassa tathāgate saddhā niviṭṭhā patiṭṭhitā virūḷhā mūlajātā asaṃhāriyā samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ saha dhammena, dhamme kho pana niṭṭhaṃ gato hoti, svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhi, yadidaṃ madanimmadano…pe… nirodho nibbānaṃ, saha dhammiyā kho panassa honti iṭṭhā kantā piyā manāpā gihī ceva pabbajitā ca. Ariyakantehi kho pana sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi acchiddehi asabalehi akammāsehi bhujissehi viññuppasaṭṭhehi aparāmaṭṭhehi samādhisaṃvattanikehi. Imehi kho, bhikkhave, catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato ariyasāvako ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya ‘khīṇanirayomhi, khīṇatiracchānayoni, khīṇapettivisayo, khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo, sattakkhattuparamaṃ deve ca manusse ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karissāmī’’’ti.

    ਇਦਂ ਦਸ੍ਸਨਂ।

    Idaṃ dassanaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਭਾવਨਾ?

    Tattha katamā bhāvanā?

    ‘‘ਯਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਭਾવਿਤਾਨਿ 251, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਸਬ੍ਬਲੋਕੇ।

    ‘‘Yassindriyāni bhāvitāni 252, ajjhattaṃ bahiddhā ca sabbaloke;

    ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਝ ਇਮਂ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ, ਕਾਲਂ ਕਙ੍ਖਤਿ ਭਾવਿਤੋ ਸਦਨ੍ਤੋ’’ਤਿ॥

    Nibbijjha imaṃ parañca lokaṃ, kālaṃ kaṅkhati bhāvito sadanto’’ti.

    ਅਯਂ ਭਾવਨਾ।

    Ayaṃ bhāvanā.

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਪਦਾਨਿ 253। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ਅਨਭਿਜ੍ਝਾ ਧਮ੍ਮਪਦਂ, ਅਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਧਮ੍ਮਪਦਂ, ਸਮ੍ਮਾਸਤਿ ਧਮ੍ਮਪਦਂ, ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ ਧਮ੍ਮਪਦਂ, ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਧਮ੍ਮਪਦਾਨੀ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਭਾવਨਾ।

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, dhammapadāni 254. Katamāni cattāri? Anabhijjhā dhammapadaṃ, abyāpādo dhammapadaṃ, sammāsati dhammapadaṃ, sammāsamādhi dhammapadaṃ, imāni kho, bhikkhave, cattāri dhammapadānī’’ti. Ayaṃ bhāvanā.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਭਾવਨਾ ਚ? ‘‘ਪਞ੍ਚ ਛਿਨ੍ਦੇ ਪਞ੍ਚ ਜਹੇ’’ਤਿ ਇਦਂ ਦਸ੍ਸਨਂ। ‘‘ਪਞ੍ਚ ਚੁਤ੍ਤਰਿ ਭਾવਯੇ। ਪਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਤਿਗੋ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਓਘਤਿਣ੍ਣੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਭਾવਨਾ। ਇਦਂ ਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਭਾવਨਾ ਚ।

    Tattha katamaṃ dassanañca bhāvanā ca? ‘‘Pañca chinde pañca jahe’’ti idaṃ dassanaṃ. ‘‘Pañca cuttari bhāvaye. Pañca saṅgātigo bhikkhu, oghatiṇṇoti vuccatī’’ti ayaṃ bhāvanā. Idaṃ dassanañca bhāvanā ca.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ 255। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਞ੍ਞਾਤਾવਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਨਭਿਸਮੇਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਭਿਸਮਯਾਯ ਛਨ੍ਦਂ ਜਨੇਤਿ વਾਯਮਤਿ વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਪਦਹਤਿ, ਅਨਭਿਸਮੇਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਭਿਸਮਯਾਯ ਛਨ੍ਦਂ ਜਨੇਤਿ વਾਯਮਤਿ વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਪਦਹਤਿ। ਇਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਦਸ੍ਸਨਂ।

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, indriyāni 256. Katamāni tīṇi, anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ. Katamañca, bhikkhave, anaññātaññassāmītindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu anabhisametassa dukkhassa ariyasaccassa abhisamayāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, anabhisametassa dukkhasamudayassa ariyasaccassa…pe… dukkhanirodhassa…pe… dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasaccassa abhisamayāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. Idaṃ, bhikkhave, anaññātaññassāmītindriya’’nti. Idaṃ dassanaṃ.

    ‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ‘ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ‘ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਇਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ।

    ‘‘Katamañca, bhikkhave, aññindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti…pe… ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Idaṃ, bhikkhave, aññindriyaṃ.

    ‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਾਤਾવਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਅਨਾਸવਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ, ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਇਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਾਤਾવਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਭਾવਨਾ।

    ‘‘Katamañca , bhikkhave, aññātāvindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati, khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāti. Idaṃ, bhikkhave, aññātāvindriya’’nti. Ayaṃ bhāvanā.

    ਇਦਂ ਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਭਾવਨਾ ਚ।

    Idaṃ dassanañca bhāvanā ca.

    ੧੧੬. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਕવਚਨਂ?

    116. Tattha katamaṃ sakavacanaṃ?

    ‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣਂ, ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾ।

    ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;

    ਸਚਿਤ੍ਤਪਰਿਯੋਦਾਪਨਂ, ਏਤਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Sacittapariyodāpanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti.

    ਇਦਂ ਸਕવਚਨਂ।

    Idaṃ sakavacanaṃ.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਾਲਸ੍ਸ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਬਾਲਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਬਾਲਾਪਦਾਨਾਨਿ, ਯੇਹਿ ਬਾਲਂ ਬਾਲੋਤਿ ਪਰੇ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਬਾਲੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਚ੍ਚਿਨ੍ਤਿਤਚਿਨ੍ਤੀ ਚ ਹੋਤਿ, ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਭਾਸੀ ਚ ਹੋਤਿ, ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਕਾਰੀ 257 ਚ ਹੋਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ ਬਾਲਸ੍ਸ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਬਾਲਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਬਾਲਾਪਦਾਨਾਨਿ।

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇāni bālanimittāni bālāpadānāni, yehi bālaṃ bāloti pare sañjānanti. Katamāni tīṇi? Bālo, bhikkhave, duccintitacintī ca hoti, dubbhāsitabhāsī ca hoti, dukkaṭakammakārī 258 ca hoti. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi bālassa bālalakkhaṇāni bālanimittāni bālāpadānāni.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡਿਤਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਣ੍ਡਿਤਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾਪਦਾਨਾਨਿ, ਯੇਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਣ੍ਡਿਤੋਤਿ ਪਰੇ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਪਣ੍ਡਿਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਚਿਨ੍ਤਿਤਚਿਨ੍ਤੀ ਚ ਹੋਤਿ, ਸੁਭਾਸਿਤਭਾਸੀ ਚ ਹੋਤਿ, ਸੁਕਤਕਮ੍ਮਕਾਰੀ ਚ ਹੋਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡਿਤਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਣ੍ਡਿਤਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾਪਦਾਨਾਨੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave, paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇāni paṇḍitanimittāni paṇḍitāpadānāni, yehi paṇḍitaṃ paṇḍitoti pare sañjānanti. Katamāni tīṇi? Paṇḍito, bhikkhave, sucintitacintī ca hoti, subhāsitabhāsī ca hoti, sukatakammakārī ca hoti. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇāni paṇḍitanimittāni paṇḍitāpadānānī’’ti.

    ਇਦਂ ਸਕવਚਨਂ।

    Idaṃ sakavacanaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਪਰવਚਨਂ?

    Tattha katamaṃ paravacanaṃ?

    ‘‘ਪਥવੀਸਮੋ ਨਤ੍ਥਿ વਿਤ੍ਥਤੋ, ਨਿਨ੍ਨੋ ਪਾਤਾਲਸਮੋ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।

    ‘‘Pathavīsamo natthi vitthato, ninno pātālasamo na vijjati;

    ਮੇਰੁਸਮੋ ਨਤ੍ਥਿ ਉਨ੍ਨਤੋ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸਦਿਸੋ ਨਤ੍ਥਿ ਪੋਰਿਸੋ’’ਤਿ॥

    Merusamo natthi unnato, cakkavattisadiso natthi poriso’’ti.

    ਇਦਂ ਪਰવਚਨਂ।

    Idaṃ paravacanaṃ.

    ‘‘‘ਹੋਤੁ , ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, ਸੁਭਾਸਿਤੇਨ ਜਯੋਤਿ। ਹੋਤੁ, વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ ਸੁਭਾਸਿਤੇਨ ਜਯੋਤਿ। ਭਣ, વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ, ਗਾਥ’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ ਅਸੁਰਿਨ੍ਦੋ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ –

    ‘‘‘Hotu , devānaminda, subhāsitena jayoti. Hotu, vepacitti subhāsitena jayoti. Bhaṇa, vepacitti, gātha’nti. Atha kho, bhikkhave, vepacitti asurindo imaṃ gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘ਭਿਯ੍ਯੋ ਬਾਲਾ ਪਭਿਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ 259, ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਪਟਿਸੇਧਕੋ।

    ‘‘Bhiyyo bālā pabhijjeyyuṃ 260, no cassa paṭisedhako;

    ਤਸ੍ਮਾ ਭੁਸੇਨ ਦਣ੍ਡੇਨ, ਧੀਰੋ ਬਾਲਂ ਨਿਸੇਧਯੇ’’ਤਿ॥

    Tasmā bhusena daṇḍena, dhīro bālaṃ nisedhaye’’ti.

    ‘‘ਭਾਸਿਤਾਯ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਪਚਿਤ੍ਤਿਨਾ ਅਸੁਰਿਨ੍ਦੇਨ ਗਾਥਾਯ ਅਸੁਰਾ ਅਨੁਮੋਦਿਂਸੁ, ਦੇવਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਥ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ ਅਸੁਰਿਨ੍ਦੋ ਸਕ੍ਕਂ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ ‘ਭਣ, ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, ਗਾਥ’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ –

    ‘‘Bhāsitāya kho pana, bhikkhave, vepacittinā asurindena gāthāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Atha kho, bhikkhave, vepacitti asurindo sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca ‘bhaṇa, devānaminda, gātha’nti. Evaṃ vutte, bhikkhave, sakko devānamindo imaṃ gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘ਏਤਦੇવ ਅਹਂ ਮਞ੍ਞੇ, ਬਾਲਸ੍ਸ ਪਟਿਸੇਧਨਂ।

    ‘‘Etadeva ahaṃ maññe, bālassa paṭisedhanaṃ;

    ਪਰਂ ਸਙ੍ਕੁਪਿਤਂ ਞਤ੍વਾ, ਯੋ ਸਤੋ ਉਪਸਮ੍ਮਤੀ’’ਤਿ॥

    Paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā, yo sato upasammatī’’ti.

    ‘‘ਭਾਸਿਤਾਯ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਕ੍ਕੇਨ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੇਨ ਗਾਥਾਯ ਦੇવਾ ਅਨੁਮੋਦਿਂਸੁ, ਅਸੁਰਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਥ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ વੇਪਚਿਤ੍ਤਿਂ ਅਸੁਰਿਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ ‘ਭਣ, વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ, ਗਾਥ’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ ਅਸੁਰਿਨ੍ਦੋ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ –

    ‘‘Bhāsitāya kho pana, bhikkhave, sakkena devānamindena gāthāya devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesuṃ. Atha kho, bhikkhave, sakko devānamindo vepacittiṃ asurindaṃ etadavoca ‘bhaṇa, vepacitti, gātha’nti. Evaṃ vutte, bhikkhave, vepacitti asurindo imaṃ gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘ਏਤਦੇવ ਤਿਤਿਕ੍ਖਾਯ, વਜ੍ਜਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ વਾਸવ।

    ‘‘Etadeva titikkhāya, vajjaṃ passāmi vāsava;

    ਯਦਾ ਨਂ ਮਞ੍ਞਤਿ 261 ਬਾਲੋ, ਭਯਾ ਮ੍ਯਾਯਂ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ।

    Yadā naṃ maññati 262 bālo, bhayā myāyaṃ titikkhati;

    ਅਜ੍ਝਾਰੁਹਤਿ ਦੁਮ੍ਮੇਧੋ, ਗੋવ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪਲਾਯਿਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Ajjhāruhati dummedho, gova bhiyyo palāyina’’nti.

    ‘‘ਭਾਸਿਤਾਯ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਪਚਿਤ੍ਤਿਨਾ ਅਸੁਰਿਨ੍ਦੇਨ ਗਾਥਾਯ ਅਸੁਰਾ ਅਨੁਮੋਦਿਂਸੁ, ਦੇવਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਥ ਖੋ વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ ਅਸੁਰਿਨ੍ਦੋ ਸਕ੍ਕਂ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ ‘ਭਣ, ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, ਗਾਥ’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਇਮਾ ਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ –

    ‘‘Bhāsitāya kho pana, bhikkhave, vepacittinā asurindena gāthāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Atha kho vepacitti asurindo sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca ‘bhaṇa, devānaminda, gātha’nti. Evaṃ vutte, bhikkhave, sakko devānamindo imā gāthāyo abhāsi –

    ‘‘ਕਾਮਂ ਮਞ੍ਞਤੁ વਾ ਮਾ વਾ, ਭਯਾ ਮ੍ਯਾਯਂ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ।

    ‘‘Kāmaṃ maññatu vā mā vā, bhayā myāyaṃ titikkhati;

    ਸਦਤ੍ਥਪਰਮਾ ਅਤ੍ਥਾ, ਖਨ੍ਤਾ ਭਿਯ੍ਯੋ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ॥

    Sadatthaparamā atthā, khantā bhiyyo na vijjati.

    ‘‘ਯੋ ਹવੇ ਬਲવਾ ਸਨ੍ਤੋ, ਦੁਬ੍ਬਲਸ੍ਸ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ।

    ‘‘Yo have balavā santo, dubbalassa titikkhati;

    ਤਮਾਹੁ ਪਰਮਂ ਖਨ੍ਤਿਂ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਖਮਤਿ ਦੁਬ੍ਬਲੋ॥

    Tamāhu paramaṃ khantiṃ, niccaṃ khamati dubbalo.

    ‘‘ਅਬਲਂ ਤਂ ਬਲਂ ਆਹੁ, ਯਸ੍ਸ ਬਾਲਬਲਂ ਬਲਂ।

    ‘‘Abalaṃ taṃ balaṃ āhu, yassa bālabalaṃ balaṃ;

    ਬਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਗੁਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਪਟਿવਤ੍ਤਾ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ॥

    Balassa dhammaguttassa, paṭivattā na vijjati.

    ‘‘ਤਸ੍ਸੇવ ਤੇਨ ਪਾਪਿਯੋ, ਯੋ ਕੁਦ੍ਧਂ ਪਟਿਕੁਜ੍ਝਤਿ।

    ‘‘Tasseva tena pāpiyo, yo kuddhaṃ paṭikujjhati;

    ਕੁਦ੍ਧਂ ਅਪ੍ਪਟਿਕੁਜ੍ਝਨ੍ਤੋ, ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਜੇਤਿ ਦੁਜ੍ਜਯਂ॥

    Kuddhaṃ appaṭikujjhanto, saṅgāmaṃ jeti dujjayaṃ.

    ‘‘ਉਭਿਨ੍ਨਮਤ੍ਥਂ ਚਰਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਪਰਸ੍ਸ ਚ।

    ‘‘Ubhinnamatthaṃ carati, attano ca parassa ca;

    ਪਰਂ ਸਙ੍ਕੁਪਿਤਂ ਞਤ੍વਾ, ਯੋ ਸਤੋ ਉਪਸਮ੍ਮਤਿ॥

    Paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā, yo sato upasammati.

    ‘‘ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਤਿਕਿਚ੍ਛਨ੍ਤਾਨਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਪਰਸ੍ਸ ਚ।

    ‘‘Ubhinnaṃ tikicchantānaṃ, attano ca parassa ca;

    ਜਨਾ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਬਾਲੋਤਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਕੋવਿਦਾ’’ਤਿ॥

    Janā maññanti bāloti, ye dhammassa akovidā’’ti.

    ‘‘ਭਾਸਿਤਾਸੁ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਕ੍ਕੇਨ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੇਨ ਗਾਥਾਸੁ ਦੇવਾ ਅਨੁਮੋਦਿਂਸੁ, ਅਸੁਰਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਪਰવਚਨਂ।

    ‘‘Bhāsitāsu kho pana, bhikkhave, sakkena devānamindena gāthāsu devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesu’’nti. Idaṃ paravacanaṃ.

    ੧੧੭. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਕવਚਨਞ੍ਚ ਪਰવਚਨਞ੍ਚ?

    117. Tattha katamaṃ sakavacanañca paravacanañca?

    ਯਞ੍ਚ ਪਤ੍ਤਂ ਯਞ੍ਚ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਉਭਯਮੇਤਂ ਰਜਾਨੁਕਿਣ੍ਣਂ ਆਤੁਰਸ੍ਸਾਨੁਸਿਕ੍ਖਤੋ। ਯੇ ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਰਾ ਸੀਲਂ વਤਂ ਜੀવਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਾਰਾ, ਅਯਮੇਕੋ ਅਨ੍ਤੋ। ਯੇ ਚ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਾਮੇਸੁ ਦੋਸੋ’’ਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋ। ਇਚ੍ਚੇਤੇ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤਾ ਕਟਸਿવਡ੍ਢਨਾ ਕਟਸਿਯੋ ਦਿਟ੍ਠਿਂ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤਿ। ਏਤੇ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਅਨਭਿਞ੍ਞਾਯ ਓਲੀਯਨ੍ਤਿ ਏਕੇ ਅਤਿਧਾવਨ੍ਤਿ ਏਕੇਤਿ। ਇਦਂ ਪਰવਚਨਂ।

    Yañca pattaṃ yañca pattabbaṃ ubhayametaṃ rajānukiṇṇaṃ āturassānusikkhato. Ye ca sikkhāsārā sīlaṃ vataṃ jīvitaṃ brahmacariyaṃ upaṭṭhānasārā, ayameko anto. Ye ca evaṃvādino evaṃdiṭṭhino ‘‘natthi kāmesu doso’’ti, ayaṃ dutiyo anto. Iccete ubho antā kaṭasivaḍḍhanā kaṭasiyo diṭṭhiṃ vaḍḍhenti. Ete ubho ante anabhiññāya olīyanti eke atidhāvanti eketi. Idaṃ paravacanaṃ.

    ਯੇ ਚ ਖੋ ਤੇ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਤਤ੍ਰ ਚ ਨ ਅਹੇਸੁਂ, ਤੇਨ ਚ ਅਮਞ੍ਞਿਂਸੁ, વਟ੍ਟਂ ਤੇਸਂ ਨਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾਯਾਤਿ। ਇਦਂ ਸਕવਚਨਂ। ਅਯਂ ਉਦਾਨੋ ਸਕવਚਨਞ੍ਚ ਪਰવਚਨਞ੍ਚ।

    Ye ca kho te ubho ante abhiññāya tatra ca na ahesuṃ, tena ca amaññiṃsu, vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāyāti. Idaṃ sakavacanaṃ. Ayaṃ udāno sakavacanañca paravacanañca.

    ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ 263 ਕੋਸਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ਇਧ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਹੋਗਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨਸ੍ਸ ਏવਂ ਚੇਤਸੋ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦਿ ‘‘ਕੇਸਂ ਨੁ ਖੋ ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ, ਕੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਦਹੋਸਿ ‘‘ਯੇ ਚ ਖੋ ਕੇਚਿ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤੇ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯੁਂ ‘ਪਿਯੋ ਨੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਤੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਯਂ ਹਿ ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਅਪ੍ਪਿਯਸ੍ਸ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਤੇ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ। ਯੇ ਚ ਖੋ ਕੇਚਿ ਕਾਯੇਨ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, વਾਚਾਯ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਮਨਸਾ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤੇ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯੁਂ ‘ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਨੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਤੇਸਂ ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਯਂ ਹਿ ਪਿਯੋ ਪਿਯਸ੍ਸ ਕਰੇਯ੍ਯ । ਤਂ ਤੇ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ।

    Rājā pasenadi 264 kosalo bhagavantaṃ etadavoca – idha mayhaṃ, bhante, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘kesaṃ nu kho piyo attā, kesaṃ appiyo attā’’ti. Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi ‘‘ye ca kho keci kāyena duccaritaṃ caranti, vācāya duccaritaṃ caranti, manasā duccaritaṃ caranti, tesaṃ appiyo attā. Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘piyo no attā’ti, atha kho tesaṃ appiyo attā. Taṃ kissa hetu? Yaṃ hi appiyo appiyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti, tasmā tesaṃ appiyo attā. Ye ca kho keci kāyena sucaritaṃ caranti, vācāya sucaritaṃ caranti, manasā sucaritaṃ caranti, tesaṃ piyo attā. Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘appiyo no attā’ti, atha kho tesaṃ piyo attā. Taṃ kissa hetu? Yaṃ hi piyo piyassa kareyya . Taṃ te attanāva attano karonti. Tasmā tesaṃ piyo attā’’ti.

    ‘‘ਏવਮੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਮੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤੇ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯੁਂ ‘ਪਿਯੋ ਨੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਤੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਯਂ ਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਅਪ੍ਪਿਯਸ੍ਸ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਤੇ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ। ਯੇ ਚ ਖੋ ਕੇਚਿ ਮਹਾਰਾਜ ਕਾਯੇਨ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, વਾਚਾਯ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਮਨਸਾ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤੇ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯੁਂ ‘ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਨੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਤੇਸਂ ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਯਂ ਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਿਯੋ ਪਿਯਸ੍ਸ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਤੇ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾਤਿ। ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ…ਪੇ॰… ਸਤ੍ਥਾ –

    ‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja, ye hi keci, mahārāja, kāyena duccaritaṃ caranti, vācāya duccaritaṃ caranti, manasā duccaritaṃ caranti tasmā tesaṃ appiyo attā. Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘piyo no attā’ti, atha kho tesaṃ appiyo attā. Taṃ kissa hetu? Yaṃ hi, mahārāja, appiyo appiyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti, tasmā tesaṃ appiyo attā. Ye ca kho keci mahārāja kāyena sucaritaṃ caranti, vācāya sucaritaṃ caranti, manasā sucaritaṃ caranti, tesaṃ piyo attā. Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘appiyo no attā’ti, atha kho tesaṃ piyo attā. Taṃ kissa hetu? Yaṃ hi, mahārāja, piyo piyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti, tasmā tesaṃ piyo attāti. Idamavoca bhagavā…pe… satthā –

    ‘‘ਅਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚੇ ਪਿਯਂ ਜਞ੍ਞਾ, ਨ ਨਂ ਪਾਪੇਨ ਸਂਯੁਜੇ।

    ‘‘Attānañce piyaṃ jaññā, na naṃ pāpena saṃyuje;

    ਨ ਹਿ ਤਂ ਸੁਲਭਂ ਹੋਤਿ, ਸੁਖਂ ਦੁਕ੍ਕਟਕਾਰਿਨਾ॥

    Na hi taṃ sulabhaṃ hoti, sukhaṃ dukkaṭakārinā.

    ‘‘ਅਨ੍ਤਕੇਨਾਧਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ 265, ਜਹਤੋ ਮਾਨੁਸਂ ਭવਂ।

    ‘‘Antakenādhipannassa 266, jahato mānusaṃ bhavaṃ;

    ਕਿਂ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਸਕਂ ਹੋਤਿ, ਕਿਞ੍ਚ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ।

    Kiṃ hi tassa sakaṃ hoti, kiñca ādāya gacchati;

    ਕਿਞ੍ਚਸ੍ਸ ਅਨੁਗਂ ਹੋਤਿ, ਛਾਯਾવ ਅਨਪਾਯਿਨੀ॥

    Kiñcassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī.

    ‘‘ਉਭੋ ਪੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਪਾਪਞ੍ਚ, ਯਂ ਮਚ੍ਚੋ ਕੁਰੁਤੇ ਇਧ।

    ‘‘Ubho puññañca pāpañca, yaṃ macco kurute idha;

    ਤਞ੍ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਸਕਂ ਹੋਤਿ, ਤਂવ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ।

    Tañhi tassa sakaṃ hoti, taṃva ādāya gacchati;

    ਤਂવਸ੍ਸ ਅਨੁਗਂ ਹੋਤਿ, ਛਾਯਾવ ਅਨਪਾਯਿਨੀ॥

    Taṃvassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī.

    ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਨਿਚਯਂ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਂ।

    ‘‘Tasmā kareyya kalyāṇaṃ, nicayaṃ samparāyikaṃ;

    ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਪਰਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਪਾਣਿਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Puññāni paralokasmiṃ, patiṭṭhā honti pāṇina’’nti.

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਰવਚਨਂ। ਅਨੁਗੀਤਿ ਸਕવਚਨਂ। ਇਦਂ ਸਕવਚਨਞ੍ਚ ਪਰવਚਨਞ੍ਚ।

    Idaṃ suttaṃ paravacanaṃ. Anugīti sakavacanaṃ. Idaṃ sakavacanañca paravacanañca.

    ੧੧੮. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ?

    118. Tattha katamaṃ visajjanīyaṃ?

    ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਇਦਂ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ, ਇਦਂ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ, ਇਦਂ ਪਹਾਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਏવਂਗਹਿਤਾ ਇਦਂ ਫਲਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਯਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਏવਂਗਹਿਤਾਨਂ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਇਤਿ ਇਦਂ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ‘‘ਉਲ਼ਾਰੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਉਲ਼ਾਰਤਂ ਧਮ੍ਮਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤਤਂ ਸਙ੍ਘਸੁਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸੇ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸੇ। ਯਂ વਾ ਪਨਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਏવਂ ਜਾਤਿਯਂ। ਇਦਂ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ।

    Pañhe pucchite idaṃ abhiññeyyaṃ, idaṃ pariññeyyaṃ, idaṃ pahātabbaṃ, idaṃ bhāvetabbaṃ, idaṃ sacchikātabbaṃ, ime dhammā evaṃgahitā idaṃ phalaṃ nibbattayanti. Tesaṃ evaṃgahitānaṃ ayamattho iti idaṃ visajjanīyaṃ. ‘‘Uḷāro buddho bhagavā’’ti buddhauḷārataṃ dhammasvākkhātataṃ saṅghasuppaṭipattiñca ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti ekaṃseneva niddise. Yaṃ vā panaññampi evaṃ jātiyaṃ. Idaṃ visajjanīyaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ?

    Tattha katamaṃ avisajjanīyaṃ?

    ‘‘ਆਕਙ੍ਖਤੋ ਤੇ ਨਰਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ 267, ਦੇવਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਨਸਾ વਿਚਿਨ੍ਤਿਤਂ।

    ‘‘Ākaṅkhato te naradammasārathi 268, devā manussā manasā vicintitaṃ;

    ਸਬ੍ਬੇ ਨ ਜਞ੍ਞਾ ਕਸਿਣਾਪਿ ਪਾਣਿਨੋ, ਸਨ੍ਤਂ ਸਮਾਧਿਂ ਅਰਣਂ ਨਿਸੇવਤੋ।

    Sabbe na jaññā kasiṇāpi pāṇino, santaṃ samādhiṃ araṇaṃ nisevato;

    ਕਿਨ੍ਤਂ ਭਗવਾ ਆਕਙ੍ਖਤੀ’’ਤਿ॥

    Kintaṃ bhagavā ākaṅkhatī’’ti.

    ਇਦਂ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ।

    Idaṃ avisajjanīyaṃ.

    ਏਤ੍ਤਕੋ ਭਗવਾ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੇ વਿਮੁਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਇਰਿਯਾਯਂ ਪਭਾવੇ ਹਿਤੇਸਿਤਾਯਂ ਕਰੁਣਾਯਂ ਇਦ੍ਧਿਯਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ।

    Ettako bhagavā sīlakkhandhe samādhikkhandhe paññākkhandhe vimuttikkhandhe vimuttiñāṇadassanakkhandhe iriyāyaṃ pabhāve hitesitāyaṃ karuṇāyaṃ iddhiyanti. Idaṃ avisajjanīyaṃ.

    ‘‘ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਾਦਾ ਤਿਣ੍ਣਂ ਰਤਨਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਰਤਨਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਰਤਨਸ੍ਸ’’। ਕਿਂ ਪਮਾਣਾਨਿ ਤੀਣਿ ਰਤਨਾਨੀਤਿ? ਇਦਂ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ।

    ‘‘Tathāgatassa, bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa loke uppādā tiṇṇaṃ ratanānaṃ uppādo buddharatanassa dhammaratanassa saṅgharatanassa’’. Kiṃ pamāṇāni tīṇi ratanānīti? Idaṃ avisajjanīyaṃ.

    ਬੁਦ੍ਧવਿਸਯੋ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯੋ। ਪੁਗ੍ਗਲਪਰੋਪਰਞ੍ਞੁਤਾ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਾ। ‘‘ਪੁਬ੍ਬਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਕਿਂ ਨਿਰਯਂ ਸਕਿਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਂ ਸਕਿਂ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਂ ਸਕਿਂ ਅਸੁਰਯੋਨਿਂ ਸਕਿਂ ਦੇવੇ ਸਕਿਂ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਂਸਰਿਤਂ’’। ਕਤਮਾ ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟੀਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਸਾવਕਾਨਂ ਞਾਣવੇਕਲ੍ਲੇਨ। ਦੁવਿਧਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਦੇਸਨਾ ਅਤ੍ਤੂਪਨਾਯਿਕਾ ਚ ਪਰੂਪਨਾਯਿਕਾ ਚ। ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਪਰੂਪਨਾਯਿਕਾ। ਨਤ੍ਥਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਅવਿਜਾਨਨਾਤਿ 269 ਅਤ੍ਤੂਪਨਾਯਿਕਾ। ਯਥਾ ਭਗવਾ ਕੋਕਾਲਿਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਰਬ੍ਭ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਏવਮਾਹ –

    Buddhavisayo avisajjanīyo. Puggalaparoparaññutā avisajjanīyā. ‘‘Pubbā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sakiṃ nirayaṃ sakiṃ tiracchānayoniṃ sakiṃ pettivisayaṃ sakiṃ asurayoniṃ sakiṃ deve sakiṃ manusse sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ’’. Katamā pubbā koṭīti avisajjanīyaṃ. Na paññāyatīti sāvakānaṃ ñāṇavekallena. Duvidhā buddhānaṃ bhagavantānaṃ desanā attūpanāyikā ca parūpanāyikā ca. Na paññāyatīti parūpanāyikā. Natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanāti 270 attūpanāyikā. Yathā bhagavā kokālikaṃ bhikkhuṃ ārabbha aññataraṃ bhikkhuṃ evamāha –

    ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ , ਭਿਕ੍ਖੁ, વੀਸਤਿਖਾਰਿਕੋ ਕੋਸਲਕੋ ਤਿਲવਾਹੋ…ਪੇ॰… ਨ ਤ੍વੇવ ਏਕੋ ਅਬ੍ਬੁਦੋ ਨਿਰਯੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁ, વੀਸਤਿ ਅਬ੍ਬੁਦਾ ਨਿਰਯਾ, ਏવਮੇਕੋ ਨਿਰਬ੍ਬੁਦੋ ਨਿਰਯੋ 271। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વੀਸਤਿ ਨਿਰਬ੍ਬੁਦਾ ਨਿਰਯਾ, ਏવਮੇਕੋ ਅਬਬੋ ਨਿਰਯੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વੀਸਤਿ ਅਬਬਾ ਨਿਰਯਾ, ਏવਮੇਕੋ ਅਟਟੋ ਨਿਰਯੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વੀਸਤਿ ਅਟਟਾ ਨਿਰਯਾ, ਏવਮੇਕੋ ਅਹਹੋ ਨਿਰਯੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વੀਸਤਿ ਅਹਹਾ ਨਿਰਯਾ, ਏવਮੇਕੋ ਕੁਮੁਦੋ ਨਿਰਯੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વੀਸਤਿ ਕੁਮੁਦਾ ਨਿਰਯਾ, ਏવਮੇਕੋ ਸੋਗਨ੍ਧਿਕੋ ਨਿਰਯੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વੀਸਤਿ ਸੋਗਨ੍ਧਿਕਾ ਨਿਰਯਾ, ਏવਮੇਕੋ ਉਪ੍ਪਲਕੋ ਨਿਰਯੋ 272। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વੀਸਤਿ ਉਪ੍ਪਲਕਾ ਨਿਰਯਾ, ਏવਮੇਕੋ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕੋ ਨਿਰਯੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વੀਸਤਿ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਾ ਨਿਰਯਾ, ਏવਮੇਕੋ ਪਦੁਮੋ ਨਿਰਯੋ। ਪਦੁਮੇ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਨਿਰਯੇ ਕੋਕਾਲਿਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਘਾਤੇਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਯਂ વਾ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਭਗવਾ ਆਹ ‘‘ਅਯਂ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯੋ’’ਤਿ। ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਇਦਂ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ।

    ‘‘Seyyathāpi , bhikkhu, vīsatikhāriko kosalako tilavāho…pe… na tveva eko abbudo nirayo. Seyyathāpi bhikkhu, vīsati abbudā nirayā, evameko nirabbudo nirayo 273. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati nirabbudā nirayā, evameko ababo nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati ababā nirayā, evameko aṭaṭo nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati aṭaṭā nirayā, evameko ahaho nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati ahahā nirayā, evameko kumudo nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati kumudā nirayā, evameko sogandhiko nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati sogandhikā nirayā, evameko uppalako nirayo 274. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati uppalakā nirayā, evameko puṇḍarīko nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati puṇḍarīkā nirayā, evameko padumo nirayo. Padume pana, bhikkhu, niraye kokāliko bhikkhu upapanno sāriputtamoggallānesu cittaṃ āghātetvā’’ti. Yaṃ vā pana kiñci bhagavā āha ‘‘ayaṃ appameyyo asaṅkhyeyo’’ti. Sabbaṃ taṃ avisajjanīyaṃ. Idaṃ avisajjanīyaṃ.

    ੧੧੯. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ, ਯਦਾ ਸੋ ਉਪਕੋ ਆਜੀવਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਹ ‘‘ਕੁਹਿਂ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਗਮਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ। ਭਗવਾ ਆਹ –

    119. Tattha katamaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca, yadā so upako ājīvako bhagavantaṃ āha ‘‘kuhiṃ, āvuso gotama, gamissasī’’ti. Bhagavā āha –

    ‘‘ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਹਂ ਤਂ ਅਮਤਦੁਨ੍ਦੁਭਿਂ।

    ‘‘Bārāṇasiṃ gamissāmi, ahaṃ taṃ amatadundubhiṃ;

    ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤੁਂ, ਲੋਕੇ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Dhammacakkaṃ pavattetuṃ, loke appaṭivattiya’’nti.

    ਉਪਕੋ ਆਜੀવਕੋ ਆਹ ‘‘‘ਜਿਨੋ’ਤਿ ਖੋ ਆવੁਸੋ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਪਟਿਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿ। ਭਗવਾ ਆਹ –

    Upako ājīvako āha ‘‘‘jino’ti kho āvuso, bho gotama, paṭijānāsī’’ti. Bhagavā āha –

    ‘‘ਮਾਦਿਸਾ વੇ ਜਿਨਾ 275 ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਪਤ੍ਤਾ ਆਸવਕ੍ਖਯਂ।

    ‘‘Mādisā ve jinā 276 honti, ye pattā āsavakkhayaṃ;

    ਜਿਤਾ ਮੇ ਪਾਪਕਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਤਸ੍ਮਾਹਂ ਉਪਕਾ ਜਿਨੋ’’ਤਿ॥

    Jitā me pāpakā dhammā, tasmāhaṃ upakā jino’’ti.

    ਕਥਂ ਜਿਨੋ ਕੇਨ ਜਿਨੋਤਿ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਕਤਮੋ ਜਿਨੋਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਕਤਮੋ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ, ਰਾਗਕ੍ਖਯੋ ਦੋਸਕ੍ਖਯੋ ਮੋਹਕ੍ਖਯੋਤਿ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਕਿਤ੍ਤਕੋ ਆਸવਕ੍ਖਯੋਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਇਦਂ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ।

    Kathaṃ jino kena jinoti visajjanīyaṃ. Katamo jinoti avisajjanīyaṃ. Katamo āsavakkhayo, rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayoti visajjanīyaṃ. Kittako āsavakkhayoti avisajjanīyaṃ. Idaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca.

    ਅਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤੋਤਿ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਅਤ੍ਥਿ ਰੂਪਨ੍ਤਿ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਰੂਪਂ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਰੂਪવਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਰੂਪੇ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਤਥਾਗਤੇ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਏવਂ ਅਤ੍ਥਿ વੇਦਨਾ…ਪੇ॰… ਸਞ੍ਞਾ…ਪੇ॰… ਸਙ੍ਖਾਰਾ…ਪੇ॰… ਅਤ੍ਥਿ વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। વਿਞ੍ਞਾਣવਾ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। વਿਞ੍ਞਾਣੇ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਤਥਾਗਤੇ વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਰੂਪੇਨ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ વੇਦਨਾਯ…ਪੇ॰… ਸਞ੍ਞਾਯ…ਪੇ॰… ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ…ਪੇ॰… વਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਅਯਂ ਸੋ ਤਥਾਗਤੋ ਅਰੂਪਕੋ…ਪੇ॰… ਅવੇਦਨਕੋ…ਪੇ॰… ਅਸਞ੍ਞਕੋ…ਪੇ॰… ਅਸਙ੍ਖਾਰਕੋ…ਪੇ॰… ਅવਿਞ੍ਞਾਣਕੋਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਇਦਂ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ।

    Atthi tathāgatoti visajjanīyaṃ. Atthi rūpanti visajjanīyaṃ. Rūpaṃ tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Rūpavā tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Rūpe tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Tathāgate rūpanti avisajjanīyaṃ. Evaṃ atthi vedanā…pe… saññā…pe… saṅkhārā…pe… atthi viññāṇanti visajjanīyaṃ. Viññāṇaṃ tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Viññāṇavā tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Viññāṇe tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Tathāgate viññāṇanti avisajjanīyaṃ. Aññatra rūpena tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Aññatra vedanāya…pe… saññāya…pe… saṅkhārehi…pe… viññāṇena tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Ayaṃ so tathāgato arūpako…pe… avedanako…pe… asaññako…pe… asaṅkhārako…pe… aviññāṇakoti avisajjanīyaṃ. Idaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca.

    ਪਸ੍ਸਤਿ ਭਗવਾ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਤ੍ਤੇ ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਂ…ਪੇ॰… ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਕਤਮੇ ਸਤ੍ਤਾ, ਕਤਮੋ ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਇਦਂ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ।

    Passati bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte cavamāne upapajjamāne evaṃ sabbaṃ…pe… yathākammūpage satte pajānātīti visajjanīyaṃ. Katame sattā, katamo tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Idaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca.

    ਅਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤੋਤਿ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਅਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾਤਿ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਇਦਂ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ।

    Atthi tathāgatoti visajjanīyaṃ. Atthi tathāgato paraṃ maraṇāti avisajjanīyaṃ. Idaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca.

    ੧੨੦. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਕਮ੍ਮਂ?

    120. Tattha katamaṃ kammaṃ?

    ‘‘ਅਨ੍ਤਕੇਨਾਧਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ , ਜਹਤੋ ਮਾਨੁਸਂ ਭવਂ।

    ‘‘Antakenādhipannassa , jahato mānusaṃ bhavaṃ;

    ਕਿਂ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਸਕਂ ਹੋਤਿ, ਕਿਞ੍ਚ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ।

    Kiṃ hi tassa sakaṃ hoti, kiñca ādāya gacchati;

    ਕਿਞ੍ਚਸ੍ਸ ਅਨੁਗਂ ਹੋਤਿ, ਛਾਯਾવ ਅਨਪਾਯਿਨੀ॥

    Kiñcassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī.

    ‘‘ਉਭੋ ਪੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਪਾਪਞ੍ਚ, ਯਂ ਮਚ੍ਚੋ ਕੁਰੁਤੇ ਇਧ।

    ‘‘Ubho puññañca pāpañca, yaṃ macco kurute idha;

    ਤਞ੍ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਸਕਂ ਹੋਤਿ, ਤਂવ 277 ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ।

    Tañhi tassa sakaṃ hoti, taṃva 278 ādāya gacchati;

    ਤਂવਸ੍ਸ ਅਨੁਗਂ ਹੋਤਿ, ਛਾਯਾવ ਅਨਪਾਯਿਨੀ’’ਤਿ॥

    Taṃvassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī’’ti.

    ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਂ।

    Idaṃ kammaṃ.

    ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਾਲਂ ਪੀਠਸਮਾਰੂਲ਼੍ਹਂ વਾ ਮਞ੍ਚਸਮਾਰੂਲ਼੍ਹਂ વਾ ਛਮਾਯਂ 279 વਾ ਸੇਮਾਨਂ ਯਾਨਿਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਾਪਕਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਤਾਨਿ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ, ਤਾਨਿਸ੍ਸ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਹਤਂ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਾਨਂ ਛਾਯਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਪਥવਿਯਂ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਾਲਂ ਪੀਠਸਮਾਰੂਲ਼੍ਹਂ વਾ ਮਞ੍ਚਸਮਾਰੂਲ਼੍ਹਂ વਾ ਛਮਾਯਂ વਾ ਸੇਮਾਨਂ ਯਾਨਿਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਾਪਕਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਤਾਨਿ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ, ਤਾਨਿਸ੍ਸ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਾਲਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ ‘ਅਕਤਂ વਤ ਮੇ ਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਅਕਤਂ ਕੁਸਲਂ, ਅਕਤਂ ਭੀਰੁਤ੍ਤਾਣਂ। ਕਤਂ ਪਾਪਂ, ਕਤਂ ਲੁਦ੍ਦਂ, ਕਤਂ ਕਿਬ੍ਬਿਸਂ, ਯਾવਤਾ ਭੋ ਅਕਤਕਲ੍ਯਾਣਾਨਂ ਅਕਤਕੁਸਲਾਨਂ ਅਕਤਭੀਰੁਤ੍ਤਾਣਾਨਂ ਕਤਪਾਪਾਨਂ ਕਤਲੁਦ੍ਦਾਨਂ ਕਤਕਿਬ੍ਬਿਸਾਨਂ ਗਤਿ, ਤਂ ਗਤਿਂ ਪੇਚ੍ਚ ਗਚ੍ਛਾਮੀ’ਤਿ, ਸੋ ਸੋਚਤਿ ਕਿਲਮਤਿ ਪਰਿਦੇવਤਿ ਉਰਤ੍ਤਾਲ਼ਿਂ ਕਨ੍ਦਤਿ ਸਮ੍ਮੋਹਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bālaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ 280 vā semānaṃ yānissa pubbe pāpakāni kammāni katāni kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni, tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Seyyathāpi, bhikkhave, mahataṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyaṃ olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Evameva kho, bhikkhave, bālaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe pāpakāni kammāni katāni kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni, tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Tatra, bhikkhave, bālassa evaṃ hoti ‘akataṃ vata me kalyāṇaṃ, akataṃ kusalaṃ, akataṃ bhīruttāṇaṃ. Kataṃ pāpaṃ, kataṃ luddaṃ, kataṃ kibbisaṃ, yāvatā bho akatakalyāṇānaṃ akatakusalānaṃ akatabhīruttāṇānaṃ katapāpānaṃ kataluddānaṃ katakibbisānaṃ gati, taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’ti, so socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjatī’’ti.

    ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪੀਠਸਮਾਰੂਲ਼੍ਹਂ વਾ ਮਞ੍ਚਸਮਾਰੂਲ਼੍ਹਂ વਾ ਛਮਾਯਂ વਾ ਸੇਮਾਨਂ ਯਾਨਿਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਲ੍ਯਾਣਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਤਾਨਿ ਕਾਯੇਨ ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ વਾਚਾਯ ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ ਮਨਸਾ ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ, ਤਾਨਿਸ੍ਸ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਹਤਂ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਾਨਂ ਛਾਯਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਪਥવਿਯਂ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪੀਠਸਮਾਰੂਲ਼੍ਹਂ વਾ ਮਞ੍ਚਸਮਾਰੂਲ਼੍ਹਂ વਾ ਛਮਾਯਂ વਾ ਸੇਮਾਨਂ ਯਾਨਿਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਲ੍ਯਾਣਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਤਾਨਿ ਕਾਯੇਨ ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ વਾਚਾਯ ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ ਮਨਸਾ ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ, ਤਾਨਿਸ੍ਸ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ‘ਏવਂ ਹੋਤਿ ਅਕਤਂ વਤ ਮੇ ਪਾਪਂ , ਅਕਤਂ ਲੁਦ੍ਦਂ, ਅਕਤਂ ਕਿਬ੍ਬਿਸਂ। ਕਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਕਤਂ ਕੁਸਲਂ, ਕਤਂ ਭੀਰੁਤ੍ਤਾਣਂ, ਯਾવਤਾ ਭੋ ਅਕਤਪਾਪਾਨਂ ਅਕਤਲੁਦ੍ਦਾਨਂ ਅਕਤਕਿਬ੍ਬਿਸਾਨਂ ਕਤਕਲ੍ਯਾਣਾਨਂ ਕਤਕੁਸਲਾਨਂ ਕਤਭੀਰੁਤ੍ਤਾਣਾਨਂ ਗਤਿ, ਤਂ ਗਤਿਂ ਪੇਚ੍ਚ ਗਚ੍ਛਾਮੀ’ਤਿ, ਸੋ ਨ ਸੋਚਤਿ ਨ ਕਿਲਮਤਿ ਨ ਪਰਿਦੇવਤਿ ਨ ਉਰਤ੍ਤਾਲ਼ਿਂ ਕਨ੍ਦਤਿ ਨ ਸਮ੍ਮੋਹਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ‘ਕਤਂ ਮੇ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਅਕਤਂ ਪਾਪਂ, ਯਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਗਤਿ ਅਕਤਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਤਲੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਕਤਕਿਬ੍ਬਿਸਸ੍ਸ ਕਤਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਕਤਕੁਸਲਸ੍ਸ ਕਤਭੀਰੁਤ੍ਤਾਣਸ੍ਸ, ਤਂ ਪੇਚ੍ਚ ਭવੇ ਗਤਿਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਨ ਜਾਯਤਿ। ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਨੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਤ੍ਥਿਯਾ વਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ વਾ ਗਿਹਿਨੋ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ વਾ ਭਦ੍ਦਕਂ ਮਰਣਂ ਭਦ੍ਦਿਕਾ ਕਾਲਙ੍ਕਿਰਿਯਾਤਿ વਦਾਮੀ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਂ।

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, paṇḍitaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe kalyāṇāni kammāni katāni kāyena sucaritāni vācāya sucaritāni manasā sucaritāni, tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Seyyathāpi, bhikkhave, mahataṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyaṃ olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Evameva kho, bhikkhave, paṇḍitaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe kalyāṇāni kammāni katāni kāyena sucaritāni vācāya sucaritāni manasā sucaritāni, tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Tatra, bhikkhave, paṇḍitassa ‘evaṃ hoti akataṃ vata me pāpaṃ , akataṃ luddaṃ, akataṃ kibbisaṃ. Kataṃ kalyāṇaṃ, kataṃ kusalaṃ, kataṃ bhīruttāṇaṃ, yāvatā bho akatapāpānaṃ akataluddānaṃ akatakibbisānaṃ katakalyāṇānaṃ katakusalānaṃ katabhīruttāṇānaṃ gati, taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’ti, so na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjati, ‘kataṃ me puññaṃ, akataṃ pāpaṃ, yā bhavissati gati akatapāpassa akataluddassa akatakibbisassa katapuññassa katakusalassa katabhīruttāṇassa, taṃ pecca bhave gatiṃ paccanubhavissāmī’ti vippaṭisāro na jāyati. Avippaṭisārino kho, bhikkhave, itthiyā vā purisassa vā gihino vā pabbajitassa vā bhaddakaṃ maraṇaṃ bhaddikā kālaṅkiriyāti vadāmī’’ti. Idaṃ kammaṃ.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ। ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਂ વਚੀਸੁਚਰਿਤਂ ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਂ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ ਸੁਚਰਿਤਾਨਿ। ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਂ।

    ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave, duccaritāni. Katamāni tīṇi, kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi duccaritāni. Tīṇimāni, bhikkhave, sucaritāni. Katamāni tīṇi? Kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi sucaritāni. Idaṃ kammaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ વਿਪਾਕੋ?

    Tattha katamo vipāko?

    ‘‘ਲਾਭਾ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਖਣੋ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਟਿਲਦ੍ਧੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸਾਯ। ਦਿਟ੍ਠਾ ਮਯਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛ ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਿਕਾ ਨਾਮ ਨਿਰਯਾ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਨਿਟ੍ਠਰੂਪਂਯੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਇਟ੍ਠਰੂਪਂ। ਅਕਨ੍ਤਰੂਪਂਯੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਕਨ੍ਤਰੂਪਂ। ਅਮਨਾਪਰੂਪਂਯੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਮਨਾਪਰੂਪਂ।

    ‘‘Lābhā vo, bhikkhave, suladdhaṃ vo, bhikkhave, khaṇo vo, bhikkhave, paṭiladdho brahmacariyavāsāya. Diṭṭhā mayā, bhikkhave, cha phassāyatanikā nāma nirayā. Tattha yaṃ kiñci cakkhunā rūpaṃ passati aniṭṭharūpaṃyeva passati, no iṭṭharūpaṃ. Akantarūpaṃyeva passati, no kantarūpaṃ. Amanāparūpaṃyeva passati, no manāparūpaṃ.

    ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਣਾਤਿ…ਪੇ॰… ਘਾਨੇਨ…ਪੇ॰… ਜਿવ੍ਹਾਯ…ਪੇ॰… ਕਾਯੇਨ…ਪੇ॰… ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਜਾਨਾਤਿ ਅਨਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਂਯੇવ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਨੋ ਇਟ੍ਠਧਮ੍ਮਂ। ਅਕਨ੍ਤਧਮ੍ਮਂਯੇવ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਨੋ ਕਨ੍ਤਧਮ੍ਮਂ। ਅਮਨਾਪਧਮ੍ਮਂਯੇવ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਨੋ ਮਨਾਪਧਮ੍ਮਂ। ਲਾਭਾ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਖਣੋ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਟਿਲਦ੍ਧੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸਾਯ।

    Yaṃ kiñci sotena saddaṃ suṇāti…pe… ghānena…pe… jivhāya…pe… kāyena…pe… yaṃ kiñci manasā dhammaṃ vijānāti aniṭṭhadhammaṃyeva vijānāti, no iṭṭhadhammaṃ. Akantadhammaṃyeva vijānāti, no kantadhammaṃ. Amanāpadhammaṃyeva vijānāti, no manāpadhammaṃ. Lābhā vo, bhikkhave, suladdhaṃ vo, bhikkhave, khaṇo vo, bhikkhave, paṭiladdho brahmacariyavāsāya.

    ‘‘ਦਿਟ੍ਠਾ ਮਯਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛ ਫਸ੍ਸਾਯਤਨਿਕਾ ਨਾਮ ਸਗ੍ਗਾ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਇਟ੍ਠਰੂਪਂਯੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਅਨਿਟ੍ਠਰੂਪਂ। ਕਨ੍ਤਰੂਪਂਯੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਅਕਨ੍ਤਰੂਪਂ। ਮਨਾਪਰੂਪਂਯੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਅਮਨਾਪਰੂਪਂ। ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਣਾਤਿ…ਪੇ॰… ਘਾਨੇਨ …ਪੇ॰… ਜਿવ੍ਹਾਯ…ਪੇ॰… ਕਾਯੇਨ…ਪੇ॰… ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਜਾਨਾਤਿ ਇਟ੍ਠਧਮ੍ਮਂਯੇવ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਨੋ ਅਨਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਂ। ਕਨ੍ਤਧਮ੍ਮਂਯੇવ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਨੋ ਅਕਨ੍ਤਧਮ੍ਮਂ। ਮਨਾਪਧਮ੍ਮਂਯੇવ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਨੋ ਅਮਨਾਪਧਮ੍ਮਂ। ਲਾਭਾ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਖਣੋ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਟਿਲਦ੍ਧੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸਾਯਾ’’ਤਿ। ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ।

    ‘‘Diṭṭhā mayā, bhikkhave, cha phassāyatanikā nāma saggā. Tattha yaṃ kiñci cakkhunā rūpaṃ passati iṭṭharūpaṃyeva passati, no aniṭṭharūpaṃ. Kantarūpaṃyeva passati, no akantarūpaṃ. Manāparūpaṃyeva passati, no amanāparūpaṃ. Yaṃ kiñci sotena saddaṃ suṇāti…pe… ghānena …pe… jivhāya…pe… kāyena…pe… manasā dhammaṃ vijānāti iṭṭhadhammaṃyeva vijānāti, no aniṭṭhadhammaṃ. Kantadhammaṃyeva vijānāti, no akantadhammaṃ. Manāpadhammaṃyeva vijānāti, no amanāpadhammaṃ. Lābhā vo, bhikkhave, suladdhaṃ vo, bhikkhave, khaṇo vo, bhikkhave, paṭiladdho brahmacariyavāsāyā’’ti. Ayaṃ vipāko.

    ‘‘ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਨਿ ਸਬ੍ਬਸੋ।

    ‘‘Saṭṭhivassasahassāni, paripuṇṇāni sabbaso;

    ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਮਾਨਾਨਂ 281, ਕਦਾ ਅਨ੍ਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥

    Niraye paccamānānaṃ 282, kadā anto bhavissati.

    ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਅਨ੍ਤੋ ਕੁਤੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਨ ਅਨ੍ਤੋ ਪਟਿਦਿਸ੍ਸਤਿ 283

    ‘‘Natthi anto kuto anto, na anto paṭidissati 284;

    ਤਦਾ ਹਿ ਪਕਤਂ ਪਾਪਂ, ਤੁਯ੍ਹਂ ਮਯ੍ਹਞ੍ਚ ਮਾਰਿਸਾ’’ਤਿ॥

    Tadā hi pakataṃ pāpaṃ, tuyhaṃ mayhañca mārisā’’ti.

    ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ।

    Ayaṃ vipāko.

    ੧੨੧. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਪਾਕੋ ਚ?

    121. Tattha katamaṃ kammañca vipāko ca?

    ‘‘ਅਧਮ੍ਮਚਾਰੀ ਹਿ ਨਰੋ ਪਮਤ੍ਤੋ, ਯਹਿਂ ਯਹਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਯੋ।

    ‘‘Adhammacārī hi naro pamatto, yahiṃ yahiṃ gacchati duggatiṃ yo;

    ਸੋ ਨਂ ਅਧਮ੍ਮੋ ਚਰਿਤੋ ਹਨਾਤਿ, ਸਯਂ ਗਹੀਤੋ ਯਥਾ ਕਣ੍ਹਸਪ੍ਪੋ॥

    So naṃ adhammo carito hanāti, sayaṃ gahīto yathā kaṇhasappo.

    ‘‘ਨ ਹਿ 285 ਧਮ੍ਮੋ ਅਧਮ੍ਮੋ ਚ, ਉਭੋ ਸਮવਿਪਾਕਿਨੋ।

    ‘‘Na hi 286 dhammo adhammo ca, ubho samavipākino;

    ਅਧਮ੍ਮੋ ਨਿਰਯਂ ਨੇਤਿ, ਧਮ੍ਮੋ ਪਾਪੇਤਿ ਸੁਗ੍ਗਤਿ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Adhammo nirayaṃ neti, dhammo pāpeti suggati’’nti.

    ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਪਾਕੋ ਚ।

    Idaṃ kammañca vipāko ca.

    ‘‘ਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਭਾਯਿਤ੍ਥ, ਸੁਖਸ੍ਸੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਧਿવਚਨਂ ਇਟ੍ਠਸ੍ਸ ਕਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਿਯਸ੍ਸ ਮਨਾਪਸ੍ਸ ਯਦਿਦਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ। ਅਭਿਜਾਨਾਮਿ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਕਤਾਨਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਇਟ੍ਠਂ 287 ਕਨ੍ਤਂ ਪਿਯਂ ਮਨਾਪਂ વਿਪਾਕਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ, ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤ ਸਂવਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ ਨ ਇਮਂ 288 ਲੋਕਂ ਪੁਨਰਾਗਮਾਸਿਂ। ਸਂવਟ੍ਟਮਾਨੇ ਸੁਦਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਪ੍ਪੇ ਆਭਸ੍ਸਰੂਪਗੋ ਹੋਮਿ। વਿવਟ੍ਟਮਾਨੇ ਕਪ੍ਪੇ ਸੁਞ੍ਞਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਮਾਨਂ ਉਪਪਜ੍ਜਾਮਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਾਹਂ 289, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਹੋਮਿ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਅਭਿਭੂ ਅਨਭਿਭੂਤੋ ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁਦਸੋ વਸવਤ੍ਤੀ। ਛਤ੍ਤਿਂਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਕ੍ਕੋ ਅਹੋਸਿਂ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ, ਅਨੇਕਸਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਰਾਜਾ ਅਹੋਸਿਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ 290 ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਚਾਤੁਰਨ੍ਤੋ વਿਜਿਤਾવੀ ਜਨਪਦਤ੍ਥਾવਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਕੋ ਪਨ વਾਦੋ ਪਦੇਸਰਜ੍ਜਸ੍ਸ? ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਦਹੋਸਿ ‘ਕਿਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਮੇ ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਫਲਂ, ਕਿਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕੋ, ਯੇਨਾਹਂ ਏਤਰਹਿ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવੋ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਦਹੋਸਿ ‘ਤਿਣ੍ਣਂ ਖੋ ਮੇ ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ વਿਪਾਕੋ। ਯੇਨਾਹਂ ਏਤਰਹਿ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવੋ’ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ, ਦਾਨਸ੍ਸ ਦਮਸ੍ਸ ਸਂਯਮਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਞ੍ਚ ਦਾਨਂ ਯੋ ਚ ਦਮੋ ਯੋ ਚ ਸਂਯਮੋ, ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਂ। ਯੋ ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ વਿਪਾਕੋ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤੋ, ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ। ਤਥਾ ਚੂਲ਼ਕਮ੍ਮવਿਭਙ੍ਗੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ।

    ‘‘Mā, bhikkhave, puññānaṃ bhāyittha, sukhassetaṃ, bhikkhave, adhivacanaṃ iṭṭhassa kantassa piyassa manāpassa yadidaṃ puññāni. Abhijānāmi kho panāhaṃ, bhikkhave, dīgharattaṃ katānaṃ puññānaṃ iṭṭhaṃ 291 kantaṃ piyaṃ manāpaṃ vipākaṃ paccanubhūtaṃ, satta vassāni mettacittaṃ bhāvetvā satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappe na imaṃ 292 lokaṃ punarāgamāsiṃ. Saṃvaṭṭamāne sudāhaṃ, bhikkhave, kappe ābhassarūpago homi. Vivaṭṭamāne kappe suññaṃ brahmavimānaṃ upapajjāmi. Tatra sudāhaṃ 293, bhikkhave, brahmā homi mahābrahmā abhibhū anabhibhūto aññadatthudaso vasavattī. Chattiṃsakkhattuṃ kho panāhaṃ, bhikkhave, sakko ahosiṃ devānamindo, anekasatakkhattuṃ rājā ahosiṃ cakkavattī 294 dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato, ko pana vādo padesarajjassa? Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi ‘kissa nu kho me idaṃ kammassa phalaṃ, kissa kammassa vipāko, yenāhaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo’ti. Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi ‘tiṇṇaṃ kho me idaṃ kammānaṃ phalaṃ, tiṇṇaṃ kammānaṃ vipāko. Yenāhaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo’ti. Seyyathidaṃ, dānassa damassa saṃyamassā’’ti. Tattha yañca dānaṃ yo ca damo yo ca saṃyamo, idaṃ kammaṃ. Yo tappaccayā vipāko paccanubhūto, ayaṃ vipāko. Tathā cūḷakammavibhaṅgo vattabbo.

    ਯਂ ਸੁਭਸ੍ਸ ਮਾਣવਸ੍ਸ ਤੋਦੇਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੇਸਿਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਪ੍ਪਾਯੁਕਦੀਘਾਯੁਕਤਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਬਹ੍વਾਬਾਧਅਪ੍ਪਾਬਾਧਤਾਯ ਅਪ੍ਪੇਸਕ੍ਖਮਹੇਸਕ੍ਖਤਾਯ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਸੁવਣ੍ਣਤਾਯ ਨੀਚਕੁਲਿਕਉਚ੍ਚਕੁਲਿਕਤਾਯ ਅਪ੍ਪਭੋਗਮਹਾਭੋਗਤਾਯ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਤਾਯ ਚ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਂ। ਯਾ ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਾਯੁਕਦੀਘਾਯੁਕਤਾ…ਪੇ॰… ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਤਾ, ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ। ਇਦਂ ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਪਾਕੋ ਚ।

    Yaṃ subhassa māṇavassa todeyyaputtassa desitaṃ. Tattha ye dhammā appāyukadīghāyukatāya saṃvattanti bahvābādhaappābādhatāya appesakkhamahesakkhatāya dubbaṇṇasuvaṇṇatāya nīcakulikauccakulikatāya appabhogamahābhogatāya duppaññapaññavantatāya ca saṃvattanti, idaṃ kammaṃ. Yā tattha appāyukadīghāyukatā…pe… duppaññapaññavantatā, ayaṃ vipāko. Idaṃ kammañca vipāko ca.

    ੧੨੨. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਕੁਸਲਂ?

    122. Tattha katamaṃ kusalaṃ?

    ‘‘વਾਚਾਨੁਰਕ੍ਖੀ ਮਨਸਾ ਸੁਸਂવੁਤੋ, ਕਾਯੇਨ ਚ ਨਾਕੁਸਲਂ ਕਯਿਰਾ 295

    ‘‘Vācānurakkhī manasā susaṃvuto, kāyena ca nākusalaṃ kayirā 296;

    ਏਤੇ ਤਯੋ ਕਮ੍ਮਪਥੇ વਿਸੋਧਯੇ, ਆਰਾਧਯੇ ਮਗ੍ਗਮਿਸਿਪ੍ਪવੇਦਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Ete tayo kammapathe visodhaye, ārādhaye maggamisippavedita’’nti.

    ਇਦਂ ਕੁਸਲਂ।

    Idaṃ kusalaṃ.

    ‘‘ਯਸ੍ਸ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਮਨਸਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਕਟਂ।

    ‘‘Yassa kāyena vācāya, manasā natthi dukkaṭaṃ;

    ਸਂવੁਤਂ ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ, ਤਮਹਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Saṃvutaṃ tīhi ṭhānehi, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    ਇਦਂ ਕੁਸਲਂ।

    Idaṃ kusalaṃ.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਅਲੋਭੋ ਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਅਦੋਸੋ ਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਅਮੋਹੋ ਕੁਸਲਮੂਲਂ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ। ਇਦਂ ਕੁਸਲਂ। ‘‘વਿਜ੍ਜਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ 297, ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨੁਦੇવ 298 ਹਿਰੀ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਞ੍ਚਾ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਕੁਸਲਂ।

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, kusalamūlāni. Katamāni tīṇi? Alobho kusalamūlaṃ, adoso kusalamūlaṃ, amoho kusalamūlaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi kusalamūlāni. Idaṃ kusalaṃ. ‘‘Vijjā, bhikkhave 299, pubbaṅgamā kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā anudeva 300 hirī ottappañcā’’ti. Idaṃ kusalaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਕੁਸਲਂ?

    Tattha katamaṃ akusalaṃ?

    ‘‘ਯਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ, ਮਾਲੁવਾ ਸਾਲਮਿવੋਤ੍ਥਤਂ।

    ‘‘Yassa accanta dussīlyaṃ, māluvā sālamivotthataṃ;

    ਕਰੋਤਿ ਸੋ ਤਥਤ੍ਤਾਨਂ, ਯਥਾ ਨਂ ਇਚ੍ਛਤੀ ਦਿਸੋ’’ਤਿ॥

    Karoti so tathattānaṃ, yathā naṃ icchatī diso’’ti.

    ਇਦਂ ਅਕੁਸਲਂ।

    Idaṃ akusalaṃ.

    ‘‘ਅਤ੍ਤਨਾ ਹਿ ਕਤਂ ਪਾਪਂ, ਅਤ੍ਤਜਂ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਭવਂ।

    ‘‘Attanā hi kataṃ pāpaṃ, attajaṃ attasambhavaṃ;

    ਅਭਿਮਤ੍ਥਤਿ 301 ਦੁਮ੍ਮੇਧਂ, વਜਿਰਂવਸ੍ਮਮਯਂ ਮਣਿ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Abhimatthati 302 dummedhaṃ, vajiraṃvasmamayaṃ maṇi’’nti.

    ਇਦਂ ਅਕੁਸਲਂ।

    Idaṃ akusalaṃ.

    ‘‘ਦਸ ਕਮ੍ਮਪਥੇ ਨਿਸੇવਿਯ, ਅਕੁਸਲਾਕੁਸਲੇਹਿ વਿવਜ੍ਜਿਤਾ।

    ‘‘Dasa kammapathe niseviya, akusalākusalehi vivajjitā;

    ਗਰਹਾ ਚ ਭવਨ੍ਤਿ ਦੇવਤੇ, ਬਾਲਮਤੀ ਨਿਰਯੇਸੁ ਪਚ੍ਚਰੇ’’ਤਿ॥

    Garahā ca bhavanti devate, bālamatī nirayesu paccare’’ti.

    ਇਦਂ ਅਕੁਸਲਂ।

    Idaṃ akusalaṃ.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ 303, ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਲੋਭੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਦੋਸੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਮੋਹੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ’’। ਇਦਂ ਅਕੁਸਲਂ।

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, akusalamūlāni 304, katamāni tīṇi? Lobho akusalamūlaṃ, doso akusalamūlaṃ, moho akusalamūlaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi akusalamūlāni’’. Idaṃ akusalaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ?

    Tattha katamaṃ kusalañca akusalañca?

    ‘‘ਯਾਦਿਸਂ 305 વਪਤੇ ਬੀਜਂ, ਤਾਦਿਸਂ ਹਰਤੇ ਫਲਂ।

    ‘‘Yādisaṃ 306 vapate bījaṃ, tādisaṃ harate phalaṃ;

    ਕਲ੍ਯਾਣਕਾਰੀ ਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਪਾਪਕਾਰੀ ਚ ਪਾਪਕ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Kalyāṇakārī kalyāṇaṃ, pāpakārī ca pāpaka’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਆਹ ‘‘ਕਲ੍ਯਾਣਕਾਰੀ ਕਲ੍ਯਾਣ’’ਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਕੁਸਲਂ। ਯਂ ਆਹ ‘‘ਪਾਪਕਾਰੀ ਚ ਪਾਪਕ’’ਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਅਕੁਸਲਂ। ਇਦਂ ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ।

    Tattha yaṃ āha ‘‘kalyāṇakārī kalyāṇa’’nti, idaṃ kusalaṃ. Yaṃ āha ‘‘pāpakārī ca pāpaka’’nti, idaṃ akusalaṃ. Idaṃ kusalañca akusalañca.

    ‘‘ਸੁਭੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ વਜਨ੍ਤਿ ਸੁਗ੍ਗਤਿਂ, ਅਪਾਯਭੂਮਿਂ ਅਸੁਭੇਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾ।

    ‘‘Subhena kammena vajanti suggatiṃ, apāyabhūmiṃ asubhena kammunā;

    ਖਯਾ ਚ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਮੁਤ੍ਤਚੇਤਸੋ, ਨਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤੇ ਜੋਤਿਰਿવਿਨ੍ਧਨਕ੍ਖਯਾ’’॥

    Khayā ca kammassa vimuttacetaso, nibbanti te jotirivindhanakkhayā’’.

    ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਆਹ ‘‘ਸੁਭੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ વਜਨ੍ਤਿ ਸੁਗ੍ਗਤਿ’’ਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਕੁਸਲਂ। ਯਂ ਆਹ ‘‘ਅਪਾਯਭੂਮਿਂ ਅਸੁਭੇਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾ’’ਤਿ, ਇਦਂ ਅਕੁਸਲਂ। ਇਦਂ ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ।

    Tattha yaṃ āha ‘‘subhena kammena vajanti suggati’’nti, idaṃ kusalaṃ. Yaṃ āha ‘‘apāyabhūmiṃ asubhena kammunā’’ti, idaṃ akusalaṃ. Idaṃ kusalañca akusalañca.

    ੧੨੩. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ?

    123. Tattha katamaṃ anuññātaṃ?

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਭਮਰੋ ਪੁਪ੍ਫਂ, વਣ੍ਣਗਨ੍ਧਮਹੇਠਯਂ 307

    ‘‘Yathāpi bhamaro pupphaṃ, vaṇṇagandhamaheṭhayaṃ 308;

    ਪਲੇਤਿ 309 ਰਸਮਾਦਾਯ, ਏવਂ ਗਾਮੇ ਮੁਨੀ ਚਰੇ’’ਤਿ॥

    Paleti 310 rasamādāya, evaṃ gāme munī care’’ti.

    ਇਦਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ।

    Idaṃ anuññātaṃ.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਕਰਣੀਯਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸਂવੁਤੋ વਿਹਰਤਿ ਆਚਾਰਗੋਚਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਣੁਮਤ੍ਤੇਸੁ વਜ੍ਜੇਸੁ ਭਯਦਸ੍ਸਾવੀ, ਸਮਾਦਾਯ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ, ਕਾਯਕਮ੍ਮવਚੀਕਮ੍ਮੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਕੁਸਲੇਨ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਜੀવੋ। ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਖੋ ਪਨ ਹੋਤਿ ਥਾਮવਾ ਦਲ਼੍ਹਪਰਕ੍ਕਮੋ ਅਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰੋ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਭਾવਨਾਯ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ। ਪਞ੍ਞવਾ ਖੋ ਪਨ ਹੋਤਿ ਉਦਯਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਾਯ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਗਾਮਿਨਿਯਾ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਤੀਣਿ ਕਰਣੀਯਾਨੀ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ।

    ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave, bhikkhūnaṃ karaṇīyāni. Katamāni tīṇi, idha, bhikkhave, bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu, kāyakammavacīkammena samannāgato kusalena parisuddhājīvo. Āraddhavīriyo kho pana hoti thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya sacchikiriyāya. Paññavā kho pana hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Imāni kho, bhikkhave, bhikkhūnaṃ tīṇi karaṇīyānī’’ti. Idaṃ anuññātaṃ.

    ‘‘ਦਸਯਿਮੇ 311, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾ। ਕਤਮੇ ਦਸ? ‘વੇવਣ੍ਣਿਯਮ੍ਹਿ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤੋ’ਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ…ਪੇ॰… ਇਮੇ ਖੋ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਦਸ ਧਮ੍ਮਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ।

    ‘‘Dasayime 312, bhikkhave, dhammā pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbā. Katame dasa? ‘Vevaṇṇiyamhi ajjhupagato’ti pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbaṃ…pe… ime kho bhikkhave dasa dhammā pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbā’’ti. Idaṃ anuññātaṃ.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਰਣੀਯਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਂ વਚੀਸੁਚਰਿਤਂ ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਨ੍ਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ ਕਰਣੀਯਾਨੀ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ।

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, karaṇīyāni. Katamāni tīṇi? Kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritanti. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi karaṇīyānī’’ti. Idaṃ anuññātaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ?

    Tattha katamaṃ paṭikkhittaṃ?

    ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਤ੍ਤਸਮਂ ਪੇਮਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਗੋਸਮਿਤਂ 313 ਧਨਂ।

    ‘‘Natthi puttasamaṃ pemaṃ, natthi gosamitaṃ 314 dhanaṃ;

    ਨਤ੍ਥਿ ਸੂਰਿਯਸਮਾ 315 ਆਭਾ, ਸਮੁਦ੍ਦਪਰਮਾ ਸਰਾ’’ਤਿ॥

    Natthi sūriyasamā 316 ābhā, samuddaparamā sarā’’ti.

    ਭਗવਾ ਆਹ –

    Bhagavā āha –

    ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਅਤ੍ਤਸਮਂ ਪੇਮਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਧਞ੍ਞਸਮਂ ਧਨਂ।

    ‘‘Natthi attasamaṃ pemaṃ, natthi dhaññasamaṃ dhanaṃ;

    ਨਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਞਾਸਮਾ ਆਭਾ, વੁਟ੍ਠਿવੇਪਰਮਾ ਸਰਾ’’ਤਿ॥

    Natthi paññāsamā ābhā, vuṭṭhiveparamā sarā’’ti.

    ਏਤ੍ਥ ਯਂ ਪੁਰਿਮਕਂ, ਇਦਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ।

    Ettha yaṃ purimakaṃ, idaṃ paṭikkhittaṃ.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇऋ ਅਕਰਣੀਯਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਨ੍ਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ ਅਕਰਣੀਯਾਨੀ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Tīṇimāni , bhikkhaveऋ akaraṇīyāni. Katamāni tīṇi? Kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritanti. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi akaraṇīyānī’’ti. Idaṃ paṭikkhittaṃ.

    ੧੨੪. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਞ੍ਚ?

    124. Tattha katamaṃ anuññātañca paṭikkhittañca?

    ‘‘ਕਿਂਸੂਧ ਭੀਤਾ ਜਨਤਾ ਅਨੇਕਾ, ਮਗ੍ਗੋ ਚਨੇਕਾਯਤਨੋ ਪવੁਤ੍ਤੋ 317

    ‘‘Kiṃsūdha bhītā janatā anekā, maggo canekāyatano pavutto 318;

    ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਗੋਤਮ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞ, ਕਿਸ੍ਮਿਂ ਠਿਤੋ ਪਰਲੋਕਂ ਨ ਭਾਯੇਤਿ॥

    Pucchāmi taṃ gotama bhūripañña, kismiṃ ṭhito paralokaṃ na bhāyeti.

    ‘‘વਾਚਂ ਮਨਞ੍ਚ ਪਣਿਧਾਯ ਸਮ੍ਮਾ, ਕਾਯੇਨ ਪਾਪਾਨਿ ਅਕੁਬ੍ਬਮਾਨੋ।

    ‘‘Vācaṃ manañca paṇidhāya sammā, kāyena pāpāni akubbamāno;

    ਬਹ੍વਨ੍ਨਪਾਨਂ ਘਰਮਾવਸਨ੍ਤੋ, ਸਦ੍ਧੋ ਮੁਦੂ ਸਂવਿਭਾਗੀ વਦਞ੍ਞੂ।

    Bahvannapānaṃ gharamāvasanto, saddho mudū saṃvibhāgī vadaññū;

    ਏਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਠਿਤੋ ਚਤੂਸੁ, ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੋ ਪਰਲੋਕਂ ਨ ਭਾਯੇ’’ਤਿ॥

    Etesu dhammesu ṭhito catūsu, dhamme ṭhito paralokaṃ na bhāye’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਆਹ ‘‘વਾਚਂ ਮਨਞ੍ਚ ਪਣਿਧਾਯ ਸਮ੍ਮਾ’’ਤਿ, ਇਦਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ। ‘‘ਕਾਯੇਨ ਪਾਪਾਨਿ ਅਕੁਬ੍ਬਮਾਨੋ’’ਤਿ, ਇਦਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ‘‘ਬਹ੍વਨ੍ਨਪਾਨਂ ਘਰਮਾવਸਨ੍ਤੋ, ਸਦ੍ਧੋ ਮੁਦੂ ਸਂવਿਭਾਗੀ વਦਞ੍ਞੂ। ਏਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਠਿਤੋ ਚਤੂਸੁ, ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੋ ਪਰਲੋਕਂ ਨ ਭਾਯੇ’’ਤਿ, ਇਦਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ। ਇਦਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਞ੍ਚ।

    Tattha yaṃ āha ‘‘vācaṃ manañca paṇidhāya sammā’’ti, idaṃ anuññātaṃ. ‘‘Kāyena pāpāni akubbamāno’’ti, idaṃ paṭikkhittaṃ. ‘‘Bahvannapānaṃ gharamāvasanto, saddho mudū saṃvibhāgī vadaññū. Etesu dhammesu ṭhito catūsu, dhamme ṭhito paralokaṃ na bhāye’’ti, idaṃ anuññātaṃ. Idaṃ anuññātañca paṭikkhittañca.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣਂ, ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾ।

    ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;

    ਸਚਿਤ੍ਤਪਰਿਯੋਦਾਪਨਂ, ਏਤਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਸਾਸਨਂ’’॥

    Sacittapariyodāpanaṃ, etaṃ buddhānasāsanaṃ’’.

    ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਆਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ, ਯਂ ਆਹ ‘‘ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾ’’ਤਿ, ਇਦਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ। ਇਦਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਞ੍ਚ।

    Tattha yaṃ āha ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti, idaṃ paṭikkhittaṃ, yaṃ āha ‘‘kusalassa upasampadā’’ti, idaṃ anuññātaṃ. Idaṃ anuññātañca paṭikkhittañca.

    ‘‘ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਮ੍ਪਾਹਂ, ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, ਦੁવਿਧੇਨ વਦਾਮਿ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਅਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪਿ। વਚੀਸਮਾਚਾਰਮ੍ਪਾਹਂ , ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ , ਦੁવਿਧੇਨ વਦਾਮਿ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਅਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪਿ। ਮਨੋਸਮਾਚਾਰਮ੍ਪਾਹਂ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, ਦੁવਿਧੇਨ વਦਾਮਿ…ਪੇ॰… ਪਰਿਯੇਸਨਮ੍ਪਾਹਂ, ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, ਦੁવਿਧੇਨ વਦਾਮਿ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਅਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪਿ’’।

    ‘‘Kāyasamācārampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi. Vacīsamācārampāhaṃ , devānaminda , duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi. Manosamācārampāhaṃ devānaminda, duvidhena vadāmi…pe… pariyesanampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi’’.

    ‘‘ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਮ੍ਪਾਹਂ, ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, ਦੁવਿਧੇਨ વਦਾਮਿ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਅਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪੀ’’ਤਿ ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾਰੂਪਞ੍ਚ ਖੋ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਂ ਸੇવਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪੋ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਜਞ੍ਞਾ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਂ ‘‘ਇਮਂ 319 ਖੋ ਮੇ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਂ ਸੇવਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤੀ’’ਤਿ, ਏવਰੂਪੋ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਮ੍ਪਾਹਂ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, ਦੁવਿਧੇਨ વਦਾਮਿ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਅਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪੀ’’ਤਿ ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘વਚੀਸਮਾਚਾਰਂ…ਪੇ॰… ‘‘ਪਰਿਯੇਸਨਮ੍ਪਾਹਂ, ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, ਦੁવਿਧੇਨ વਦਾਮਿ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਅਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪੀ’’ਤਿ ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾਰੂਪਞ੍ਚ ਖੋ ਪਰਿਯੇਸਨਂ ਸੇવਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪਾ ਪਰਿਯੇਸਨਾ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਜਞ੍ਞਾ ਪਰਿਯੇਸਨਂ ‘‘ਇਮਂ ਖੋ ਮੇ ਪਰਿਯੇਸਨਂ ਸੇવਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤੀ’’ਤਿ, ਏવਰੂਪਾ ਪਰਿਯੇਸਨਾ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਾ। ‘‘ਪਰਿਯੇਸਨਮ੍ਪਾਹਂ, ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, ਦੁવਿਧੇਨ વਦਾਮਿ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਅਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪੀ’’ਤਿ ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Kāyasamācārampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. Yathārūpañca kho kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpo kāyasamācāro na sevitabbo. Tattha yaṃ jaññā kāyasamācāraṃ ‘‘imaṃ 320 kho me kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’’ti, evarūpo kāyasamācāro sevitabbo. ‘‘Kāyasamācārampāhaṃ devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ. ‘‘Vacīsamācāraṃ…pe… ‘‘pariyesanampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. Yathārūpañca kho pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpā pariyesanā na sevitabbā. Tattha yaṃ jaññā pariyesanaṃ ‘‘imaṃ kho me pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’’ti, evarūpā pariyesanā sevitabbā. ‘‘Pariyesanampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਆਹ ‘‘ਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪੀ’’ਤਿ, ਇਦਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ। ਯਂ ਆਹ ‘‘ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਮ੍ਪੀ’’ਤਿ, ਇਦਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਇਦਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਞ੍ਚ।

    Tattha yaṃ āha ‘‘sevitabbampī’’ti, idaṃ anuññātaṃ. Yaṃ āha ‘‘na sevitabbampī’’ti, idaṃ paṭikkhittaṃ. Idaṃ anuññātañca paṭikkhittañca.

    ੧੭੦. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਥવੋ?

    170. Tattha katamo thavo?

    ‘‘ਮਗ੍ਗਾਨਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ 321 ਸੇਟ੍ਠੋ, ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਚਤੁਰੋ ਪਦਾ।

    ‘‘Maggānaṭṭhaṅgiko 322 seṭṭho, saccānaṃ caturo padā;

    વਿਰਾਗੋ ਸੇਟ੍ਠੋ ਧਮ੍ਮਾਨਂ, ਦ੍વਿਪਦਾਨਞ੍ਚ ਚਕ੍ਖੁਮਾ’’ਤਿ॥

    Virāgo seṭṭho dhammānaṃ, dvipadānañca cakkhumā’’ti.

    ਅਯਂ ਥવੋ।

    Ayaṃ thavo.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਗ੍ਗਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਯਾવਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਅਪਦਾ વਾ ਦ੍વਿਪਦਾ વਾ ਚਤੁਪ੍ਪਦਾ વਾ ਬਹੁਪ੍ਪਦਾ વਾ ਰੂਪਿਨੋ વਾ ਅਰੂਪਿਨੋ વਾ ਸਞ੍ਞਿਨੋ વਾ ਅਸਞ੍ਞਿਨੋ વਾ ਨੇવਸਞ੍ਞੀਨਾਸਞ੍ਞਿਨੋ વਾ, ਤਥਾਗਤੋ ਤੇਸਂ ਅਗ੍ਗਮਕ੍ਖਾਯਤਿ ਸੇਟ੍ਠਮਕ੍ਖਾਯਤਿ ਪવਰਮਕ੍ਖਾਯਤਿ , ਯਦਿਦਂ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ। ਯਾવਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾਨਂ 323 ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਤਾਨਂ વਾ ਅਸਙ੍ਖਤਾਨਂ વਾ, વਿਰਾਗੋ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਗ੍ਗਮਕ੍ਖਾਯਤਿ ਸੇਟ੍ਠਮਕ੍ਖਾਯਤਿ ਪવਰਮਕ੍ਖਾਯਤਿ, ਯਦਿਦਂ ਮਦਨਿਮ੍ਮਦਨੋ…ਪੇ॰… ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਯਾવਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਘਾਨਂ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿ ਗਣਾਨਂ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿ ਮਹਾਜਨਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾਨਂ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿ, ਤਥਾਗਤਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ ਤੇਸਂ ਅਗ੍ਗਮਕ੍ਖਾਯਤਿ ਸੇਟ੍ਠਮਕ੍ਖਾਯਤਿ ਪવਰਮਕ੍ਖਾਯਤਿ, ਯਦਿਦਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪੁਰਿਸਯੁਗਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਾ…ਪੇ॰… ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸਾਤਿ।

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, aggāni. Katamāni tīṇi? Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā dvipadā vā catuppadā vā bahuppadā vā rūpino vā arūpino vā saññino vā asaññino vā nevasaññīnāsaññino vā, tathāgato tesaṃ aggamakkhāyati seṭṭhamakkhāyati pavaramakkhāyati , yadidaṃ arahaṃ sammāsambuddho. Yāvatā, bhikkhave, dhammānaṃ 324 paṇṇattisaṅkhatānaṃ vā asaṅkhatānaṃ vā, virāgo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyati seṭṭhamakkhāyati pavaramakkhāyati, yadidaṃ madanimmadano…pe… nirodho nibbānaṃ. Yāvatā, bhikkhave, saṅghānaṃ paṇṇatti gaṇānaṃ paṇṇatti mahājanasannipātānaṃ paṇṇatti, tathāgatasāvakasaṅgho tesaṃ aggamakkhāyati seṭṭhamakkhāyati pavaramakkhāyati, yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā…pe… puññakkhettaṃ lokassāti.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ ਸਤ੍ਥਾ, ਧਮ੍ਮੋ ਚ ਕੁਸਲਕ੍ਖਤੋ 325

    ‘‘Sabbalokuttaro satthā, dhammo ca kusalakkhato 326;

    ਗਣੋ ਚ ਨਰਸੀਹਸ੍ਸ, ਤਾਨਿ ਤੀਣਿ વਿਸ੍ਸਿਸ੍ਸਰੇ॥

    Gaṇo ca narasīhassa, tāni tīṇi vississare.

    ‘‘ਸਮਣਪਦੁਮਸਞ੍ਚਯੋ ਗਣੋ, ਧਮ੍ਮવਰੋ ਚ વਿਦੂਨਂ ਸਕ੍ਕਤੋ।

    ‘‘Samaṇapadumasañcayo gaṇo, dhammavaro ca vidūnaṃ sakkato;

    ਨਰવਰਦਮਕੋ ਚ ਚਕ੍ਖੁਮਾ, ਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਲੋਕਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰਿ॥

    Naravaradamako ca cakkhumā, tāni tīṇi lokassa uttari.

    ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਚ ਅਪ੍ਪਟਿਸਮੋ, ਧਮ੍ਮੋ ਚ ਸਬ੍ਬੋ ਨਿਰੁਪਦਾਹੋ।

    ‘‘Satthā ca appaṭisamo, dhammo ca sabbo nirupadāho;

    ਅਰਿਯੋ ਚ ਗਣવਰੋ, ਤਾਨਿ ਖਲੁ વਿਸ੍ਸਿਸ੍ਸਰੇ ਤੀਣਿ॥

    Ariyo ca gaṇavaro, tāni khalu vississare tīṇi.

    ‘‘ਸਚ੍ਚਨਾਮੋ ਜਿਨੋ ਖੇਮੋ ਸਬ੍ਬਾਭਿਭੂ, ਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੋ ਨਤ੍ਥਞ੍ਞੋ ਤਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰਿ।

    ‘‘Saccanāmo jino khemo sabbābhibhū, saccadhammo natthañño tassa uttari;

    ਅਰਿਯਸਙ੍ਘੋ ਨਿਚ੍ਚਂ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਪੂਜਿਤੋ, ਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਲੋਕਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰਿ॥

    Ariyasaṅgho niccaṃ viññūnaṃ pūjito, tāni tīṇi lokassa uttari.

    ‘‘ਏਕਾਯਨਂ ਜਾਤਿਖਯਨ੍ਤਦਸ੍ਸੀ, ਮਗ੍ਗਂ ਪਜਾਨਾਤਿ ਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪੀ।

    ‘‘Ekāyanaṃ jātikhayantadassī, maggaṃ pajānāti hitānukampī;

    ਏਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਤਰਿਂਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇ, ਤਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਯੇ ਚ 327 ਤਰਨ੍ਤਿ ਓਘਂ॥

    Etena maggena tariṃsu pubbe, tarissanti ye ca 328 taranti oghaṃ.

    ‘‘ਤਂ ਤਾਦਿਸਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਸੇਟ੍ਠਂ।

    ‘‘Taṃ tādisaṃ devamanussaseṭṭhaṃ;

    ਸਤ੍ਤਾ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਪੇਕ੍ਖਾ’’ਤਿ॥

    Sattā namassanti visuddhipekkhā’’ti.

    ਅਯਂ ਥવੋਤਿ।

    Ayaṃ thavoti.

    ਤਤ੍ਥ ਲੋਕਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦ੍વੀਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯੇਨ ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਚ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂਪਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਤੀਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯੇਨ ਚ ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯੇਨ ਚ। ਲੋਕਿਯਞ੍ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਯਂ ਯਂ ਪਦਂ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ વਾ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ વਾ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਲੋਕਿਯਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯਂ વਾ ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯਂ વਾ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ વਾ ਯਂ ਯਂ ਪਦਂ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Tattha lokiyaṃ suttaṃ dvīhi suttehi niddisitabbaṃ saṃkilesabhāgiyena ca vāsanābhāgiyena ca. Lokuttaraṃpi suttaṃ tīhi suttehi niddisitabbaṃ dassanabhāgiyena ca bhāvanābhāgiyena ca asekkhabhāgiyena ca. Lokiyañca lokuttarañca. Yasmiṃ sutte yaṃ yaṃ padaṃ dissati saṃkilesabhāgiyaṃ vā vāsanābhāgiyaṃ vā, tena tena lokiyanti niddisitabbaṃ, dassanabhāgiyaṃ vā bhāvanābhāgiyaṃ vā asekkhabhāgiyaṃ vā yaṃ yaṃ padaṃ dissati tena tena lokuttaranti niddisitabbaṃ.

    વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਗ੍ਘਾਤਾਯ, ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਗ੍ਘਾਤਾਯ, ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾਯ, ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾਯ, ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਤ੍ਥਂ।

    Vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyassa suttassa nigghātāya, dassanabhāgiyaṃ suttaṃ vāsanābhāgiyassa suttassa nigghātāya, bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ dassanabhāgiyassa suttassa paṭinissaggāya, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ bhāvanābhāgiyassa suttassa paṭinissaggāya, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ.

    ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਛਬ੍ਬੀਸਤਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਤੇ ਤੀਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਸਮਨ੍વੇਸਿਤਬ੍ਬਾ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯੇਨ ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯੇਨ ਚਾਤਿ।

    Lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ chabbīsatiyā puggalehi niddisitabbaṃ, te tīhi suttehi samanvesitabbā dassanabhāgiyena bhāvanābhāgiyena asekkhabhāgiyena cāti.

    ਤਤ੍ਥ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਏਕਬੀਜਿਨਾ ਕੋਲਂਕੋਲੇਨ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮੇਨ ਸਦ੍ਧਾਨੁਸਾਰਿਨਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰਿਨਾ ਚਾਤਿ, ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦ੍વਾਦਸਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਸਕਦਾਗਾਮਿਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਨ, ਸਕਦਾਗਾਮਿਨਾ, ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਨ, ਅਨਾਗਾਮਿਨਾ , ਅਨ੍ਤਰਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਨਾ, ਉਪਹਚ੍ਚ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਨਾ, ਅਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਨਾ, ਸਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਨਾ, ਉਦ੍ਧਂਸੋਤੇਨ ਅਕਨਿਟ੍ਠਗਾਮਿਨਾ, ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤੇਨ, ਕਾਯਸਕ੍ਖਿਨਾ ਚਾਤਿ, ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਇਮੇਹਿ ਦ੍વਾਦਸਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨવਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਸੁਞ੍ਞਤવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਅਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ ਸਮਸੀਸਿਨਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਹਿ ਚਾਤਿ, ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਇਮੇਹਿ ਨવਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਇਮੇਹਿ ਛਬ੍ਬੀਸਤਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Tattha dassanabhāgiyaṃ suttaṃ pañcahi puggalehi niddisitabbaṃ ekabījinā kolaṃkolena sattakkhattuparamena saddhānusārinā dhammānusārinā cāti, dassanabhāgiyaṃ suttaṃ imehi pañcahi puggalehi niddisitabbaṃ. Bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, sakadāgāminā, anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, anāgāminā , antarā parinibbāyinā, upahacca parinibbāyinā, asaṅkhāraparinibbāyinā, sasaṅkhāraparinibbāyinā, uddhaṃsotena akaniṭṭhagāminā, saddhāvimuttena, diṭṭhippattena, kāyasakkhinā cāti, bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ imehi dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ. Asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ navahi puggalehi niddisitabbaṃ saddhāvimuttena, paññāvimuttena, suññatavimuttena, animittavimuttena, appaṇihitavimuttena, ubhatobhāgavimuttena samasīsinā paccekabuddhasammāsambuddhehi cāti, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ imehi navahi puggalehi niddisitabbaṃ. Evaṃ lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ imehi chabbīsatiyā puggalehi niddisitabbaṃ.

    ਲੋਕਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਏਕੂਨવੀਸਤਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇ ਚਰਿਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਸਮਨ੍વੇਸਿਤਬ੍ਬਾ ਕੇਚਿ ਰਾਗਚਰਿਤਾ, ਕੇਚਿ ਦੋਸਚਰਿਤਾ, ਕੇਚਿ ਮੋਹਚਰਿਤਾ, ਕੇਚਿ ਰਾਗਚਰਿਤਾ ਚ ਦੋਸਚਰਿਤਾ ਚ, ਕੇਚਿ ਰਾਗਚਰਿਤਾ ਚ ਮੋਹਚਰਿਤਾ ਚ, ਕੇਚਿ ਦੋਸਚਰਿਤਾ ਚ ਮੋਹਚਰਿਤਾ ਚ, ਕੇਚਿ ਰਾਗਚਰਿਤਾ ਚ ਦੋਸਚਰਿਤਾ ਚ ਮੋਹਚਰਿਤਾ ਚ, ਰਾਗਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਰਾਗਚਰਿਤੋ, ਰਾਗਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਦੋਸਚਰਿਤੋ, ਰਾਗਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਮੋਹਚਰਿਤੋ, ਰਾਗਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਰਾਗਚਰਿਤੋ ਚ ਦੋਸਚਰਿਤੋ ਚ ਮੋਹਚਰਿਤੋ ਚ, ਦੋਸਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਦੋਸਚਰਿਤੋ, ਦੋਸਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਮੋਹਚਰਿਤੋ, ਦੋਸਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਰਾਗਚਰਿਤੋ, ਦੋਸਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਰਾਗਚਰਿਤੋ ਚ ਦੋਸਚਰਿਤੋ ਚ ਮੋਹਚਰਿਤੋ ਚ, ਮੋਹਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਮੋਹਚਰਿਤੋ, ਮੋਹਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਰਾਗਚਰਿਤੋ ਮੋਹਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਦੋਸਚਰਿਤੋ, ਮੋਹਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਰਾਗਚਰਿਤੋ ਚ ਦੋਸਚਰਿਤੋ ਚ ਮੋਹਚਰਿਤੋ ਚਾਤਿ, ਲੋਕਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਇਮੇਹਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Lokiyaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ ekūnavīsatiyā puggalehi niddisitabbaṃ. Te caritehi niddiṭṭhā samanvesitabbā keci rāgacaritā, keci dosacaritā, keci mohacaritā, keci rāgacaritā ca dosacaritā ca, keci rāgacaritā ca mohacaritā ca, keci dosacaritā ca mohacaritā ca, keci rāgacaritā ca dosacaritā ca mohacaritā ca, rāgamukhe ṭhito rāgacarito, rāgamukhe ṭhito dosacarito, rāgamukhe ṭhito mohacarito, rāgamukhe ṭhito rāgacarito ca dosacarito ca mohacarito ca, dosamukhe ṭhito dosacarito, dosamukhe ṭhito mohacarito, dosamukhe ṭhito rāgacarito, dosamukhe ṭhito rāgacarito ca dosacarito ca mohacarito ca, mohamukhe ṭhito mohacarito, mohamukhe ṭhito rāgacarito mohamukhe ṭhito dosacarito, mohamukhe ṭhito rāgacarito ca dosacarito ca mohacarito cāti, lokiyaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ imehi ekūnavīsatiyā puggalehi niddisitabbaṃ.

    વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸੀਲવਨ੍ਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਤੇ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਪਕਤਿਸੀਲਂ ਸਮਾਦਾਨਸੀਲਂ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਸਾਦੋ ਸਮਥੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਚਾਤਿ, વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ sīlavantehi niddisitabbaṃ, te sīlavanto pañca puggalā pakatisīlaṃ samādānasīlaṃ cittappasādo samatho vipassanā cāti, vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ imehi pañcahi puggalehi niddisitabbaṃ.

    ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਤੀਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯੇਨ ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯੇਨ ਚ।

    Lokuttaraṃ suttaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ tīhi suttehi niddisitabbaṃ dassanabhāgiyena bhāvanābhāgiyena asekkhabhāgiyena ca.

    ਲੋਕਿਯਞ੍ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਉਭਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਞਾਣਂ ਪਞ੍ਞਾਯ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਪਞ੍ਞਾਬਲੇਨ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਾਯ ਧਮ੍ਮવਿਚਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇਨ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਤੀਰਣਾਯ ਸਨ੍ਤੀਰਣਾਯ ਧਮ੍ਮੇ ਞਾਣੇਨ ਅਨ੍વਯੇ ਞਾਣੇਨ ਖਯੇ ਞਾਣੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇ ਞਾਣੇਨ ਅਨਞ੍ਞਾਤਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮੀਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਅਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਅਞ੍ਞਾਤਾવਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਜ੍ਜਾਯ ਬੁਦ੍ਧਿਯਾ ਭੂਰਿਯਾ ਮੇਧਾਯ, ਯਂ ਯਂ વਾ ਪਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਾਧਿવਚਨੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Lokiyañca lokuttarañca sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca ubhayena niddisitabbaṃ, ñāṇaṃ paññāya niddisitabbaṃ paññindriyena paññābalena adhipaññāsikkhāya dhammavicayasambojjhaṅgena sammādiṭṭhiyā tīraṇāya santīraṇāya dhamme ñāṇena anvaye ñāṇena khaye ñāṇena anuppāde ñāṇena anaññātaññassāmītindriyena aññindriyena aññātāvindriyena cakkhunā vijjāya buddhiyā bhūriyā medhāya, yaṃ yaṃ vā pana labbhati, tena tena paññādhivacanena niddisitabbaṃ.

    ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਹਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਬਾਹਿਰੇਹਿ ਹੀਨਪ੍ਪਣੀਤੇਹਿ ਦੂਰਸਨ੍ਤਿਕੇਹਿ ਸਙ੍ਖਤਾਸਙ੍ਖਤੇਹਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੇਹਿ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ વਾ ਛਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ ਤਦੁਭਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਪਞ੍ਞਾਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤਾ ਞੇਯ੍ਯਂ, ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਂ વਾ ਬਾਹਿਰਂ વਾ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਸਙ੍ਖਤੇਨ ਅਸਙ੍ਖਤੇਨ ਚ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Ñeyyaṃ atītānāgatapaccuppannehi ajjhattikabāhirehi hīnappaṇītehi dūrasantikehi saṅkhatāsaṅkhatehi kusalākusalābyākatehi saṅkhepato vā chahi ārammaṇehi niddisitabbaṃ. Ñāṇañca ñeyyañca tadubhayena niddisitabbaṃ, paññāpi ārammaṇabhūtā ñeyyaṃ, yaṃ kiñci ārammaṇabhūtaṃ ajjhattikaṃ vā bāhiraṃ vā, sabbaṃ taṃ saṅkhatena asaṅkhatena ca niddisitabbaṃ.

    ਦਸ੍ਸਨਂ ਭਾવਨਾ 329 ਸਕવਚਨਂ ਪਰવਚਨਂ વਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ ਅવਿਸਜ੍ਜਨੀਯਂ ਕਮ੍ਮਂ વਿਪਾਕੋਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤਦੁਭਯਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਯਥਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ, ਤਥਾ ਉਪਧਾਰਯਿਤ੍વਾ ਲਬ੍ਭਮਾਨਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਯਂ વਾ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਭਗવਾ ਅਞ੍ਞਤਰવਚਨਂ ਭਾਸਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਯਥਾਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਧਾਰਯਿਤਬ੍ਬਂ।

    Dassanaṃ bhāvanā 330 sakavacanaṃ paravacanaṃ visajjanīyaṃ avisajjanīyaṃ kammaṃ vipākoti sabbattha tadubhayaṃ sutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ, yaṃ vā pana kiñci bhagavā aññataravacanaṃ bhāsati, sabbaṃ taṃ yathāniddiṭṭhaṃ dhārayitabbaṃ.

    ਦੁવਿਧੋ ਹੇਤੁ ਯਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਯੇ ਚ ਕਿਲੇਸਾ, ਸਮੁਦਯੋ ਕਿਲੇਸਾ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਲੇਸਾ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਮੁਦਯੋ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯੇਨ ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਚ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਂ ਚਤੂਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯੇਨ ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯੇਨ ਚ। ਅਕੁਸਲਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ । ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ ਤਦੁਭਯੇਨ 331 ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਭਗવਤੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾਯ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਪਞ੍ਚવਿਧਂ ਸਂવਰੋ ਪਹਾਨਂ ਭਾવਨਾ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾ ਕਪ੍ਪਿਯਾਨੁਲੋਮੋਤਿ, ਯਂ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਤਾਸੁ ਤਾਸੁ ਭੂਮੀਸੁ, ਤਂ ਕਪ੍ਪਿਯਾਨੁਲੋਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਭਗવਤਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਕਾਰਣੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਤਦੁਭਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਥવੋ ਪਸਂਸਾਯ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਲੋਕਿਯਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ। ਏવਂ ਥવੋ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ।

    Duvidho hetu yañca kammaṃ ye ca kilesā, samudayo kilesā. Tattha kilesā saṃkilesabhāgiyena suttena niddisitabbā. Samudayo saṃkilesabhāgiyena ca vāsanābhāgiyena ca suttena niddisitabbo. Tattha kusalaṃ catūhi suttehi niddisitabbaṃ vāsanābhāgiyena dassanabhāgiyena bhāvanābhāgiyena asekkhabhāgiyena ca. Akusalaṃ saṃkilesabhāgiyena suttena niddisitabbaṃ . Kusalañca akusalañca tadubhayena 332 niddisitabbaṃ. Anuññātaṃ bhagavato anuññātāya niddisitabbaṃ, taṃ pañcavidhaṃ saṃvaro pahānaṃ bhāvanā sacchikiriyā kappiyānulomoti, yaṃ dissati tāsu tāsu bhūmīsu, taṃ kappiyānulomena niddisitabbaṃ. Paṭikkhittaṃ bhagavatā paṭikkhittakāraṇena niddisitabbaṃ. Anuññātañca paṭikkhittañca tadubhayena niddisitabbaṃ. Thavo pasaṃsāya niddisitabbo. So pañcavidhena veditabbo bhagavato dhammassa ariyasaṅghassa ariyadhammānaṃ sikkhāya lokiyaguṇasampattiyāti. Evaṃ thavo pañcavidhena niddisitabbo.

    ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਮਿ ਨવਹਿ ਪਦੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ, ਕਿਲੇਸਭੂਮਿ ਨવਹਿ ਪਦੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ, ਏવਮੇਤਾਨਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਪਦਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨવ ਪਦਾਨਿ ਕੁਸਲਾਨਿ ਨવ ਪਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਾਨੀਤਿ, ਤਥਾਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਕੁਹਿਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ, ਸਾਸਨਪ੍ਪਟ੍ਠਾਨੇ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਯਨੋ –

    Indriyabhūmi navahi padehi niddisitabbā, kilesabhūmi navahi padehi niddisitabbā, evametāni aṭṭhārasa padāni honti nava padāni kusalāni nava padāni akusalānīti, tathāhi vuttaṃ ‘‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā, sāsanappaṭṭhāne’’ti. Tenāha āyasmā mahākaccāyano –

    ‘‘ਨવਹਿ ਚ ਪਦੇਹਿ ਕੁਸਲਾ, ਨવਹਿ ਚ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਪ੍ਪਕ੍ਖਾ।

    ‘‘Navahi ca padehi kusalā, navahi ca yujjanti akusalappakkhā;

    ਏਤੇ ਖਲੁ ਮੂਲਪਦਾ, ਭવਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਪਦਾਨੀ’’ਤਿ॥

    Ete khalu mūlapadā, bhavanti aṭṭhārasa padānī’’ti.

    ਨਿਯੁਤ੍ਤਂ ਸਾਸਨਪ੍ਪਟ੍ਠਾਨਂ।

    Niyuttaṃ sāsanappaṭṭhānaṃ.

    ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਸਮਤ੍ਤਾ ਨੇਤ੍ਤਿ ਯਾ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਯਨੇਨ ਭਾਸਿਤਾ ਭਗવਤਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤਾ ਮੂਲਸਙ੍ਗੀਤਿਯਂ ਸਙ੍ਗੀਤਾਤਿ।

    Ettāvatā samattā netti yā āyasmatā mahākaccāyanena bhāsitā bhagavatā anumoditā mūlasaṅgītiyaṃ saṅgītāti.

    ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Nettippakaraṇaṃ niṭṭhitaṃ.




    Footnotes:
    1. ਪਮਤ੍ਤਬਨ੍ਧੁਨਾ (ਉਦਾ॰ ੭੪)
    2. pamattabandhunā (udā. 74)
    3. ਖੀਰੂਪਕੋવ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੬੪
    4. khīrūpakova (ka.) passa udā. 64
    5. ਛਨ੍ਦਾ ਅਗਤਿਂ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੭
    6. chandā agatiṃ (sī. ka.) passa a. ni. 4.17
    7. ਪਸ੍ਸ ਧ॰ ਪ॰ ੩੨੫
    8. passa dha. pa. 325
    9. ਤਦੁਟ੍ਠਾਯ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਧ॰ ਪ॰ ੨੪੦
    10. taduṭṭhāya (sī.) passa dha. pa. 240
    11. ਤਾਨਿ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਧ॰ ਪ॰ ੨੪੦
    12. tāni (sī.) passa dha. pa. 240
    13. ਲਭੇ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਧ॰ ਪ॰ ੧੩੧
    14. labhe (ka.) passa dha. pa. 131
    15. ਜਿਮ੍ਹਗਤੇ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੭੦
    16. jimhagate (sī. ka.) passa a. ni. 4.70
    17. ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੬੮
    18. passa a. ni. 4.68
    19. ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਕਾਰਣਾ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੪੩
    20. lābhasakkārakāraṇā (sī. ka.) passa a. ni. 4.43
    21. ( ) ਨਤ੍ਥਿ ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੩-੪੪; ਇਤਿવੁ॰ ੨੦
    22. ਪਦੋਸਿਤਂ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੩; ਇਤਿવੁ॰ ੨੦ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ
    23. ਚਿਤ੍ਤਪਦੋਸਹੇਤੁ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    24. ( ) natthi a. ni. 1.43-44; itivu. 20
    25. padositaṃ (sī. ka.) a. ni. 1.43; itivu. 20 passitabbaṃ
    26. cittapadosahetu (sī. ka.)
    27. ਸਤ੍ਥਾ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    28. satthā (sī. ka.)
    29. ਆવੀ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੪੪
    30. āvī (sī.) passa udā. 44
    31. ਕਟਕਂ ਫਲਂ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਧ॰ ਪ॰ ੬੬
    32. kaṭakaṃ phalaṃ (ka.) passa dha. pa. 66
    33. ਅવਿਯਤ੍ਤੇਨ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੭
    34. aviyattena (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.17
    35. ਪਮਾਯਨ੍ਤਂ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੭੯
    36. pamāyantaṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.179
    37. ਕੁਧਾਰੀ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੦
    38. kudhārī (ka.) passa saṃ. ni. 1.180
    39. ਮਹਤ੍ਤਰੋ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੩; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੦
    40. mahattaro (ka.) passa a. ni. 4.3; saṃ. ni. 1.180
    41. વਚਸਾ ਚ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੬੬੮
    42. vacasā ca (ka.) passa su. ni. 668
    43. ਅਨਰਿਯੋ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    44. anariyo (sī. ka.)
    45. ਅવਜਾਤਕਪੁਤ੍ਤ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੬੬੯
    46. avajātakaputta (sī. ka.) passa su. ni. 669
    47. ਅਨੁਪਾਯਿਨੀਤਿ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਧ॰ ਪ॰ ੨
    48. anupāyinīti (ka.) passa dha. pa. 2
    49. ਬਹੁਜਨਂ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੧੮
    50. ਮਮਸ੍ਸ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੧੮
    51. bahujanaṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1018
    52. mamassa (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1018
    53. ਅਪਾਪਿਕਾ ਤੇ (ਸੀ॰)
    54. ਮੂਲੇਹਿ ਛਿਨ੍ਨੋ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    55. apāpikā te (sī.)
    56. mūlehi chinno (sī. ka.)
    57. ਸੋ ਚੇવ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੭੦
    58. so ceva (sī.) passa (sī.) passa a. ni. 4.70
    59. ਸਾਧੁਕੇ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੦੨)
    60. sādhuke (saṃ. ni. 5.1002)
    61. ਅਯਂ ਭਨ੍ਤੇ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੦੨
    62. ayaṃ bhante (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1002
    63. ਕਾਸੀਹਿ ਮਾਗਧੇ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੦੨)
    64. kāsīhi māgadhe (saṃ. ni. 5.1002)
    65. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    66. sāvatthiyaṃ (sī. ka.)
    67. ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੦੨
    68. ਤਾਸਂ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    69. ਰਾਜਾਰਹੇਨ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    70. gantukāmo (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1002
    71. tāsaṃ (sī. ka.)
    72. rājārahena (sī. ka.)
    73. ਯਜਿਤ੍વਾਨ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਥੇਰਗਾ॰ ੯੬
    74. yajitvāna (ka.) passa theragā. 96
    75. ਬੁਦ੍ਧਕਤਂ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਥੇਰਗਾ॰ ੨੧੭
    76. ਅਲਭਿਂਹਂ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    77. buddhakataṃ (ka.) passa theragā. 217
    78. alabhiṃhaṃ (sī. ka.)
    79. ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਚ (ਕ॰)
    80. sacchikatvā ca (ka.)
    81. ਪਸ੍ਸ વਿ॰ વ॰ ੮੦੪
    82. passa vi. va. 804
    83. ਪਸ੍ਸ ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੧.੮੨
    84. passa apa. thera 1.1.82
    85. ( ) ਨਤ੍ਥਿ ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੩-੪੪; ਇਤਿવੁ॰ ੨੧
    86. ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਸਾਦਹੇਤੁ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    87. ( ) natthi a. ni. 1.43-44; itivu. 21
    88. cittappasādahetu (sī. ka.)
    89. ਸਤ੍ਥਾ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਇਤਿવੁ॰ ੨੧
    90. satthā (sī. ka.) passa itivu. 21
    91. ਓਗਾਹਸੇ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ વਿ॰ વ॰ ੫੩
    92. ogāhase (sī. ka.) passa vi. va. 53
    93. ਯਸ੍ਮਿਂ (ਸੀ॰)
    94. yasmiṃ (sī.)
    95. ਪੂਜੇਤ੍વਾ (ਕ॰)
    96. pūjetvā (ka.)
    97. ਕੁਰੂਸੂਪਪਜ੍ਜਥ (ਸੀ॰)
    98. kurūsūpapajjatha (sī.)
    99. ਸਿਖਣ੍ਡਿ (ਸੀ॰)
    100. sikhaṇḍi (sī.)
    101. ਕਤ੍ਤਿਕਾ ਪੁਣ੍ਣਾ (ਕ॰)
    102. kattikā puṇṇā (ka.)
    103. વਿਜ੍ਝਿਂਸੁ (ਸੀ॰)
    104. vijjhiṃsu (sī.)
    105. ਅਯਮਹਮਸ੍ਮੀਤਿ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੬੧
    106. ayamahamasmīti (sī.) passa udā. 61
    107. ਚੇਤਨਾਯ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੧.੨)
    108. cetanāya (a. ni. 11.2)
    109. ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੪੩
    110. passa saṃ. ni. 2.243
    111. ਅਰਞ੍ਞਂ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੪੨
    112. araññaṃ (ka.) passa saṃ. ni. 2.242
    113. ਕਿਸ੍ਸਸ੍ਸ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੭
    114. kissassa (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.187
    115. ਦਯ੍ਹਮਾਨੇવ (ਕ॰) ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੧; ਥੇਰਗਾ॰ ੩੯ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ
    116. dayhamāneva (ka.) saṃ. ni. 1.21; theragā. 39 passitabbaṃ
    117. ਮਰਣਂ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੦੦
    118. maraṇaṃ (ka.) passa saṃ. ni. 1.100
    119. ਸਬ੍ਬਸਂਯੋਜਨਾਤਿਗੋ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੯੬
    120. sabbasaṃyojanātigo (sī.) passa saṃ. ni. 1.96
    121. ਨਨ੍ਦੀਰਾਗਪਰਿਕ੍ਖੀਣੋ (ਕ॰) ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੯੬
    122. nandīrāgaparikkhīṇo (ka.) saṃ. ni. 1.96
    123. ਸવੇ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪੬
    124. save (sī.) passa saṃ. ni. 1.246
    125. ਅਨਨੁਕਮ੍ਪਿਤਂ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੬
    126. ananukampitaṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.236
    127. ਅਰਤਿ ਰਤਿ (ਕ॰) ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੭; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੨੭੩ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ
    128. arati rati (ka.) saṃ. ni. 1.237; su. ni. 273 passitabbaṃ
    129. ਦੁਲ੍ਲਭਂ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੮੭
    130. dullabhaṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.87
    131. ਕਾਮਦਾ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੮੭
    132. kāmadā (ka.) passa saṃ. ni. 1.87
    133. ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੦੧
    134. passa saṃ. ni. 1.101
    135. ਪਹੀਣਂ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੭੨
    136. pahīṇaṃ (sī.) passa ma. ni. 3.272
    137. ਕਿਚ੍ਚਂ ਆਤਪ੍ਪਂ (ਸੀ॰)
    138. kiccaṃ ātappaṃ (sī.)
    139. ਤਂ (ਉਦਾ॰ ੩੪)
    140. taṃ (udā. 34)
    141. ਨਿਹੁਹੁਙ੍ਕੋ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੪
    142. nihuhuṅko (sī.) passa udā. 4
    143. ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੫
    144. lokasmiṃ (sī. ka.) passa udā. 5
    145. વੇਦੀ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੧੦
    146. vedī (sī.) passa udā. 10
    147. ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੭
    148. passa udā. 7
    149. ਆਯਨ੍ਤਿਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ (ਉਦਾ॰ ੮)
    150. āyantiṃ nābhinandati (udā. 8)
    151. ਸੁਚਿ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੯
    152. ਨਹਾਯਤਿ (ਸੀ॰)
    153. suci (sī. ka.) passa udā. 9
    154. nahāyati (sī.)
    155. ਸવਾਹਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੪੬
    156. savāhana’’nti (ka.) passa saṃ. ni. 2.246
    157. ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਤਪਮੋਚਨਂ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੩੮
    158. sabbagantapamocanaṃ (ka.) passa saṃ. ni. 2.238
    159. ਚੇਤੋਪਰਿਯਾਯਕੋવਿਦੋ (ਸੀ॰)
    160. cetopariyāyakovido (sī.)
    161. ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੫੮
    162. adhippāyo (ka.) passa saṃ. ni. 3.58
    163. ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੪੫
    164. passa udā. 45
    165. ਭਿਕ੍ਖવੇ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੮੫)
    166. bhikkhave (a. ni. 4.85)
    167. ਦਾਰੁਜਂ ਪਬ੍ਬਜਞ੍ਚ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨੧)
    168. dārujaṃ pabbajañca (saṃ. ni. 1.121)
    169. ਆਯਤਿ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੮
    170. ਆਯਤਿ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੮
    171. āyati (sī. ka.) passa saṃ. ni. 2.38
    172. āyati (sī. ka.) passa saṃ. ni. 2.38
    173. ਤਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੮
    174. tassa viññāṇassa (sī. ka.) passa saṃ. ni. 2.38
    175. ਚ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    176. ca (sī. ka.)
    177. ਅਤਾਰਿ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੨੮
    178. ਸਗਾਹਂ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੨੮)
    179. atāri (sī. ka.) passa saṃ. ni. 4.228
    180. sagāhaṃ (saṃ. ni. 4.228)
    181. વਧਾਯ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੩੦)
    182. ਗਿਲਬਲ਼ਿਸੋ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੩੦
    183. vadhāya (saṃ. ni. 4.230)
    184. gilabaḷiso (sī. ka.) passa saṃ. ni. 4.230
    185. ਯਥਾਕਾਮਕਰਣੀਯੋ (ਸੀ॰) ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੩੦
    186. yathākāmakaraṇīyo (sī.) saṃ. ni. 4.230
    187. ਅਤ੍ਤਨੋ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੩੦
    188. attano (sī. ka.) passa udā. 30
    189. ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    190. maññanti (sī. ka.)
    191. ਉਪਧਿ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੩੦
    192. upadhi (sī. ka.) passa udā. 30
    193. ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੫
    194. passa a. ni. 4.5
    195. ਅਨ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਂ (ਸੀ॰)
    196. antaṃ niṭṭhaṃ (sī.)
    197. ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੩੨-੨੩੩
    198. passa a. ni. 4.232-233
    199. ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੨.੨
    200. passa a. ni. 2.2
    201. ਦਹਨ੍ਤਂ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਧ॰ ਪ॰ ੭੧
    202. ਭਸ੍ਮਾਛਨ੍ਨੋવ (ਕ॰)
    203. dahantaṃ (sī. ka.) passa dha. pa. 71
    204. bhasmāchannova (ka.)
    205. ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੬
    206. passa a. ni. 8.6
    207. ਸਮਥਂ ਗਤਾਨਿ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਧ॰ ਪ॰ ੯੪
    208. samathaṃ gatāni (sī.) passa dha. pa. 94
    209. ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੫੫
    210. passa saṃ. ni. 2.55
    211. ਕੁਦਾਲਪਿਟਕਂ (ਕ॰)
    212. ਮੂਲਂ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੫੫)
    213. ਛਿਤ੍વਾ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    214. ਅਨਭਾવਂਗਤੋ (ਸੀ॰)
    215. kudālapiṭakaṃ (ka.)
    216. mūlaṃ (saṃ. ni. 2.55)
    217. chitvā (sī. ka.)
    218. anabhāvaṃgato (sī.)
    219. ਪਰਂ ਅਤ੍ਤਕਾਮੋਤਿ (ਸੀ॰) ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੧੯; ਉਦਾ॰ ੪੧ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ
    220. paraṃ attakāmoti (sī.) saṃ. ni. 1.119; udā. 41 passitabbaṃ
    221. ਚ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੪੨
    222. ca (sī. ka.) passa udā. 42
    223. ਆਤਾਪੀ ਸੋ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੪੨
    224. ātāpī so (sī. ka.) passa udā. 42
    225. ਗਲੇਪਿ ਪਮਜ੍ਜਮਾਨੇਨ (ਸੀ॰)
    226. ਨ ਚ ਅਟ੍ਠਾਨੇ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੭.੩੭
    227. galepi pamajjamānena (sī.)
    228. na ca aṭṭhāne (sī. ka.) passa a. ni. 7.37
    229. ਤਣ੍ਹਕ੍ਖਯਾ ਸੁਖਸ੍ਸੇਤੇ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਉਦਾ॰ ੧੨
    230. taṇhakkhayā sukhassete (sī.) passa udā. 12
    231. ਪਸ੍ਸ ਥੇਰਗਾ॰ ੨੨੭
    232. passa theragā. 227
    233. ਪਸ੍ਸ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਸਂਯੁਤ੍ਤੇ
    234. passa iddhipādasaṃyutte
    235. ਨਿਬ੍ਬੇਧਗਾਮਿਨੀ (ਇਤਿવੁ॰ ੪੧)
    236. nibbedhagāminī (itivu. 41)
    237. વੋ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੦੭੨
    238. vo (sī. ka.) passa su. ni. 1072
    239. ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫੫
    240. ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ (ਸੀ॰ ਕ॰)
    241. dukkhasamudayo (sī. ka.) passa dī. ni. 2.155
    242. dukkhanirodho (sī. ka.)
    243. ਸਂਸਰਿਤਂ (ਸੀ॰)
    244. saṃsaritaṃ (sī.)
    245. ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੪੯
    246. passa saṃ. ni. 3.49
    247. ਭੁਸਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਖੁ॰ ਪਾ॰ ੬੦੯
    248. bhusappamattā (sī.) passa khu. pā. 609
    249. ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮੋ (ਸੀ॰)
    250. sattakkhattuparamo (sī.)
    251. ਸੁਭਾવਿਤਾਨਿ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੫੧੨
    252. subhāvitāni (sī. ka.) passa su. ni. 512
    253. ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੯
    254. passa a. ni. 4.29
    255. ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੪੯੩
    256. passa saṃ. ni. 5.493
    257. ਦੁਕ੍ਕਤਕਮ੍ਮਕਾਰੀ (ਸੀ॰) ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੪੬; ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੩ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ
    258. dukkatakammakārī (sī.) ma. ni. 3.246; a. ni. 3.3 passitabbaṃ
    259. ਪਕੁਜ੍ਝੇਯ੍ਯੁਂ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੫੧
    260. pakujjheyyuṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.251
    261. ਮਞ੍ਞਤੀ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੫੧
    262. maññatī (sī.) passa saṃ. ni. 1.251
    263. ਪਸ੍ਸੇਨਦਿ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੧੩
    264. passenadi (ka.) passa saṃ. ni. 1.113
    265. ਮਰਣੇਨਾਭਿਭੂਤਸ੍ਸ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੧੫
    266. maraṇenābhibhūtassa (ka.) passa saṃ. ni. 1.115
    267. ਨਰਦਮ੍ਮਸਾਰਥੀ (ਸੀ॰)
    268. naradammasārathī (sī.)
    269. ਅਪ੍ਪਜਾਨਨਾਤਿ (ਸੀ॰)
    270. appajānanāti (sī.)
    271. ਨਿਰਬ੍ਬੁਦਨਿਰਯੋ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੧)
    272. ਉਪ੍ਪਲਨਿਰਯੋ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੧)
    273. nirabbudanirayo (saṃ. ni. 1.181)
    274. uppalanirayo (saṃ. ni. 1.181)
    275. ਜਿਨਾ વੇ ਮਾਦਿਸਾ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੪੧
    276. jinā ve mādisā (sī. ka.) passa ma. ni. 2.341
    277. ਤਞ੍ਚ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੧੫
    278. tañca (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.115
    279. ਛਮਾਯ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੪੮
    280. chamāya (sī. ka.) passa ma. ni. 3.248
    281. ਪਚ੍ਚਮਾਨਸ੍ਸ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਪੇ॰ વ॰ ੮੦੨
    282. paccamānassa (ka.) passa pe. va. 802
    283. ਪਤਿਦਿਸ੍ਸਤਿ (ਸੀ॰) ਜਾ॰ ੧.੪.੫੫
    284. patidissati (sī.) jā. 1.4.55
    285. ਪਸ੍ਸ ਥੇਰਗਾ॰ ੩੦੪
    286. passa theragā. 304
    287. ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਇਟ੍ਠਂ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਇਤਿવੁ॰ ੨੨
    288. ਨ ਯਿਮਂ (ਇਤਿવੁ॰ ੨੨)
    289. ਸੁਦਂ (ਇਤਿવੁ॰ ੨੨)
    290. ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿ (ਕ॰)
    291. dīgharattaṃ iṭṭhaṃ (sī. ka.) passa itivu. 22
    292. na yimaṃ (itivu. 22)
    293. sudaṃ (itivu. 22)
    294. cakkavatti (ka.)
    295. ਅਕੁਸਲਂ ਨ ਕਯਿਰਾ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਧ॰ ਪ॰ ੨੮੧
    296. akusalaṃ na kayirā (sī.) passa dha. pa. 281
    297. વਿਜ੍ਜਾ ਚ ਖੋ ਭਿਕ੍ਖવੇ (ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੇ)
    298. ਅਨ੍વਦੇવ (ਸੀ॰ ਕ॰), ਸ੍ਯਾਦਿਕਣ੍ਡੇ (ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇ) ੧੧ ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ
    299. vijjā ca kho bhikkhave (saṃyuttanikāye)
    300. anvadeva (sī. ka.), syādikaṇḍe (moggallāne) 11 suttaṃ passitabbaṃ
    301. ਅਭਿਮਨ੍ਥਤਿ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਧ॰ ਪ॰ ੧੬੧
    302. abhimanthati (sī.) passa dha. pa. 161
    303. ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੭੦
    304. passa a. ni. 3.70
    305. ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੫੬
    306. saṃ. ni. 1.256
    307. વਣ੍ਣਗਨ੍ਧਂ ਅਹੇਠਯਂ (ਸੀ॰) ਪਸ੍ਸ ਧ॰ ਪ॰ ੪੯
    308. vaṇṇagandhaṃ aheṭhayaṃ (sī.) passa dha. pa. 49
    309. ਪਲ਼ੇਤਿ (ਕ॰)
    310. paḷeti (ka.)
    311. ਦਸ ਇਮੇ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੪੮
    312. dasa ime (sī. ka.) passa a. ni. 10.48
    313. ਗੋਣਸਮਂ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੩
    314. goṇasamaṃ (ka.) passa saṃ. ni. 1.13
    315. ਸੁਰਿਯਸਮਾ (ਸੀ॰)
    316. suriyasamā (sī.)
    317. ਚਨੇਕਾਯਤਨਪ੍ਪવੁਤ੍ਤਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੭੫)
    318. canekāyatanappavuttā (saṃ. ni. 1.75)
    319. ਇਦਂ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੬੪
    320. idaṃ (ka.) passa dī. ni. 2.364
    321. ਪਸ੍ਸ ਧ॰ ਪ॰ ੨੭੩
    322. passa dha. pa. 273
    323. ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੪; ਇਤਿવੁ॰ ੮੧ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ
    324. a. ni. 4.34; itivu. 81 passitabbaṃ
    325. ਕੁਸਲਮਕ੍ਖਤੋ (ਕ॰)
    326. kusalamakkhato (ka.)
    327. ਯੇ ਚਾਪਿ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੮੪
    328. ye cāpi (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.384
    329. ਦਸ੍ਸਨਾ ਭਾવਨਾ (ਸੀ॰)
    330. dassanā bhāvanā (sī.)
    331. ਤਦੁਭਯੇਹਿ (ਸੀ॰)
    332. tadubhayehi (sī.)



    Related texts:



    ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਟੀਕਾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿવਿਭਾવਿਨੀ • Nettivibhāvinī / ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਾવਨਾ • Sāsanapaṭṭhānavibhāvanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact