Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi

    സാസനപട്ഠാനം

    Sāsanapaṭṭhānaṃ

    ൮൯. തത്ഥ അട്ഠാരസ മൂലപദാ കുഹിം ദട്ഠബ്ബാ? സാസനപട്ഠാനേ. തത്ഥ കതമം സാസനപട്ഠാനം? സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം, വാസനാഭാഗിയം സുത്തം, നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം, അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം, സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്തം, സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം, സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം, സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം, സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം, വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം, തണ്ഹാസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം, ദിട്ഠിസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം, ദുച്ചരിതസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം, തണ്ഹാവോദാനഭാഗിയം സുത്തം, ദിട്ഠിവോദാനഭാഗിയം സുത്തം, ദുച്ചരിതവോദാനഭാഗിയം സുത്തം.

    89. Tattha aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā? Sāsanapaṭṭhāne. Tattha katamaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ? Saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, taṇhāvodānabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhivodānabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritavodānabhāgiyaṃ suttaṃ.

    തത്ഥ സംകിലേസോ തിവിധോ – തണ്ഹാസംകിലേസോ ദിട്ഠിസംകിലേസോ ദുച്ചരിതസംകിലേസോ. തത്ഥ തണ്ഹാസംകിലേസോ സമഥേന വിസുജ്ഝതി, സോ സമഥോ സമാധിക്ഖന്ധോ. ദിട്ഠിസംകിലേസോ വിപസ്സനായ വിസുജ്ഝതി, സാ വിപസ്സനാ പഞ്ഞാക്ഖന്ധോ. ദുച്ചരിതസംകിലേസോ സുചരിതേന വിസുജ്ഝതി, തം സുചരിതം സീലക്ഖന്ധോ. തസ്സ സീലേ പതിട്ഠിതസ്സ യദി ആസത്തി ഉപ്പജ്ജതി ഭവേസു, ഏവം സായം സമഥവിപസ്സനാ ഭാവനാമയം പുഞ്ഞക്രിയവത്ഥു ഭവതി തത്രൂപപത്തിയാ സംവത്തതി. ഇമാനി ചത്താരി സുത്താനി, സാധാരണാനി കതാനി അട്ഠ ഭവന്തി, താനിയേവ അട്ഠ സുത്താനി സാധാരണാനി കതാനി സോളസ ഭവന്തി.

    Tattha saṃkileso tividho – taṇhāsaṃkileso diṭṭhisaṃkileso duccaritasaṃkileso. Tattha taṇhāsaṃkileso samathena visujjhati, so samatho samādhikkhandho. Diṭṭhisaṃkileso vipassanāya visujjhati, sā vipassanā paññākkhandho. Duccaritasaṃkileso sucaritena visujjhati, taṃ sucaritaṃ sīlakkhandho. Tassa sīle patiṭṭhitassa yadi āsatti uppajjati bhavesu, evaṃ sāyaṃ samathavipassanā bhāvanāmayaṃ puññakriyavatthu bhavati tatrūpapattiyā saṃvattati. Imāni cattāri suttāni, sādhāraṇāni katāni aṭṭha bhavanti, tāniyeva aṭṭha suttāni sādhāraṇāni katāni soḷasa bhavanti.

    ഇമേഹി സോളസഹി സുത്തേഹി ഭിന്നേഹി നവവിധം സുത്തം ഭിന്നം ഭവതി. ഗാഥായ ഗാഥാ അനുമിനിതബ്ബാ, വേയ്യാകരണേന വേയ്യാകരണം അനുമിനിതബ്ബം. സുത്തേന സുത്തം അനുമിനിതബ്ബം.

    Imehi soḷasahi suttehi bhinnehi navavidhaṃ suttaṃ bhinnaṃ bhavati. Gāthāya gāthā anuminitabbā, veyyākaraṇena veyyākaraṇaṃ anuminitabbaṃ. Suttena suttaṃ anuminitabbaṃ.

    ൯൦. തത്ഥ കതമം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം?

    90. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘കാമന്ധാ ജാലസഞ്ഛന്നാ, തണ്ഹാഛദനഛാദിതാ;

    ‘‘Kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditā;

    പമത്തബന്ധനാ 1 ബദ്ധാ, മച്ഛാവ കുമിനാമുഖേ;

    Pamattabandhanā 2 baddhā, macchāva kumināmukhe;

    ജരാമരണമന്വേന്തി, വച്ഛോ ഖീരപകോവ 3 മാതര’’ന്തി.

    Jarāmaraṇamanventi, vaccho khīrapakova 4 mātara’’nti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ചത്താരിമാനി , ഭിക്ഖവേ, അഗതിഗമനാനി. കതമാനി ചത്താരി? ഛന്ദാഗതിം 5 ഗച്ഛതി, ദോസാഗതിം ഗച്ഛതി, മോഹാഗതിം ഗച്ഛതി, ഭയാഗതിം ഗച്ഛതി. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ചത്താരി അഗതിഗമനാനി. ഇദമവോച ഭഗവാ, ഇദം വത്വാന സുഗതോ, അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –

    Cattārimāni , bhikkhave, agatigamanāni. Katamāni cattāri? Chandāgatiṃ 6 gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati. Imāni kho, bhikkhave, cattāri agatigamanāni. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘ഛന്ദാ ദോസാ ഭയാ മോഹാ, യോ ധമ്മം അതിവത്തതി;

    ‘‘Chandā dosā bhayā mohā, yo dhammaṃ ativattati;

    നിഹീയതി തസ്സ യസോ, കാളപക്ഖേവ ചന്ദിമാ’’തി.

    Nihīyati tassa yaso, kāḷapakkheva candimā’’ti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘മനോപുബ്ബങ്ഗമാ ധമ്മാ, മനോസേട്ഠാ മനോമയാ;

    ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā;

    മനസാ ചേ പദുട്ഠേന, ഭാസതി വാ കരോതി വാ;

    Manasā ce paduṭṭhena, bhāsati vā karoti vā;

    തതോ നം ദുക്ഖമന്വേതി, ചക്കംവ വഹതോ പദ’’ന്തി.

    Tato naṃ dukkhamanveti, cakkaṃva vahato pada’’nti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘മിദ്ധീ 7 യദാ ഹോതി മഹഗ്ഘസോ ച, നിദ്ദായിതാ സമ്പരിവത്തസായീ;

    ‘‘Middhī 8 yadā hoti mahagghaso ca, niddāyitā samparivattasāyī;

    മഹാവരാഹോവ നിവാപപുട്ഠോ, പുനപ്പുനം ഗബ്ഭമുപേതി മന്ദോ’’തി.

    Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘അയസാവ മലം സമുട്ഠിതം, തതുട്ഠായ 9 തമേവ ഖാദതി;

    ‘‘Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, tatuṭṭhāya 10 tameva khādati;

    ഏവം അതിധോനചാരിനം, സാനി 11 കമ്മാനി നയന്തി ദുഗ്ഗതി’’ന്തി.

    Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni 12 kammāni nayanti duggati’’nti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ചോരോ യഥാ സന്ധിമുഖേ ഗഹീതോ, സകമ്മുനാ ഹഞ്ഞതി ബജ്ഝതേ ച;

    ‘‘Coro yathā sandhimukhe gahīto, sakammunā haññati bajjhate ca;

    ഏവം അയം പേച്ച പജാ പരത്ഥ, സകമ്മുനാ ഹഞ്ഞതി ബജ്ഝതേ ചാ’’തി.

    Evaṃ ayaṃ pecca pajā parattha, sakammunā haññati bajjhate cā’’ti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘സുഖകാമാനി ഭൂതാനി, യോ ദണ്ഡേന വിഹിംസതി;

    ‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena vihiṃsati;

    അത്തനോ സുഖമേസാനോ, പേച്ച സോ ന ലഭതേ 13 സുഖ’’ന്തി.

    Attano sukhamesāno, pecca so na labhate 14 sukha’’nti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ഗുന്നം ചേ തരമാനാനം, ജിമ്ഹം ഗച്ഛതി പുങ്ഗവോ;

    ‘‘Gunnaṃ ce taramānānaṃ, jimhaṃ gacchati puṅgavo;

    സബ്ബാ താ ജിമ്ഹം ഗച്ഛന്തി, നേത്തേ ജിമ്ഹം ഗതേ 15 സതി.

    Sabbā tā jimhaṃ gacchanti, nette jimhaṃ gate 16 sati.

    ‘‘ഏവമേവ മനുസ്സേസു, യോ ഹോതി സേട്ഠസമ്മതോ;

    ‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;

    സോ ചേ അധമ്മം ചരതി, പഗേവ ഇതരാ പജാ;

    So ce adhammaṃ carati, pageva itarā pajā;

    സബ്ബം രട്ഠം ദുക്ഖം സേതി, രാജാ ചേ ഹോതി അധമ്മികോ’’തി.

    Sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko’’ti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘സുകിച്ഛരൂപാവതിമേ മനുസ്സാ, കരോന്തി പാപം ഉപധീസു രത്താ;

    ‘‘Sukiccharūpāvatime manussā, karonti pāpaṃ upadhīsu rattā;

    ഗച്ഛന്തി തേ ബഹുജനസന്നിവാസം, നിരയം അവീചിം കടുകം ഭയാനക’’ന്തി.

    Gacchanti te bahujanasannivāsaṃ, nirayaṃ avīciṃ kaṭukaṃ bhayānaka’’nti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ഫലം വേ 17 കദലിം ഹന്തി, ഫലം വേളും ഫലം നളം;

    ‘‘Phalaṃ ve 18 kadaliṃ hanti, phalaṃ veḷuṃ phalaṃ naḷaṃ;

    സക്കാരോ കാപുരിസം ഹന്തി, ഗബ്ഭോ അസ്സതരിം യഥാ’’തി.

    Sakkāro kāpurisaṃ hanti, gabbho assatariṃ yathā’’ti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘കോധമക്ഖഗരു ഭിക്ഖു, ലാഭസക്കാരഗാരവോ 19;

    ‘‘Kodhamakkhagaru bhikkhu, lābhasakkāragāravo 20;

    സുഖേത്തേ പൂതിബീജംവ, സദ്ധമ്മേ ന വിരൂഹതീ’’തി.

    Sukhette pūtibījaṃva, saddhamme na virūhatī’’ti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൯൧. ‘‘ഇധാഹം, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചം പുഗ്ഗലം പദുട്ഠചിത്തം ഏവം ചേതസാ ചേതോ പരിച്ച പജാനാമി, (യഥാ ഖോ അയം പുഗ്ഗലോ ഇരിയതി, യഞ്ച പടിപദം പടിപന്നോ, യഞ്ച മഗ്ഗം സമാരൂള്ഹോ) 21. ഇമമ്ഹി ചായം സമയേ കാലം കരേയ്യ, യഥാഭതം നിക്ഖിത്തോ, ഏവം നിരയേ. തം കിസ്സ ഹേതു? ചിത്തം ഹിസ്സ, ഭിക്ഖവേ, പദുട്ഠം 22, ചേതോപദോസഹേതു 23 ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, ഏവമിധേകച്ചേ സത്താ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജന്തീ’’തി. ഏതമത്ഥം ഭഗവാ അവോച, തത്ഥേതം ഇതി വുച്ചതി –

    91. ‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ paduṭṭhacittaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi, (yathā kho ayaṃ puggalo iriyati, yañca paṭipadaṃ paṭipanno, yañca maggaṃ samārūḷho) 24. Imamhi cāyaṃ samaye kālaṃ kareyya, yathābhataṃ nikkhitto, evaṃ niraye. Taṃ kissa hetu? Cittaṃ hissa, bhikkhave, paduṭṭhaṃ 25, cetopadosahetu 26 kho pana, bhikkhave, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjantī’’ti. Etamatthaṃ bhagavā avoca, tatthetaṃ iti vuccati –

    ‘‘പദുട്ഠചിത്തം ഞത്വാന, ഏകച്ചം ഇധ പുഗ്ഗലം;

    ‘‘Paduṭṭhacittaṃ ñatvāna, ekaccaṃ idha puggalaṃ;

    ഏതമത്ഥഞ്ച ബ്യാകാസി, ബുദ്ധോ 27 ഭിക്ഖൂന സന്തികേ;

    Etamatthañca byākāsi, buddho 28 bhikkhūna santike;

    ഇമമ്ഹി ചായം സമയേ, കാലം കയിരാഥ പുഗ്ഗലോ;

    Imamhi cāyaṃ samaye, kālaṃ kayirātha puggalo;

    നിരയം ഉപപജ്ജേയ്യ, ചിത്തം ഹിസ്സ പദൂസിതം;

    Nirayaṃ upapajjeyya, cittaṃ hissa padūsitaṃ;

    ചേതോപദോസഹേതു ഹി, സത്താ ഗച്ഛന്തി ദുഗ്ഗതിം.

    Cetopadosahetu hi, sattā gacchanti duggatiṃ.

    യഥാഭതം നിക്ഖിപേയ്യ, ഏവമേവ തഥാവിധോ;

    Yathābhataṃ nikkhipeyya, evameva tathāvidho;

    കായസ്സ ഭേദാ ദുപ്പഞ്ഞോ, നിരയം സോപപജ്ജതീ’’തി.

    Kāyassa bhedā duppañño, nirayaṃ sopapajjatī’’ti.

    അയമ്പി അത്ഥോ വുത്തോ ഭഗവതാ ഇതി മേ സുതന്തി.

    Ayampi attho vutto bhagavatā iti me sutanti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘സചേ ഭായഥ ദുക്ഖസ്സ, സചേ വോ ദുക്ഖമപ്പിയം;

    ‘‘Sace bhāyatha dukkhassa, sace vo dukkhamappiyaṃ;

    മാകത്ഥ പാപകം കമ്മം, ആവി 29 വാ യദി വാ രഹോ.

    Mākattha pāpakaṃ kammaṃ, āvi 30 vā yadi vā raho.

    ‘‘സചേ ച പാപകം കമ്മം, കരിസ്സഥ കരോഥ വാ;

    ‘‘Sace ca pāpakaṃ kammaṃ, karissatha karotha vā;

    ന വോ ദുക്ഖാ പമുത്യത്ഥി, ഉപേച്ചപി പലായത’’ന്തി.

    Na vo dukkhā pamutyatthi, upeccapi palāyata’’nti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘അധമ്മേന ധനം ലദ്ധാ, മുസാവാദേന ചൂഭയം;

    ‘‘Adhammena dhanaṃ laddhā, musāvādena cūbhayaṃ;

    മമേതി ബാലാ മഞ്ഞന്തി, തം കഥം നു ഭവിസ്സതി.

    Mameti bālā maññanti, taṃ kathaṃ nu bhavissati.

    ‘‘അന്തരായാ സു ഭവിസ്സന്തി, സമ്ഭതസ്സ വിനസ്സതി;

    ‘‘Antarāyā su bhavissanti, sambhatassa vinassati;

    മതാ സഗ്ഗം ന ഗച്ഛന്തി, നനു ഏത്താവതാ ഹതാ’’തി.

    Matā saggaṃ na gacchanti, nanu ettāvatā hatā’’ti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘കഥം ഖണതി അത്താനം, കഥം മിത്തേഹി ജീരതി;

    ‘‘Kathaṃ khaṇati attānaṃ, kathaṃ mittehi jīrati;

    കഥം വിവട്ടതേ ധമ്മാ, കഥം സഗ്ഗം ന ഗച്ഛതി.

    Kathaṃ vivaṭṭate dhammā, kathaṃ saggaṃ na gacchati.

    ‘‘ലോഭാ ഖണതി അത്താനം, ലുദ്ധോ മിത്തേഹി ജീരതി;

    ‘‘Lobhā khaṇati attānaṃ, luddho mittehi jīrati;

    ലോഭാ വിവട്ടതേ ധമ്മാ, ലോഭാ സഗ്ഗം ന ഗച്ഛതീ’’തി.

    Lobhā vivaṭṭate dhammā, lobhā saggaṃ na gacchatī’’ti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ചരന്തി ബാലാ ദുമ്മേധാ, അമിത്തേനേവ അത്തനാ;

    ‘‘Caranti bālā dummedhā, amitteneva attanā;

    കരോന്താ പാപകം കമ്മം, യം ഹോതി കടുകപ്ഫലം 31.

    Karontā pāpakaṃ kammaṃ, yaṃ hoti kaṭukapphalaṃ 32.

    ‘‘ന തം കമ്മം കതം സാധു, യം കത്വാ അനുതപ്പതി;

    ‘‘Na taṃ kammaṃ kataṃ sādhu, yaṃ katvā anutappati;

    യസ്സ അസ്സുമുഖോ രോദം, വിപാകം പടിസേവതീ’’തി.

    Yassa assumukho rodaṃ, vipākaṃ paṭisevatī’’ti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ദുക്കരം ദുത്തിതിക്ഖഞ്ച, അബ്യത്തേന ച 33 സാമഞ്ഞം;

    ‘‘Dukkaraṃ duttitikkhañca, abyattena ca 34 sāmaññaṃ;

    ബഹൂ ഹി തത്ഥ സമ്ബാധാ, യത്ഥ ബാലോ വിസീദതി.

    Bahū hi tattha sambādhā, yattha bālo visīdati.

    ‘‘യോ ഹി അത്ഥഞ്ച ധമ്മഞ്ച, ഭാസമാനേ തഥാഗതേ;

    ‘‘Yo hi atthañca dhammañca, bhāsamāne tathāgate;

    മനം പദോസയേ ബാലോ, മോഘം ഖോ തസ്സ ജീവിതം.

    Manaṃ padosaye bālo, moghaṃ kho tassa jīvitaṃ.

    ‘‘ഏതഞ്ചാഹം അരഹാമി, ദുക്ഖഞ്ച ഇതോ ച പാപിയതരം ഭന്തേ;

    ‘‘Etañcāhaṃ arahāmi, dukkhañca ito ca pāpiyataraṃ bhante;

    യോ അപ്പമേയ്യേസു തഥാഗതേസു, ചിത്തം പദോസേമി അവീതരാഗോ’’തി.

    Yo appameyyesu tathāgatesu, cittaṃ padosemi avītarāgo’’ti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘അപ്പമേയ്യം പമിനന്തോ, കോധ വിദ്വാ വികപ്പയേ;

    ‘‘Appameyyaṃ paminanto, kodha vidvā vikappaye;

    അപ്പമേയ്യം പമായിനം 35, നിവുതം തം മഞ്ഞേ അകിസ്സവ’’ന്തി.

    Appameyyaṃ pamāyinaṃ 36, nivutaṃ taṃ maññe akissava’’nti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘പുരിസസ്സ ഹി ജാതസ്സ, കുഠാരീ 37 ജായതേ മുഖേ;

    ‘‘Purisassa hi jātassa, kuṭhārī 38 jāyate mukhe;

    യായ ഛിന്ദതി അത്താനം, ബാലോ ദുബ്ഭാസിതം ഭണം.

    Yāya chindati attānaṃ, bālo dubbhāsitaṃ bhaṇaṃ.

    ‘‘ന ഹി സത്ഥം സുനിസിതം, വിസം ഹലാഹലം ഇവ;

    ‘‘Na hi satthaṃ sunisitaṃ, visaṃ halāhalaṃ iva;

    ഏവം വിരദ്ധം പാതേതി, വാചാ ദുബ്ഭാസിതാ യഥാ’’തി.

    Evaṃ viraddhaṃ pāteti, vācā dubbhāsitā yathā’’ti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൯൨.

    92.

    ‘‘യോ നിന്ദിയം പസംസതി, തം വാ നിന്ദതി യോ പസംസിയോ.

    ‘‘Yo nindiyaṃ pasaṃsati, taṃ vā nindati yo pasaṃsiyo.

    വിചിനാതി മുഖേന സോ കലിം, കലിനാ തേന സുഖം ന വിന്ദതി.

    Vicināti mukhena so kaliṃ, kalinā tena sukhaṃ na vindati.

    ‘‘അപ്പമത്തോ അയം കലി, യോ അക്ഖേസു ധനപരാജയോ;

    ‘‘Appamatto ayaṃ kali, yo akkhesu dhanaparājayo;

    സബ്ബസ്സാപി സഹാപി അത്തനാ, അയമേവ മഹന്തതരോ 39 കലി;

    Sabbassāpi sahāpi attanā, ayameva mahantataro 40 kali;

    യോ സുഗതേസു മനം പദോസയേ.

    Yo sugatesu manaṃ padosaye.

    ‘‘സതം സഹസ്സാനം നിരബ്ബുദാനം, ഛത്തിംസതീ പഞ്ച ച അബ്ബുദാനി;

    ‘‘Sataṃ sahassānaṃ nirabbudānaṃ, chattiṃsatī pañca ca abbudāni;

    യമരിയഗരഹീ നിരയം ഉപേതി, വാചം മനഞ്ച പണിധായ പാപക’’ന്തി.

    Yamariyagarahī nirayaṃ upeti, vācaṃ manañca paṇidhāya pāpaka’’nti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘യോ ലോഭഗുണേ അനുയുത്തോ, സോ വചസാ 41 പരിഭാസതി അഞ്ഞേ;

    ‘‘Yo lobhaguṇe anuyutto, so vacasā 42 paribhāsati aññe;

    അസ്സദ്ധോ കദരിയോ 43 അവദഞ്ഞൂ, മച്ഛരി പേസുണിയം അനുയുത്തോ.

    Assaddho kadariyo 44 avadaññū, macchari pesuṇiyaṃ anuyutto.

    ‘‘മുഖദുഗ്ഗ വിഭൂത അനരിയ, ഭൂനഹു പാപക ദുക്കടകാരി;

    ‘‘Mukhadugga vibhūta anariya, bhūnahu pāpaka dukkaṭakāri;

    പുരിസന്ത കലീ അവജാതപുത്ത 45, മാ ബഹുഭാണിധ നേരയികോസി.

    Purisanta kalī avajātaputta 46, mā bahubhāṇidha nerayikosi.

    ‘‘രജമാകിരസീ അഹിതായ, സന്തേ ഗരഹസി കിബ്ബിസകാരീ;

    ‘‘Rajamākirasī ahitāya, sante garahasi kibbisakārī;

    ബഹൂനി ദുച്ചരിതാനി ചരിത്വാ, ഗച്ഛസി ഖോ പപതം ചിരരത്ത’’ന്തി.

    Bahūni duccaritāni caritvā, gacchasi kho papataṃ ciraratta’’nti.

    ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    തത്ഥ കതമം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം?

    Tattha katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘മനോപുബ്ബങ്ഗമാ ധമ്മാ, മനോസേട്ഠാ മനോമയാ;

    ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā;

    മനസാ ചേ പസന്നേന, ഭാസതി വാ കരോതി വാ;

    Manasā ce pasannena, bhāsati vā karoti vā;

    തതോ നം സുഖമന്വേതി, ഛായാവ അനപായിനീ’’തി 47.

    Tato naṃ sukhamanveti, chāyāva anapāyinī’’ti 48.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൯൩. മഹാനാമോ സക്കോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഇദം, ഭന്തേ, കപിലവത്ഥു ഇദ്ധഞ്ചേവ ഫീതഞ്ച ബാഹുജഞ്ഞം 49 ആകിണ്ണമനുസ്സം സമ്ബാധബ്യൂഹം, സോ ഖോ അഹം, ഭന്തേ, ഭഗവന്തം വാ പയിരുപാസിത്വാ മനോഭാവനീയേ വാ ഭിക്ഖൂ സായന്ഹസമയം കപിലവത്ഥും പവിസന്തോ ഭന്തേനപി ഹത്ഥിനാ സമാഗച്ഛാമി, ഭന്തേനപി അസ്സേന സമാഗച്ഛാമി, ഭന്തേനപി രഥേന സമാഗച്ഛാമി, ഭന്തേനപി സകടേന സമാഗച്ഛാമി, ഭന്തേനപി പുരിസേന സമാഗച്ഛാമി, തസ്സ മയ്ഹം, ഭന്തേ, തസ്മിം സമയേ മുസ്സതേവ ഭഗവന്തം ആരബ്ഭ സതി, മുസ്സതി ധമ്മം ആരബ്ഭ സതി, മുസ്സതി സങ്ഘം ആരബ്ഭ സതി. തസ്സ മയ്ഹം, ഭന്തേ, ഏവം ഹോതി ‘ഇമമ്ഹി ചാഹം സായന്ഹസമയേ കാലം കരേയ്യം, കാ മയ്ഹം 50 ഗതി, കോ അഭിസമ്പരായോ’’’തി.

    93. Mahānāmo sakko bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘idaṃ, bhante, kapilavatthu iddhañceva phītañca bāhujaññaṃ 51 ākiṇṇamanussaṃ sambādhabyūhaṃ, so kho ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ vā payirupāsitvā manobhāvanīye vā bhikkhū sāyanhasamayaṃ kapilavatthuṃ pavisanto bhantenapi hatthinā samāgacchāmi, bhantenapi assena samāgacchāmi, bhantenapi rathena samāgacchāmi, bhantenapi sakaṭena samāgacchāmi, bhantenapi purisena samāgacchāmi, tassa mayhaṃ, bhante, tasmiṃ samaye mussateva bhagavantaṃ ārabbha sati, mussati dhammaṃ ārabbha sati, mussati saṅghaṃ ārabbha sati. Tassa mayhaṃ, bhante, evaṃ hoti ‘imamhi cāhaṃ sāyanhasamaye kālaṃ kareyyaṃ, kā mayhaṃ 52 gati, ko abhisamparāyo’’’ti.

    ‘‘മാ ഭായി, മഹാനാമ, മാ ഭായി, മഹാനാമ, അപാപകം തേ മരണം ഭവിസ്സതി, അപാപികാ 53 കാലങ്കിരിയാ. ചതൂഹി ഖോ, മഹാനാമ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ അരിയസാവകോ നിബ്ബാനനിന്നോ ഹോതി നിബ്ബാനപോണോ നിബ്ബാനപബ്ഭാരോ. കതമേഹി ചതൂഹി? ഇധ, മഹാനാമ, അരിയസാവകോ ബുദ്ധേ അവേച്ചപ്പസാദേന സമന്നാഗതോ ഹോതി, ഇതിപി സോ ഭഗവാ അരഹം…പേ॰… ബുദ്ധോ ഭഗവാതി. ധമ്മേ…പേ॰… സങ്ഘേ…പേ॰… അരിയകന്തേഹി സീലേഹി സമന്നാഗതോ ഹോതി അഖണ്ഡേഹി…പേ॰… സമാധിസംവത്തനികേഹി. സേയ്യഥാപി, മഹാനാമ, രുക്ഖോ പാചീനനിന്നോ പാചീനപോണോ പാചീനപബ്ഭാരോ, സോ മൂലച്ഛിന്നോ 54 കതമേന പപതേയ്യാ’’തി? ‘‘യേന, ഭന്തേ, നിന്നോ യേന പോണോ യേന പബ്ഭാരോ’’തി. ‘‘ഏവമേവ ഖോ, മഹാനാമ, ഇമേഹി ചതൂഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ അരിയസാവകോ നിബ്ബാനനിന്നോ ഹോതി നിബ്ബാനപോണോ നിബ്ബാനപബ്ഭാരോ. മാ ഭായി, മഹാനാമ, മാ ഭായി, മഹാനാമ, അപാപകം തേ മരണം ഭവിസ്സതി, അപാപികാ കാലങ്കിരിയാ’’തി.

    ‘‘Mā bhāyi, mahānāma, mā bhāyi, mahānāma, apāpakaṃ te maraṇaṃ bhavissati, apāpikā 55 kālaṅkiriyā. Catūhi kho, mahānāma, dhammehi samannāgato ariyasāvako nibbānaninno hoti nibbānapoṇo nibbānapabbhāro. Katamehi catūhi? Idha, mahānāma, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti, itipi so bhagavā arahaṃ…pe… buddho bhagavāti. Dhamme…pe… saṅghe…pe… ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi…pe… samādhisaṃvattanikehi. Seyyathāpi, mahānāma, rukkho pācīnaninno pācīnapoṇo pācīnapabbhāro, so mūlacchinno 56 katamena papateyyā’’ti? ‘‘Yena, bhante, ninno yena poṇo yena pabbhāro’’ti. ‘‘Evameva kho, mahānāma, imehi catūhi dhammehi samannāgato ariyasāvako nibbānaninno hoti nibbānapoṇo nibbānapabbhāro. Mā bhāyi, mahānāma, mā bhāyi, mahānāma, apāpakaṃ te maraṇaṃ bhavissati, apāpikā kālaṅkiriyā’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘സുഖകാമാനി ഭൂതാനി, യോ ദണ്ഡേന ന ഹിംസതി;

    ‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena na hiṃsati;

    അത്തനോ സുഖമേസാനോ, പേച്ച സോ ലഭതേ സുഖ’’ന്തി.

    Attano sukhamesāno, pecca so labhate sukha’’nti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ഗുന്നഞ്ചേ തരമാനാനം, ഉജും ഗച്ഛതി പുങ്ഗവോ;

    ‘‘Gunnañce taramānānaṃ, ujuṃ gacchati puṅgavo;

    സബ്ബാ താ ഉജും ഗച്ഛന്തി, നേത്തേ ഉജും ഗതേ സതി.

    Sabbā tā ujuṃ gacchanti, nette ujuṃ gate sati.

    ‘‘ഏവമേവ മനുസ്സേസു, യോ ഹോതി സേട്ഠസമ്മതോ;

    ‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;

    സോ സചേ 57 ധമ്മം ചരതി, പഗേവ ഇതരാ പജാ;

    So sace 58 dhammaṃ carati, pageva itarā pajā;

    സബ്ബം രട്ഠം സുഖം സേതി, രാജാ ചേ ഹോതി ധമ്മികോ’’തി.

    Sabbaṃ raṭṭhaṃ sukhaṃ seti, rājā ce hoti dhammiko’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൯൪. ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ചീവരകമ്മം കരോന്തി ‘‘നിട്ഠിതചീവരോ ഭഗവാ തേമാസച്ചയേന ചാരികം പക്കമിസ്സതീ’’തി. തേന ഖോ പന സമയേന ഇസിദത്തപുരാണാ ഥപതയോ സാകേതേ 59 പടിവസന്തി കേനചി ദേവ കരണീയേന. അസ്സോസും ഖോ ഇസിദത്തപുരാണാ ഥപതയോ ‘‘സമ്ബഹുലാ കിര ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ചീവരകമ്മം കരോന്തി. നിട്ഠിതചീവരോ ഭഗവാ തേമാസച്ചയേന ചാരികം പക്കമിസ്സതീ’’തി.

    94. Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū bhagavato cīvarakammaṃ karonti ‘‘niṭṭhitacīvaro bhagavā temāsaccayena cārikaṃ pakkamissatī’’ti. Tena kho pana samayena isidattapurāṇā thapatayo sākete 60 paṭivasanti kenaci deva karaṇīyena. Assosuṃ kho isidattapurāṇā thapatayo ‘‘sambahulā kira bhikkhū bhagavato cīvarakammaṃ karonti. Niṭṭhitacīvaro bhagavā temāsaccayena cārikaṃ pakkamissatī’’ti.

    അഥ ഖോ ഇസിദത്തപുരാണാ ഥപതയോ മഗ്ഗേ പുരിസം ഠപേസും ‘‘യദാ ത്വം അമ്ഭോ പുരിസ പസ്സേയ്യാസി ഭഗവന്തം ആഗച്ഛന്തം അരഹന്തം സമ്മാസമ്ബുദ്ധം, അഥ അമ്ഹാകം ആരോചേയ്യാസീ’’തി. ദ്വീഹതീഹം ഠിതോ ഖോ സോ പുരിസോ അദ്ദസ ഭഗവന്തം ദൂരതോവ ആഗച്ഛന്തം, ദിസ്വാന യേന ഇസിദത്തപുരാണാ ഥപതയോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ ഇസിദത്തപുരാണേ ഥപതയോ ഏതദവോച ‘‘അയം സോ ഭന്തേ 61 ഭഗവാ ആഗച്ഛതി അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ, യസ്സദാനി കാലം മഞ്ഞഥാ’’തി.

    Atha kho isidattapurāṇā thapatayo magge purisaṃ ṭhapesuṃ ‘‘yadā tvaṃ ambho purisa passeyyāsi bhagavantaṃ āgacchantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ, atha amhākaṃ āroceyyāsī’’ti. Dvīhatīhaṃ ṭhito kho so puriso addasa bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ, disvāna yena isidattapurāṇā thapatayo tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā isidattapurāṇe thapatayo etadavoca ‘‘ayaṃ so bhante 62 bhagavā āgacchati arahaṃ sammāsambuddho, yassadāni kālaṃ maññathā’’ti.

    അഥ ഖോ ഇസിദത്തപുരാണാ ഥപതയോ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമിംസു, ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഭഗവന്തം പിട്ഠിതോ പിട്ഠിതോ അനുബന്ധിംസു. അഥ ഖോ ഭഗവാ മഗ്ഗാ ഓക്കമ്മ യേന അഞ്ഞതരം രുക്ഖമൂലം തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി. ഇസിദത്തപുരാണാ ഥപതയോ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു, ഏകമന്തം നിസിന്നാ ഖോ ഇസിദത്തപുരാണാ ഥപതയോ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും –

    Atha kho isidattapurāṇā thapatayo yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhiṃsu. Atha kho bhagavā maggā okkamma yena aññataraṃ rukkhamūlaṃ tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Isidattapurāṇā thapatayo bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu, ekamantaṃ nisinnā kho isidattapurāṇā thapatayo bhagavantaṃ etadavocuṃ –

    ‘‘യദാ മയം ഭന്തേ ഭഗവന്തം സുണോമ ‘സാവത്ഥിയാ കോസലേസു ചാരികം പക്കമിസ്സതീ’തി, ഹോതി നോ തസ്മിം സമയേ അനത്തമനതാ ഹോതി ദോമനസ്സം ‘ദൂരേ നോ ഭഗവാ ഭവിസ്സതീ’തി. യദാ പന മയം ഭന്തേ ഭഗവന്തം സുണോമ ‘സാവത്ഥിയാ കോസലേസു ചാരികം പക്കന്തോ’തി, ഹോതി നോ തസ്മിം സമയേ അനത്തമനതാ ഹോതി ദോമനസ്സം ‘ദൂരേ നോ ഭഗവാ’തി…പേ॰….

    ‘‘Yadā mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘sāvatthiyā kosalesu cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ ‘dūre no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘sāvatthiyā kosalesu cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ ‘dūre no bhagavā’ti…pe….

    ‘‘യദാ പന മയം ഭന്തേ ഭഗവന്തം സുണോമ ‘കാസീസു മഗധേസു 63 ചാരികം പക്കമിസ്സതീ’തി, ഹോതി നോ തസ്മിം സമയേ അനത്തമനതാ ഹോതി ദോമനസ്സം ‘ദൂരേ നോ ഭഗവാ ഭവിസ്സതീ’തി . യദാ പന മയം ഭന്തേ ഭഗവന്തം സുണോമ ‘കാസീസു മഗധേസു ചാരികം പക്കന്തോ’തി, അനപ്പകാ നോ തസ്മിം സമയേ അനത്തമനതാ ഹോതി അനപ്പകം ദോമനസ്സം ‘ദൂരേ നോ ഭഗവാ’തി.

    ‘‘Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘kāsīsu magadhesu 64 cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ ‘dūre no bhagavā bhavissatī’ti . Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘kāsīsu magadhesu cārikaṃ pakkanto’ti, anappakā no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti anappakaṃ domanassaṃ ‘dūre no bhagavā’ti.

    ‘‘യദാ പന മയം ഭന്തേ ഭഗവന്തം സുണോമ ‘മഗധേസു കാസീസു ചാരികം പക്കമിസ്സതീ’തി, ഹോതി നോ തസ്മിം സമയേ അത്തമനതാ ഹോതി സോമനസ്സം ‘ആസന്നേ നോ ഭഗവാ ഭവിസ്സതീ’തി. യദാ പന മയം ഭന്തേ ഭഗവന്തം സുണോമ ‘മഗധേസു കാസീസു ചാരികം പക്കന്തോ’തി, ഹോതി നോ തസ്മിം സമയേ അത്തമനതാ ഹോതി സോമനസ്സം ‘ആസന്നേ നോ ഭഗവാ’തി…പേ॰….

    ‘‘Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘magadhesu kāsīsu cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ ‘āsanne no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘magadhesu kāsīsu cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ ‘āsanne no bhagavā’ti…pe….

    ‘‘യദാ പന മയം ഭന്തേ ഭഗവന്തം സുണോമ ‘കോസലേസു സാവത്ഥിം 65 ചാരികം പക്കമിസ്സതീ’തി. ഹോതി നോ തസ്മിം സമയേ അത്തമനതാ ഹോതി സോമനസ്സം ‘ആസന്നേ നോ ഭഗവാ ഭവിസ്സതീ’തി.

    ‘‘Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘kosalesu sāvatthiṃ 66 cārikaṃ pakkamissatī’ti. Hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ ‘āsanne no bhagavā bhavissatī’ti.

    ‘‘യദാ പന മയം ഭന്തേ ഭഗവന്തം സുണോമ ‘സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ’തി ഹോതി അനപ്പകാ നോ തസ്മിം സമയേ അത്തമനതാ, ഹോതി അനപ്പകം സോമനസ്സം ‘ആസന്നേ നോ ഭഗവാ’’’തി.

    ‘‘Yadā pana mayaṃ bhante bhagavantaṃ suṇoma ‘sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’ti hoti anappakā no tasmiṃ samaye attamanatā, hoti anappakaṃ somanassaṃ ‘āsanne no bhagavā’’’ti.

    ‘‘തസ്മാതിഹ, ഥപതയോ, സമ്ബാധോ ഘരാവാസോ രജാപഥോ, അബ്ഭോകാസോ പബ്ബജ്ജാ, അലഞ്ച പന വോ, ഥപതയോ, അപ്പമാദായാ’’തി. ‘‘അത്ഥി ഖോ നോ, ഭന്തേ, ഏതമ്ഹാ സമ്ബാധാ അഞ്ഞോ സമ്ബാധോ സമ്ബാധതരോ ചേവ സമ്ബാധസങ്ഖാതതരോ ചാ’’തി? ‘‘കതമോ പന വോ, ഥപതയോ, ഏതമ്ഹാ സമ്ബാധാ അഞ്ഞോ സമ്ബാധോ സമ്ബാധതരോ ചേവ സമ്ബാധസങ്ഖാതതരോ ചാ’’തി?

    ‘‘Tasmātiha, thapatayo, sambādho gharāvāso rajāpatho, abbhokāso pabbajjā, alañca pana vo, thapatayo, appamādāyā’’ti. ‘‘Atthi kho no, bhante, etamhā sambādhā añño sambādho sambādhataro ceva sambādhasaṅkhātataro cā’’ti? ‘‘Katamo pana vo, thapatayo, etamhā sambādhā añño sambādho sambādhataro ceva sambādhasaṅkhātataro cā’’ti?

    ‘‘ഇധ മയം, ഭന്തേ, യദാ രാജാ പസേനദി കോസലോ ഉയ്യാനഭൂമിം നിയ്യാതുകാമോ 67 ഹോതി, യേ തേ രഞ്ഞോ പസേനദിസ്സ കോസലസ്സ നാഗാ ഓപവയ്ഹാ, തേ കപ്പേത്വാ യാ താ രഞ്ഞോ പസേനദിസ്സ കോസലസ്സ പജാപതിയോ പിയാ മനാപാ, താ 68 ഏകം പുരതോ ഏകം പച്ഛതോ നിസീദാപേമ, താസം ഖോ പന, ഭന്തേ, ഭഗിനീനം ഏവരൂപോ ഗന്ധോ ഹോതി. സേയ്യഥാപി നാമ ഗന്ധകരണ്ഡകസ്സ താവദേവ വിവരിയമാനസ്സ, യഥാ തം രാജകഞ്ഞാനം 69 ഗന്ധേന വിഭൂസിതാനം. താസം ഖോ പന, ഭന്തേ, ഭഗിനീനം ഏവരൂപോ കായസമ്ഫസ്സോ ഹോതി, സേയ്യഥാപി നാമ തൂലപിചുനോ വാ കപ്പാഹപിചുനോ വാ, യഥാ തം രാജകഞ്ഞാനം സുഖേധിതാനം. തസ്മിം ഖോ പന, ഭന്തേ, സമയേ നാഗോപി രക്ഖിതബ്ബോ ഹോതി. താപി ഭഗിനിയോ രക്ഖിതബ്ബാ ഹോതി. അത്താപി രക്ഖിതബ്ബാ ഹോതി. ന ഖോ പന മയം, ഭന്തേ, അഭിജാനാമ താസു ഭഗീനിസു പാപകം ചിത്തം ഞപ്പാദേന്താ, അയം ഖോ നോ, ഭന്തേ, ഏതമ്ഹാ സമ്ബാധാ അഞ്ഞോ സമ്ബാധോ സമ്ബാധതരോ ചേവ സമ്ബാധസങ്ഘാതതരോ ചാതി.

    ‘‘Idha mayaṃ, bhante, yadā rājā pasenadi kosalo uyyānabhūmiṃ niyyātukāmo 70 hoti, ye te rañño pasenadissa kosalassa nāgā opavayhā, te kappetvā yā tā rañño pasenadissa kosalassa pajāpatiyo piyā manāpā, tā 71 ekaṃ purato ekaṃ pacchato nisīdāpema, tāsaṃ kho pana, bhante, bhaginīnaṃ evarūpo gandho hoti. Seyyathāpi nāma gandhakaraṇḍakassa tāvadeva vivariyamānassa, yathā taṃ rājakaññānaṃ 72 gandhena vibhūsitānaṃ. Tāsaṃ kho pana, bhante, bhaginīnaṃ evarūpo kāyasamphasso hoti, seyyathāpi nāma tūlapicuno vā kappāhapicuno vā, yathā taṃ rājakaññānaṃ sukhedhitānaṃ. Tasmiṃ kho pana, bhante, samaye nāgopi rakkhitabbo hoti. Tāpi bhaginiyo rakkhitabbā hoti. Attāpi rakkhitabbā hoti. Na kho pana mayaṃ, bhante, abhijānāma tāsu bhagīnisu pāpakaṃ cittaṃ ñappādentā, ayaṃ kho no, bhante, etamhā sambādhā añño sambādho sambādhataro ceva sambādhasaṅghātataro cāti.

    ‘‘തസ്മാതിഹ , ഥപതയോ, സമ്ബാധോ ഘരാവാസോ രജാപഥോ, അബ്ഭോകാസോ പബ്ബജ്ജാ. അലഞ്ച പന വോ, ഥപതയോ, അപ്പമാദായ. ചതൂഹി ഖോ ഥപതയോ, ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ അരിയസാവകോ സോതാപന്നോ ഹോതി അവിനിപാതധമ്മോ നിയതോ സമ്ബോധിപരായണോ.

    ‘‘Tasmātiha , thapatayo, sambādho gharāvāso rajāpatho, abbhokāso pabbajjā. Alañca pana vo, thapatayo, appamādāya. Catūhi kho thapatayo, dhammehi samannāgato ariyasāvako sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo.

    ‘‘കതമേഹി ചതൂഹി? ഇധ, ഥപതയോ, സുതവാ അരിയസാവകോ ബുദ്ധേ അവേച്ചപ്പസാദേന സമന്നാഗതോ ഹോതി ഇതിപി സോ ഭഗവാ അരഹം…പേ॰… ബുദ്ധോ ഭഗവാതി, ധമ്മേ…പേ॰… സങ്ഘേ…പേ॰… വിഗതമലമച്ഛേരേന ചേതസാ അഗാരം അജ്ഝാവസതി, മുത്തചാഗോ പയതപാണി വോസ്സഗ്ഗരതോ യാചയോഗോ ദാനസംവിഭാഗരതോ അപ്പടിവിഭത്തം. ഇമേഹി ഖോ, ഥപതയോ, ചതൂഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ അരിയസാവകോ സോതാപന്നോ ഹോതി അവിനിപാതധമ്മോ നിയതോ സമ്ബോധിപരായണോ.

    ‘‘Katamehi catūhi? Idha, thapatayo, sutavā ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti itipi so bhagavā arahaṃ…pe… buddho bhagavāti, dhamme…pe… saṅghe…pe… vigatamalamaccherena cetasā agāraṃ ajjhāvasati, muttacāgo payatapāṇi vossaggarato yācayogo dānasaṃvibhāgarato appaṭivibhattaṃ. Imehi kho, thapatayo, catūhi dhammehi samannāgato ariyasāvako sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo.

    ‘‘തുമ്ഹേ ഖോ, ഥപതയോ, ബുദ്ധേ അവേച്ചപ്പസാദേന സമന്നാഗതാ ഇതിപി സോ ഭഗവാ അരഹം…പേ॰… ബുദ്ധോ ഭഗവാതി, ധമ്മേ…പേ॰… സങ്ഘേ…പേ॰… യം ഖോ പന കിഞ്ചി കുലേ ദേയ്യധമ്മം, സബ്ബം തം അപ്പടിവിഭത്തം സീലവന്തേഹി കല്യാണധമ്മേഹി, തം കിം മഞ്ഞഥ, ഥപതയോ, കതിവിധാ തേ കോസലേസു മനുസ്സാ യേ തുമ്ഹാകം സമസമാ യദിദം ദാനസംവിഭാഗേഹീ’’തി? ‘‘ലാഭാ നോ, ഭന്തേ, സുലദ്ധം നോ, ഭന്തേ, യേസം നോ ഭഗവാ ഏവം പജാനാതീ’’തി.

    ‘‘Tumhe kho, thapatayo, buddhe aveccappasādena samannāgatā itipi so bhagavā arahaṃ…pe… buddho bhagavāti, dhamme…pe… saṅghe…pe… yaṃ kho pana kiñci kule deyyadhammaṃ, sabbaṃ taṃ appaṭivibhattaṃ sīlavantehi kalyāṇadhammehi, taṃ kiṃ maññatha, thapatayo, katividhā te kosalesu manussā ye tumhākaṃ samasamā yadidaṃ dānasaṃvibhāgehī’’ti? ‘‘Lābhā no, bhante, suladdhaṃ no, bhante, yesaṃ no bhagavā evaṃ pajānātī’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൯൫.

    95.

    ‘‘ഏകപുപ്ഫം ചജിത്വാന 73, സഹസ്സം കപ്പകോടിയോ.

    ‘‘Ekapupphaṃ cajitvāna 74, sahassaṃ kappakoṭiyo.

    ദേവേ ചേവ മനുസ്സേ ച, സേസേന പരിനിബ്ബുതോ’’തി.

    Deve ceva manusse ca, sesena parinibbuto’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘അസ്സത്ഥേ ഹരിതോഭാസേ, സംവിരൂള്ഹമ്ഹി പാദപേ;

    ‘‘Assatthe haritobhāse, saṃvirūḷhamhi pādape;

    ഏകം ബുദ്ധഗതം 75 സഞ്ഞം, അലഭിംത്ഥം 76 പതിസ്സതോ.

    Ekaṃ buddhagataṃ 77 saññaṃ, alabhiṃtthaṃ 78 patissato.

    ‘‘അജ്ജ തിംസം തതോ കപ്പാ, നാഭിജാനാമി ദുഗ്ഗതിം;

    ‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;

    തിസ്സോ വിജ്ജാ സച്ഛികതാ, തസ്സാ സഞ്ഞായ വാസനാ’’തി.

    Tisso vijjā sacchikatā, tassā saññāya vāsanā’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘പിണ്ഡായ കോസലം പുരം, പാവിസി അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;

    ‘‘Piṇḍāya kosalaṃ puraṃ, pāvisi aggapuggalo;

    അനുകമ്പകോ പുരേഭത്തം, തണ്ഹാനിഘാതകോ മുനി.

    Anukampako purebhattaṃ, taṇhānighātako muni.

    ‘‘പുരിസസ്സ വടംസകോ ഹത്ഥേ, സബ്ബപുപ്ഫേഹിലങ്കതോ;

    ‘‘Purisassa vaṭaṃsako hatthe, sabbapupphehilaṅkato;

    സോ അദ്ദസാസി സമ്ബുദ്ധം, ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതം.

    So addasāsi sambuddhaṃ, bhikkhusaṅghapurakkhataṃ.

    ‘‘പവിസന്തം രാജമഗ്ഗേന, ദേവമാനുസപൂജിതം;

    ‘‘Pavisantaṃ rājamaggena, devamānusapūjitaṃ;

    ഹട്ഠോ ചിത്തം പസാദേത്വാ, സമ്ബുദ്ധമുപസങ്കമി.

    Haṭṭho cittaṃ pasādetvā, sambuddhamupasaṅkami.

    ‘‘സോ തം വടംസകം സുരഭിം, വണ്ണവന്തം മനോരമം;

    ‘‘So taṃ vaṭaṃsakaṃ surabhiṃ, vaṇṇavantaṃ manoramaṃ;

    സമ്ബുദ്ധസ്സുപനാമേസി, പസന്നോ സേഹി പാണിഭി.

    Sambuddhassupanāmesi, pasanno sehi pāṇibhi.

    ‘‘തതോ അഗ്ഗിസിഖാ വണ്ണാ, ബുദ്ധസ്സ ലപനന്തരാ;

    ‘‘Tato aggisikhā vaṇṇā, buddhassa lapanantarā;

    സഹസ്സരംസി വിജ്ജുരിവ, ഓക്കാ നിക്ഖമി ആനനാ.

    Sahassaraṃsi vijjuriva, okkā nikkhami ānanā.

    ‘‘പദക്ഖിണം കരിത്വാന, സീസേ ആദിച്ചബന്ധുനോ;

    ‘‘Padakkhiṇaṃ karitvāna, sīse ādiccabandhuno;

    തിക്ഖത്തും പരിവട്ടേത്വാ, മുദ്ധനന്തരധായഥ.

    Tikkhattuṃ parivaṭṭetvā, muddhanantaradhāyatha.

    ‘‘ഇദം ദിസ്വാ അച്ഛരിയം, അബ്ഭുതം ലോമഹംസനം;

    ‘‘Idaṃ disvā acchariyaṃ, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;

    ഏകംസം ചീവരം കത്വാ, ആനന്ദോ ഏതദബ്രവി.

    Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, ānando etadabravi.

    ‘‘‘കോ ഹേതു സിതകമ്മസ്സ, ബ്യാകരോഹി മഹാമുനേ;

    ‘‘‘Ko hetu sitakammassa, byākarohi mahāmune;

    ധമ്മാലോകോ ഭവിസ്സതി, കങ്ഖം വിതര നോ മുനേ.

    Dhammāloko bhavissati, kaṅkhaṃ vitara no mune.

    ‘‘‘യസ്സ തം സബ്ബധമ്മേസു, സദാ ഞാണം പവത്തതി;

    ‘‘‘Yassa taṃ sabbadhammesu, sadā ñāṇaṃ pavattati;

    കങ്ഖിം വേമതികം ഥേരം, ആനന്ദം ഏതദബ്രവി.

    Kaṅkhiṃ vematikaṃ theraṃ, ānandaṃ etadabravi.

    ‘‘‘യോ സോ ആനന്ദ പുരിസോ, മയി ചിത്തം പസാദയി;

    ‘‘‘Yo so ānanda puriso, mayi cittaṃ pasādayi;

    ചതുരാസീതികപ്പാനി, ദുഗ്ഗതിം ന ഗമിസ്സതി.

    Caturāsītikappāni, duggatiṃ na gamissati.

    ‘‘‘ദേവേസു ദേവസോഭഗ്ഗം, ദിബ്ബം രജ്ജം പസാസിയ;

    ‘‘‘Devesu devasobhaggaṃ, dibbaṃ rajjaṃ pasāsiya;

    മനുജേസു മനുജിന്ദോ, രാജാ രട്ഠേ ഭവിസ്സതി.

    Manujesu manujindo, rājā raṭṭhe bhavissati.

    ‘‘‘സോ ചരിമം പബ്ബജിത്വാ, സച്ഛികത്വാന 79 ധമ്മതം;

    ‘‘‘So carimaṃ pabbajitvā, sacchikatvāna 80 dhammataṃ;

    പച്ചേകബുദ്ധോ ധുതരാഗോ, വടംസകോ നാമ ഭവിസ്സതി.

    Paccekabuddho dhutarāgo, vaṭaṃsako nāma bhavissati.

    ‘‘‘നത്ഥി ചിത്തേ 81 പസന്നമ്ഹി, അപ്പകാ നാമ ദക്ഖിണാ;

    ‘‘‘Natthi citte 82 pasannamhi, appakā nāma dakkhiṇā;

    തഥാഗതേ വാ സമ്ബുദ്ധേ, അഥ വാ തസ്സ സാവകേ.

    Tathāgate vā sambuddhe, atha vā tassa sāvake.

    ‘‘‘ഏവം അചിന്തിയാ 83 ബുദ്ധാ, ബുദ്ധധമ്മാ അചിന്തിയാ;

    ‘‘‘Evaṃ acintiyā 84 buddhā, buddhadhammā acintiyā;

    അചിന്തിയേ പസന്നാനം, വിപാകോ ഹോതി അചിന്തിയോ’’’തി.

    Acintiye pasannānaṃ, vipāko hoti acintiyo’’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൯൬. ‘‘ഇധാഹം, ഭിക്ഖവേ, ഏകച്ചം പുഗ്ഗലം പസന്നചിത്തം ഏവം ചേതസാ ചേതോ പരിച്ച പജാനാമി ‘‘(യഥാ ഖോ അയം പുഗ്ഗലോ ഇരിയതി, യഞ്ച പടിപദം പടിപന്നോ, യഞ്ച മഗ്ഗം സമാരൂള്ഹോ) 85. ഇമമ്ഹി ചായം സമയേ കാലം കരേയ്യ, യഥാഭതം നിക്ഖിത്തോ ഏവം സഗ്ഗേ. തം കിസ്സ ഹേതു? ചിത്തം ഹിസ്സ, ഭിക്ഖവേ, പസന്നം, ചേതോപസാദഹേതു 86 ഖോ പന ഏവമിധേകച്ചേ സത്താ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗം ലോകം ഉപപജ്ജന്തീ’’തി. ഏതമത്ഥം ഭഗവാ അവോച, തത്ഥേതം ഇതി വുച്ചതി –

    96. ‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ pasannacittaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi ‘‘(yathā kho ayaṃ puggalo iriyati, yañca paṭipadaṃ paṭipanno, yañca maggaṃ samārūḷho) 87. Imamhi cāyaṃ samaye kālaṃ kareyya, yathābhataṃ nikkhitto evaṃ sagge. Taṃ kissa hetu? Cittaṃ hissa, bhikkhave, pasannaṃ, cetopasādahetu 88 kho pana evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantī’’ti. Etamatthaṃ bhagavā avoca, tatthetaṃ iti vuccati –

    ‘‘പസന്നചിത്തം ഞത്വാന, ഏകച്ചം ഇധ പുഗ്ഗലം;

    ‘‘Pasannacittaṃ ñatvāna, ekaccaṃ idha puggalaṃ;

    ഏതമത്ഥഞ്ച ബ്യാകാസി, ബുദ്ധോ 89 ഭിക്ഖൂന സന്തികേ.

    Etamatthañca byākāsi, buddho 90 bhikkhūna santike.

    ‘‘ഇമമ്ഹി ചായം സമയേ, കാലം കയിരാഥ പുഗ്ഗലോ;

    ‘‘Imamhi cāyaṃ samaye, kālaṃ kayirātha puggalo;

    സഗ്ഗമ്ഹി ഉപപജ്ജേയ്യ, ചിത്തം ഹിസ്സ പസാദിതം.

    Saggamhi upapajjeyya, cittaṃ hissa pasāditaṃ.

    ‘‘ചേതോപസാദഹേതു ഹി, സത്താ ഗച്ഛന്തി സുഗ്ഗതിം;

    ‘‘Cetopasādahetu hi, sattā gacchanti suggatiṃ;

    യഥാഭതം നിക്ഖിപേയ്യ, ഏവമേവം തഥാവിധോ;

    Yathābhataṃ nikkhipeyya, evamevaṃ tathāvidho;

    കായസ്സ ഭേദാ സപ്പഞ്ഞോ, സഗ്ഗം സോ ഉപപജ്ജതീ’’തി.

    Kāyassa bhedā sappañño, saggaṃ so upapajjatī’’ti.

    ‘‘അയമ്പി അത്ഥോ വുത്തോ ഭഗവതാ ഇതി മേ സുത’’ന്തി.

    ‘‘Ayampi attho vutto bhagavatā iti me suta’’nti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘സുവണ്ണച്ഛദനം നാവം, നാരി ആരുയ്ഹ തിട്ഠസി;

    ‘‘Suvaṇṇacchadanaṃ nāvaṃ, nāri āruyha tiṭṭhasi;

    ഓഗാഹസി 91 പോക്ഖരണിം, പദ്മം ഛിന്ദസി പാണിനാ.

    Ogāhasi 92 pokkharaṇiṃ, padmaṃ chindasi pāṇinā.

    ‘‘കേന തേ താദിസോ വണ്ണോ, ആനുഭാവോ ജുതി ച തേ;

    ‘‘Kena te tādiso vaṇṇo, ānubhāvo juti ca te;

    ഉപ്പജ്ജന്തി ച തേ ഭോഗാ, യേ കേചി മനസിച്ഛിതാ.

    Uppajjanti ca te bhogā, ye keci manasicchitā.

    ‘‘പുച്ഛിതാ ദേവതേ സംസ, കിസ്സ കമ്മസ്സിദം ഫലം;

    ‘‘Pucchitā devate saṃsa, kissa kammassidaṃ phalaṃ;

    സാ ദേവതാ അത്തമനാ, ദേവരാജേന പുച്ഛിതാ.

    Sā devatā attamanā, devarājena pucchitā.

    ‘‘പഞ്ഹം പുട്ഠാ വിയാകാസി, സക്കസ്സ ഇതി മേ സുതം;

    ‘‘Pañhaṃ puṭṭhā viyākāsi, sakkassa iti me sutaṃ;

    അദ്ധാനം പടിപന്നാഹം, ദിസ്വാ ഥൂപം മനോരമം.

    Addhānaṃ paṭipannāhaṃ, disvā thūpaṃ manoramaṃ.

    ‘‘തത്ഥ ചിത്തം പസാദേസിം, കസ്സപസ്സ യസസ്സിനോ;

    ‘‘Tattha cittaṃ pasādesiṃ, kassapassa yasassino;

    പദ്ധപുപ്ഫേഹി പൂജേസിം, പസന്നാ സേഹി തസ്സേവ;

    Paddhapupphehi pūjesiṃ, pasannā sehi tasseva;

    കമ്മസ്സ ഫലം വിപാകോ, ഏതാദിസം കതപുഞ്ഞാ ലഭന്തീ’’തി.

    Kammassa phalaṃ vipāko, etādisaṃ katapuññā labhantī’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ദാനകഥാ സീലകഥാ സഗ്ഗകഥാ പുഞ്ഞകഥാ പുഞ്ഞവിപാകകഥാ’’തി;

    ‘‘Dānakathā sīlakathā saggakathā puññakathā puññavipākakathā’’ti;

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘അപിചാപി പംസുഥൂപേസു ഉദ്ദിസ്സകതേസു ദസബലധരാനം തത്ഥപി കാരം കത്വാ സഗ്ഗേസു നരാ പമോദന്തീ’’തി.

    ‘‘Apicāpi paṃsuthūpesu uddissakatesu dasabaladharānaṃ tatthapi kāraṃ katvā saggesu narā pamodantī’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൯൭.

    97.

    ‘‘ദേവപുത്തസരീരവണ്ണാ, സബ്ബേ സുഭഗസണ്ഠിതീ.

    ‘‘Devaputtasarīravaṇṇā, sabbe subhagasaṇṭhitī.

    ഉദകേന പംസും തേമേത്വാ, ഥൂപം വഡ്ഢേഥ കസ്സപം.

    Udakena paṃsuṃ temetvā, thūpaṃ vaḍḍhetha kassapaṃ.

    ‘‘അയം സുഗത്തേ സുഗതസ്സ ഥൂപോ, മഹേസിനോ ദസബലധമ്മധാരിനോ;

    ‘‘Ayaṃ sugatte sugatassa thūpo, mahesino dasabaladhammadhārino;

    തസ്മിം 93 ഇമേ ദേവമനുജാ പസന്നാ, കാരം കരോന്താ ജരാമരണാ പമുച്ചരേ’’തി.

    Tasmiṃ 94 ime devamanujā pasannā, kāraṃ karontā jarāmaraṇā pamuccare’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ഉളാരം വത തം ആസി, യാഹം ഥൂപം മഹേസിനോ;

    ‘‘Uḷāraṃ vata taṃ āsi, yāhaṃ thūpaṃ mahesino;

    ഉപ്പലാനി ച ചത്താരി, മാലഞ്ച അഭിരോപയിം.

    Uppalāni ca cattāri, mālañca abhiropayiṃ.

    ‘‘അജ്ജ തിംസം തതോ കപ്പാ, നാഭിജാനാമി ദുഗ്ഗതിം;

    ‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;

    വിനിപാതം ന ഗച്ഛാമി, ഥൂപം പൂജേത്വ 95 സത്ഥുനോ’’തി.

    Vinipātaṃ na gacchāmi, thūpaṃ pūjetva 96 satthuno’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ബാത്തിംസലക്ഖണധരസ്സ, വിജിതവിജയസ്സ ലോകനാഥസ്സ;

    ‘‘Bāttiṃsalakkhaṇadharassa, vijitavijayassa lokanāthassa;

    സതസഹസ്സം കപ്പേ, മുദിതോ ഥൂപം അപൂജേസി.

    Satasahassaṃ kappe, mudito thūpaṃ apūjesi.

    ‘‘യം മയാ പസുതം പുഞ്ഞം, തേന ച പുഞ്ഞേന ദേവ സോഭഗ്ഗം;

    ‘‘Yaṃ mayā pasutaṃ puññaṃ, tena ca puññena deva sobhaggaṃ;

    രജ്ജാനി ച കാരിതാനി, അനാഗന്തുന വിനിപാതം.

    Rajjāni ca kāritāni, anāgantuna vinipātaṃ.

    ‘‘യം ചക്ഖു അദന്തദമകസ്സ, സാസനേ പണിഹിതം തഥാ;

    ‘‘Yaṃ cakkhu adantadamakassa, sāsane paṇihitaṃ tathā;

    ചിത്തം തം മേ സബ്ബം, ലദ്ധം വിമുത്തചിത്തമ്ഹി വിധൂതലതോ’’തി.

    Cittaṃ taṃ me sabbaṃ, laddhaṃ vimuttacittamhi vidhūtalato’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൯൮.

    98.

    ‘‘സാമാകപത്ഥോദനമത്തമേവ ഹി, പച്ചേകബുദ്ധമ്ഹി അദാസി ദക്ഖിണം.

    ‘‘Sāmākapatthodanamattameva hi, paccekabuddhamhi adāsi dakkhiṇaṃ.

    വിമുത്തചിത്തേ അഖിലേ അനാസവേ, അരണവിഹാരിമ്ഹി അസങ്ഗമാനസേ.

    Vimuttacitte akhile anāsave, araṇavihārimhi asaṅgamānase.

    ‘‘തസ്മിഞ്ച ഓകപ്പയി ധമ്മമുത്തമം, തസ്മിഞ്ച ധമ്മേ പണിധേസിം മാനസം;

    ‘‘Tasmiñca okappayi dhammamuttamaṃ, tasmiñca dhamme paṇidhesiṃ mānasaṃ;

    ഏവം വിഹാരീഹി മേ സങ്ഗമോ സിയാ, ഭവേ കുദാസുപി ച മാ അപേക്ഖവാ.

    Evaṃ vihārīhi me saṅgamo siyā, bhave kudāsupi ca mā apekkhavā.

    ‘‘തസ്സേവ കമ്മസ്സ വിപാകതോ അഹം, സഹസ്സക്ഖത്തും കുരുസൂപപജ്ജഥ 97;

    ‘‘Tasseva kammassa vipākato ahaṃ, sahassakkhattuṃ kurusūpapajjatha 98;

    ദീഘായുകേസു അമമേസു പാണിസു, വിസേസഗാമീസു അഹീനഗാമിസു.

    Dīghāyukesu amamesu pāṇisu, visesagāmīsu ahīnagāmisu.

    ‘‘തസ്സേവ കമ്മസ്സ വിപാകതോ അഹം, സഹസ്സക്ഖത്തും തിദസോപപജ്ജഥ;

    ‘‘Tasseva kammassa vipākato ahaṃ, sahassakkhattuṃ tidasopapajjatha;

    വിചിത്രമാലാഭരണാനുലേപിസു, വിസിട്ഠകായൂപഗതോ യസസ്സിസു.

    Vicitramālābharaṇānulepisu, visiṭṭhakāyūpagato yasassisu.

    ‘‘തസ്സേവ കമ്മസ്സ വിപാകതോ അഹം, വിമുത്തചിത്തോ അഖിലോ അനാസവോ;

    ‘‘Tasseva kammassa vipākato ahaṃ, vimuttacitto akhilo anāsavo;

    ഇമേഹി മേ അന്തിമദേഹധാരിഭി, സമാഗമോ ആസിഹി താഹി താസിഹി.

    Imehi me antimadehadhāribhi, samāgamo āsihi tāhi tāsihi.

    ‘‘പച്ചക്ഖം ഖ്വിമം അവച തഥാഗതോ ജിനോ, സമിജ്ഝതേ സീലവതോ യദിച്ഛതി;

    ‘‘Paccakkhaṃ khvimaṃ avaca tathāgato jino, samijjhate sīlavato yadicchati;

    യഥാ യഥാ മേ മനസാ വിചിന്തിതം, തഥാ സമിദ്ധം അയമന്തിമോ ഭവോ’’തി.

    Yathā yathā me manasā vicintitaṃ, tathā samiddhaṃ ayamantimo bhavo’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ഏകതിംസമ്ഹി കപ്പമ്ഹി ജിനോ അനേജോ, അനന്തദസ്സീ ഭഗവാ സിഖീതി;

    ‘‘Ekatiṃsamhi kappamhi jino anejo, anantadassī bhagavā sikhīti;

    തസ്സാപി രാജാ ഭാതാ സിഖിദ്ധേ 99, ബുദ്ധേ ച ധമ്മേ ച അഭിപ്പസന്നോ.

    Tassāpi rājā bhātā sikhiddhe 100, buddhe ca dhamme ca abhippasanno.

    ‘‘പരിനിബ്ബുതേ ലോകവിനായകമ്ഹി, ഥൂപം സകാസി വിപുലം മഹന്തം;

    ‘‘Parinibbute lokavināyakamhi, thūpaṃ sakāsi vipulaṃ mahantaṃ;

    സമന്തതോ ഗാവുതികം മഹേസിനോ, ദേവാതിദേവസ്സ നരുത്തമസ്സ.

    Samantato gāvutikaṃ mahesino, devātidevassa naruttamassa.

    ‘‘തസ്മിം മനുസ്സോ ബലിമാഭിഹാരീ, പഗ്ഗയ്ഹ ജാതിസുമനം പഹട്ഠോ;

    ‘‘Tasmiṃ manusso balimābhihārī, paggayha jātisumanaṃ pahaṭṭho;

    വാതേന പുപ്ഫം പതിതസ്സ ഏകം, താഹം ഗഹേത്വാന തസ്സേവ ദാസി.

    Vātena pupphaṃ patitassa ekaṃ, tāhaṃ gahetvāna tasseva dāsi.

    ‘‘സോ മം അവോചാഭിപസന്നചിത്തോ, തുയ്ഹമേവ ഏതം പുപ്ഫം ദദാമി;

    ‘‘So maṃ avocābhipasannacitto, tuyhameva etaṃ pupphaṃ dadāmi;

    താഹം ഗഹേത്വാ അഭിരോപയേസിം, പുനപ്പുനം ബുദ്ധമനുസ്സരന്തോ.

    Tāhaṃ gahetvā abhiropayesiṃ, punappunaṃ buddhamanussaranto.

    ‘‘അജ്ജ തിംസം തതോ കപ്പാ, നാഭിജാനാമി ദുഗ്ഗതിം;

    ‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;

    വിനിപാതഞ്ച ന ഗച്ഛാമി, ഥൂപപൂജായിദം ഫല’’ന്തി.

    Vinipātañca na gacchāmi, thūpapūjāyidaṃ phala’’nti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘കപിലം നാമ നഗരം, സുവിഭത്തം മഹാപഥം;

    ‘‘Kapilaṃ nāma nagaraṃ, suvibhattaṃ mahāpathaṃ;

    ആകിണ്ണമിദ്ധം ഫീതഞ്ച, ബ്രഹ്മദത്തസ്സ രാജിനോ.

    Ākiṇṇamiddhaṃ phītañca, brahmadattassa rājino.

    ‘‘കുമ്മാസം വിക്കിണിം തത്ഥ, പഞ്ചാലാനം പുരുത്തമേ;

    ‘‘Kummāsaṃ vikkiṇiṃ tattha, pañcālānaṃ puruttame;

    സോഹം അദ്ദസിം സമ്ബുദ്ധം, ഉപരിട്ഠം യസസ്സിനം.

    Sohaṃ addasiṃ sambuddhaṃ, upariṭṭhaṃ yasassinaṃ.

    ‘‘ഹട്ഠോ ചിത്തം പസാദേത്വാ, നിമന്തേസിം നരുത്തമം;

    ‘‘Haṭṭho cittaṃ pasādetvā, nimantesiṃ naruttamaṃ;

    അരിട്ഠം ധുവഭത്തേന, യം മേ ഗേഹമ്ഹി വിജ്ജഥ.

    Ariṭṭhaṃ dhuvabhattena, yaṃ me gehamhi vijjatha.

    ‘‘തതോ ച കത്തികോ പുണ്ണോ 101, പുണ്ണമാസീ ഉപട്ഠിതാ;

    ‘‘Tato ca kattiko puṇṇo 102, puṇṇamāsī upaṭṭhitā;

    നവം ദുസ്സയുഗം ഗയ്ഹ, അരിട്ഠസ്സോപനാമയിം.

    Navaṃ dussayugaṃ gayha, ariṭṭhassopanāmayiṃ.

    ‘‘പസന്നചിത്തം ഞത്വാന, പടിഗ്ഗണ്ഹി നരുത്തമോ;

    ‘‘Pasannacittaṃ ñatvāna, paṭiggaṇhi naruttamo;

    അനുകമ്പകോ കാരുണികോ, തണ്ഹാനിഘാതകോ മുനി.

    Anukampako kāruṇiko, taṇhānighātako muni.

    ‘‘താഹം കമ്മം കരിത്വാന, കല്യാണം ബുദ്ധവണ്ണിതം;

    ‘‘Tāhaṃ kammaṃ karitvāna, kalyāṇaṃ buddhavaṇṇitaṃ;

    ദേവേ ചേവ മനുസ്സേ ച, സന്ധാവിത്വാ തതോ ചുതോ.

    Deve ceva manusse ca, sandhāvitvā tato cuto.

    ‘‘ബാരാണസിയം നഗരേ, സേട്ഠിസ്സ ഏകപുത്തകോ;

    ‘‘Bārāṇasiyaṃ nagare, seṭṭhissa ekaputtako;

    അഡ്ഢേ കുലസ്മിം ഉപ്പജ്ജിം, പാണേഹി ച പിയതരോ.

    Aḍḍhe kulasmiṃ uppajjiṃ, pāṇehi ca piyataro.

    ‘‘തതോ ച വിഞ്ഞുതം പത്തോ, ദേവപുത്തേന ചോദിതോ;

    ‘‘Tato ca viññutaṃ patto, devaputtena codito;

    പാസാദാ ഓരൂഹിത്വാന, സമ്ബുദ്ധമുപസങ്കമിം.

    Pāsādā orūhitvāna, sambuddhamupasaṅkamiṃ.

    ‘‘സോ മേ ധമ്മമദേസയി, അനുകമ്പായ ഗോതമോ;

    ‘‘So me dhammamadesayi, anukampāya gotamo;

    ദുക്ഖം ദുക്ഖസമുപ്പാദം, ദുക്ഖസ്സ ച അതിക്കമം.

    Dukkhaṃ dukkhasamuppādaṃ, dukkhassa ca atikkamaṃ.

    ‘‘അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം, ദുക്ഖൂപസമഗാമിനം;

    ‘‘Ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, dukkhūpasamagāminaṃ;

    ചത്താരി അരിയസച്ചാനി, മുനി ധമ്മമദേസയി.

    Cattāri ariyasaccāni, muni dhammamadesayi.

    ‘‘തസ്സാഹം വചനം സുത്വാ, വിഹരിം സാസനേ രതോ;

    ‘‘Tassāhaṃ vacanaṃ sutvā, vihariṃ sāsane rato;

    സമഥം പടിവിജ്ഝാഹം, രത്തിന്ദിവമതന്ദിതോ.

    Samathaṃ paṭivijjhāhaṃ, rattindivamatandito.

    ‘‘അജ്ഝത്തഞ്ച ബഹിദ്ധാ ച, യേ മേ വിജ്ജിംസു 103 ആസവാ;

    ‘‘Ajjhattañca bahiddhā ca, ye me vijjiṃsu 104 āsavā;

    സബ്ബേ ആസും സമുച്ഛിന്നാ, ന ച ഉപ്പജ്ജരേ പുന.

    Sabbe āsuṃ samucchinnā, na ca uppajjare puna.

    ‘‘പരിയന്തകതം ദുക്ഖം, ചരിമോയം സമുസ്സയോ;

    ‘‘Pariyantakataṃ dukkhaṃ, carimoyaṃ samussayo;

    ജാതിമരണസംസാരോ, നത്ഥിദാനി പുനബ്ഭവോ’’തി.

    Jātimaraṇasaṃsāro, natthidāni punabbhavo’’ti.

    ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൯൯. തത്ഥ കതമം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം?

    99. Tattha katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘ഉദ്ധം അധോ സബ്ബധി വിപ്പമുത്തോ, അയം അഹസ്മീതി 105 അനാനുപസ്സീ;

    ‘‘Uddhaṃ adho sabbadhi vippamutto, ayaṃ ahasmīti 106 anānupassī;

    ഏവം വിമുത്തോ ഉദതാരി ഓഘം, അതിണ്ണപുബ്ബം അപുനബ്ഭവായാ’’തി.

    Evaṃ vimutto udatāri oghaṃ, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāyā’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘സീലവതോ , ആനന്ദ, ന ചേതനാ 107 കരണീയാ ‘കിന്തി മേ അവിപ്പടിസാരോ ജായേയ്യാ’തി. ധമ്മതാ ഏസാ, ആനന്ദ, യം സീലവതോ അവിപ്പടിസാരോ ജായേയ്യ. അവിപ്പടിസാരിനാ, ആനന്ദ, ന ചേതനാ കരണീയാ ‘കിന്തി മേ പാമോജ്ജം ജായേയ്യാ’തി. ധമ്മതാ ഏസാ, ആനന്ദ, യം അവിപ്പടിസാരിനോ പാമോജ്ജം ജായേയ്യ. പമുദിതേന, ആനന്ദ, ന ചേതനാ കരണീയാ ‘കിന്തി മേ പീതി ജായേയ്യാ’തി. ധമ്മതാ ഏസാ, ആനന്ദ, യം പമുദിതസ്സ പീതി ജായേയ്യ. പീതിമനസ്സ, ആനന്ദ, ന ചേതനാ കരണീയാ ‘കിന്തി മേ കായോ പസ്സമ്ഭേയ്യാ’തി. ധമ്മതാ ഏസാ, ആനന്ദ, യം പീതിമനസ്സ കായോ പസ്സമ്ഭേയ്യ. പസ്സദ്ധകായസ്സ ആനന്ദ, ന ചേതനാ കരണീയാ ‘കിന്താഹം സുഖം വേദിയേയ്യ’ന്തി. ധമ്മതാ ഏസാ, ആനന്ദ, യം പസ്സദ്ധകായോ സുഖം വേദിയേയ്യ. സുഖിനോ ആനന്ദ, ന ചേതനാ കരണീയാ ‘കിന്തി മേ സമാധി ജായേയ്യാ’തി. ധമ്മതാ ഏസാ, ആനന്ദ, യം സുഖിനോ സമാധി ജായേയ്യ. സമാഹിതസ്സ ആനന്ദ, ന ചേതനാ കരണീയാ ‘കിന്താഹം യഥാഭൂതം പജാനേയ്യ’ന്തി. ധമ്മതാ ഏസാ, ആനന്ദ, യം സമാഹിതോ യഥാഭൂതം പജാനേയ്യ. യഥാഭൂതം പജാനതാ , ആനന്ദ, ന ചേതനാ കരണീയാ ‘കിന്തി മേ നിബ്ബിദാ ജായേയ്യാ’തി. ധമ്മതാ ഏസാ, ആനന്ദ, യം യഥാഭൂതം പജാനന്തോ നിബ്ബിന്ദേയ്യ. നിബ്ബിന്ദന്തേന, ആനന്ദ, ന ചേതനാ കരണീയാ ‘കിന്തി മേ വിരാഗോ ജായേയ്യാ’തി. ധമ്മതാ ഏസാ, ആനന്ദ, യം നിബ്ബിന്ദന്തോ വിരജ്ജേയ്യ. വിരജ്ജന്തേന ആനന്ദ ന ചേതനാ കരണീയാ ‘കിന്തി മേ വിമുത്തി ജായേയ്യാ’തി. ധമ്മതാ ഏസാ, ആനന്ദ, യം വിരജ്ജന്തോ വിമുച്ചേയ്യ. വിമുത്തേന, ആനന്ദ, ന ചേതനാ കരണീയാ ‘കിന്തി മേ വിമുത്തിഞാണദസ്സനം ഉപ്പജ്ജേയ്യാ’തി. ധമ്മതാ ഏസാ, ആനന്ദ, യം വിമുത്തസ്സ വിമുത്തിഞാണദസ്സനം ഉപ്പജ്ജേയ്യാ’’തി.

    ‘‘Sīlavato , ānanda, na cetanā 108 karaṇīyā ‘kinti me avippaṭisāro jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ sīlavato avippaṭisāro jāyeyya. Avippaṭisārinā, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me pāmojjaṃ jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ avippaṭisārino pāmojjaṃ jāyeyya. Pamuditena, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me pīti jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ pamuditassa pīti jāyeyya. Pītimanassa, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me kāyo passambheyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ pītimanassa kāyo passambheyya. Passaddhakāyassa ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kintāhaṃ sukhaṃ vediyeyya’nti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ passaddhakāyo sukhaṃ vediyeyya. Sukhino ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me samādhi jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ sukhino samādhi jāyeyya. Samāhitassa ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kintāhaṃ yathābhūtaṃ pajāneyya’nti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ samāhito yathābhūtaṃ pajāneyya. Yathābhūtaṃ pajānatā , ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me nibbidā jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ yathābhūtaṃ pajānanto nibbindeyya. Nibbindantena, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me virāgo jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ nibbindanto virajjeyya. Virajjantena ānanda na cetanā karaṇīyā ‘kinti me vimutti jāyeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ virajjanto vimucceyya. Vimuttena, ānanda, na cetanā karaṇīyā ‘kinti me vimuttiñāṇadassanaṃ uppajjeyyā’ti. Dhammatā esā, ānanda, yaṃ vimuttassa vimuttiñāṇadassanaṃ uppajjeyyā’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൧൦൦.

    100.

    ‘‘യദാ ഹവേ പാതുഭവന്തി ധമ്മാ, ആതാപിനോ ഝായതോ ബ്രാഹ്മണസ്സ.

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā, ātāpino jhāyato brāhmaṇassa.

    അഥസ്സ കങ്ഖാ വപയന്തി സബ്ബാ, യതോ പജാനാതി സഹേതുധമ്മ’’ന്തി.

    Athassa kaṅkhā vapayanti sabbā, yato pajānāti sahetudhamma’’nti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘യദാ ഹവേ പാതുഭവന്തി ധമ്മാ, ആതാപിനോ ഝായതോ ബ്രാഹ്മണസ്സ;

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā, ātāpino jhāyato brāhmaṇassa;

    അഥസ്സ കങ്ഖാ വപയന്തി സബ്ബാ, യതോ ഖയം പച്ചയാനം അവേദീ’’തി.

    Athassa kaṅkhā vapayanti sabbā, yato khayaṃ paccayānaṃ avedī’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘കിംനു 109 കുജ്ഝസി മാ കുജ്ഝി, അക്കോധോ തിസ്സ തേ വരം;

    ‘‘Kiṃnu 110 kujjhasi mā kujjhi, akkodho tissa te varaṃ;

    കോധമാനമക്ഖവിനയത്ഥം ഹി, തിസ്സ ബ്രഹ്മചരിയം വുസ്സതീ’’തി.

    Kodhamānamakkhavinayatthaṃ hi, tissa brahmacariyaṃ vussatī’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘കദാഹം നന്ദം പസ്സേയ്യം, ആരഞ്ഞം 111 പംസുകൂലികം;

    ‘‘Kadāhaṃ nandaṃ passeyyaṃ, āraññaṃ 112 paṃsukūlikaṃ;

    അഞ്ഞാതുഞ്ഛേന യാപേന്തം, കാമേസു അനപേക്ഖിന’’ന്തി.

    Aññātuñchena yāpentaṃ, kāmesu anapekkhina’’nti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘കിംസു ഛേത്വാ സുഖം സേതി, കിംസു ഛേത്വാ ന സോചതി;

    ‘‘Kiṃsu chetvā sukhaṃ seti, kiṃsu chetvā na socati;

    കിസ്സസ്സു 113 ഏകധമ്മസ്സ, വധം രോചേസി ഗോതമാതി.

    Kissassu 114 ekadhammassa, vadhaṃ rocesi gotamāti.

    ‘‘കോധം ഛേത്വാ സുഖം സേതി, കോധം ഛേത്വാ ന സോചതി;

    ‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti, kodhaṃ chetvā na socati;

    കോധസ്സ വിസമൂലസ്സ, മധുരഗ്ഗസ്സ ബ്രാഹ്മണ;

    Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa brāhmaṇa;

    വധം അരിയാ പസംസന്തി, തം ഹി ഛേത്വാ ന സോചതീ’’തി.

    Vadhaṃ ariyā pasaṃsanti, taṃ hi chetvā na socatī’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘കിംസു ഹനേ ഉപ്പതിതം, കിംസു ജാതം വിനോദയേ;

    ‘‘Kiṃsu hane uppatitaṃ, kiṃsu jātaṃ vinodaye;

    കിഞ്ചസ്സു പജഹേ ധീരോ, കിസ്സാഭിസമയോ സുഖോ.

    Kiñcassu pajahe dhīro, kissābhisamayo sukho.

    ‘‘കോധം ഹനേ ഉപ്പതിതം, രാഗം ജാതം വിനോദയേ;

    ‘‘Kodhaṃ hane uppatitaṃ, rāgaṃ jātaṃ vinodaye;

    അവിജ്ജം പജഹേ ധീരോ, സച്ചാഭിസമയോ സുഖോ’’തി.

    Avijjaṃ pajahe dhīro, saccābhisamayo sukho’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൧൦൧.

    101.

    ‘‘സത്തിയാ വിയ ഓമട്ഠോ, ഡയ്ഹമാനോവ 115 മത്ഥകേ.

    ‘‘Sattiyā viya omaṭṭho, ḍayhamānova 116 matthake.

    കാമരാഗപ്പഹാനായ, സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ.

    Kāmarāgappahānāya, sato bhikkhu paribbaje.

    ‘‘സത്തിയാ വിയ ഓമട്ഠോ, ഡയ്ഹമാനോവ മത്ഥകേ;

    ‘‘Sattiyā viya omaṭṭho, ḍayhamānova matthake;

    സക്കായദിട്ഠിപ്പഹാനായ, സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി.

    Sakkāyadiṭṭhippahānāya, sato bhikkhu paribbaje’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘സബ്ബേ ഖയന്താ നിചയാ, പതനന്താ സമുസ്സയാ;

    ‘‘Sabbe khayantā nicayā, patanantā samussayā;

    സബ്ബേസം മരണമാഗമ്മ, സബ്ബേസം ജീവിതമദ്ധുവം;

    Sabbesaṃ maraṇamāgamma, sabbesaṃ jīvitamaddhuvaṃ;

    ഏതം ഭയം മരണേ 117 പേക്ഖമാനോ, പുഞ്ഞാനി കയിരാഥ സുഖാവഹാനി.

    Etaṃ bhayaṃ maraṇe 118 pekkhamāno, puññāni kayirātha sukhāvahāni.

    ‘‘സബ്ബേ ഖയന്താ നിചയാ, പതനന്താ സമുസ്സയാ;

    ‘‘Sabbe khayantā nicayā, patanantā samussayā;

    സബ്ബേസം മരണമാഗമ്മ, സബ്ബേസം ജീവിതമദ്ധുവം;

    Sabbesaṃ maraṇamāgamma, sabbesaṃ jīvitamaddhuvaṃ;

    ഏതം ഭയം മരണേ പേക്ഖമാനോ, ലോകാമിസം പജഹേ സന്തിപേക്ഖോ’’തി.

    Etaṃ bhayaṃ maraṇe pekkhamāno, lokāmisaṃ pajahe santipekkho’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘സുഖം സയന്തി മുനയോ, ന തേ സോചന്തി മാവിധ;

    ‘‘Sukhaṃ sayanti munayo, na te socanti māvidha;

    യേസം ഝാനരതം ചിത്തം, പഞ്ഞവാ സുസമാഹിതോ;

    Yesaṃ jhānarataṃ cittaṃ, paññavā susamāhito;

    ആരദ്ധവീരിയോ പഹിതത്തോ, ഓഘം തരതി ദുത്തരം.

    Āraddhavīriyo pahitatto, oghaṃ tarati duttaraṃ.

    ‘‘വിരതോ കാമസഞ്ഞായ, സബ്ബസംയോജനാതീതോ 119;

    ‘‘Virato kāmasaññāya, sabbasaṃyojanātīto 120;

    നന്ദിഭവപരിക്ഖീണോ 121, സോ ഗമ്ഭീരേ ന സീദതീ’’തി.

    Nandibhavaparikkhīṇo 122, so gambhīre na sīdatī’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘സദ്ദഹാനോ അരഹതം, ധമ്മം നിബ്ബാനപത്തിയാ;

    ‘‘Saddahāno arahataṃ, dhammaṃ nibbānapattiyā;

    സുസ്സൂസം ലഭതേ പഞ്ഞം, അപ്പമത്തോ വിചക്ഖണോ.

    Sussūsaṃ labhate paññaṃ, appamatto vicakkhaṇo.

    പതിരൂപകാരീ ധുരവാ, ഉട്ഠാതാ വിന്ദതേ ധനം;

    Patirūpakārī dhuravā, uṭṭhātā vindate dhanaṃ;

    സച്ചേന കിത്തിം പപ്പോതി, ദദം മിത്താനി ഗന്ഥതി;

    Saccena kittiṃ pappoti, dadaṃ mittāni ganthati;

    അസ്മാ ലോകാ പരം ലോകം, ഏവം 123 പേച്ച ന സോചതീ’’തി.

    Asmā lokā paraṃ lokaṃ, evaṃ 124 pecca na socatī’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘സബ്ബഗന്ഥപഹീനസ്സ, വിപ്പമുത്തസ്സ തേ സതോ;

    ‘‘Sabbaganthapahīnassa, vippamuttassa te sato;

    സമണസ്സ ന തം സാധു, യദഞ്ഞമനുസാസസീതി.

    Samaṇassa na taṃ sādhu, yadaññamanusāsasīti.

    ‘‘യേന കേനചി വണ്ണേന, സംവാസോ സക്ക ജായതി;

    ‘‘Yena kenaci vaṇṇena, saṃvāso sakka jāyati;

    ന തം അരഹതി സപ്പഞ്ഞോ, മനസാ അനുകമ്പിതും 125.

    Na taṃ arahati sappañño, manasā anukampituṃ 126.

    ‘‘മനസാ ചേ പസന്നേന, യദഞ്ഞമനുസാസതി;

    ‘‘Manasā ce pasannena, yadaññamanusāsati;

    ന തേന ഹോതി സംയുത്തോ, യാനുകമ്പാ അനുദ്ദയാ’’തി.

    Na tena hoti saṃyutto, yānukampā anuddayā’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൧൦൨.

    102.

    ‘‘രാഗോ ച ദോസോ ച കുതോനിദാനാ, അരതീ രതീ 127 ലോമഹംസോ കുതോജാ.

    ‘‘Rāgo ca doso ca kutonidānā, aratī ratī 128 lomahaṃso kutojā.

    കുതോ സമുട്ഠായ മനോവിതക്കാ, കുമാരകാ ധങ്കമിവോസ്സജന്തി.

    Kuto samuṭṭhāya manovitakkā, kumārakā dhaṅkamivossajanti.

    ‘‘രാഗോ ച ദോസോ ച ഇതോനിദാനാ, അരതീ രതീ ലോമഹംസോ ഇതോജാ;

    ‘‘Rāgo ca doso ca itonidānā, aratī ratī lomahaṃso itojā;

    ഇതോ സമുട്ഠായ മനോവിതക്കാ, കുമാരകാ ധങ്കമിവോസ്സജന്തി.

    Ito samuṭṭhāya manovitakkā, kumārakā dhaṅkamivossajanti.

    ‘‘സ്നേഹജാ അത്തസമ്ഭൂതാ, നിഗ്രോധസ്സേവ ഖന്ധജാ;

    ‘‘Snehajā attasambhūtā, nigrodhasseva khandhajā;

    പുഥു വിസത്താ കാമേസു, മാലുവാവ വിതതാ വനേ.

    Puthu visattā kāmesu, māluvāva vitatā vane.

    ‘‘യേ നം പജാനന്തി യതോനിദാനം, തേ നം വിനോദേന്തി സുണോഹി യക്ഖ;

    ‘‘Ye naṃ pajānanti yatonidānaṃ, te naṃ vinodenti suṇohi yakkha;

    തേ ദുത്തരം ഓഘമിമം തരന്തി, അതിണ്ണപുബ്ബം അപുനബ്ഭവായാ’’തി.

    Te duttaraṃ oghamimaṃ taranti, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāyā’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ദുക്കരം ഭഗവാ സുദുക്കരം ഭഗവാ’’തി;

    ‘‘Dukkaraṃ bhagavā sudukkaraṃ bhagavā’’ti;

    ‘‘ദുക്കരം വാപി കരോന്തി, [കാമദാതി ഭഗവാ]

    ‘‘Dukkaraṃ vāpi karonti, [kāmadāti bhagavā]

    സേക്ഖാ സീലസമാഹിതാ;

    Sekkhā sīlasamāhitā;

    ഠിതത്താ അനഗാരിയുപേതസ്സ, തുട്ഠി ഹോതി സുഖാവഹാ’’തി.

    Ṭhitattā anagāriyupetassa, tuṭṭhi hoti sukhāvahā’’ti.

    ‘‘ദുല്ലഭാ 129 ഭഗവാ യദിദം തുട്ഠീ’’തി;

    ‘‘Dullabhā 130 bhagavā yadidaṃ tuṭṭhī’’ti;

    ‘‘ദുല്ലഭം വാപി ലഭന്തി, [കാമദാതി ഭഗവാ]

    ‘‘Dullabhaṃ vāpi labhanti, [kāmadāti bhagavā]

    ചിത്തവൂപസമേ രതാ;

    Cittavūpasame ratā;

    യേസം ദിവാ ച രത്തോ ച, ഭാവനായ രതോ മനോ’’തി.

    Yesaṃ divā ca ratto ca, bhāvanāya rato mano’’ti.

    ‘‘ദുസ്സമാദഹം ഭഗവാ യദിദം ചിത്ത’’ന്തി;

    ‘‘Dussamādahaṃ bhagavā yadidaṃ citta’’nti;

    ‘‘ദുസ്സമാദഹം വാപി സമാദഹന്തി, [കാമദാതി ഭഗവാ]

    ‘‘Dussamādahaṃ vāpi samādahanti, [kāmadāti bhagavā]

    ഇന്ദ്രിയൂപസമേ രതാ;

    Indriyūpasame ratā;

    തേ ഛേത്വാ മച്ചുനോ ജാലം, അരിയാ ഗച്ഛന്തി കാമദാ’’തി.

    Te chetvā maccuno jālaṃ, ariyā gacchanti kāmadā’’ti.

    ‘‘ദുഗ്ഗമോ ഭഗവാ വിസമോ മഗ്ഗോ’’തി;

    ‘‘Duggamo bhagavā visamo maggo’’ti;

    ‘‘ദുഗ്ഗമേ വിസമേ വാപി, അരിയാ ഗച്ഛന്തി കാമദ 131;

    ‘‘Duggame visame vāpi, ariyā gacchanti kāmada 132;

    അനരിയാ വിസമേ മഗ്ഗേ, പപതന്തി അവംസിരാ;

    Anariyā visame magge, papatanti avaṃsirā;

    അരിയാനം സമോ മഗ്ഗോ, അരിയാ ഹി വിസമേ സമാ’’തി.

    Ariyānaṃ samo maggo, ariyā hi visame samā’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൧൦൩.

    103.

    ‘‘ഇദം ഹി 133 തം ജേതവനം, ഇസിസങ്ഘനിസേവിതം.

    ‘‘Idaṃ hi 134 taṃ jetavanaṃ, isisaṅghanisevitaṃ.

    ആവുത്ഥം ധമ്മരാജേന, പീതിസഞ്ജനനം മമ.

    Āvutthaṃ dhammarājena, pītisañjananaṃ mama.

    ‘‘കമ്മം വിജ്ജാ ച ധമ്മോ ച, സീലം ജീവിതമുത്തമം;

    ‘‘Kammaṃ vijjā ca dhammo ca, sīlaṃ jīvitamuttamaṃ;

    ഏതേന മച്ചാ സുജ്ഝന്തി, ന ഗോത്തേന ധനേന വാ.

    Etena maccā sujjhanti, na gottena dhanena vā.

    ‘‘തസ്മാ ഹി പണ്ഡിതോ പോസോ, സമ്പസ്സം അത്ഥമത്തനോ;

    ‘‘Tasmā hi paṇḍito poso, sampassaṃ atthamattano;

    യോനിസോ വിചിനേ ധമ്മം, ഏവം തത്ഥ വിസുജ്ഝതി.

    Yoniso vicine dhammaṃ, evaṃ tattha visujjhati.

    ‘‘സാരിപുത്തോവ പഞ്ഞായ, സീലേന ഉപസമേന ച;

    ‘‘Sāriputtova paññāya, sīlena upasamena ca;

    യോപി പാരങ്ഗതോ ഭിക്ഖു, ഏതാവപരമോ സിയാ’’തി.

    Yopi pāraṅgato bhikkhu, etāvaparamo siyā’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘അതീതം നാന്വാഗമേയ്യ, നപ്പടികങ്ഖേ അനാഗതം;

    ‘‘Atītaṃ nānvāgameyya, nappaṭikaṅkhe anāgataṃ;

    യദതീതം പഹീനം 135 തം, അപ്പത്തഞ്ച അനാഗതം.

    Yadatītaṃ pahīnaṃ 136 taṃ, appattañca anāgataṃ.

    ‘‘പച്ചുപ്പന്നഞ്ച യോ ധമ്മം, തത്ഥ തത്ഥ വിപസ്സതി;

    ‘‘Paccuppannañca yo dhammaṃ, tattha tattha vipassati;

    അസംഹീരം അസംകുപ്പം, തം വിദ്വാ മനുബ്രൂഹയേ.

    Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, taṃ vidvā manubrūhaye.

    ‘‘അജ്ജേവ കിച്ചമാതപ്പം 137, കോ ജഞ്ഞാ മരണം സുവേ;

    ‘‘Ajjeva kiccamātappaṃ 138, ko jaññā maraṇaṃ suve;

    ന ഹി നോ സങ്ഗരം തേന, മഹാസേനേന മച്ചുനാ.

    Na hi no saṅgaraṃ tena, mahāsenena maccunā.

    ‘‘ഏവം വിഹാരിം ആതാപിം, അഹോരത്തമതന്ദിതം;

    ‘‘Evaṃ vihāriṃ ātāpiṃ, ahorattamatanditaṃ;

    തം വേ ‘‘ഭദ്ദേകരത്തോ’’തി, സന്തോ ആചിക്ഖതേ മുനീ’’തി.

    Taṃ ve ‘‘bhaddekaratto’’ti, santo ācikkhate munī’’ti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ചത്താരിമാനി , ഭിക്ഖവേ, സച്ഛികാതബ്ബാനി. കതമാനി ചത്താരി? അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മാ ചക്ഖുനാ പഞ്ഞായ ച സച്ഛികാതബ്ബാ, അത്ഥി ധമ്മാ സതിയാ പഞ്ഞായ ച സച്ഛികാതബ്ബാ, അത്ഥി ധമ്മാ കായേന പഞ്ഞായ ച സച്ഛികാതബ്ബാ, അത്ഥി ധമ്മാ പഞ്ഞായ വേദിതബ്ബാ, പഞ്ഞായ ച സച്ഛികാതബ്ബാ.

    ‘‘Cattārimāni , bhikkhave, sacchikātabbāni. Katamāni cattāri? Atthi, bhikkhave, dhammā cakkhunā paññāya ca sacchikātabbā, atthi dhammā satiyā paññāya ca sacchikātabbā, atthi dhammā kāyena paññāya ca sacchikātabbā, atthi dhammā paññāya veditabbā, paññāya ca sacchikātabbā.

    ‘‘കതമേ ച, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മാ ചക്ഖുനാ പഞ്ഞായ ച സച്ഛികാതബ്ബാ? ദിബ്ബചക്ഖു സുവിസുദ്ധം അതിക്കന്തമാനുസകം ചക്ഖുനാ പഞ്ഞായ ച സച്ഛികാതബ്ബം.

    ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā cakkhunā paññāya ca sacchikātabbā? Dibbacakkhu suvisuddhaṃ atikkantamānusakaṃ cakkhunā paññāya ca sacchikātabbaṃ.

    ‘‘കതമേ ച, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മാ സതിയാ പഞ്ഞായ ച സച്ഛികാതബ്ബാ? പുബ്ബേനിവാസാനുസ്സതി സതിയാ പഞ്ഞായ ച സച്ഛികാതബ്ബാ.

    ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā satiyā paññāya ca sacchikātabbā? Pubbenivāsānussati satiyā paññāya ca sacchikātabbā.

    ‘‘കതമേ ച, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മാ കായേന പഞ്ഞായ ച സച്ഛികാതബ്ബാ? ഇദ്ധിവിധാ നിരോധാ കായേന പഞ്ഞായ ച സച്ഛികാതബ്ബാ.

    ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā kāyena paññāya ca sacchikātabbā? Iddhividhā nirodhā kāyena paññāya ca sacchikātabbā.

    ‘‘കതമേ ച, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മാ പഞ്ഞായ വേദിതബ്ബാ, പഞ്ഞായ സച്ഛികാതബ്ബാ? ആസവാനം ഖയേ ഞാണം പഞ്ഞായ വേദിതബ്ബം, പഞ്ഞായ ച സച്ഛികാതബ്ബ’’ന്തി.

    ‘‘Katame ca, bhikkhave, dhammā paññāya veditabbā, paññāya sacchikātabbā? Āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ paññāya veditabbaṃ, paññāya ca sacchikātabba’’nti.

    ഇദം നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൧൦൪. തത്ഥ കതമം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം?

    104. Tattha katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ?

    ‘‘യസ്സ സേലൂപമം ചിത്തം, ഠിതം നാനുപകമ്പതി;

    ‘‘Yassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampati;

    വിരത്തം രജനീയേസു, കോപനേയ്യേ ന കുപ്പതി;

    Virattaṃ rajanīyesu, kopaneyye na kuppati;

    യസ്സേവം ഭാവിതം ചിത്തം, കുതോ നം 139 ദുക്ഖമേസ്സതീ’’തി.

    Yassevaṃ bhāvitaṃ cittaṃ, kuto naṃ 140 dukkhamessatī’’ti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ആയസ്മതോ ച സാരിപുത്തസ്സ ചാരികാദസമം വേയ്യാകരണം കാതബ്ബന്തി.

    Āyasmato ca sāriputtassa cārikādasamaṃ veyyākaraṇaṃ kātabbanti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘യോ ബ്രാഹ്മണോ ബാഹിതപാപധമ്മോ, നിഹുംഹുങ്കോ 141 നിക്കസാവോ യതത്തോ;

    ‘‘Yo brāhmaṇo bāhitapāpadhammo, nihuṃhuṅko 142 nikkasāvo yatatto;

    വേദന്തഗൂ വൂസിതബ്രഹ്മചരിയോ, ധമ്മേന സോ ബ്രഹ്മവാദം വദേയ്യ;

    Vedantagū vūsitabrahmacariyo, dhammena so brahmavādaṃ vadeyya;

    യസ്സുസ്സദാ നത്ഥി കുഹിഞ്ചി ലോകേ’’തി.

    Yassussadā natthi kuhiñci loke’’ti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ബാഹിത്വാ പാപകേ ധമ്മേ, യേ ചരന്തി സദാ സതാ;

    ‘‘Bāhitvā pāpake dhamme, ye caranti sadā satā;

    ഖീണസംയോജനാ ബുദ്ധാ, തേ വേ ലോകസ്മി 143 ബ്രാഹ്മണാ’’തി.

    Khīṇasaṃyojanā buddhā, te ve lokasmi 144 brāhmaṇā’’ti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘യത്ഥ ആപോ ച പഥവീ, തേജോ വായോ ന ഗാധതി;

    ‘‘Yattha āpo ca pathavī, tejo vāyo na gādhati;

    ന തത്ഥ സുക്കാ ജോതന്തി, ആദിച്ചോ നപ്പകാസതി;

    Na tattha sukkā jotanti, ādicco nappakāsati;

    ന തത്ഥ ചന്ദിമാ ഭാതി, തമോ തത്ഥ ന വിജ്ജതി.

    Na tattha candimā bhāti, tamo tattha na vijjati.

    ‘‘യദാ ച അത്തനാവേദി 145, മുനി മോനേന ബ്രാഹ്മണോ;

    ‘‘Yadā ca attanāvedi 146, muni monena brāhmaṇo;

    അഥ രൂപാ അരൂപാ ച, സുഖദുക്ഖാ പമുച്ചതീ’’തി.

    Atha rūpā arūpā ca, sukhadukkhā pamuccatī’’ti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘യദാ സകേസു 147 ധമ്മേസു, പാരഗൂ ഹോതി ബ്രാഹ്മണോ;

    ‘‘Yadā sakesu 148 dhammesu, pāragū hoti brāhmaṇo;

    അഥ ഏതം പിസാചഞ്ച, പക്കുലഞ്ചാതിവത്തതീ’’തി.

    Atha etaṃ pisācañca, pakkulañcātivattatī’’ti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘നാഭിനന്ദതി ആയന്തിം 149, പക്കമന്തിം ന സോചതി;

    ‘‘Nābhinandati āyantiṃ 150, pakkamantiṃ na socati;

    സങ്ഗാ സങ്ഗാമജിം മുത്തം, തമഹം ബ്രൂമി ബ്രാഹ്മണ’’ന്തി.

    Saṅgā saṅgāmajiṃ muttaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ന ഉദകേന സുചീ 151 ഹോതി, ബഹ്വേത്ഥ ന്ഹായതീ 152 ജനോ;

    ‘‘Na udakena sucī 153 hoti, bahvettha nhāyatī 154 jano;

    യമ്ഹി സച്ചഞ്ച ധമ്മോ ച, സോ സുചീ സോ ച ബ്രാഹ്മണോ’’തി.

    Yamhi saccañca dhammo ca, so sucī so ca brāhmaṇo’’ti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘യദാ ഹവേ പാതുഭവന്തി ധമ്മാ, ആതാപിനോ ഝായതോ ബ്രാഹ്മണസ്സ;

    ‘‘Yadā have pātubhavanti dhammā, ātāpino jhāyato brāhmaṇassa;

    വിധൂപയം തിട്ഠതി മാരസേനം, സൂരിയോവ ഓഭാസയമന്തലിക്ഖ’’ന്തി.

    Vidhūpayaṃ tiṭṭhati mārasenaṃ, sūriyova obhāsayamantalikkha’’nti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘സന്തിന്ദ്രിയം പസ്സഥ ഇരിയമാനം, തേവിജ്ജപത്തം അപഹാനധമ്മം;

    ‘‘Santindriyaṃ passatha iriyamānaṃ, tevijjapattaṃ apahānadhammaṃ;

    സബ്ബാനി യോഗാനി ഉപാതിവത്തോ, അകിഞ്ചനോ ഇരിയതി പംസുകൂലികോ.

    Sabbāni yogāni upātivatto, akiñcano iriyati paṃsukūliko.

    ‘‘തം ദേവതാ സമ്ബഹുലാ ഉളാരാ, ബ്രഹ്മവിമാനം ഉപസങ്കമിത്വാ;

    ‘‘Taṃ devatā sambahulā uḷārā, brahmavimānaṃ upasaṅkamitvā;

    ആജാനിയം ജാതിബലം നിസേധം, നിധ നമസ്സന്തി പസന്നചിത്താ.

    Ājāniyaṃ jātibalaṃ nisedhaṃ, nidha namassanti pasannacittā.

    ‘‘നമോ തേ പുരിസാജഞ്ഞ, നമോ തേ പുരിസുത്തമ;

    ‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;

    യസ്സ തേ നാഭിജാനാമ, കിം ത്വം നിസ്സായ ഝായസീ’’തി.

    Yassa te nābhijānāma, kiṃ tvaṃ nissāya jhāyasī’’ti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘സഹായാ വതിമേ ഭിക്ഖൂ, ചിരരത്തം സമേതികാ;

    ‘‘Sahāyā vatime bhikkhū, cirarattaṃ sametikā;

    സമേതി നേസം സദ്ധമ്മോ, ധമ്മേ ബുദ്ധപ്പവേദിതേ’’.

    Sameti nesaṃ saddhammo, dhamme buddhappavedite’’.

    ‘‘സുവിനീതാ കപ്പിനേന, ധമ്മേ അരിയപ്പവേദിതേ;

    ‘‘Suvinītā kappinena, dhamme ariyappavedite;

    ധാരേന്തി അന്തിമം ദേഹം, ജേത്വാ മാരം സവാഹിനി’’ന്തി 155.

    Dhārenti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhini’’nti 156.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘നയിദം സിഥിലമാരബ്ഭ, നയിദം അപ്പേന ഥാമസാ;

    ‘‘Nayidaṃ sithilamārabbha, nayidaṃ appena thāmasā;

    നിബ്ബാനം അധിഗന്തബ്ബം, സബ്ബദുക്ഖപ്പമോചനം 157.

    Nibbānaṃ adhigantabbaṃ, sabbadukkhappamocanaṃ 158.

    ‘‘അയഞ്ച ദഹരോ ഭിക്ഖു, അയമുത്തമപുരിസോ;

    ‘‘Ayañca daharo bhikkhu, ayamuttamapuriso;

    ധാരേതി അന്തിമം ദേഹം, ജേത്വാ മാരം സവാഹിനി’’ന്തി.

    Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhini’’nti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ‘‘ദുബ്ബണ്ണകോ ലൂഖചീവരോ, മോഘരാജാ സദാ സതോ;

    ‘‘Dubbaṇṇako lūkhacīvaro, mogharājā sadā sato;

    ഖീണാസവോ വിസംയുത്തോ, കതകിച്ചോ അനാസവോ.

    Khīṇāsavo visaṃyutto, katakicco anāsavo.

    ‘‘തേവിജ്ജോ ഇദ്ധിപ്പത്തോ ച, ചേതോപരിയകോവിദോ 159;

    ‘‘Tevijjo iddhippatto ca, cetopariyakovido 160;

    ധാരേതി അന്തിമം ദേഹം, ജേത്വാ മാരം സവാഹിനി’’ന്തി.

    Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhini’’nti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൧൦൫. ‘‘തഥാഗതോ, ഭിക്ഖവേ, അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ രൂപസ്സ നിബ്ബിദാ വിരാഗാ നിരോധാ അനുപാദാ വിമുത്തോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോതി വുച്ചതി. ഭിക്ഖുപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ഞാവിമുത്തോ രൂപസ്സ നിബ്ബിദാ വിരാഗാ നിരോധാ അനുപാദാ വിമുത്തോ പഞ്ഞാവിമുത്തോതി വുച്ചതി.

    105. ‘‘Tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho rūpassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto sammāsambuddhoti vuccati. Bhikkhupi, bhikkhave, paññāvimutto rūpassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto paññāvimuttoti vuccati.

    ‘‘തഥാഗതോ, ഭിക്ഖവേ, അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ വേദനായ…പേ॰… സഞ്ഞായ…പേ॰… സങ്ഖാരാനം…പേ॰… വിഞ്ഞാണസ്സ നിബ്ബിദാ വിരാഗാ നിരോധാ അനുപാദാ വിമുത്തോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോതി വുച്ചതി. ഭിക്ഖുപി, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ഞാവിമുത്തോ വിഞ്ഞാണസ്സ നിബ്ബിദാ വിരാഗാ നിരോധാ അനുപാദാ വിമുത്തോ പഞ്ഞാവിമുത്തോതി വുച്ചതി.

    ‘‘Tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho vedanāya…pe… saññāya…pe… saṅkhārānaṃ…pe… viññāṇassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto sammāsambuddhoti vuccati. Bhikkhupi, bhikkhave, paññāvimutto viññāṇassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto paññāvimuttoti vuccati.

    ‘‘തത്ര ഖോ, ഭിക്ഖവേ, കോ വിസേസോ കോ അധിപ്പയാസോ 161 കിം നാനാകരണം തഥാഗതസ്സ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ പഞ്ഞാവിമുത്തേന ഭിക്ഖുനാതി? ഭഗവംമൂലകാ നോ, ഭന്തേ, ധമ്മാ…പേ॰…

    ‘‘Tatra kho, bhikkhave, ko viseso ko adhippayāso 162 kiṃ nānākaraṇaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa paññāvimuttena bhikkhunāti? Bhagavaṃmūlakā no, bhante, dhammā…pe…

    ‘‘തഥാഗതോ, ഭിക്ഖവേ, അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ അനുപ്പന്നസ്സ മഗ്ഗസ്സ ഉപ്പാദേതാ, അസഞ്ജാതസ്സ മഗ്ഗസ്സ സഞ്ജനേതാ, അനക്ഖാതസ്സ മഗ്ഗസ്സ അക്ഖാതാ , മഗ്ഗഞ്ഞൂ മഗ്ഗവിദൂ മഗ്ഗകോവിദോ, മഗ്ഗാനുഗാ ച, ഭിക്ഖവേ, ഏതരഹി സാവകാ വിഹരന്തി പച്ഛാസമന്നാഗതാ. അയം ഖോ, ഭിക്ഖവേ, വിസേസോ, അയം അധിപ്പയാസോ, ഇദം നാനാകരണം തഥാഗതസ്സ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ പഞ്ഞാവിമുത്തേന ഭിക്ഖുനാ’’തി.

    ‘‘Tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa maggassa sañjanetā, anakkhātassa maggassa akkhātā , maggaññū maggavidū maggakovido, maggānugā ca, bhikkhave, etarahi sāvakā viharanti pacchāsamannāgatā. Ayaṃ kho, bhikkhave, viseso, ayaṃ adhippayāso, idaṃ nānākaraṇaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa paññāvimuttena bhikkhunā’’ti.

    ഇദം അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം.

    Idaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ൧൦൬. തത്ഥ കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്തം?

    106. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘ഛന്നമതിവസ്സതി 163, വിവടം നാതിവസ്സതി;

    ‘‘Channamativassati 164, vivaṭaṃ nātivassati;

    തസ്മാ ഛന്നം വിവരേഥ, ഏവം തം നാതിവസ്സതീ’’തി.

    Tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’’ti.

    ‘‘ഛന്നമതിവസ്സതീ’’തി സംകിലേസോ, ‘‘വിവടം നാതിവസ്സതീ’’തി വാസനാ, ‘‘തസ്മാ ഛന്നം വിവരേഥ, ഏവം തം നാതിവസ്സതീ’’തി അയം സംകിലേസോ ച വാസനാ ച. ഇദം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്തം.

    ‘‘Channamativassatī’’ti saṃkileso, ‘‘vivaṭaṃ nātivassatī’’ti vāsanā, ‘‘tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’’ti ayaṃ saṃkileso ca vāsanā ca. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ചത്താരോമേ, മഹാരാജ 165, പുഗ്ഗലാ സന്തോ സംവിജ്ജമാനാ ലോകസ്മിം. കതമേ ചത്താരോ? തമോ തമപരായണോ തമോ ജോതിപരായണോ ജോതി തമപരായണോ ജോതി ജോതിപരായണോ’’തി. തത്ഥ യോ ച പുഗ്ഗലോ ജോതി തമപരായണോ യോ ച പുഗ്ഗലോ തമോ തമപരായണോ, ഇമേ ദ്വേ പുഗ്ഗലാ സംകിലേസഭാഗിയാ, യോ ച പുഗ്ഗലോ തമോ ജോതിപരായണോ യോ ച പുഗ്ഗലോ ജോതി ജോതിപരായണോ, ഇമേ ദ്വേ പുഗ്ഗലാ വാസനാഭാഗിയാ. ഇദം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച സുത്തം.

    ‘‘Cattārome, mahārāja 166, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ. Katame cattāro? Tamo tamaparāyaṇo tamo jotiparāyaṇo joti tamaparāyaṇo joti jotiparāyaṇo’’ti. Tattha yo ca puggalo joti tamaparāyaṇo yo ca puggalo tamo tamaparāyaṇo, ime dve puggalā saṃkilesabhāgiyā, yo ca puggalo tamo jotiparāyaṇo yo ca puggalo joti jotiparāyaṇo, ime dve puggalā vāsanābhāgiyā. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ.

    തത്ഥ കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം?

    Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘ന തം ദള്ഹം ബന്ധനമാഹു ധീരാ, യദായസം ദാരുജപബ്ബജഞ്ച 167;

    ‘‘Na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, yadāyasaṃ dārujapabbajañca 168;

    സാരത്തരത്താ മണികുണ്ഡലേസു, പുത്തേസു ദാരേസു ച യാ അപേക്ഖാ’’തി;

    Sārattarattā maṇikuṇḍalesu, puttesu dāresu ca yā apekkhā’’ti;

    അയം സംകിലേസോ.

    Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘ഏതം ദള്ഹം ബന്ധനമാഹു ധീരാ, ഓഹാരിനം സിഥിലം ദുപ്പമുഞ്ചം;

    ‘‘Etaṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, ohārinaṃ sithilaṃ duppamuñcaṃ;

    ഏതമ്പി ഛേത്വാന പരിബ്ബജന്തി, അനപേക്ഖിനോ കാമസുഖം പഹായാ’’തി.

    Etampi chetvāna paribbajanti, anapekkhino kāmasukhaṃ pahāyā’’ti.

    അയം നിബ്ബേധോ . ഇദം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം.

    Ayaṃ nibbedho . Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ൧൦൭. ‘‘യഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, ചേതേതി, യഞ്ച പകപ്പേതി, യഞ്ച അനുസേതി. ആരമ്മണമേതം ഹോതി വിഞ്ഞാണസ്സ ഠിതിയാ, ആരമ്മണേ സതി പതിട്ഠാ വിഞ്ഞാണസ്സ ഹോതി, തസ്മിം പതിട്ഠിതേ വിഞ്ഞാണേ വിരൂള്ഹേ ആയതിം 169 പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തി ഹോതി, ആയതിം പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തിയാ സതി ആയതിം 170 ജാതിജരാമരണം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസാ സമ്ഭവന്തി, ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ സമുദയോ ഹോതി.

    107. ‘‘Yañca, bhikkhave, ceteti, yañca pakappeti, yañca anuseti. Ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā, ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa hoti, tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe āyatiṃ 171 punabbhavābhinibbatti hoti, āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ 172 jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.

    ‘‘നോ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ചേതേതി, നോ ചേ പകപ്പേതി, അഥ ചേ അനുസേതി. ആരമ്മണമേതം ഹോതി വിഞ്ഞാണസ്സ ഠിതിയാ, ആരമ്മണേ സതി പതിട്ഠാ വിഞ്ഞാണസ്സ 173 ഹോതി, തസ്മിം പതിട്ഠിതേ വിഞ്ഞാണേ വിരൂള്ഹേ ആയതിം പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തി ഹോതി, ആയതിം പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തിയാ സതി ആയതിം ജാതിജരാമരണം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസാ സമ്ഭവന്തി, ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ സമുദയോ ഹോതീ’’തി. അയം സംകിലേസോ.

    ‘‘No ce, bhikkhave, ceteti, no ce pakappeti, atha ce anuseti. Ārammaṇametaṃ hoti viññāṇassa ṭhitiyā, ārammaṇe sati patiṭṭhā viññāṇassa 174 hoti, tasmiṃ patiṭṭhite viññāṇe virūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti hoti, āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘യതോ ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, നോ ചേവ 175 ചേതേതി, നോ ച പകപ്പേതി, നോ ച അനുസേതി. ആരമ്മണമേതം ന ഹോതി വിഞ്ഞാണസ്സ ഠിതിയാ, ആരമ്മണേ അസതി പതിട്ഠാ വിഞ്ഞാണസ്സ ന ഹോതി, തസ്മിം അപ്പതിട്ഠിതേ വിഞ്ഞാണേ അവിരൂള്ഹേ ആയതിം പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തി ന ഹോതി, ആയതിം പുനബ്ഭവാഭിനിബ്ബത്തിയാ അസതി ആയതിം ജാതിജരാമരണം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസാ നിരുജ്ഝന്തി. ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ നിരോധോ ഹോതീ’’തി, അയം നിബ്ബേധോ. ഇദം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം.

    ‘‘Yato ca kho, bhikkhave, no ceva 176 ceteti, no ca pakappeti, no ca anuseti. Ārammaṇametaṃ na hoti viññāṇassa ṭhitiyā, ārammaṇe asati patiṭṭhā viññāṇassa na hoti, tasmiṃ appatiṭṭhite viññāṇe avirūḷhe āyatiṃ punabbhavābhinibbatti na hoti, āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā asati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti, ayaṃ nibbedho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ൧൦൮. തത്ഥ കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം?

    108. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘‘സമുദ്ദോ സമുദ്ദോ’തി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അസ്സുതവാ പുഥുജ്ജനോ ഭാസതി, നേസോ, ഭിക്ഖവേ, അരിയസ്സ വിനയേ സമുദ്ദോ, മഹാ ഏസോ ഭിക്ഖവേ, ഉദകരാസി മഹാഉദകണ്ണവോ. ചക്ഖു, ഭിക്ഖവേ, പുരിസസ്സ സമുദ്ദോ, തസ്സ രൂപമയോ വേഗോ. അയം സംകിലേസോ.

    ‘‘‘Samuddo samuddo’ti kho, bhikkhave, assutavā puthujjano bhāsati, neso, bhikkhave, ariyassa vinaye samuddo, mahā eso bhikkhave, udakarāsi mahāudakaṇṇavo. Cakkhu, bhikkhave, purisassa samuddo, tassa rūpamayo vego. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘യോ തം രൂപമയം വേഗം സഹതി അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അതരി 177 ചക്ഖുസമുദ്ദം സഊമിം സാവട്ടം സഗഹം 178 സരക്ഖസം തിണ്ണോ പാരങ്ഗതോ ഥലേ തിട്ഠതി ബ്രാഹ്മണോ’’തി. അയം അസേക്ഖോ.

    ‘‘Yo taṃ rūpamayaṃ vegaṃ sahati ayaṃ vuccati, bhikkhave, atari 179 cakkhusamuddaṃ saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sagahaṃ 180 sarakkhasaṃ tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti. Ayaṃ asekkho.

    ‘‘‘സോതം, ഭിക്ഖവേ…പേ॰… ഘാനം…പേ॰… ജിവ്ഹാ…പേ॰… കായോ…പേ॰… മനോ, ഭിക്ഖവേ, പുരിസസ്സ സമുദ്ദോ തസ്സ ധമ്മമയോ വേഗോതി. അയം സംകിലേസോ.

    ‘‘‘Sotaṃ, bhikkhave…pe… ghānaṃ…pe… jivhā…pe… kāyo…pe… mano, bhikkhave, purisassa samuddo tassa dhammamayo vegoti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘യോ തം ധമ്മമയം വേഗം സഹതി, അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, അതരി മനോസമുദ്ദം സഊമിം സാവട്ടം സഗഹം സരക്ഖസം തിണ്ണോ പാരങ്ഗതോ ഥലേ തിട്ഠതി ബ്രാഹ്മണോ’’തി. അയം അസേക്ഖോ. ഇദമവോച ഭഗവാ, ഇദം വത്വാന സുഗതോ, അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –

    ‘‘Yo taṃ dhammamayaṃ vegaṃ sahati, ayaṃ vuccati, bhikkhave, atari manosamuddaṃ saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sagahaṃ sarakkhasaṃ tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti. Ayaṃ asekkho. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘യോ ഇമം സമുദ്ദം സഗഹം സരക്ഖസം,

    ‘‘Yo imaṃ samuddaṃ sagahaṃ sarakkhasaṃ,

    സഊമിം സാവട്ടം സഭയം ദുത്തരം അച്ചതരി;

    Saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sabhayaṃ duttaraṃ accatari;

    സ വേദന്തഗൂ വുസിതബ്രഹ്മചരിയോ, ലോകന്തഗൂ പാരഗതോതി വുച്ചതീ’’തി.

    Sa vedantagū vusitabrahmacariyo, lokantagū pāragatoti vuccatī’’ti.

    അയം അസേക്ഖോ. ഇദം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം.

    Ayaṃ asekkho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ഛയിമേ, ഭിക്ഖവേ, ബളിസാ ലോകസ്മിം അനയായ സത്താനം ബ്യാബാധായ 181 പാണീനം. കതമേ ഛ? സന്തി, ഭിക്ഖവേ, ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യാ രൂപാ ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ പിയരൂപാ കാമൂപസംഹിതാ രജനീയാ, തഞ്ചേ ഭിക്ഖു അഭിനന്ദതി അഭിവദതി അജ്ഝോസായ തിട്ഠതി, അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഗിലിതബളിസോ 182 മാരസ്സ അനയം ആപന്നോ, ബ്യസനം ആപന്നോ, യഥാകാമം കരണീയോ പാപിമതോ.

    ‘‘Chayime, bhikkhave, baḷisā lokasmiṃ anayāya sattānaṃ byābādhāya 183 pāṇīnaṃ. Katame cha? Santi, bhikkhave, cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu gilitabaḷiso 184 mārassa anayaṃ āpanno, byasanaṃ āpanno, yathākāmaṃ karaṇīyo pāpimato.

    ‘‘സന്തി, ഭിക്ഖവേ, സോതവിഞ്ഞേയ്യാ സദ്ദാ…പേ॰… ഘാനവിഞ്ഞേയ്യാ ഗന്ധാ…പേ॰… ജിവ്ഹാവിഞ്ഞേയ്യാ രസാ…പേ॰… കായവിഞ്ഞേയ്യാ ഫോട്ഠബ്ബാ…പേ॰… മനോവിഞ്ഞേയ്യാ ധമ്മാ ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ പിയരൂപാ കാമൂപസംഹിതാ രജനീയാ, തഞ്ചേ ഭിക്ഖു അഭിനന്ദതി അഭിവദതി അജ്ഝോസായ തിട്ഠതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ഗിലിതബളിസോ മാരസ്സ അനയം ആപന്നോ, ബ്യസനം ആപന്നോ, യഥാകാമം കരണീയോ 185 പാപിമതോ’’തി. അയം സംകിലേസോ.

    ‘‘Santi, bhikkhave, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā…pe… jivhāviññeyyā rasā…pe… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā…pe… manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu gilitabaḷiso mārassa anayaṃ āpanno, byasanaṃ āpanno, yathākāmaṃ karaṇīyo 186 pāpimato’’ti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘സന്തി ച, ഭിക്ഖവേ, ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യാ രൂപാ ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ പിയരൂപാ കാമൂപസംഹിതാ രജനീയാ, തഞ്ചേ ഭിക്ഖു നാഭിനന്ദതി നാഭിവദതി നാജ്ഝോസായ തിട്ഠതി, അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ന ഗിലിതബളിസോ മാരസ്സ, അഭേദി ബളിസം, പരിഭേദി ബളിസം, ന അനയം ആപന്നോ, ന ബ്യസനം ആപന്നോ, ന യഥാകാമം കരണീയോ പാപിമതോ.

    ‘‘Santi ca, bhikkhave, cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati, ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu na gilitabaḷiso mārassa, abhedi baḷisaṃ, paribhedi baḷisaṃ, na anayaṃ āpanno, na byasanaṃ āpanno, na yathākāmaṃ karaṇīyo pāpimato.

    ‘‘സന്തി ച, ഭിക്ഖവേ, സോതവിഞ്ഞേയ്യാ സദ്ദാ…പേ॰… മനോവിഞ്ഞേയ്യാ ധമ്മാ ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ പിയരൂപാ കാമൂപസംഹിതാ രജനീയാ, തഞ്ചേ ഭിക്ഖു നാഭിനന്ദതി നാഭിവദതി, നാജ്ഝോസായ തിട്ഠതി. അയം വുച്ചതി, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ന ഗിലിതബളിസോ മാരസ്സ, അഭേദി ബളിസം, പരിഭേദി ബളിസം, ന അനയം ആപന്നോ, ന ബ്യസനം ആപന്നോ, ന യഥാകാമം കരണീയോ പാപിമതോ’’തി. അയം അസേക്ഖോ. ഇദം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം.

    ‘‘Santi ca, bhikkhave, sotaviññeyyā saddā…pe… manoviññeyyā dhammā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, tañce bhikkhu nābhinandati nābhivadati, nājjhosāya tiṭṭhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu na gilitabaḷiso mārassa, abhedi baḷisaṃ, paribhedi baḷisaṃ, na anayaṃ āpanno, na byasanaṃ āpanno, na yathākāmaṃ karaṇīyo pāpimato’’ti. Ayaṃ asekkho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ.

    ൧൦൯. തത്ഥ കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം?

    109. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘അയം ലോകോ സന്താപജാതോ, ഫസ്സപരേതോ രോഗം വദതി അത്തതോ 187;

    ‘‘Ayaṃ loko santāpajāto, phassapareto rogaṃ vadati attato 188;

    യേന യേന ഹി മഞ്ഞതി 189, തതോ തം ഹോതി അഞ്ഞഥാ.

    Yena yena hi maññati 190, tato taṃ hoti aññathā.

    ‘‘അഞ്ഞഥാഭാവീ ഭവസത്തോ ലോകോ, ഭവപരേതോ ഭവമേവാഭിനന്ദതി;

    ‘‘Aññathābhāvī bhavasatto loko, bhavapareto bhavamevābhinandati;

    യദഭിനന്ദതി തം ഭയം;

    Yadabhinandati taṃ bhayaṃ;

    യസ്സ ഭായതി തം ദുക്ഖ’’ന്തി; അയം സംകിലേസോ.

    Yassa bhāyati taṃ dukkha’’nti; Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘ഭവവിപ്പഹാനായ ഖോ പനിദം ബ്രഹ്മചരിയം വുസ്സതീ’’തി; അയം നിബ്ബേധോ;

    ‘‘Bhavavippahānāya kho panidaṃ brahmacariyaṃ vussatī’’ti; Ayaṃ nibbedho;

    ‘‘യേ ഹി കേചി സമണാ വാ ബ്രാഹ്മണാ വാ ഭവേന ഭവസ്സ വിപ്പമോക്ഖമാഹംസു, സബ്ബേ തേ ‘അവിപ്പമുത്താ ഭവസ്മാ’തി വദാമി. യേ വാ പന കേചി സമണാ വാ ബ്രാഹ്മണാ വാ വിഭവേന ഭവസ്സ നിസ്സരണമാഹംസു, സബ്ബേ തേ ‘അനിസ്സടാ ഭവസ്മാ’തി വദാമി. ഉപധിം 191 ഹി പടിച്ച ദുക്ഖമിദം സമ്ഭോതീ’’തി. അയം സംകിലേസോ.

    ‘‘Ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsu, sabbe te ‘avippamuttā bhavasmā’ti vadāmi. Ye vā pana keci samaṇā vā brāhmaṇā vā vibhavena bhavassa nissaraṇamāhaṃsu, sabbe te ‘anissaṭā bhavasmā’ti vadāmi. Upadhiṃ 192 hi paṭicca dukkhamidaṃ sambhotī’’ti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘സബ്ബുപാദാനക്ഖയാ നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോ’’തി. അയം നിബ്ബേധോ.

    ‘‘Sabbupādānakkhayā natthi dukkhassa sambhavo’’ti. Ayaṃ nibbedho.

    ‘‘ലോകമിമം പസ്സ, പുഥൂ അവിജ്ജായ പരേതാ ഭൂതാ ഭൂതരതാ, ഭവാ അപരിമുത്താ, യേ ഹി കേചി ഭവാ സബ്ബധി സബ്ബത്ഥതായ, സബ്ബേ തേ ഭവാ അനിച്ചാ ദുക്ഖാ വിപരിണാമധമ്മാ’’തി. അയം സംകിലേസോ.

    ‘‘Lokamimaṃ passa, puthū avijjāya paretā bhūtā bhūtaratā, bhavā aparimuttā, ye hi keci bhavā sabbadhi sabbatthatāya, sabbe te bhavā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā’’ti. Ayaṃ saṃkileso.

    ‘‘ഏവമേതം യഥാഭൂതം, സമ്മപ്പഞ്ഞായ പസ്സതോ;

    ‘‘Evametaṃ yathābhūtaṃ, sammappaññāya passato;

    ഭവതണ്ഹാ പഹീയതി, വിഭവം നാഭിനന്ദതി;

    Bhavataṇhā pahīyati, vibhavaṃ nābhinandati;

    സബ്ബസോ തണ്ഹാനം ഖയാ, അസേസവിരാഗനിരോധോ നിബ്ബാന’’ന്തി;

    Sabbaso taṇhānaṃ khayā, asesavirāganirodho nibbāna’’nti;

    അയം നിബ്ബേധോ.

    Ayaṃ nibbedho.

    ‘‘തസ്സ നിബ്ബുതസ്സ ഭിക്ഖുനോ, അനുപാദാ പുനബ്ഭവോ ന ഹോതി;

    ‘‘Tassa nibbutassa bhikkhuno, anupādā punabbhavo na hoti;

    അഭിഭൂതോ മാരോ വിജിതസങ്ഗാമോ, ഉപച്ചഗാ സബ്ബഭവാനി താദീ’’തി.

    Abhibhūto māro vijitasaṅgāmo, upaccagā sabbabhavāni tādī’’ti.

    അയം അസേക്ഖോ. ഇദം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം.

    Ayaṃ asekkho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ചത്താരോമേ, ഭിക്ഖവേ 193, പുഗ്ഗലാ. കതമേ ചത്താരോ? അനുസോതഗാമീ പടിസോതഗാമീ ഠിതത്തോ തിണ്ണോ പാരങ്ഗതോ ഥലേ തിട്ഠതി ബ്രാഹ്മണോ’’തി. തത്ഥ യോയം പുഗ്ഗലോ അനുസോതഗാമീ, അയം പുഗ്ഗലോ സംകിലേസഭാഗിയോ. തത്ഥ യോയം പുഗ്ഗലോ പടിസോതഗാമീ യോ ച ഠിതത്തോ, ഇമേ ദ്വേ പുഗ്ഗലാ നിബ്ബേധഭാഗിയാ. തത്ഥ യോയം പുഗ്ഗലോ തിണ്ണോ പാരങ്ഗതോ ഥലേ തിട്ഠതി ബ്രാഹ്മണോ, അയം അസേക്ഖോ. ഇദം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച അസേക്ഖഭാഗിയഞ്ച സുത്തം.

    ‘‘Cattārome, bhikkhave 194, puggalā. Katame cattāro? Anusotagāmī paṭisotagāmī ṭhitatto tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti. Tattha yoyaṃ puggalo anusotagāmī, ayaṃ puggalo saṃkilesabhāgiyo. Tattha yoyaṃ puggalo paṭisotagāmī yo ca ṭhitatto, ime dve puggalā nibbedhabhāgiyā. Tattha yoyaṃ puggalo tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo, ayaṃ asekkho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ.

    ൧൧൦. തത്ഥ കതമം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം?

    110. Tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?

    ഛളാഭിജാതികോ അത്ഥി പുഗ്ഗലോ കണ്ഹോ കണ്ഹാഭിജാതികോ കണ്ഹം ധമ്മം അഭിജായതി, അത്ഥി പുഗ്ഗലോ കണ്ഹോ കണ്ഹാഭിജാതികോ സുക്കം ധമ്മം അഭിജായതി, അത്ഥി പുഗ്ഗലോ കണ്ഹോ കണ്ഹാഭിജാതികോ അകണ്ഹം അസുക്കം അകണ്ഹഅസുക്കവിപാകം അച്ചന്തദിട്ഠം 195 നിബ്ബാനം ആരാധേതി, അത്ഥി പുഗ്ഗലോ സുക്കോ സുക്കാഭിജാതികോ കണ്ഹം ധമ്മം അഭിജായതി, അത്ഥി പുഗ്ഗലോ സുക്കോ സുക്കാഭിജാതികോ സുക്കം ധമ്മം അഭിജായതി, അത്ഥി പുഗ്ഗലോ സുക്കോ സുക്കാഭിജാതികോ അകണ്ഹം അസുക്കം അകണ്ഹഅസുക്കവിപാകം അച്ചന്തദിട്ഠം നിബ്ബാനം ആരാധേതി.

    Chaḷābhijātiko atthi puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati, atthi puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati, atthi puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ 196 nibbānaṃ ārādheti, atthi puggalo sukko sukkābhijātiko kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati, atthi puggalo sukko sukkābhijātiko sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati, atthi puggalo sukko sukkābhijātiko akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti.

    തത്ഥ യോ ച പുഗ്ഗലോ കണ്ഹോ കണ്ഹാഭിജാതികോ കണ്ഹം ധമ്മം അഭിജായതി, യോ ച പുഗ്ഗലോ സുക്കോ സുക്കാഭിജാതികോ കണ്ഹം ധമ്മം അഭിജായതി, ഇമേ ദ്വേ പുഗ്ഗലാ സംകിലേസഭാഗിയാ.

    Tattha yo ca puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati, yo ca puggalo sukko sukkābhijātiko kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati, ime dve puggalā saṃkilesabhāgiyā.

    തത്ഥ യോ ച പുഗ്ഗലോ കണ്ഹോ കണ്ഹാഭിജാതികോ സുക്കം ധമ്മം അഭിജായതി, യോ ച പുഗ്ഗലോ സുക്കോ സുക്കാഭിജാതികോ സുക്കം ധമ്മം അഭിജായതി, ഇമേ ദ്വേ പുഗ്ഗലാ വാസനാഭാഗിയാ.

    Tattha yo ca puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati, yo ca puggalo sukko sukkābhijātiko sukkaṃ dhammaṃ abhijāyati, ime dve puggalā vāsanābhāgiyā.

    തത്ഥ യോ ച പുഗ്ഗലോ കണ്ഹോ കണ്ഹാഭിജാതികോ അകണ്ഹം അസുക്കം അകണ്ഹഅസുക്കവിപാകം അച്ചന്തദിട്ഠം നിബ്ബാനം ആരാധേതി, യോ ച പുഗ്ഗലോ സുക്കോ സുക്കാഭിജാതികോ അകണ്ഹം അസുക്കം അകണ്ഹഅസുക്കവിപാകം അച്ചന്തദിട്ഠം നിബ്ബാനം ആരാധേതി, ഇമേ ദ്വേ പുഗ്ഗലാ നിബ്ബേധഭാഗിയാ, ഇദം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം.

    Tattha yo ca puggalo kaṇho kaṇhābhijātiko akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti, yo ca puggalo sukko sukkābhijātiko akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti, ime dve puggalā nibbedhabhāgiyā, idaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ചത്താരിമാനി, ഭിക്ഖവേ 197, കമ്മാനി. കതമാനി ചത്താരി? അത്ഥി കമ്മം കണ്ഹം കണ്ഹവിപാകം, അത്ഥി കമ്മം സുക്കം സുക്കവിപാകം, അത്ഥി കമ്മം കണ്ഹസുക്കം കണ്ഹസുക്കവിപാകം, അത്ഥി കമ്മം അകണ്ഹം അസുക്കം അകണ്ഹഅസുക്കവിപാകം കമ്മുത്തമം കമ്മസേട്ഠം കമ്മക്ഖയായ സംവത്തതി’’.

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave 198, kammāni. Katamāni cattāri? Atthi kammaṃ kaṇhaṃ kaṇhavipākaṃ, atthi kammaṃ sukkaṃ sukkavipākaṃ, atthi kammaṃ kaṇhasukkaṃ kaṇhasukkavipākaṃ, atthi kammaṃ akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ kammuttamaṃ kammaseṭṭhaṃ kammakkhayāya saṃvattati’’.

    തത്ഥ യഞ്ച കമ്മം കണ്ഹം കണ്ഹവിപാകം, യഞ്ച കമ്മം കണ്ഹസുക്കം കണ്ഹസുക്കവിപാകം, അയം സംകിലേസോ. യഞ്ച കമ്മം സുക്കം സുക്കവിപാകം, അയം വാസനാ. യഞ്ച കമ്മം അകണ്ഹം അസുക്കം അകണ്ഹഅസുക്കവിപാകം കമ്മുത്തമം കമ്മസേട്ഠം കമ്മക്ഖയായ സംവത്തതി, അയം നിബ്ബേധോ. ഇദം സംകിലേസഭാഗിയഞ്ച വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം.

    Tattha yañca kammaṃ kaṇhaṃ kaṇhavipākaṃ, yañca kammaṃ kaṇhasukkaṃ kaṇhasukkavipākaṃ, ayaṃ saṃkileso. Yañca kammaṃ sukkaṃ sukkavipākaṃ, ayaṃ vāsanā. Yañca kammaṃ akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ kammuttamaṃ kammaseṭṭhaṃ kammakkhayāya saṃvattati, ayaṃ nibbedho. Idaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ൧൧൧. തത്ഥ കതമം വാസനാഭാഗിയഞ്ച, നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം?

    111. Tattha katamaṃ vāsanābhāgiyañca, nibbedhabhāgiyañca suttaṃ?

    ‘‘ലദ്ധാന മാനുസത്തം ദ്വേ, കിച്ചം അകിച്ചമേവ ച;

    ‘‘Laddhāna mānusattaṃ dve, kiccaṃ akiccameva ca;

    സുകിച്ചം ചേവ പുഞ്ഞാനി, സംയോജനവിപ്പഹാനം വാ’’തി.

    Sukiccaṃ ceva puññāni, saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti.

    ‘‘സുകിച്ചം ചേവ പുഞ്ഞാനീ’’തി വാസനാ. ‘‘സംയോജനവിപ്പഹാനം വാ’’തി നിബ്ബേധോ.

    ‘‘Sukiccaṃ ceva puññānī’’ti vāsanā. ‘‘Saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti nibbedho.

    ‘‘പുഞ്ഞാനി കരിത്വാന, സഗ്ഗാ സഗ്ഗം വജന്തി കതപുഞ്ഞാ;

    ‘‘Puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā;

    സംയോജനപ്പഹാനാ, ജരാമരണാ വിപ്പമുച്ചന്തീ’’തി.

    Saṃyojanappahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti.

    ‘‘പുഞ്ഞാനി കരിത്വാന, സഗ്ഗാ സഗ്ഗം വജന്തി കതപുഞ്ഞാ’’തി വാസനാ. ‘‘സംയോജനപ്പഹാനാ ജരാമരണാ വിപ്പമുച്ചന്തീ’’തി നിബ്ബേധോ. ഇദം വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം.

    ‘‘Puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’’ti vāsanā. ‘‘Saṃyojanappahānā jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti nibbedho. Idaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    ‘‘ദ്വേമാനി, ഭിക്ഖവേ, പധാനാനി 199. കതമാനി ദ്വേ? യോ ച അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതേസു ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരം പരിച്ചജതി, യോ ച അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതേസു സബ്ബൂപധിപടിനിസ്സഗ്ഗോ തണ്ഹക്ഖയോ വിരാഗോ നിരോധോ നിബ്ബാന’’ന്തി. തത്ഥ യോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതേസു ചീവരപിണ്ഡപാതസേനാസനഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരം പരിച്ചജതി, അയം വാസനാ.

    ‘‘Dvemāni, bhikkhave, padhānāni 200. Katamāni dve? Yo ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajitesu cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ pariccajati, yo ca agārasmā anagāriyaṃ pabbajitesu sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbāna’’nti. Tattha yo agārasmā anagāriyaṃ pabbajitesu cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ pariccajati, ayaṃ vāsanā.

    യോ അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജിതേസു സബ്ബൂപധിപടിനിസ്സഗ്ഗോ തണ്ഹക്ഖയോ വിരാഗോ നിരോധോ നിബ്ബാനം, അയം നിബ്ബേധോ. ഇദം വാസനാഭാഗിയഞ്ച നിബ്ബേധഭാഗിയഞ്ച സുത്തം.

    Yo agārasmā anagāriyaṃ pabbajitesu sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ, ayaṃ nibbedho. Idaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ.

    തത്ഥ തണ്ഹാസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം തണ്ഹാപക്ഖേനേവ നിദ്ദിസിതബ്ബം തീഹി തണ്ഹാഹി – കാമതണ്ഹായ ഭവതണ്ഹായ വിഭവതണ്ഹായ. യേന യേന വാ പന വത്ഥുനാ അജ്ഝോസിതാ, തേന തേനേവ നിദ്ദിസിതബ്ബം, തസ്സാ വിത്ഥാരോ ഛത്തിംസതണ്ഹാജാലിനിയാവിചരിതാനി.

    Tattha taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ taṇhāpakkheneva niddisitabbaṃ tīhi taṇhāhi – kāmataṇhāya bhavataṇhāya vibhavataṇhāya. Yena yena vā pana vatthunā ajjhositā, tena teneva niddisitabbaṃ, tassā vitthāro chattiṃsataṇhājāliniyāvicaritāni.

    തത്ഥ ദിട്ഠിസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം ദിട്ഠിപക്ഖേനേവ നിദ്ദിസിതബ്ബം ഉച്ഛേദസസ്സതേന, യേന യേന വാ പന വത്ഥുനാ ദിട്ഠിവസേന അഭിനിവിസതി ‘‘ഇദമേവ സച്ചം മോഘമഞ്ഞ’’ന്തി, തേന തേനേവ നിദ്ദിസിതബ്ബം, തസ്സാ വിത്ഥാരോ ദ്വാസട്ഠിദിട്ഠിഗതാനി.

    Tattha diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ diṭṭhipakkheneva niddisitabbaṃ ucchedasassatena, yena yena vā pana vatthunā diṭṭhivasena abhinivisati ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti, tena teneva niddisitabbaṃ, tassā vitthāro dvāsaṭṭhidiṭṭhigatāni.

    തത്ഥ ദുച്ചരിതസംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം ചേതനായ ചേതസികകമ്മേന നിദ്ദിസിതബ്ബം തീഹി ദുച്ചരിതേഹി – കായദുച്ചരിതേന വചീദുച്ചരിതേന മനോദുച്ചരിതേന, തസ്സ വിത്ഥാരോ ദസഅകുസലകമ്മപഥാ.

    Tattha duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ cetanāya cetasikakammena niddisitabbaṃ tīhi duccaritehi – kāyaduccaritena vacīduccaritena manoduccaritena, tassa vitthāro dasaakusalakammapathā.

    തത്ഥ തണ്ഹാവോദാനഭാഗിയം സുത്തം സമഥേന നിദ്ദിസിതബ്ബം, ദിട്ഠിവോദാനഭാഗിയം സുത്തം വിപസ്സനാ നിദ്ദിസിതബ്ബം, ദുച്ചരിതവോദാനഭാഗിയം സുത്തം സുചരിതേന നിദ്ദിസിതബ്ബം. തീണി അകുസലമൂലാനി. തം കിസ്സ ഹേതു? സംസാരസ്സ നിബ്ബത്തിയാ. തഥാ നിബ്ബത്തേ സംസാരേ കായദുച്ചരിതം കായസുചരിതം വചീദുച്ചരിതം വചീസുചരിതം മനോദുച്ചരിതം മനോസുചരിതം ഇമിനാ അസുഭേന കമ്മവിപാകേന ഇദം ബാലലക്ഖണം നിബ്ബത്തതീതി. ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Tattha taṇhāvodānabhāgiyaṃ suttaṃ samathena niddisitabbaṃ, diṭṭhivodānabhāgiyaṃ suttaṃ vipassanā niddisitabbaṃ, duccaritavodānabhāgiyaṃ suttaṃ sucaritena niddisitabbaṃ. Tīṇi akusalamūlāni. Taṃ kissa hetu? Saṃsārassa nibbattiyā. Tathā nibbatte saṃsāre kāyaduccaritaṃ kāyasucaritaṃ vacīduccaritaṃ vacīsucaritaṃ manoduccaritaṃ manosucaritaṃ iminā asubhena kammavipākena idaṃ bālalakkhaṇaṃ nibbattatīti. Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ഇമിനാ സുഭേന കമ്മവിപാകേന ഇദം മഹാപുരിസലക്ഖണം നിബ്ബത്തതീതി. ഇദം വാസനാഭാഗിയം സുത്തം.

    Iminā subhena kammavipākena idaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ nibbattatīti. Idaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ.

    തത്ഥ സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം ചതൂഹി കിലേസഭൂമീഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം – അനുസയഭൂമിയാ പരിയുട്ഠാനഭൂമിയാ സംയോജനഭൂമിയാ ഉപാദാനഭൂമിയാ. സാനുസയസ്സ പരിയുട്ഠാനം ജായതി, പരിയുട്ഠിതോ സംയുജ്ജതി, സംയുജ്ജന്തോ ഉപാദിയതി, ഉപാദാനപച്ചയാ ഭവോ, ഭവപച്ചയാ ജാതി, ജാതിപച്ചയാ ജരാമരണം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസാ സമ്ഭവന്തി, ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ സമുദയോ ഹോതി. ഇമാഹി ചതൂഹി കിലേസഭൂമീഹി സബ്ബേ കിലേസാ സങ്ഗഹം സമോസരണം ഗച്ഛന്തി, ഇദം സംകിലേസഭാഗിയം സുത്തം.

    Tattha saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ catūhi kilesabhūmīhi niddisitabbaṃ – anusayabhūmiyā pariyuṭṭhānabhūmiyā saṃyojanabhūmiyā upādānabhūmiyā. Sānusayassa pariyuṭṭhānaṃ jāyati, pariyuṭṭhito saṃyujjati, saṃyujjanto upādiyati, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti, evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Imāhi catūhi kilesabhūmīhi sabbe kilesā saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchanti, idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ.

    വാസനാഭാഗിയം സുത്തം തീഹി സുചരിതേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം, നിബ്ബേധഭാഗിയം സുത്തം ചതൂഹി സച്ചേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം, അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം തീഹി ധമ്മേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം – ബുദ്ധധമ്മേഹി പച്ചേകബുദ്ധധമ്മേഹി സാവകഭൂമിയാ. ഝായിവിസയേ നിദ്ദിസിതബ്ബന്തി.

    Vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ tīhi sucaritehi niddisitabbaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ catūhi saccehi niddisitabbaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ tīhi dhammehi niddisitabbaṃ – buddhadhammehi paccekabuddhadhammehi sāvakabhūmiyā. Jhāyivisaye niddisitabbanti.

    ൧൧൨. തത്ഥ കതമേ അട്ഠാരസ മൂലപദാ? ലോകിയം ലോകുത്തരം ലോകിയഞ്ച ലോകുത്തരഞ്ച, സത്താധിട്ഠാനം ധമ്മാധിട്ഠാനം സത്താധിട്ഠാനഞ്ച ധമ്മാധിട്ഠാനഞ്ച, ഞാണം ഞേയ്യം ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച, ദസ്സനം ഭാവനാ ദസ്സനഞ്ച ഭാവനാ ച, സകവചനം പരവചനം സകവചനഞ്ച പരവചനഞ്ച, വിസജ്ജനീയം അവിസജ്ജനീയം വിസജ്ജനീയഞ്ച അവിസജ്ജനീയഞ്ച, കമ്മം വിപാകോ കമ്മഞ്ച വിപാകോ ച, കുസലം അകുസലം കുസലഞ്ച അകുസലഞ്ച, അനുഞ്ഞാതം പടിക്ഖിത്തം അനുഞ്ഞാതഞ്ച പടിക്ഖിത്തഞ്ച, ഥവോ ചാതി.

    112. Tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā? Lokiyaṃ lokuttaraṃ lokiyañca lokuttarañca, sattādhiṭṭhānaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca, ñāṇaṃ ñeyyaṃ ñāṇañca ñeyyañca, dassanaṃ bhāvanā dassanañca bhāvanā ca, sakavacanaṃ paravacanaṃ sakavacanañca paravacanañca, visajjanīyaṃ avisajjanīyaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca, kammaṃ vipāko kammañca vipāko ca, kusalaṃ akusalaṃ kusalañca akusalañca, anuññātaṃ paṭikkhittaṃ anuññātañca paṭikkhittañca, thavo cāti.

    തത്ഥ കതമം ലോകിയം?

    Tattha katamaṃ lokiyaṃ?

    ‘‘ന ഹി പാപം കതം കമ്മം, സജ്ജുഖീരംവ മുച്ചതി;

    ‘‘Na hi pāpaṃ kataṃ kammaṃ, sajjukhīraṃva muccati;

    ഡഹന്തം 201 ബാലമന്വേതി, ഭസ്മച്ഛന്നോവ 202 പാവകോതി.

    Ḍahantaṃ 203 bālamanveti, bhasmacchannova 204 pāvakoti.

    ഇദം ലോകിയം.

    Idaṃ lokiyaṃ.

    ‘‘ചത്താരിമാനി, ഭിക്ഖവേ, അഗതിഗമനാനി സബ്ബം…പേ॰… നിഹീയതേ തസ്സ യസോ കാളപക്ഖേവ ചന്ദിമാ’’തി. ഇദം ലോകിയം.

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni sabbaṃ…pe… nihīyate tassa yaso kāḷapakkheva candimā’’ti. Idaṃ lokiyaṃ.

    ‘‘അട്ഠിമേ, ഭിക്ഖവേ, ലോകധമ്മാ 205. കതമേ അട്ഠ? ലാഭോ അലാഭോ, യസോ അയസോ, നിന്ദാ പസംസാ, സുഖം ദുക്ഖം. ഇമേ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, അട്ഠ ലോകധമ്മാ’’തി. ഇദം ലോകിയം.

    ‘‘Aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā 206. Katame aṭṭha? Lābho alābho, yaso ayaso, nindā pasaṃsā, sukhaṃ dukkhaṃ. Ime kho, bhikkhave, aṭṭha lokadhammā’’ti. Idaṃ lokiyaṃ.

    തത്ഥ കതമം ലോകുത്തരം?

    Tattha katamaṃ lokuttaraṃ?

    ‘‘യസ്സിന്ദ്രിയാനി സമഥങ്ഗതാനി 207; അസ്സാ യഥാ സാരഥിനാ സുദന്താ;

    ‘‘Yassindriyāni samathaṅgatāni 208; Assā yathā sārathinā sudantā;

    പഹീനമാനസ്സ അനാസവസ്സ, ദേവാപി തസ്സ പിഹയന്തി താദിനോ’’തി.

    Pahīnamānassa anāsavassa, devāpi tassa pihayanti tādino’’ti.

    ഇദം ലോകുത്തരം.

    Idaṃ lokuttaraṃ.

    ‘‘പഞ്ചിമാനി, ഭിക്ഖവേ, ഇന്ദ്രിയാനി ലോകുത്തരാനി. കതമാനി പഞ്ച? സദ്ധിന്ദ്രിയം വീരിയിന്ദ്രിയം സതിന്ദ്രിയം സമാധിന്ദ്രിയം പഞ്ഞിന്ദ്രിയം. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ലോകുത്തരാനീ’’തി. ഇദം ലോകുത്തരം.

    ‘‘Pañcimāni, bhikkhave, indriyāni lokuttarāni. Katamāni pañca? Saddhindriyaṃ vīriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ. Imāni kho, bhikkhave, pañcindriyāni lokuttarānī’’ti. Idaṃ lokuttaraṃ.

    തത്ഥ കതമം ലോകിയഞ്ച ലോകുത്തരഞ്ച?

    Tattha katamaṃ lokiyañca lokuttarañca?

    ‘‘ലദ്ധാന മാനുസത്തം ദ്വേ, കിച്ചം അകിച്ചമേവ ചാ’’തി ദ്വേ ഗാഥാ. യം ഇഹ ‘‘സുകിച്ചം ചേവ പുഞ്ഞാനീ’’തി ച ‘‘പുഞ്ഞാനി കരിത്വാന, സഗ്ഗാ സഗ്ഗം വജന്തി കതപുഞ്ഞാ’’തി ച. ഇദം ലോകിയം.

    ‘‘Laddhāna mānusattaṃ dve, kiccaṃ akiccameva cā’’ti dve gāthā. Yaṃ iha ‘‘sukiccaṃ ceva puññānī’’ti ca ‘‘puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’’ti ca. Idaṃ lokiyaṃ.

    യം ഇഹ ‘‘സംയോജനവിപ്പഹാനം വാ’’തി ച ‘‘സംയോജനപ്പഹാനാ, ജരാമരണാ വിപ്പമുച്ചന്തീ’’തി ച, ഇദം ലോകുത്തരം. ഇദം ലോകിയഞ്ച ലോകുത്തരഞ്ച.

    Yaṃ iha ‘‘saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti ca ‘‘saṃyojanappahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti ca, idaṃ lokuttaraṃ. Idaṃ lokiyañca lokuttarañca.

    ‘‘വിഞ്ഞാണേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ആഹാരേ സതി നാമരൂപസ്സ അവക്കന്തി ഹോതി, നാമരൂപസ്സ അവക്കന്തിയാ സതി പുനബ്ഭവോ ഹോതി, പുനബ്ഭവേ സതി ജാതി ഹോതി, ജാതിയാ സതി ജരാമരണം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസാ സമ്ഭവന്തി. ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ സമുദയോ ഹോതി. സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ 209, മഹാരുക്ഖോ, തസ്സ യാനി ചേവ മൂലാനി അധോഗമാനി യാനി ച തിരിയം ഗമാനി, സബ്ബാനി താനി ഉദ്ധം ഓജം അഭിഹരന്തി. ഏവം ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, മഹാരുക്ഖോ തദാഹാരോ തദുപാദാനോ ചിരം ദീഘമദ്ധാനം തിട്ഠേയ്യ. ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, വിഞ്ഞാണേ ആഹാരേ സതി നാമരൂപസ്സ അവക്കന്തി ഹോതി സബ്ബം…പേ॰… ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ സമുദയോ ഹോതീ’’തി. ഇദം ലോകിയം.

    ‘‘Viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre sati nāmarūpassa avakkanti hoti, nāmarūpassa avakkantiyā sati punabbhavo hoti, punabbhave sati jāti hoti, jātiyā sati jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Seyyathāpi, bhikkhave 210, mahārukkho, tassa yāni ceva mūlāni adhogamāni yāni ca tiriyaṃ gamāni, sabbāni tāni uddhaṃ ojaṃ abhiharanti. Evaṃ hi so, bhikkhave, mahārukkho tadāhāro tadupādāno ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭheyya. Evameva kho, bhikkhave, viññāṇe āhāre sati nāmarūpassa avakkanti hoti sabbaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti. Idaṃ lokiyaṃ.

    ‘‘വിഞ്ഞാണേ ചേ, ഭിക്ഖവേ, ആഹാരേ അസതി നാമരൂപസ്സ അവക്കന്തി ന ഹോതി, നാമരൂപസ്സ അവക്കന്തിയാ അസതി പുനബ്ഭവോ ന ഹോതി, പുനബ്ഭവേ അസതി ജാതി ന ഹോതി, ജാതിയാ അസതി ജരാമരണം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസാ നിരുജ്ഝന്തി. ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ നിരോധോ ഹോതി. സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, മഹാരുക്ഖോ അഥ പുരിസോ ആഗച്ഛേയ്യ കുദ്ദാലപിടകം 211 ആദായ, സോ തം രുക്ഖം മൂലേ ഛിന്ദേയ്യ, മൂലേ 212 ഛേത്വാ പലിഖണേയ്യ, പലിഖണിത്വാ മൂലാനി ഉദ്ധരേയ്യ അന്തമസോ ഉസീരനാളിമത്താനിപി. സോ തം രുക്ഖം ഖണ്ഡാഖണ്ഡികം ഛിന്ദേയ്യ, ഖണ്ഡാഖണ്ഡികം ഛിന്ദിത്വാ 213 ഫാലേയ്യ, ഫാലേത്വാ സകലികം സകലികം കരേയ്യ, സകലികം സകലികം കരിത്വാ വാതാതപേ വിസോസേയ്യ, വാതാതപേ വിസോസേത്വാ അഗ്ഗിനാ ഡഹേയ്യ, അഗ്ഗിനാ ഡഹേത്വാ മസിം കരേയ്യ, മസിം കരിത്വാ മഹാവാതേ വാ ഓഫുനേയ്യ, നദിയാ വാ സീഘസോതായ പവാഹേയ്യ, ഏവം ഹി സോ, ഭിക്ഖവേ, മഹാരുക്ഖോ ഉച്ഛിന്നമൂലോ അസ്സ താലാവത്ഥുകതോ അനഭാവംകതോ 214 ആയതിം അനുപ്പാദധമ്മോ. ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, വിഞ്ഞാണേ ആഹാരേ അസതി നാമരൂപസ്സ അവക്കന്തി ന ഹോതി, നാമരൂപസ്സ അവക്കന്തിയാ അസതി സബ്ബം…പേ॰… ഏവമേതസ്സ കേവലസ്സ ദുക്ഖക്ഖന്ധസ്സ നിരോധോ ഹോതീ’’തി. ഇദം ലോകുത്തരം. ഇദം ലോകിയഞ്ച ലോകുത്തരഞ്ച.

    ‘‘Viññāṇe ce, bhikkhave, āhāre asati nāmarūpassa avakkanti na hoti, nāmarūpassa avakkantiyā asati punabbhavo na hoti, punabbhave asati jāti na hoti, jātiyā asati jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, mahārukkho atha puriso āgaccheyya kuddālapiṭakaṃ 215 ādāya, so taṃ rukkhaṃ mūle chindeyya, mūle 216 chetvā palikhaṇeyya, palikhaṇitvā mūlāni uddhareyya antamaso usīranāḷimattānipi. So taṃ rukkhaṃ khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindeyya, khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinditvā 217 phāleyya, phāletvā sakalikaṃ sakalikaṃ kareyya, sakalikaṃ sakalikaṃ karitvā vātātape visoseyya, vātātape visosetvā agginā ḍaheyya, agginā ḍahetvā masiṃ kareyya, masiṃ karitvā mahāvāte vā ophuneyya, nadiyā vā sīghasotāya pavāheyya, evaṃ hi so, bhikkhave, mahārukkho ucchinnamūlo assa tālāvatthukato anabhāvaṃkato 218 āyatiṃ anuppādadhammo. Evameva kho, bhikkhave, viññāṇe āhāre asati nāmarūpassa avakkanti na hoti, nāmarūpassa avakkantiyā asati sabbaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti. Idaṃ lokuttaraṃ. Idaṃ lokiyañca lokuttarañca.

    ൧൧൩. തത്ഥ കതമം സത്താധിട്ഠാനം?

    113. Tattha katamaṃ sattādhiṭṭhānaṃ?

    ‘‘സബ്ബാ ദിസാ അനുപരിഗമ്മ ചേതസാ, നേവജ്ഝഗാ പിയതരമത്തനാ ക്വചി;

    ‘‘Sabbā disā anuparigamma cetasā, nevajjhagā piyataramattanā kvaci;

    ഏവം പിയോ പുഥു അത്താ പരേസം, തസ്മാ ന ഹിംസേ പരമത്തകാമോ’’തി 219.

    Evaṃ piyo puthu attā paresaṃ, tasmā na hiṃse paramattakāmo’’ti 220.

    ഇദം സത്താധിട്ഠാനം.

    Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.

    ‘‘യേ കേചി ഭൂതാ ഭവിസ്സന്തി യേ വാപി 221, സബ്ബേ ഗമിസ്സന്തി പഹായ ദേഹം;

    ‘‘Ye keci bhūtā bhavissanti ye vāpi 222, sabbe gamissanti pahāya dehaṃ;

    തം സബ്ബജാനിം കുസലോ വിദിത്വാ, ആതാപിയോ 223 ബ്രഹ്മചരിയം ചരേയ്യാ’’തി.

    Taṃ sabbajāniṃ kusalo viditvā, ātāpiyo 224 brahmacariyaṃ careyyā’’ti.

    ഇദം സത്താധിട്ഠാനം.

    Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.

    ‘‘സത്തഹി, ഭിക്ഖവേ, അങ്ഗേഹി സമന്നാഗതം കല്യാണമിത്തം അപി വിവേചിയമാനേന പണാമിയമാനേന ഗലേ പിസനമജ്ജമാനേന 225 യാവജീവം ന വിജഹിതബ്ബം. കതമേഹി സത്തഹി? പിയോ ച ഹോതി മനാപോ ച ഗരു ച ഭാവനീയോ ച വത്താ ച വചനക്ഖമോ ച ഗമ്ഭീരഞ്ച കഥം കത്താ ഹോതി, നോ ച അട്ഠാനേ 226 നിയോജേതി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സത്തഹി…പേ॰… ന വിജഹിതബ്ബം. ഇദമവോച ഭഗവാ, ഇദം വത്വാന സുഗതോ. അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –

    ‘‘Sattahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgataṃ kalyāṇamittaṃ api viveciyamānena paṇāmiyamānena gale pisanamajjamānena 227 yāvajīvaṃ na vijahitabbaṃ. Katamehi sattahi? Piyo ca hoti manāpo ca garu ca bhāvanīyo ca vattā ca vacanakkhamo ca gambhīrañca kathaṃ kattā hoti, no ca aṭṭhāne 228 niyojeti. Imehi kho, bhikkhave, sattahi…pe… na vijahitabbaṃ. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato. Athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘പിയോ ഗരു ഭാവനീയോ, വത്താ ച വചനക്ഖമോ;

    ‘‘Piyo garu bhāvanīyo, vattā ca vacanakkhamo;

    ഗമ്ഭീരഞ്ച കഥം കത്താ, ന ചട്ഠാനേ നിയോജകോ;

    Gambhīrañca kathaṃ kattā, na caṭṭhāne niyojako;

    തം മിത്തം മിത്തകാമേന, യാവജീവമ്പി സേവിയ’’ന്തി.

    Taṃ mittaṃ mittakāmena, yāvajīvampi seviya’’nti.

    ഇദം സത്താധിട്ഠാനം.

    Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.

    തത്ഥ കതമം ധമ്മാധിട്ഠാനം?

    Tattha katamaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ?

    ‘‘യഞ്ച കാമസുഖം ലോകേ, യഞ്ചിദം ദിവിയം സുഖം;

    ‘‘Yañca kāmasukhaṃ loke, yañcidaṃ diviyaṃ sukhaṃ;

    തണ്ഹക്ഖയസുഖസ്സേതേ 229, കലം നാഗ്ഘന്തി സോളസി’’ന്തി.

    Taṇhakkhayasukhassete 230, kalaṃ nāgghanti soḷasi’’nti.

    ഇദം ധമ്മാധിട്ഠാനം.

    Idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    ‘‘സുസുഖം 231 വത നിബ്ബാനം, സമ്മാസമ്ബുദ്ധദേസിതം;

    ‘‘Susukhaṃ 232 vata nibbānaṃ, sammāsambuddhadesitaṃ;

    അസോകം വിരജം ഖേമം, യത്ഥ ദുക്ഖം നിരുജ്ഝതീ’’തി.

    Asokaṃ virajaṃ khemaṃ, yattha dukkhaṃ nirujjhatī’’ti.

    ഇദം ധമ്മാധിട്ഠാനം.

    Idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    തത്ഥ കതമം സത്താധിട്ഠാനഞ്ച ധമ്മാധിട്ഠാനഞ്ച

    Tattha katamaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca

    ‘‘മാതരം പിതരം ഹന്ത്വാ, രാജാനോ ദ്വേ ച ഖത്തിയേ;

    ‘‘Mātaraṃ pitaraṃ hantvā, rājāno dve ca khattiye;

    രട്ഠം സാനുചരം ഹന്ത്വാ’’തി ഇദം ധമ്മാധിട്ഠാനം.

    Raṭṭhaṃ sānucaraṃ hantvā’’ti idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    ‘‘അനീഘോ യാതി ബ്രാഹ്മണോ’’തി; ഇദം സത്താധിട്ഠാനം;

    ‘‘Anīgho yāti brāhmaṇo’’ti; Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ;

    ഇദം സത്താധിട്ഠാനഞ്ച ധമ്മാധിട്ഠാനഞ്ച.

    Idaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca.

    ‘‘ചത്താരോമേ, ഭിക്ഖവേ, ഇദ്ധിപാദാ 233. കതമേ ചത്താരോ? ഛന്ദസമാധിപധാനസങ്ഖാരസമന്നാഗതോ ഇദ്ധിപാദോ, വീരിയ…പേ॰… ചിത്ത. വീമംസാസമാധിപധാനസങ്ഖാരസമന്നാഗതോ ഇദ്ധിപാദോ’’തി. ഇദം ധമ്മാധിട്ഠാനം.

    ‘‘Cattārome, bhikkhave, iddhipādā 234. Katame cattāro? Chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo, vīriya…pe… citta. Vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo’’ti. Idaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    സോ കായേപി ചിത്തം സമോദഹതി, ചിത്തേപി കായം സമോദഹതി, കായേ സുഖസഞ്ഞഞ്ച ലഹുസഞ്ഞഞ്ച ഓക്കമിത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി. ഇദം സത്താധിട്ഠാനം, ഇദം സത്താധിട്ഠാനഞ്ച ധമ്മാധിട്ഠാനഞ്ച.

    So kāyepi cittaṃ samodahati, cittepi kāyaṃ samodahati, kāye sukhasaññañca lahusaññañca okkamitvā upasampajja viharati. Idaṃ sattādhiṭṭhānaṃ, idaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca.

    ൧൧൪. തത്ഥ കതമം ഞാണം?

    114. Tattha katamaṃ ñāṇaṃ?

    ‘‘യം തം ലോകുത്തരം ഞാണം, സബ്ബഞ്ഞൂ യേന വുച്ചതി;

    ‘‘Yaṃ taṃ lokuttaraṃ ñāṇaṃ, sabbaññū yena vuccati;

    ന തസ്സ പരിഹാനത്ഥി, സബ്ബകാലേ പവത്തതീ’’തി.

    Na tassa parihānatthi, sabbakāle pavattatī’’ti.

    ഇദം ഞാണം.

    Idaṃ ñāṇaṃ.

    ‘‘പഞ്ഞാ ഹി സേട്ഠാ ലോകസ്മിം, യായം നിബ്ബാനഗാമിനീ 235;

    ‘‘Paññā hi seṭṭhā lokasmiṃ, yāyaṃ nibbānagāminī 236;

    യായ സമ്മാ പജാനാതി, ജാതിമരണസങ്ഖയ’’ന്തി.

    Yāya sammā pajānāti, jātimaraṇasaṅkhaya’’nti.

    ഇദം ഞാണം.

    Idaṃ ñāṇaṃ.

    തത്ഥ കതമം ഞേയ്യം?

    Tattha katamaṃ ñeyyaṃ?

    ‘‘കിത്തയിസ്സാമി തേ 237 സന്തിം, [ധോതകാതി ഭഗവാ,]

    ‘‘Kittayissāmi te 238 santiṃ, [dhotakāti bhagavā,]

    ദിട്ഠേ ധമ്മേ അനീതിഹം;

    Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;

    യം വിദിത്വാ സതോ ചരം, തരേ ലോകേ വിസത്തികം.

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

    ‘‘തഞ്ചാഹം അഭിനന്ദാമി, മഹേസി സന്തിമുത്തമം;

    ‘‘Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi santimuttamaṃ;

    യം വിദിത്വാ സതോ ചരം, തരേ ലോകേ വിസത്തികം.

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

    ‘‘യം കിഞ്ചി സമ്പജാനാസി, [ധോതകാതി ഭഗവാ]

    ‘‘Yaṃ kiñci sampajānāsi, [dhotakāti bhagavā]

    ഉദ്ധം അധോ തിരിയഞ്ചാപി മജ്ഝേ;

    Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

    ഏതം വിദിത്വാ സങ്ഗോതി ലോകേ,

    Etaṃ viditvā saṅgoti loke,

    ഭവാഭവായ മാകാസി തണ്ഹ’’ന്തി.

    Bhavābhavāya mākāsi taṇha’’nti.

    ഇദം ഞേയ്യം.

    Idaṃ ñeyyaṃ.

    ‘‘ചതുന്നം, ഭിക്ഖവേ, അരിയസച്ചാനം അനനുബോധാ അപ്പടിവേധാ ഏവമിദം ദീഘമദ്ധാനം സന്ധാവിതം സംസരിതം മമഞ്ചേവ തുമ്ഹാകഞ്ച…പേ॰… തയിദം, ഭിക്ഖവേ, ദുക്ഖം അരിയസച്ചം അനുബുദ്ധം പടിവിദ്ധം, ദുക്ഖസമുദയം 239 അരിയസച്ചം അനുബുദ്ധം പടിവിദ്ധം, ദുക്ഖനിരോധം 240 അരിയസച്ചം അനുബുദ്ധം പടിവിദ്ധം, ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ അരിയസച്ചം അനുബുദ്ധം പടിവിദ്ധം. ഉച്ഛിന്നാ ഭവതണ്ഹാ, ഖീണാ ഭവനേത്തി, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോ’’തി. ഇദമവോച ഭഗവാ, ഇദം വത്വാന സുഗതോ, അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –

    ‘‘Catunnaṃ, bhikkhave, ariyasaccānaṃ ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañca…pe… tayidaṃ, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhasamudayaṃ 241 ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhanirodhaṃ 242 ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ anubuddhaṃ paṭividdhaṃ. Ucchinnā bhavataṇhā, khīṇā bhavanetti, natthi dāni punabbhavo’’ti. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘ചതുന്നം അരിയസച്ചാനം, യഥാഭൂതം അദസ്സനാ;

    ‘‘Catunnaṃ ariyasaccānaṃ, yathābhūtaṃ adassanā;

    സംസിതം 243 ദീഘമദ്ധാനം, താസു താസ്വേവ ജാതിസു.

    Saṃsitaṃ 244 dīghamaddhānaṃ, tāsu tāsveva jātisu.

    ‘‘താനി ഏതാനി ദിട്ഠാനി, ഭവനേത്തി സമൂഹതാ;

    ‘‘Tāni etāni diṭṭhāni, bhavanetti samūhatā;

    ഉച്ഛിന്നം മൂലം ദുക്ഖസ്സ, നത്ഥി ദാനി പുനബ്ഭവോ’’തി.

    Ucchinnaṃ mūlaṃ dukkhassa, natthi dāni punabbhavo’’ti.

    ഇദം ഞേയ്യം.

    Idaṃ ñeyyaṃ.

    തത്ഥ കതമം ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച? രൂപം അനിച്ചം, വേദനാ അനിച്ചാ, സഞ്ഞാ അനിച്ചാ, സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ, വിഞ്ഞാണം അനിച്ചന്തി. ഇദം ഞേയ്യം.

    Tattha katamaṃ ñāṇañca ñeyyañca? Rūpaṃ aniccaṃ, vedanā aniccā, saññā aniccā, saṅkhārā aniccā, viññāṇaṃ aniccanti. Idaṃ ñeyyaṃ.

    ഏവം ജാനം ഏവം പസ്സം അരിയസാവകോ ‘‘രൂപം അനിച്ച’’ന്തി പസ്സതി, ‘‘വേദനാ അനിച്ചാ’’തി പസ്സതി, ‘‘സഞ്ഞം…പേ॰… സങ്ഖാരേ…പേ॰… വിഞ്ഞാണം അനിച്ച’’ന്തി പസ്സതീതി. ഇദം ഞാണം.

    Evaṃ jānaṃ evaṃ passaṃ ariyasāvako ‘‘rūpaṃ anicca’’nti passati, ‘‘vedanā aniccā’’ti passati, ‘‘saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ anicca’’nti passatīti. Idaṃ ñāṇaṃ.

    സോ പരിമുച്ചതി രൂപേന, പരിമുച്ചതി വേദനായ, പരിമുച്ചതി സഞ്ഞായ, പരിമുച്ചതി സങ്ഖാരേഹി, പരിമുച്ചതി വിഞ്ഞാണമ്ഹാ, പരിമുച്ചതി ദുക്ഖസ്മാതി വദാമീതി. ഇദം ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച.

    So parimuccati rūpena, parimuccati vedanāya, parimuccati saññāya, parimuccati saṅkhārehi, parimuccati viññāṇamhā, parimuccati dukkhasmāti vadāmīti. Idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി ഇദം ഞേയ്യം. ‘‘യദാ പഞ്ഞായ പസ്സതീ’’തി ഇദം ഞാണം. ‘‘അഥ നിബ്ബിന്ദതി ദുക്ഖേ ഏസ മഗ്ഗോ വിസുദ്ധിയാ’’തി ഇദം ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച.

    ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti idaṃ ñeyyaṃ. ‘‘Yadā paññāya passatī’’ti idaṃ ñāṇaṃ. ‘‘Atha nibbindati dukkhe esa maggo visuddhiyā’’ti idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി ഇദം ഞേയ്യം. ‘‘യദാ പഞ്ഞായ പസ്സതീ’’തി ഇദം ഞാണം. ‘‘അഥ നിബ്ബിന്ദതി ദുക്ഖേ ഏസ മഗ്ഗോ വിസുദ്ധിയാ’’തി ഇദം ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച.

    ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti idaṃ ñeyyaṃ. ‘‘Yadā paññāya passatī’’ti idaṃ ñāṇaṃ. ‘‘Atha nibbindati dukkhe esa maggo visuddhiyā’’ti idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി ഇദം ഞേയ്യം. ‘‘യദാ പഞ്ഞായ പസ്സതീ’’തി ഇദം ഞാണം. ‘‘അഥ നിബ്ബിന്ദതി ദുക്ഖേ ഏസ മഗ്ഗോ വിസുദ്ധിയാ’’തി ഇദം ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച.

    ‘‘Sabbe dhammā anattā’’ti idaṃ ñeyyaṃ. ‘‘Yadā paññāya passatī’’ti idaṃ ñāṇaṃ. ‘‘Atha nibbindati dukkhe esa maggo visuddhiyā’’ti idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    ‘‘യേ ഹി കേചി, സോണ 245, സമണാ വാ ബ്രാഹ്മണാ വാ അനിച്ചേന രൂപേന ദുക്ഖേന വിപരിണാമധമ്മേന ‘സേയ്യോഹമസ്മീ’തി വാ സമനുപസ്സന്തി, ‘സദിസോഹമസ്മീ’തി വാ സമനുപസ്സന്തി, ‘ഹീനോഹമസ്മീ’തി വാ സമനുപസ്സന്തി. കിമഞ്ഞത്ര യഥാഭൂതസ്സ അദസ്സനാ. അനിച്ചായ വേദനായ…പേ॰… അനിച്ചായ സഞ്ഞായ…പേ॰… അനിച്ചേഹി സങ്ഖാരേഹി…പേ॰… അനിച്ചേന വിഞ്ഞാണേന ദുക്ഖേന വിപരിണാമധമ്മേന ‘സേയ്യോഹമസ്മീ’തി വാ സമനുപസ്സന്തി, ‘സദിസോഹമസ്മീ’തി വാ സമനുപസ്സന്തി, ‘ഹീനോഹമസ്മീ’തി വാ സമനുപസ്സന്തി, കിമഞ്ഞത്ര യഥാഭൂതസ്സ അദസ്സനാ’’തി. ഇദം ഞേയ്യം.

    ‘‘Ye hi keci, soṇa 246, samaṇā vā brāhmaṇā vā aniccena rūpena dukkhena vipariṇāmadhammena ‘seyyohamasmī’ti vā samanupassanti, ‘sadisohamasmī’ti vā samanupassanti, ‘hīnohamasmī’ti vā samanupassanti. Kimaññatra yathābhūtassa adassanā. Aniccāya vedanāya…pe… aniccāya saññāya…pe… aniccehi saṅkhārehi…pe… aniccena viññāṇena dukkhena vipariṇāmadhammena ‘seyyohamasmī’ti vā samanupassanti, ‘sadisohamasmī’ti vā samanupassanti, ‘hīnohamasmī’ti vā samanupassanti, kimaññatra yathābhūtassa adassanā’’ti. Idaṃ ñeyyaṃ.

    ‘‘യേ ച ഖോ കേചി, സോണ, സമണാ വാ ബ്രാഹ്മണാ വാ അനിച്ചേന രൂപേന ദുക്ഖേന വിപരിണാമധമ്മേന ‘സേയ്യോഹമസ്മീ’തിപി ന സമനുപസ്സന്തി, ‘സദിസോഹമസ്മീ’തിപി ന സമനുപസ്സന്തി, ‘ഹീനോഹമസ്മീ’തിപി ന സമനുപസ്സന്തി, കിമഞ്ഞത്ര യഥാഭൂതസ്സ ദസ്സനാ. അനിച്ചായ വേദനായ…പേ॰… അനിച്ചായ സഞ്ഞായ…പേ॰… അനിച്ചേഹി സങ്ഖാരേഹി…പേ॰… അനിച്ചേന വിഞ്ഞാണേന ദുക്ഖേന വിപരിണാമധമ്മേന ‘സേയ്യോഹമസ്മീ’തിപി ന സമനുപസ്സന്തി, ‘സദിസോഹമസ്മീ’തിപി ന സമനുപസ്സന്തി, ‘ഹീനോഹമസ്മീ’തിപി ന സമനുപസ്സന്തി, കിമഞ്ഞത്ര യഥാഭൂതസ്സ ദസ്സനാതി. ഇദം ഞാണം.

    ‘‘Ye ca kho keci, soṇa, samaṇā vā brāhmaṇā vā aniccena rūpena dukkhena vipariṇāmadhammena ‘seyyohamasmī’tipi na samanupassanti, ‘sadisohamasmī’tipi na samanupassanti, ‘hīnohamasmī’tipi na samanupassanti, kimaññatra yathābhūtassa dassanā. Aniccāya vedanāya…pe… aniccāya saññāya…pe… aniccehi saṅkhārehi…pe… aniccena viññāṇena dukkhena vipariṇāmadhammena ‘seyyohamasmī’tipi na samanupassanti, ‘sadisohamasmī’tipi na samanupassanti, ‘hīnohamasmī’tipi na samanupassanti, kimaññatra yathābhūtassa dassanāti. Idaṃ ñāṇaṃ.

    ഇദം ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച.

    Idaṃ ñāṇañca ñeyyañca.

    തത്ഥ കതമം ദസ്സനം?

    Tattha katamaṃ dassanaṃ?

    ൧൧൫.

    115.

    ‘‘യേ അരിയസച്ചാനി വിഭാവയന്തി, ഗമ്ഭീരപഞ്ഞേന സുദേസിതാനി.

    ‘‘Ye ariyasaccāni vibhāvayanti, gambhīrapaññena sudesitāni.

    കിഞ്ചാപി തേ ഹോന്തി ഭുസം പമത്താ 247, ന തേ ഭവം അട്ഠമമാദിയന്തീ’’തി.

    Kiñcāpi te honti bhusaṃ pamattā 248, na te bhavaṃ aṭṭhamamādiyantī’’ti.

    ഇദം ദസ്സനം.

    Idaṃ dassanaṃ.

    ‘‘യഥിന്ദഖീലോ പഥവിസ്സിതോ സിയാ, ചതുബ്ഭി വാതേഹി അസമ്പകമ്പിയോ;

    ‘‘Yathindakhīlo pathavissito siyā, catubbhi vātehi asampakampiyo;

    തഥൂപമം സപ്പുരിസം വദാമി, യോ അരിയസച്ചാനി അവേച്ച പസ്സതീ’’തി.

    Tathūpamaṃ sappurisaṃ vadāmi, yo ariyasaccāni avecca passatī’’ti.

    ഇദം ദസ്സനം.

    Idaṃ dassanaṃ.

    ‘‘ചതൂഹി, ഭിക്ഖവേ, സോതാപത്തിയങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ അരിയസാവകോ ആകങ്ഖമാനോ അത്തനാവ അത്താനം ബ്യാകരേയ്യ ‘ഖീണനിരയോമ്ഹി, ഖീണതിരച്ഛാനയോനി, ഖീണപേത്തിവിസയോ, ഖീണാപായദുഗ്ഗതിവിനിപാതോ, സോതാപന്നോഹമസ്മി അവിനിപാതധമ്മോ നിയതോ സമ്ബോധിപരായണോ, സത്തക്ഖത്തുപരമം 249 ദേവേ ച മനുസ്സേ ച സന്ധാവിത്വാ സംസരിത്വാ ദുക്ഖസ്സന്തം കരിസ്സാമീ’തി. കതമേഹി ചതൂഹി? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, അരിയസാവകസ്സ തഥാഗതേ സദ്ധാ നിവിട്ഠാ പതിട്ഠിതാ വിരൂള്ഹാ മൂലജാതാ അസംഹാരിയാ സമണേന വാ ബ്രാഹ്മണേന വാ ദേവേന വാ മാരേന വാ ബ്രഹ്മുനാ വാ കേനചി വാ ലോകസ്മിം സഹ ധമ്മേന, ധമ്മേ ഖോ പന നിട്ഠം ഗതോ ഹോതി, സ്വാക്ഖാതോ ഭഗവതാ ധമ്മോ സന്ദിട്ഠികോ അകാലികോ ഏഹിപസ്സികോ ഓപനേയ്യികോ പച്ചത്തം വേദിതബ്ബോ വിഞ്ഞൂഹി, യദിദം മദനിമ്മദനോ…പേ॰… നിരോധോ നിബ്ബാനം, സഹ ധമ്മിയാ ഖോ പനസ്സ ഹോന്തി ഇട്ഠാ കന്താ പിയാ മനാപാ ഗിഹീ ചേവ പബ്ബജിതാ ച. അരിയകന്തേഹി ഖോ പന സീലേഹി സമന്നാഗതോ ഹോതി അഖണ്ഡേഹി അച്ഛിദ്ദേഹി അസബലേഹി അകമ്മാസേഹി ഭുജിസ്സേഹി വിഞ്ഞുപ്പസട്ഠേഹി അപരാമട്ഠേഹി സമാധിസംവത്തനികേഹി. ഇമേഹി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ചതൂഹി സോതാപത്തിയങ്ഗേഹി സമന്നാഗതോ അരിയസാവകോ ആകങ്ഖമാനോ അത്തനാവ അത്താനം ബ്യാകരേയ്യ ‘ഖീണനിരയോമ്ഹി, ഖീണതിരച്ഛാനയോനി, ഖീണപേത്തിവിസയോ, ഖീണാപായദുഗ്ഗതിവിനിപാതോ, സോതാപന്നോഹമസ്മി അവിനിപാതധമ്മോ നിയതോ സമ്ബോധിപരായണോ, സത്തക്ഖത്തുപരമം ദേവേ ച മനുസ്സേ ച സന്ധാവിത്വാ സംസരിത്വാ ദുക്ഖസ്സന്തം കരിസ്സാമീ’’’തി.

    ‘‘Catūhi, bhikkhave, sotāpattiyaṅgehi samannāgato ariyasāvako ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya ‘khīṇanirayomhi, khīṇatiracchānayoni, khīṇapettivisayo, khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo, sattakkhattuparamaṃ 250 deve ca manusse ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karissāmī’ti. Katamehi catūhi? Idha, bhikkhave, ariyasāvakassa tathāgate saddhā niviṭṭhā patiṭṭhitā virūḷhā mūlajātā asaṃhāriyā samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ saha dhammena, dhamme kho pana niṭṭhaṃ gato hoti, svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhi, yadidaṃ madanimmadano…pe… nirodho nibbānaṃ, saha dhammiyā kho panassa honti iṭṭhā kantā piyā manāpā gihī ceva pabbajitā ca. Ariyakantehi kho pana sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi acchiddehi asabalehi akammāsehi bhujissehi viññuppasaṭṭhehi aparāmaṭṭhehi samādhisaṃvattanikehi. Imehi kho, bhikkhave, catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato ariyasāvako ākaṅkhamāno attanāva attānaṃ byākareyya ‘khīṇanirayomhi, khīṇatiracchānayoni, khīṇapettivisayo, khīṇāpāyaduggativinipāto, sotāpannohamasmi avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo, sattakkhattuparamaṃ deve ca manusse ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karissāmī’’’ti.

    ഇദം ദസ്സനം.

    Idaṃ dassanaṃ.

    തത്ഥ കതമാ ഭാവനാ?

    Tattha katamā bhāvanā?

    ‘‘യസ്സിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി 251, അജ്ഝത്തം ബഹിദ്ധാ ച സബ്ബലോകേ;

    ‘‘Yassindriyāni bhāvitāni 252, ajjhattaṃ bahiddhā ca sabbaloke;

    നിബ്ബിജ്ഝ ഇമം പരഞ്ച ലോകം, കാലം കങ്ഖതി ഭാവിതോ സദന്തോ’’തി.

    Nibbijjha imaṃ parañca lokaṃ, kālaṃ kaṅkhati bhāvito sadanto’’ti.

    അയം ഭാവനാ.

    Ayaṃ bhāvanā.

    ‘‘ചത്താരിമാനി, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മപദാനി 253. കതമാനി ചത്താരി? അനഭിജ്ഝാ ധമ്മപദം, അബ്യാപാദോ ധമ്മപദം, സമ്മാസതി ധമ്മപദം, സമ്മാസമാധി ധമ്മപദം, ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ചത്താരി ധമ്മപദാനീ’’തി. അയം ഭാവനാ.

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, dhammapadāni 254. Katamāni cattāri? Anabhijjhā dhammapadaṃ, abyāpādo dhammapadaṃ, sammāsati dhammapadaṃ, sammāsamādhi dhammapadaṃ, imāni kho, bhikkhave, cattāri dhammapadānī’’ti. Ayaṃ bhāvanā.

    തത്ഥ കതമം ദസ്സനഞ്ച ഭാവനാ ച? ‘‘പഞ്ച ഛിന്ദേ പഞ്ച ജഹേ’’തി ഇദം ദസ്സനം. ‘‘പഞ്ച ചുത്തരി ഭാവയേ. പഞ്ച സങ്ഗാതിഗോ ഭിക്ഖു, ഓഘതിണ്ണോതി വുച്ചതീ’’തി അയം ഭാവനാ. ഇദം ദസ്സനഞ്ച ഭാവനാ ച.

    Tattha katamaṃ dassanañca bhāvanā ca? ‘‘Pañca chinde pañca jahe’’ti idaṃ dassanaṃ. ‘‘Pañca cuttari bhāvaye. Pañca saṅgātigo bhikkhu, oghatiṇṇoti vuccatī’’ti ayaṃ bhāvanā. Idaṃ dassanañca bhāvanā ca.

    ‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, ഇന്ദ്രിയാനി 255. കതമാനി തീണി, അനഞ്ഞാതഞ്ഞസ്സാമീതിന്ദ്രിയം അഞ്ഞിന്ദ്രിയം അഞ്ഞാതാവിന്ദ്രിയം. കതമഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, അനഞ്ഞാതഞ്ഞസ്സാമീതിന്ദ്രിയം? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു അനഭിസമേതസ്സ ദുക്ഖസ്സ അരിയസച്ചസ്സ അഭിസമയായ ഛന്ദം ജനേതി വായമതി വീരിയം ആരഭതി ചിത്തം പഗ്ഗണ്ഹാതി പദഹതി, അനഭിസമേതസ്സ ദുക്ഖസമുദയസ്സ അരിയസച്ചസ്സ…പേ॰… ദുക്ഖനിരോധസ്സ…പേ॰… ദുക്ഖനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അരിയസച്ചസ്സ അഭിസമയായ ഛന്ദം ജനേതി വായമതി വീരിയം ആരഭതി ചിത്തം പഗ്ഗണ്ഹാതി പദഹതി. ഇദം, ഭിക്ഖവേ, അനഞ്ഞാതഞ്ഞസ്സാമീതിന്ദ്രിയ’’ന്തി. ഇദം ദസ്സനം.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, indriyāni 256. Katamāni tīṇi, anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ. Katamañca, bhikkhave, anaññātaññassāmītindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu anabhisametassa dukkhassa ariyasaccassa abhisamayāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati, anabhisametassa dukkhasamudayassa ariyasaccassa…pe… dukkhanirodhassa…pe… dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasaccassa abhisamayāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. Idaṃ, bhikkhave, anaññātaññassāmītindriya’’nti. Idaṃ dassanaṃ.

    ‘‘കതമഞ്ച, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞിന്ദ്രിയം? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ‘ഇദം ദുക്ഖ’ന്തി യഥാഭൂതം പജാനാതി, ‘അയം ദുക്ഖസമുദയോ’തി യഥാഭൂതം പജാനാതി, ‘അയം ദുക്ഖനിരോധോ’തി…പേ॰… ‘അയം ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ’തി യഥാഭൂതം പജാനാതി. ഇദം, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞിന്ദ്രിയം.

    ‘‘Katamañca, bhikkhave, aññindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti…pe… ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Idaṃ, bhikkhave, aññindriyaṃ.

    ‘‘കതമഞ്ച , ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞാതാവിന്ദ്രിയം? ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു ആസവാനം ഖയാ അനാസവം ചേതോവിമുത്തിം പഞ്ഞാവിമുത്തിം ദിട്ഠേവ ധമ്മേ സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, ഖീണാ ജാതി, വുസിതം ബ്രഹ്മചരിയം, കതം കരണീയം നാപരം ഇത്ഥത്തായാതി പജാനാതി. ഇദം, ഭിക്ഖവേ, അഞ്ഞാതാവിന്ദ്രിയ’’ന്തി. അയം ഭാവനാ.

    ‘‘Katamañca , bhikkhave, aññātāvindriyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati, khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāti. Idaṃ, bhikkhave, aññātāvindriya’’nti. Ayaṃ bhāvanā.

    ഇദം ദസ്സനഞ്ച ഭാവനാ ച.

    Idaṃ dassanañca bhāvanā ca.

    ൧൧൬. തത്ഥ കതമം സകവചനം?

    116. Tattha katamaṃ sakavacanaṃ?

    ‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണം, കുസലസ്സ ഉപസമ്പദാ;

    ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;

    സചിത്തപരിയോദാപനം, ഏതം ബുദ്ധാന സാസന’’ന്തി.

    Sacittapariyodāpanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti.

    ഇദം സകവചനം.

    Idaṃ sakavacanaṃ.

    ‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, ബാലസ്സ ബാലലക്ഖണാനി ബാലനിമിത്താനി ബാലാപദാനാനി, യേഹി ബാലം ബാലോതി പരേ സഞ്ജാനന്തി. കതമാനി തീണി? ബാലോ, ഭിക്ഖവേ, ദുച്ചിന്തിതചിന്തീ ച ഹോതി, ദുബ്ഭാസിതഭാസീ ച ഹോതി, ദുക്കടകമ്മകാരീ 257 ച ഹോതി. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീണി ബാലസ്സ ബാലലക്ഖണാനി ബാലനിമിത്താനി ബാലാപദാനാനി.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇāni bālanimittāni bālāpadānāni, yehi bālaṃ bāloti pare sañjānanti. Katamāni tīṇi? Bālo, bhikkhave, duccintitacintī ca hoti, dubbhāsitabhāsī ca hoti, dukkaṭakammakārī 258 ca hoti. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi bālassa bālalakkhaṇāni bālanimittāni bālāpadānāni.

    ‘‘തീണിമാനി , ഭിക്ഖവേ, പണ്ഡിതസ്സ പണ്ഡിതലക്ഖണാനി പണ്ഡിതനിമിത്താനി പണ്ഡിതാപദാനാനി, യേഹി പണ്ഡിതം പണ്ഡിതോതി പരേ സഞ്ജാനന്തി. കതമാനി തീണി? പണ്ഡിതോ, ഭിക്ഖവേ, സുചിന്തിതചിന്തീ ച ഹോതി, സുഭാസിതഭാസീ ച ഹോതി, സുകതകമ്മകാരീ ച ഹോതി. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീണി പണ്ഡിതസ്സ പണ്ഡിതലക്ഖണാനി പണ്ഡിതനിമിത്താനി പണ്ഡിതാപദാനാനീ’’തി.

    ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave, paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇāni paṇḍitanimittāni paṇḍitāpadānāni, yehi paṇḍitaṃ paṇḍitoti pare sañjānanti. Katamāni tīṇi? Paṇḍito, bhikkhave, sucintitacintī ca hoti, subhāsitabhāsī ca hoti, sukatakammakārī ca hoti. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇāni paṇḍitanimittāni paṇḍitāpadānānī’’ti.

    ഇദം സകവചനം.

    Idaṃ sakavacanaṃ.

    തത്ഥ കതമം പരവചനം?

    Tattha katamaṃ paravacanaṃ?

    ‘‘പഥവീസമോ നത്ഥി വിത്ഥതോ, നിന്നോ പാതാലസമോ ന വിജ്ജതി;

    ‘‘Pathavīsamo natthi vitthato, ninno pātālasamo na vijjati;

    മേരുസമോ നത്ഥി ഉന്നതോ, ചക്കവത്തിസദിസോ നത്ഥി പോരിസോ’’തി.

    Merusamo natthi unnato, cakkavattisadiso natthi poriso’’ti.

    ഇദം പരവചനം.

    Idaṃ paravacanaṃ.

    ‘‘‘ഹോതു , ദേവാനമിന്ദ, സുഭാസിതേന ജയോതി. ഹോതു, വേപചിത്തി സുഭാസിതേന ജയോതി. ഭണ, വേപചിത്തി, ഗാഥ’ന്തി. അഥ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, വേപചിത്തി അസുരിന്ദോ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –

    ‘‘‘Hotu , devānaminda, subhāsitena jayoti. Hotu, vepacitti subhāsitena jayoti. Bhaṇa, vepacitti, gātha’nti. Atha kho, bhikkhave, vepacitti asurindo imaṃ gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘ഭിയ്യോ ബാലാ പഭിജ്ജേയ്യും 259, നോ ചസ്സ പടിസേധകോ;

    ‘‘Bhiyyo bālā pabhijjeyyuṃ 260, no cassa paṭisedhako;

    തസ്മാ ഭുസേന ദണ്ഡേന, ധീരോ ബാലം നിസേധയേ’’തി.

    Tasmā bhusena daṇḍena, dhīro bālaṃ nisedhaye’’ti.

    ‘‘ഭാസിതായ ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, വേപചിത്തിനാ അസുരിന്ദേന ഗാഥായ അസുരാ അനുമോദിംസു, ദേവാ തുണ്ഹീ അഹേസും. അഥ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, വേപചിത്തി അസുരിന്ദോ സക്കം ദേവാനമിന്ദം ഏതദവോച ‘ഭണ, ദേവാനമിന്ദ, ഗാഥ’ന്തി. ഏവം വുത്തേ, ഭിക്ഖവേ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –

    ‘‘Bhāsitāya kho pana, bhikkhave, vepacittinā asurindena gāthāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Atha kho, bhikkhave, vepacitti asurindo sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca ‘bhaṇa, devānaminda, gātha’nti. Evaṃ vutte, bhikkhave, sakko devānamindo imaṃ gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘ഏതദേവ അഹം മഞ്ഞേ, ബാലസ്സ പടിസേധനം;

    ‘‘Etadeva ahaṃ maññe, bālassa paṭisedhanaṃ;

    പരം സങ്കുപിതം ഞത്വാ, യോ സതോ ഉപസമ്മതീ’’തി.

    Paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā, yo sato upasammatī’’ti.

    ‘‘ഭാസിതായ ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, സക്കേന ദേവാനമിന്ദേന ഗാഥായ ദേവാ അനുമോദിംസു, അസുരാ തുണ്ഹീ അഹേസും. അഥ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ വേപചിത്തിം അസുരിന്ദം ഏതദവോച ‘ഭണ, വേപചിത്തി, ഗാഥ’ന്തി. ഏവം വുത്തേ, ഭിക്ഖവേ, വേപചിത്തി അസുരിന്ദോ ഇമം ഗാഥം അഭാസി –

    ‘‘Bhāsitāya kho pana, bhikkhave, sakkena devānamindena gāthāya devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesuṃ. Atha kho, bhikkhave, sakko devānamindo vepacittiṃ asurindaṃ etadavoca ‘bhaṇa, vepacitti, gātha’nti. Evaṃ vutte, bhikkhave, vepacitti asurindo imaṃ gāthaṃ abhāsi –

    ‘‘ഏതദേവ തിതിക്ഖായ, വജ്ജം പസ്സാമി വാസവ;

    ‘‘Etadeva titikkhāya, vajjaṃ passāmi vāsava;

    യദാ നം മഞ്ഞതി 261 ബാലോ, ഭയാ മ്യായം തിതിക്ഖതി;

    Yadā naṃ maññati 262 bālo, bhayā myāyaṃ titikkhati;

    അജ്ഝാരുഹതി ദുമ്മേധോ, ഗോവ ഭിയ്യോ പലായിന’’ന്തി.

    Ajjhāruhati dummedho, gova bhiyyo palāyina’’nti.

    ‘‘ഭാസിതായ ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, വേപചിത്തിനാ അസുരിന്ദേന ഗാഥായ അസുരാ അനുമോദിംസു, ദേവാ തുണ്ഹീ അഹേസും. അഥ ഖോ വേപചിത്തി അസുരിന്ദോ സക്കം ദേവാനമിന്ദം ഏതദവോച ‘ഭണ, ദേവാനമിന്ദ, ഗാഥ’ന്തി. ഏവം വുത്തേ, ഭിക്ഖവേ, സക്കോ ദേവാനമിന്ദോ ഇമാ ഗാഥായോ അഭാസി –

    ‘‘Bhāsitāya kho pana, bhikkhave, vepacittinā asurindena gāthāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Atha kho vepacitti asurindo sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca ‘bhaṇa, devānaminda, gātha’nti. Evaṃ vutte, bhikkhave, sakko devānamindo imā gāthāyo abhāsi –

    ‘‘കാമം മഞ്ഞതു വാ മാ വാ, ഭയാ മ്യായം തിതിക്ഖതി;

    ‘‘Kāmaṃ maññatu vā mā vā, bhayā myāyaṃ titikkhati;

    സദത്ഥപരമാ അത്ഥാ, ഖന്താ ഭിയ്യോ ന വിജ്ജതി.

    Sadatthaparamā atthā, khantā bhiyyo na vijjati.

    ‘‘യോ ഹവേ ബലവാ സന്തോ, ദുബ്ബലസ്സ തിതിക്ഖതി;

    ‘‘Yo have balavā santo, dubbalassa titikkhati;

    തമാഹു പരമം ഖന്തിം, നിച്ചം ഖമതി ദുബ്ബലോ.

    Tamāhu paramaṃ khantiṃ, niccaṃ khamati dubbalo.

    ‘‘അബലം തം ബലം ആഹു, യസ്സ ബാലബലം ബലം;

    ‘‘Abalaṃ taṃ balaṃ āhu, yassa bālabalaṃ balaṃ;

    ബലസ്സ ധമ്മഗുത്തസ്സ, പടിവത്താ ന വിജ്ജതി.

    Balassa dhammaguttassa, paṭivattā na vijjati.

    ‘‘തസ്സേവ തേന പാപിയോ, യോ കുദ്ധം പടികുജ്ഝതി;

    ‘‘Tasseva tena pāpiyo, yo kuddhaṃ paṭikujjhati;

    കുദ്ധം അപ്പടികുജ്ഝന്തോ, സങ്ഗാമം ജേതി ദുജ്ജയം.

    Kuddhaṃ appaṭikujjhanto, saṅgāmaṃ jeti dujjayaṃ.

    ‘‘ഉഭിന്നമത്ഥം ചരതി, അത്തനോ ച പരസ്സ ച;

    ‘‘Ubhinnamatthaṃ carati, attano ca parassa ca;

    പരം സങ്കുപിതം ഞത്വാ, യോ സതോ ഉപസമ്മതി.

    Paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā, yo sato upasammati.

    ‘‘ഉഭിന്നം തികിച്ഛന്താനം, അത്തനോ ച പരസ്സ ച;

    ‘‘Ubhinnaṃ tikicchantānaṃ, attano ca parassa ca;

    ജനാ മഞ്ഞന്തി ബാലോതി, യേ ധമ്മസ്സ അകോവിദാ’’തി.

    Janā maññanti bāloti, ye dhammassa akovidā’’ti.

    ‘‘ഭാസിതാസു ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, സക്കേന ദേവാനമിന്ദേന ഗാഥാസു ദേവാ അനുമോദിംസു, അസുരാ തുണ്ഹീ അഹേസു’’ന്തി. ഇദം പരവചനം.

    ‘‘Bhāsitāsu kho pana, bhikkhave, sakkena devānamindena gāthāsu devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesu’’nti. Idaṃ paravacanaṃ.

    ൧൧൭. തത്ഥ കതമം സകവചനഞ്ച പരവചനഞ്ച?

    117. Tattha katamaṃ sakavacanañca paravacanañca?

    യഞ്ച പത്തം യഞ്ച പത്തബ്ബം ഉഭയമേതം രജാനുകിണ്ണം ആതുരസ്സാനുസിക്ഖതോ. യേ ച സിക്ഖാസാരാ സീലം വതം ജീവിതം ബ്രഹ്മചരിയം ഉപട്ഠാനസാരാ, അയമേകോ അന്തോ. യേ ച ഏവംവാദിനോ ഏവംദിട്ഠിനോ ‘‘നത്ഥി കാമേസു ദോസോ’’തി, അയം ദുതിയോ അന്തോ. ഇച്ചേതേ ഉഭോ അന്താ കടസിവഡ്ഢനാ കടസിയോ ദിട്ഠിം വഡ്ഢേന്തി. ഏതേ ഉഭോ അന്തേ അനഭിഞ്ഞായ ഓലീയന്തി ഏകേ അതിധാവന്തി ഏകേതി. ഇദം പരവചനം.

    Yañca pattaṃ yañca pattabbaṃ ubhayametaṃ rajānukiṇṇaṃ āturassānusikkhato. Ye ca sikkhāsārā sīlaṃ vataṃ jīvitaṃ brahmacariyaṃ upaṭṭhānasārā, ayameko anto. Ye ca evaṃvādino evaṃdiṭṭhino ‘‘natthi kāmesu doso’’ti, ayaṃ dutiyo anto. Iccete ubho antā kaṭasivaḍḍhanā kaṭasiyo diṭṭhiṃ vaḍḍhenti. Ete ubho ante anabhiññāya olīyanti eke atidhāvanti eketi. Idaṃ paravacanaṃ.

    യേ ച ഖോ തേ ഉഭോ അന്തേ അഭിഞ്ഞായ തത്ര ച ന അഹേസും, തേന ച അമഞ്ഞിംസു, വട്ടം തേസം നത്ഥി പഞ്ഞാപനായാതി. ഇദം സകവചനം. അയം ഉദാനോ സകവചനഞ്ച പരവചനഞ്ച.

    Ye ca kho te ubho ante abhiññāya tatra ca na ahesuṃ, tena ca amaññiṃsu, vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāyāti. Idaṃ sakavacanaṃ. Ayaṃ udāno sakavacanañca paravacanañca.

    രാജാ പസേനദി 263 കോസലോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ഇധ മയ്ഹം, ഭന്തേ, രഹോഗതസ്സ പടിസല്ലീനസ്സ ഏവം ചേതസോ പരിവിതക്കോ ഉദപാദി ‘‘കേസം നു ഖോ പിയോ അത്താ, കേസം അപ്പിയോ അത്താ’’തി. തസ്സ മയ്ഹം, ഭന്തേ, ഏതദഹോസി ‘‘യേ ച ഖോ കേചി കായേന ദുച്ചരിതം ചരന്തി, വാചായ ദുച്ചരിതം ചരന്തി, മനസാ ദുച്ചരിതം ചരന്തി, തേസം അപ്പിയോ അത്താ. കിഞ്ചാപി തേ ഏവം വദേയ്യും ‘പിയോ നോ അത്താ’തി, അഥ ഖോ തേസം അപ്പിയോ അത്താ. തം കിസ്സ ഹേതു? യം ഹി അപ്പിയോ അപ്പിയസ്സ കരേയ്യ, തം തേ അത്തനാവ അത്തനോ കരോന്തി, തസ്മാ തേസം അപ്പിയോ അത്താ. യേ ച ഖോ കേചി കായേന സുചരിതം ചരന്തി, വാചായ സുചരിതം ചരന്തി, മനസാ സുചരിതം ചരന്തി, തേസം പിയോ അത്താ. കിഞ്ചാപി തേ ഏവം വദേയ്യും ‘അപ്പിയോ നോ അത്താ’തി, അഥ ഖോ തേസം പിയോ അത്താ. തം കിസ്സ ഹേതു? യം ഹി പിയോ പിയസ്സ കരേയ്യ . തം തേ അത്തനാവ അത്തനോ കരോന്തി. തസ്മാ തേസം പിയോ അത്താ’’തി.

    Rājā pasenadi 264 kosalo bhagavantaṃ etadavoca – idha mayhaṃ, bhante, rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘kesaṃ nu kho piyo attā, kesaṃ appiyo attā’’ti. Tassa mayhaṃ, bhante, etadahosi ‘‘ye ca kho keci kāyena duccaritaṃ caranti, vācāya duccaritaṃ caranti, manasā duccaritaṃ caranti, tesaṃ appiyo attā. Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘piyo no attā’ti, atha kho tesaṃ appiyo attā. Taṃ kissa hetu? Yaṃ hi appiyo appiyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti, tasmā tesaṃ appiyo attā. Ye ca kho keci kāyena sucaritaṃ caranti, vācāya sucaritaṃ caranti, manasā sucaritaṃ caranti, tesaṃ piyo attā. Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘appiyo no attā’ti, atha kho tesaṃ piyo attā. Taṃ kissa hetu? Yaṃ hi piyo piyassa kareyya . Taṃ te attanāva attano karonti. Tasmā tesaṃ piyo attā’’ti.

    ‘‘ഏവമേതം, മഹാരാജ, ഏവമേതം, മഹാരാജ, യേ ഹി കേചി, മഹാരാജ, കായേന ദുച്ചരിതം ചരന്തി, വാചായ ദുച്ചരിതം ചരന്തി, മനസാ ദുച്ചരിതം ചരന്തി തസ്മാ തേസം അപ്പിയോ അത്താ. കിഞ്ചാപി തേ ഏവം വദേയ്യും ‘പിയോ നോ അത്താ’തി, അഥ ഖോ തേസം അപ്പിയോ അത്താ. തം കിസ്സ ഹേതു? യം ഹി, മഹാരാജ, അപ്പിയോ അപ്പിയസ്സ കരേയ്യ, തം തേ അത്തനാവ അത്തനോ കരോന്തി, തസ്മാ തേസം അപ്പിയോ അത്താ. യേ ച ഖോ കേചി മഹാരാജ കായേന സുചരിതം ചരന്തി, വാചായ സുചരിതം ചരന്തി, മനസാ സുചരിതം ചരന്തി, തേസം പിയോ അത്താ. കിഞ്ചാപി തേ ഏവം വദേയ്യും ‘അപ്പിയോ നോ അത്താ’തി, അഥ ഖോ തേസം പിയോ അത്താ. തം കിസ്സ ഹേതു? യം ഹി, മഹാരാജ, പിയോ പിയസ്സ കരേയ്യ, തം തേ അത്തനാവ അത്തനോ കരോന്തി, തസ്മാ തേസം പിയോ അത്താതി. ഇദമവോച ഭഗവാ…പേ॰… സത്ഥാ –

    ‘‘Evametaṃ, mahārāja, evametaṃ, mahārāja, ye hi keci, mahārāja, kāyena duccaritaṃ caranti, vācāya duccaritaṃ caranti, manasā duccaritaṃ caranti tasmā tesaṃ appiyo attā. Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘piyo no attā’ti, atha kho tesaṃ appiyo attā. Taṃ kissa hetu? Yaṃ hi, mahārāja, appiyo appiyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti, tasmā tesaṃ appiyo attā. Ye ca kho keci mahārāja kāyena sucaritaṃ caranti, vācāya sucaritaṃ caranti, manasā sucaritaṃ caranti, tesaṃ piyo attā. Kiñcāpi te evaṃ vadeyyuṃ ‘appiyo no attā’ti, atha kho tesaṃ piyo attā. Taṃ kissa hetu? Yaṃ hi, mahārāja, piyo piyassa kareyya, taṃ te attanāva attano karonti, tasmā tesaṃ piyo attāti. Idamavoca bhagavā…pe… satthā –

    ‘‘അത്താനഞ്ചേ പിയം ജഞ്ഞാ, ന നം പാപേന സംയുജേ;

    ‘‘Attānañce piyaṃ jaññā, na naṃ pāpena saṃyuje;

    ന ഹി തം സുലഭം ഹോതി, സുഖം ദുക്കടകാരിനാ.

    Na hi taṃ sulabhaṃ hoti, sukhaṃ dukkaṭakārinā.

    ‘‘അന്തകേനാധിപന്നസ്സ 265, ജഹതോ മാനുസം ഭവം;

    ‘‘Antakenādhipannassa 266, jahato mānusaṃ bhavaṃ;

    കിം ഹി തസ്സ സകം ഹോതി, കിഞ്ച ആദായ ഗച്ഛതി;

    Kiṃ hi tassa sakaṃ hoti, kiñca ādāya gacchati;

    കിഞ്ചസ്സ അനുഗം ഹോതി, ഛായാവ അനപായിനീ.

    Kiñcassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī.

    ‘‘ഉഭോ പുഞ്ഞഞ്ച പാപഞ്ച, യം മച്ചോ കുരുതേ ഇധ;

    ‘‘Ubho puññañca pāpañca, yaṃ macco kurute idha;

    തഞ്ഹി തസ്സ സകം ഹോതി, തംവ ആദായ ഗച്ഛതി;

    Tañhi tassa sakaṃ hoti, taṃva ādāya gacchati;

    തംവസ്സ അനുഗം ഹോതി, ഛായാവ അനപായിനീ.

    Taṃvassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī.

    ‘‘തസ്മാ കരേയ്യ കല്യാണം, നിചയം സമ്പരായികം;

    ‘‘Tasmā kareyya kalyāṇaṃ, nicayaṃ samparāyikaṃ;

    പുഞ്ഞാനി പരലോകസ്മിം, പതിട്ഠാ ഹോന്തി പാണിന’’ന്തി.

    Puññāni paralokasmiṃ, patiṭṭhā honti pāṇina’’nti.

    ഇദം സുത്തം പരവചനം. അനുഗീതി സകവചനം. ഇദം സകവചനഞ്ച പരവചനഞ്ച.

    Idaṃ suttaṃ paravacanaṃ. Anugīti sakavacanaṃ. Idaṃ sakavacanañca paravacanañca.

    ൧൧൮. തത്ഥ കതമം വിസജ്ജനീയം?

    118. Tattha katamaṃ visajjanīyaṃ?

    പഞ്ഹേ പുച്ഛിതേ ഇദം അഭിഞ്ഞേയ്യം, ഇദം പരിഞ്ഞേയ്യം, ഇദം പഹാതബ്ബം, ഇദം ഭാവേതബ്ബം, ഇദം സച്ഛികാതബ്ബം, ഇമേ ധമ്മാ ഏവംഗഹിതാ ഇദം ഫലം നിബ്ബത്തയന്തി. തേസം ഏവംഗഹിതാനം അയമത്ഥോ ഇതി ഇദം വിസജ്ജനീയം. ‘‘ഉളാരോ ബുദ്ധോ ഭഗവാ’’തി ബുദ്ധഉളാരതം ധമ്മസ്വാക്ഖാതതം സങ്ഘസുപ്പടിപത്തിഞ്ച ഏകംസേനേവ നിദ്ദിസേ. ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി ഏകംസേനേവ നിദ്ദിസേ. യം വാ പനഞ്ഞമ്പി ഏവം ജാതിയം. ഇദം വിസജ്ജനീയം.

    Pañhe pucchite idaṃ abhiññeyyaṃ, idaṃ pariññeyyaṃ, idaṃ pahātabbaṃ, idaṃ bhāvetabbaṃ, idaṃ sacchikātabbaṃ, ime dhammā evaṃgahitā idaṃ phalaṃ nibbattayanti. Tesaṃ evaṃgahitānaṃ ayamattho iti idaṃ visajjanīyaṃ. ‘‘Uḷāro buddho bhagavā’’ti buddhauḷārataṃ dhammasvākkhātataṃ saṅghasuppaṭipattiñca ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti ekaṃseneva niddise. Yaṃ vā panaññampi evaṃ jātiyaṃ. Idaṃ visajjanīyaṃ.

    തത്ഥ കതമം അവിസജ്ജനീയം?

    Tattha katamaṃ avisajjanīyaṃ?

    ‘‘ആകങ്ഖതോ തേ നരദമ്മസാരഥി 267, ദേവാ മനുസ്സാ മനസാ വിചിന്തിതം;

    ‘‘Ākaṅkhato te naradammasārathi 268, devā manussā manasā vicintitaṃ;

    സബ്ബേ ന ജഞ്ഞാ കസിണാപി പാണിനോ, സന്തം സമാധിം അരണം നിസേവതോ;

    Sabbe na jaññā kasiṇāpi pāṇino, santaṃ samādhiṃ araṇaṃ nisevato;

    കിന്തം ഭഗവാ ആകങ്ഖതീ’’തി.

    Kintaṃ bhagavā ākaṅkhatī’’ti.

    ഇദം അവിസജ്ജനീയം.

    Idaṃ avisajjanīyaṃ.

    ഏത്തകോ ഭഗവാ സീലക്ഖന്ധേ സമാധിക്ഖന്ധേ പഞ്ഞാക്ഖന്ധേ വിമുത്തിക്ഖന്ധേ വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേ ഇരിയായം പഭാവേ ഹിതേസിതായം കരുണായം ഇദ്ധിയന്തി. ഇദം അവിസജ്ജനീയം.

    Ettako bhagavā sīlakkhandhe samādhikkhandhe paññākkhandhe vimuttikkhandhe vimuttiñāṇadassanakkhandhe iriyāyaṃ pabhāve hitesitāyaṃ karuṇāyaṃ iddhiyanti. Idaṃ avisajjanīyaṃ.

    ‘‘തഥാഗതസ്സ, ഭിക്ഖവേ, അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ ലോകേ ഉപ്പാദാ തിണ്ണം രതനാനം ഉപ്പാദോ ബുദ്ധരതനസ്സ ധമ്മരതനസ്സ സങ്ഘരതനസ്സ’’. കിം പമാണാനി തീണി രതനാനീതി? ഇദം അവിസജ്ജനീയം.

    ‘‘Tathāgatassa, bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa loke uppādā tiṇṇaṃ ratanānaṃ uppādo buddharatanassa dhammaratanassa saṅgharatanassa’’. Kiṃ pamāṇāni tīṇi ratanānīti? Idaṃ avisajjanīyaṃ.

    ബുദ്ധവിസയോ അവിസജ്ജനീയോ. പുഗ്ഗലപരോപരഞ്ഞുതാ അവിസജ്ജനീയാ. ‘‘പുബ്ബാ, ഭിക്ഖവേ, കോടി ന പഞ്ഞായതി അവിജ്ജാനീവരണാനം സത്താനം തണ്ഹാസംയോജനാനം സകിം നിരയം സകിം തിരച്ഛാനയോനിം സകിം പേത്തിവിസയം സകിം അസുരയോനിം സകിം ദേവേ സകിം മനുസ്സേ സന്ധാവിതം സംസരിതം’’. കതമാ പുബ്ബാ കോടീതി അവിസജ്ജനീയം. ന പഞ്ഞായതീതി സാവകാനം ഞാണവേകല്ലേന. ദുവിധാ ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം ദേസനാ അത്തൂപനായികാ ച പരൂപനായികാ ച. ന പഞ്ഞായതീതി പരൂപനായികാ. നത്ഥി ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം അവിജാനനാതി 269 അത്തൂപനായികാ. യഥാ ഭഗവാ കോകാലികം ഭിക്ഖും ആരബ്ഭ അഞ്ഞതരം ഭിക്ഖും ഏവമാഹ –

    Buddhavisayo avisajjanīyo. Puggalaparoparaññutā avisajjanīyā. ‘‘Pubbā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sakiṃ nirayaṃ sakiṃ tiracchānayoniṃ sakiṃ pettivisayaṃ sakiṃ asurayoniṃ sakiṃ deve sakiṃ manusse sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ’’. Katamā pubbā koṭīti avisajjanīyaṃ. Na paññāyatīti sāvakānaṃ ñāṇavekallena. Duvidhā buddhānaṃ bhagavantānaṃ desanā attūpanāyikā ca parūpanāyikā ca. Na paññāyatīti parūpanāyikā. Natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanāti 270 attūpanāyikā. Yathā bhagavā kokālikaṃ bhikkhuṃ ārabbha aññataraṃ bhikkhuṃ evamāha –

    ‘‘സേയ്യഥാപി , ഭിക്ഖു, വീസതിഖാരികോ കോസലകോ തിലവാഹോ…പേ॰… ന ത്വേവ ഏകോ അബ്ബുദോ നിരയോ. സേയ്യഥാപി ഭിക്ഖു, വീസതി അബ്ബുദാ നിരയാ, ഏവമേകോ നിരബ്ബുദോ നിരയോ 271. സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖു, വീസതി നിരബ്ബുദാ നിരയാ, ഏവമേകോ അബബോ നിരയോ. സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖു, വീസതി അബബാ നിരയാ, ഏവമേകോ അടടോ നിരയോ. സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖു, വീസതി അടടാ നിരയാ, ഏവമേകോ അഹഹോ നിരയോ. സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖു, വീസതി അഹഹാ നിരയാ, ഏവമേകോ കുമുദോ നിരയോ. സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖു, വീസതി കുമുദാ നിരയാ, ഏവമേകോ സോഗന്ധികോ നിരയോ. സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖു, വീസതി സോഗന്ധികാ നിരയാ, ഏവമേകോ ഉപ്പലകോ നിരയോ 272. സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖു, വീസതി ഉപ്പലകാ നിരയാ, ഏവമേകോ പുണ്ഡരീകോ നിരയോ. സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖു, വീസതി പുണ്ഡരീകാ നിരയാ, ഏവമേകോ പദുമോ നിരയോ. പദുമേ പന, ഭിക്ഖു, നിരയേ കോകാലികോ ഭിക്ഖു ഉപപന്നോ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേസു ചിത്തം ആഘാതേത്വാ’’തി. യം വാ പന കിഞ്ചി ഭഗവാ ആഹ ‘‘അയം അപ്പമേയ്യോ അസങ്ഖ്യേയോ’’തി. സബ്ബം തം അവിസജ്ജനീയം. ഇദം അവിസജ്ജനീയം.

    ‘‘Seyyathāpi , bhikkhu, vīsatikhāriko kosalako tilavāho…pe… na tveva eko abbudo nirayo. Seyyathāpi bhikkhu, vīsati abbudā nirayā, evameko nirabbudo nirayo 273. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati nirabbudā nirayā, evameko ababo nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati ababā nirayā, evameko aṭaṭo nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati aṭaṭā nirayā, evameko ahaho nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati ahahā nirayā, evameko kumudo nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati kumudā nirayā, evameko sogandhiko nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati sogandhikā nirayā, evameko uppalako nirayo 274. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati uppalakā nirayā, evameko puṇḍarīko nirayo. Seyyathāpi, bhikkhu, vīsati puṇḍarīkā nirayā, evameko padumo nirayo. Padume pana, bhikkhu, niraye kokāliko bhikkhu upapanno sāriputtamoggallānesu cittaṃ āghātetvā’’ti. Yaṃ vā pana kiñci bhagavā āha ‘‘ayaṃ appameyyo asaṅkhyeyo’’ti. Sabbaṃ taṃ avisajjanīyaṃ. Idaṃ avisajjanīyaṃ.

    ൧൧൯. തത്ഥ കതമം വിസജ്ജനീയഞ്ച അവിസജ്ജനീയഞ്ച, യദാ സോ ഉപകോ ആജീവകോ ഭഗവന്തം ആഹ ‘‘കുഹിം, ആവുസോ ഗോതമ, ഗമിസ്സസീ’’തി. ഭഗവാ ആഹ –

    119. Tattha katamaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca, yadā so upako ājīvako bhagavantaṃ āha ‘‘kuhiṃ, āvuso gotama, gamissasī’’ti. Bhagavā āha –

    ‘‘ബാരാണസിം ഗമിസ്സാമി, അഹം തം അമതദുന്ദുഭിം;

    ‘‘Bārāṇasiṃ gamissāmi, ahaṃ taṃ amatadundubhiṃ;

    ധമ്മചക്കം പവത്തേതും, ലോകേ അപ്പടിവത്തിയ’’ന്തി.

    Dhammacakkaṃ pavattetuṃ, loke appaṭivattiya’’nti.

    ഉപകോ ആജീവകോ ആഹ ‘‘‘ജിനോ’തി ഖോ ആവുസോ, ഭോ ഗോതമ, പടിജാനാസീ’’തി. ഭഗവാ ആഹ –

    Upako ājīvako āha ‘‘‘jino’ti kho āvuso, bho gotama, paṭijānāsī’’ti. Bhagavā āha –

    ‘‘മാദിസാ വേ ജിനാ 275 ഹോന്തി, യേ പത്താ ആസവക്ഖയം;

    ‘‘Mādisā ve jinā 276 honti, ye pattā āsavakkhayaṃ;

    ജിതാ മേ പാപകാ ധമ്മാ, തസ്മാഹം ഉപകാ ജിനോ’’തി.

    Jitā me pāpakā dhammā, tasmāhaṃ upakā jino’’ti.

    കഥം ജിനോ കേന ജിനോതി വിസജ്ജനീയം. കതമോ ജിനോതി അവിസജ്ജനീയം. കതമോ ആസവക്ഖയോ, രാഗക്ഖയോ ദോസക്ഖയോ മോഹക്ഖയോതി വിസജ്ജനീയം. കിത്തകോ ആസവക്ഖയോതി അവിസജ്ജനീയം. ഇദം വിസജ്ജനീയഞ്ച അവിസജ്ജനീയഞ്ച.

    Kathaṃ jino kena jinoti visajjanīyaṃ. Katamo jinoti avisajjanīyaṃ. Katamo āsavakkhayo, rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayoti visajjanīyaṃ. Kittako āsavakkhayoti avisajjanīyaṃ. Idaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca.

    അത്ഥി തഥാഗതോതി വിസജ്ജനീയം. അത്ഥി രൂപന്തി വിസജ്ജനീയം. രൂപം തഥാഗതോതി അവിസജ്ജനീയം. രൂപവാ തഥാഗതോതി അവിസജ്ജനീയം. രൂപേ തഥാഗതോതി അവിസജ്ജനീയം. തഥാഗതേ രൂപന്തി അവിസജ്ജനീയം. ഏവം അത്ഥി വേദനാ…പേ॰… സഞ്ഞാ…പേ॰… സങ്ഖാരാ…പേ॰… അത്ഥി വിഞ്ഞാണന്തി വിസജ്ജനീയം. വിഞ്ഞാണം തഥാഗതോതി അവിസജ്ജനീയം. വിഞ്ഞാണവാ തഥാഗതോതി അവിസജ്ജനീയം. വിഞ്ഞാണേ തഥാഗതോതി അവിസജ്ജനീയം. തഥാഗതേ വിഞ്ഞാണന്തി അവിസജ്ജനീയം. അഞ്ഞത്ര രൂപേന തഥാഗതോതി അവിസജ്ജനീയം. അഞ്ഞത്ര വേദനായ…പേ॰… സഞ്ഞായ…പേ॰… സങ്ഖാരേഹി…പേ॰… വിഞ്ഞാണേന തഥാഗതോതി അവിസജ്ജനീയം. അയം സോ തഥാഗതോ അരൂപകോ…പേ॰… അവേദനകോ…പേ॰… അസഞ്ഞകോ…പേ॰… അസങ്ഖാരകോ…പേ॰… അവിഞ്ഞാണകോതി അവിസജ്ജനീയം. ഇദം വിസജ്ജനീയഞ്ച അവിസജ്ജനീയഞ്ച.

    Atthi tathāgatoti visajjanīyaṃ. Atthi rūpanti visajjanīyaṃ. Rūpaṃ tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Rūpavā tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Rūpe tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Tathāgate rūpanti avisajjanīyaṃ. Evaṃ atthi vedanā…pe… saññā…pe… saṅkhārā…pe… atthi viññāṇanti visajjanīyaṃ. Viññāṇaṃ tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Viññāṇavā tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Viññāṇe tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Tathāgate viññāṇanti avisajjanīyaṃ. Aññatra rūpena tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Aññatra vedanāya…pe… saññāya…pe… saṅkhārehi…pe… viññāṇena tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Ayaṃ so tathāgato arūpako…pe… avedanako…pe… asaññako…pe… asaṅkhārako…pe… aviññāṇakoti avisajjanīyaṃ. Idaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca.

    പസ്സതി ഭഗവാ ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ വിസുദ്ധേന അതിക്കന്തമാനുസകേന സത്തേ ചവമാനേ ഉപപജ്ജമാനേ ഏവം സബ്ബം…പേ॰… യഥാകമ്മൂപഗേ സത്തേ പജാനാതീതി വിസജ്ജനീയം. കതമേ സത്താ, കതമോ തഥാഗതോതി അവിസജ്ജനീയം. ഇദം വിസജ്ജനീയഞ്ച അവിസജ്ജനീയഞ്ച.

    Passati bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte cavamāne upapajjamāne evaṃ sabbaṃ…pe… yathākammūpage satte pajānātīti visajjanīyaṃ. Katame sattā, katamo tathāgatoti avisajjanīyaṃ. Idaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca.

    അത്ഥി തഥാഗതോതി വിസജ്ജനീയം. അത്ഥി തഥാഗതോ പരം മരണാതി അവിസജ്ജനീയം. ഇദം വിസജ്ജനീയഞ്ച അവിസജ്ജനീയഞ്ച.

    Atthi tathāgatoti visajjanīyaṃ. Atthi tathāgato paraṃ maraṇāti avisajjanīyaṃ. Idaṃ visajjanīyañca avisajjanīyañca.

    ൧൨൦. തത്ഥ കതമം കമ്മം?

    120. Tattha katamaṃ kammaṃ?

    ‘‘അന്തകേനാധിപന്നസ്സ , ജഹതോ മാനുസം ഭവം;

    ‘‘Antakenādhipannassa , jahato mānusaṃ bhavaṃ;

    കിം ഹി തസ്സ സകം ഹോതി, കിഞ്ച ആദായ ഗച്ഛതി;

    Kiṃ hi tassa sakaṃ hoti, kiñca ādāya gacchati;

    കിഞ്ചസ്സ അനുഗം ഹോതി, ഛായാവ അനപായിനീ.

    Kiñcassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī.

    ‘‘ഉഭോ പുഞ്ഞഞ്ച പാപഞ്ച, യം മച്ചോ കുരുതേ ഇധ;

    ‘‘Ubho puññañca pāpañca, yaṃ macco kurute idha;

    തഞ്ഹി തസ്സ സകം ഹോതി, തംവ 277 ആദായ ഗച്ഛതി;

    Tañhi tassa sakaṃ hoti, taṃva 278 ādāya gacchati;

    തംവസ്സ അനുഗം ഹോതി, ഛായാവ അനപായിനീ’’തി.

    Taṃvassa anugaṃ hoti, chāyāva anapāyinī’’ti.

    ഇദം കമ്മം.

    Idaṃ kammaṃ.

    ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, ബാലം പീഠസമാരൂള്ഹം വാ മഞ്ചസമാരൂള്ഹം വാ ഛമായം 279 വാ സേമാനം യാനിസ്സ പുബ്ബേ പാപകാനി കമ്മാനി കതാനി കായേന ദുച്ചരിതാനി വാചായ ദുച്ചരിതാനി മനസാ ദുച്ചരിതാനി, താനിസ്സ തമ്ഹി സമയേ ഓലമ്ബന്തി അജ്ഝോലമ്ബന്തി അഭിപ്പലമ്ബന്തി. സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, മഹതം പബ്ബതകൂടാനം ഛായാ സായന്ഹസമയം പഥവിയം ഓലമ്ബന്തി അജ്ഝോലമ്ബന്തി അഭിപ്പലമ്ബന്തി. ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ബാലം പീഠസമാരൂള്ഹം വാ മഞ്ചസമാരൂള്ഹം വാ ഛമായം വാ സേമാനം യാനിസ്സ പുബ്ബേ പാപകാനി കമ്മാനി കതാനി കായേന ദുച്ചരിതാനി വാചായ ദുച്ചരിതാനി മനസാ ദുച്ചരിതാനി, താനിസ്സ തമ്ഹി സമയേ ഓലമ്ബന്തി അജ്ഝോലമ്ബന്തി അഭിപ്പലമ്ബന്തി. തത്ര, ഭിക്ഖവേ, ബാലസ്സ ഏവം ഹോതി ‘അകതം വത മേ കല്യാണം, അകതം കുസലം, അകതം ഭീരുത്താണം. കതം പാപം, കതം ലുദ്ദം, കതം കിബ്ബിസം, യാവതാ ഭോ അകതകല്യാണാനം അകതകുസലാനം അകതഭീരുത്താണാനം കതപാപാനം കതലുദ്ദാനം കതകിബ്ബിസാനം ഗതി, തം ഗതിം പേച്ച ഗച്ഛാമീ’തി, സോ സോചതി കിലമതി പരിദേവതി ഉരത്താളിം കന്ദതി സമ്മോഹം ആപജ്ജതീ’’തി.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bālaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ 280 vā semānaṃ yānissa pubbe pāpakāni kammāni katāni kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni, tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Seyyathāpi, bhikkhave, mahataṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyaṃ olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Evameva kho, bhikkhave, bālaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe pāpakāni kammāni katāni kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni, tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Tatra, bhikkhave, bālassa evaṃ hoti ‘akataṃ vata me kalyāṇaṃ, akataṃ kusalaṃ, akataṃ bhīruttāṇaṃ. Kataṃ pāpaṃ, kataṃ luddaṃ, kataṃ kibbisaṃ, yāvatā bho akatakalyāṇānaṃ akatakusalānaṃ akatabhīruttāṇānaṃ katapāpānaṃ kataluddānaṃ katakibbisānaṃ gati, taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’ti, so socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjatī’’ti.

    ‘‘പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, പണ്ഡിതം പീഠസമാരൂള്ഹം വാ മഞ്ചസമാരൂള്ഹം വാ ഛമായം വാ സേമാനം യാനിസ്സ പുബ്ബേ കല്യാണാനി കമ്മാനി കതാനി കായേന സുചരിതാനി വാചായ സുചരിതാനി മനസാ സുചരിതാനി, താനിസ്സ തമ്ഹി സമയേ ഓലമ്ബന്തി അജ്ഝോലമ്ബന്തി അഭിപ്പലമ്ബന്തി. സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, മഹതം പബ്ബതകൂടാനം ഛായാ സായന്ഹസമയം പഥവിയം ഓലമ്ബന്തി അജ്ഝോലമ്ബന്തി അഭിപ്പലമ്ബന്തി. ഏവമേവ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പണ്ഡിതം പീഠസമാരൂള്ഹം വാ മഞ്ചസമാരൂള്ഹം വാ ഛമായം വാ സേമാനം യാനിസ്സ പുബ്ബേ കല്യാണാനി കമ്മാനി കതാനി കായേന സുചരിതാനി വാചായ സുചരിതാനി മനസാ സുചരിതാനി, താനിസ്സ തമ്ഹി സമയേ ഓലമ്ബന്തി അജ്ഝോലമ്ബന്തി അഭിപ്പലമ്ബന്തി. തത്ര, ഭിക്ഖവേ, പണ്ഡിതസ്സ ‘ഏവം ഹോതി അകതം വത മേ പാപം , അകതം ലുദ്ദം, അകതം കിബ്ബിസം. കതം കല്യാണം, കതം കുസലം, കതം ഭീരുത്താണം, യാവതാ ഭോ അകതപാപാനം അകതലുദ്ദാനം അകതകിബ്ബിസാനം കതകല്യാണാനം കതകുസലാനം കതഭീരുത്താണാനം ഗതി, തം ഗതിം പേച്ച ഗച്ഛാമീ’തി, സോ ന സോചതി ന കിലമതി ന പരിദേവതി ന ഉരത്താളിം കന്ദതി ന സമ്മോഹം ആപജ്ജതി, ‘കതം മേ പുഞ്ഞം, അകതം പാപം, യാ ഭവിസ്സതി ഗതി അകതപാപസ്സ അകതലുദ്ദസ്സ അകതകിബ്ബിസസ്സ കതപുഞ്ഞസ്സ കതകുസലസ്സ കതഭീരുത്താണസ്സ, തം പേച്ച ഭവേ ഗതിം പച്ചനുഭവിസ്സാമീ’തി വിപ്പടിസാരോ ന ജായതി. അവിപ്പടിസാരിനോ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഇത്ഥിയാ വാ പുരിസസ്സ വാ ഗിഹിനോ വാ പബ്ബജിതസ്സ വാ ഭദ്ദകം മരണം ഭദ്ദികാ കാലങ്കിരിയാതി വദാമീ’’തി. ഇദം കമ്മം.

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, paṇḍitaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe kalyāṇāni kammāni katāni kāyena sucaritāni vācāya sucaritāni manasā sucaritāni, tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Seyyathāpi, bhikkhave, mahataṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyaṃ olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Evameva kho, bhikkhave, paṇḍitaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe kalyāṇāni kammāni katāni kāyena sucaritāni vācāya sucaritāni manasā sucaritāni, tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti. Tatra, bhikkhave, paṇḍitassa ‘evaṃ hoti akataṃ vata me pāpaṃ , akataṃ luddaṃ, akataṃ kibbisaṃ. Kataṃ kalyāṇaṃ, kataṃ kusalaṃ, kataṃ bhīruttāṇaṃ, yāvatā bho akatapāpānaṃ akataluddānaṃ akatakibbisānaṃ katakalyāṇānaṃ katakusalānaṃ katabhīruttāṇānaṃ gati, taṃ gatiṃ pecca gacchāmī’ti, so na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjati, ‘kataṃ me puññaṃ, akataṃ pāpaṃ, yā bhavissati gati akatapāpassa akataluddassa akatakibbisassa katapuññassa katakusalassa katabhīruttāṇassa, taṃ pecca bhave gatiṃ paccanubhavissāmī’ti vippaṭisāro na jāyati. Avippaṭisārino kho, bhikkhave, itthiyā vā purisassa vā gihino vā pabbajitassa vā bhaddakaṃ maraṇaṃ bhaddikā kālaṅkiriyāti vadāmī’’ti. Idaṃ kammaṃ.

    ‘‘തീണിമാനി , ഭിക്ഖവേ, ദുച്ചരിതാനി. കതമാനി തീണി, കായദുച്ചരിതം വചീദുച്ചരിതം മനോദുച്ചരിതം. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീണി ദുച്ചരിതാനി. തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, സുചരിതാനി. കതമാനി തീണി? കായസുചരിതം വചീസുചരിതം മനോസുചരിതം. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീണി സുചരിതാനി. ഇദം കമ്മം.

    ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave, duccaritāni. Katamāni tīṇi, kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi duccaritāni. Tīṇimāni, bhikkhave, sucaritāni. Katamāni tīṇi? Kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi sucaritāni. Idaṃ kammaṃ.

    തത്ഥ കതമോ വിപാകോ?

    Tattha katamo vipāko?

    ‘‘ലാഭാ വോ, ഭിക്ഖവേ, സുലദ്ധം വോ, ഭിക്ഖവേ, ഖണോ വോ, ഭിക്ഖവേ, പടിലദ്ധോ ബ്രഹ്മചരിയവാസായ. ദിട്ഠാ മയാ, ഭിക്ഖവേ, ഛ ഫസ്സായതനികാ നാമ നിരയാ. തത്ഥ യം കിഞ്ചി ചക്ഖുനാ രൂപം പസ്സതി അനിട്ഠരൂപംയേവ പസ്സതി, നോ ഇട്ഠരൂപം. അകന്തരൂപംയേവ പസ്സതി, നോ കന്തരൂപം. അമനാപരൂപംയേവ പസ്സതി, നോ മനാപരൂപം.

    ‘‘Lābhā vo, bhikkhave, suladdhaṃ vo, bhikkhave, khaṇo vo, bhikkhave, paṭiladdho brahmacariyavāsāya. Diṭṭhā mayā, bhikkhave, cha phassāyatanikā nāma nirayā. Tattha yaṃ kiñci cakkhunā rūpaṃ passati aniṭṭharūpaṃyeva passati, no iṭṭharūpaṃ. Akantarūpaṃyeva passati, no kantarūpaṃ. Amanāparūpaṃyeva passati, no manāparūpaṃ.

    യം കിഞ്ചി സോതേന സദ്ദം സുണാതി…പേ॰… ഘാനേന…പേ॰… ജിവ്ഹായ…പേ॰… കായേന…പേ॰… യം കിഞ്ചി മനസാ ധമ്മം വിജാനാതി അനിട്ഠധമ്മംയേവ വിജാനാതി, നോ ഇട്ഠധമ്മം. അകന്തധമ്മംയേവ വിജാനാതി, നോ കന്തധമ്മം. അമനാപധമ്മംയേവ വിജാനാതി, നോ മനാപധമ്മം. ലാഭാ വോ, ഭിക്ഖവേ, സുലദ്ധം വോ, ഭിക്ഖവേ, ഖണോ വോ, ഭിക്ഖവേ, പടിലദ്ധോ ബ്രഹ്മചരിയവാസായ.

    Yaṃ kiñci sotena saddaṃ suṇāti…pe… ghānena…pe… jivhāya…pe… kāyena…pe… yaṃ kiñci manasā dhammaṃ vijānāti aniṭṭhadhammaṃyeva vijānāti, no iṭṭhadhammaṃ. Akantadhammaṃyeva vijānāti, no kantadhammaṃ. Amanāpadhammaṃyeva vijānāti, no manāpadhammaṃ. Lābhā vo, bhikkhave, suladdhaṃ vo, bhikkhave, khaṇo vo, bhikkhave, paṭiladdho brahmacariyavāsāya.

    ‘‘ദിട്ഠാ മയാ, ഭിക്ഖവേ, ഛ ഫസ്സായതനികാ നാമ സഗ്ഗാ. തത്ഥ യം കിഞ്ചി ചക്ഖുനാ രൂപം പസ്സതി ഇട്ഠരൂപംയേവ പസ്സതി, നോ അനിട്ഠരൂപം. കന്തരൂപംയേവ പസ്സതി, നോ അകന്തരൂപം. മനാപരൂപംയേവ പസ്സതി, നോ അമനാപരൂപം. യം കിഞ്ചി സോതേന സദ്ദം സുണാതി…പേ॰… ഘാനേന …പേ॰… ജിവ്ഹായ…പേ॰… കായേന…പേ॰… മനസാ ധമ്മം വിജാനാതി ഇട്ഠധമ്മംയേവ വിജാനാതി, നോ അനിട്ഠധമ്മം. കന്തധമ്മംയേവ വിജാനാതി, നോ അകന്തധമ്മം. മനാപധമ്മംയേവ വിജാനാതി, നോ അമനാപധമ്മം. ലാഭാ വോ, ഭിക്ഖവേ, സുലദ്ധം വോ, ഭിക്ഖവേ, ഖണോ വോ, ഭിക്ഖവേ, പടിലദ്ധോ ബ്രഹ്മചരിയവാസായാ’’തി. അയം വിപാകോ.

    ‘‘Diṭṭhā mayā, bhikkhave, cha phassāyatanikā nāma saggā. Tattha yaṃ kiñci cakkhunā rūpaṃ passati iṭṭharūpaṃyeva passati, no aniṭṭharūpaṃ. Kantarūpaṃyeva passati, no akantarūpaṃ. Manāparūpaṃyeva passati, no amanāparūpaṃ. Yaṃ kiñci sotena saddaṃ suṇāti…pe… ghānena …pe… jivhāya…pe… kāyena…pe… manasā dhammaṃ vijānāti iṭṭhadhammaṃyeva vijānāti, no aniṭṭhadhammaṃ. Kantadhammaṃyeva vijānāti, no akantadhammaṃ. Manāpadhammaṃyeva vijānāti, no amanāpadhammaṃ. Lābhā vo, bhikkhave, suladdhaṃ vo, bhikkhave, khaṇo vo, bhikkhave, paṭiladdho brahmacariyavāsāyā’’ti. Ayaṃ vipāko.

    ‘‘സട്ഠിവസ്സസഹസ്സാനി, പരിപുണ്ണാനി സബ്ബസോ;

    ‘‘Saṭṭhivassasahassāni, paripuṇṇāni sabbaso;

    നിരയേ പച്ചമാനാനം 281, കദാ അന്തോ ഭവിസ്സതി.

    Niraye paccamānānaṃ 282, kadā anto bhavissati.

    ‘‘നത്ഥി അന്തോ കുതോ അന്തോ, ന അന്തോ പടിദിസ്സതി 283;

    ‘‘Natthi anto kuto anto, na anto paṭidissati 284;

    തദാ ഹി പകതം പാപം, തുയ്ഹം മയ്ഹഞ്ച മാരിസാ’’തി.

    Tadā hi pakataṃ pāpaṃ, tuyhaṃ mayhañca mārisā’’ti.

    അയം വിപാകോ.

    Ayaṃ vipāko.

    ൧൨൧. തത്ഥ കതമം കമ്മഞ്ച വിപാകോ ച?

    121. Tattha katamaṃ kammañca vipāko ca?

    ‘‘അധമ്മചാരീ ഹി നരോ പമത്തോ, യഹിം യഹിം ഗച്ഛതി ദുഗ്ഗതിം യോ;

    ‘‘Adhammacārī hi naro pamatto, yahiṃ yahiṃ gacchati duggatiṃ yo;

    സോ നം അധമ്മോ ചരിതോ ഹനാതി, സയം ഗഹീതോ യഥാ കണ്ഹസപ്പോ.

    So naṃ adhammo carito hanāti, sayaṃ gahīto yathā kaṇhasappo.

    ‘‘ന ഹി 285 ധമ്മോ അധമ്മോ ച, ഉഭോ സമവിപാകിനോ;

    ‘‘Na hi 286 dhammo adhammo ca, ubho samavipākino;

    അധമ്മോ നിരയം നേതി, ധമ്മോ പാപേതി സുഗ്ഗതി’’ന്തി.

    Adhammo nirayaṃ neti, dhammo pāpeti suggati’’nti.

    ഇദം കമ്മഞ്ച വിപാകോ ച.

    Idaṃ kammañca vipāko ca.

    ‘‘മാ, ഭിക്ഖവേ, പുഞ്ഞാനം ഭായിത്ഥ, സുഖസ്സേതം, ഭിക്ഖവേ, അധിവചനം ഇട്ഠസ്സ കന്തസ്സ പിയസ്സ മനാപസ്സ യദിദം പുഞ്ഞാനി. അഭിജാനാമി ഖോ പനാഹം, ഭിക്ഖവേ, ദീഘരത്തം കതാനം പുഞ്ഞാനം ഇട്ഠം 287 കന്തം പിയം മനാപം വിപാകം പച്ചനുഭൂതം, സത്ത വസ്സാനി മേത്തചിത്തം ഭാവേത്വാ സത്ത സംവട്ടവിവട്ടകപ്പേ ന ഇമം 288 ലോകം പുനരാഗമാസിം. സംവട്ടമാനേ സുദാഹം, ഭിക്ഖവേ, കപ്പേ ആഭസ്സരൂപഗോ ഹോമി. വിവട്ടമാനേ കപ്പേ സുഞ്ഞം ബ്രഹ്മവിമാനം ഉപപജ്ജാമി. തത്ര സുദാഹം 289, ഭിക്ഖവേ, ബ്രഹ്മാ ഹോമി മഹാബ്രഹ്മാ അഭിഭൂ അനഭിഭൂതോ അഞ്ഞദത്ഥുദസോ വസവത്തീ. ഛത്തിംസക്ഖത്തും ഖോ പനാഹം, ഭിക്ഖവേ, സക്കോ അഹോസിം ദേവാനമിന്ദോ, അനേകസതക്ഖത്തും രാജാ അഹോസിം ചക്കവത്തീ 290 ധമ്മികോ ധമ്മരാജാ ചാതുരന്തോ വിജിതാവീ ജനപദത്ഥാവരിയപ്പത്തോ സത്തരതനസമന്നാഗതോ, കോ പന വാദോ പദേസരജ്ജസ്സ? തസ്സ മയ്ഹം, ഭിക്ഖവേ, ഏതദഹോസി ‘കിസ്സ നു ഖോ മേ ഇദം കമ്മസ്സ ഫലം, കിസ്സ കമ്മസ്സ വിപാകോ, യേനാഹം ഏതരഹി ഏവംമഹിദ്ധികോ ഏവംമഹാനുഭാവോ’തി. തസ്സ മയ്ഹം, ഭിക്ഖവേ, ഏതദഹോസി ‘തിണ്ണം ഖോ മേ ഇദം കമ്മാനം ഫലം, തിണ്ണം കമ്മാനം വിപാകോ. യേനാഹം ഏതരഹി ഏവംമഹിദ്ധികോ ഏവംമഹാനുഭാവോ’തി. സേയ്യഥിദം, ദാനസ്സ ദമസ്സ സംയമസ്സാ’’തി. തത്ഥ യഞ്ച ദാനം യോ ച ദമോ യോ ച സംയമോ, ഇദം കമ്മം. യോ തപ്പച്ചയാ വിപാകോ പച്ചനുഭൂതോ, അയം വിപാകോ. തഥാ ചൂളകമ്മവിഭങ്ഗോ വത്തബ്ബോ.

    ‘‘Mā, bhikkhave, puññānaṃ bhāyittha, sukhassetaṃ, bhikkhave, adhivacanaṃ iṭṭhassa kantassa piyassa manāpassa yadidaṃ puññāni. Abhijānāmi kho panāhaṃ, bhikkhave, dīgharattaṃ katānaṃ puññānaṃ iṭṭhaṃ 291 kantaṃ piyaṃ manāpaṃ vipākaṃ paccanubhūtaṃ, satta vassāni mettacittaṃ bhāvetvā satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappe na imaṃ 292 lokaṃ punarāgamāsiṃ. Saṃvaṭṭamāne sudāhaṃ, bhikkhave, kappe ābhassarūpago homi. Vivaṭṭamāne kappe suññaṃ brahmavimānaṃ upapajjāmi. Tatra sudāhaṃ 293, bhikkhave, brahmā homi mahābrahmā abhibhū anabhibhūto aññadatthudaso vasavattī. Chattiṃsakkhattuṃ kho panāhaṃ, bhikkhave, sakko ahosiṃ devānamindo, anekasatakkhattuṃ rājā ahosiṃ cakkavattī 294 dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato, ko pana vādo padesarajjassa? Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi ‘kissa nu kho me idaṃ kammassa phalaṃ, kissa kammassa vipāko, yenāhaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo’ti. Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi ‘tiṇṇaṃ kho me idaṃ kammānaṃ phalaṃ, tiṇṇaṃ kammānaṃ vipāko. Yenāhaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo’ti. Seyyathidaṃ, dānassa damassa saṃyamassā’’ti. Tattha yañca dānaṃ yo ca damo yo ca saṃyamo, idaṃ kammaṃ. Yo tappaccayā vipāko paccanubhūto, ayaṃ vipāko. Tathā cūḷakammavibhaṅgo vattabbo.

    യം സുഭസ്സ മാണവസ്സ തോദേയ്യപുത്തസ്സ ദേസിതം. തത്ഥ യേ ധമ്മാ അപ്പായുകദീഘായുകതായ സംവത്തന്തി ബഹ്വാബാധഅപ്പാബാധതായ അപ്പേസക്ഖമഹേസക്ഖതായ ദുബ്ബണ്ണസുവണ്ണതായ നീചകുലികഉച്ചകുലികതായ അപ്പഭോഗമഹാഭോഗതായ ദുപ്പഞ്ഞപഞ്ഞവന്തതായ ച സംവത്തന്തി, ഇദം കമ്മം. യാ തത്ഥ അപ്പായുകദീഘായുകതാ…പേ॰… ദുപ്പഞ്ഞപഞ്ഞവന്തതാ, അയം വിപാകോ. ഇദം കമ്മഞ്ച വിപാകോ ച.

    Yaṃ subhassa māṇavassa todeyyaputtassa desitaṃ. Tattha ye dhammā appāyukadīghāyukatāya saṃvattanti bahvābādhaappābādhatāya appesakkhamahesakkhatāya dubbaṇṇasuvaṇṇatāya nīcakulikauccakulikatāya appabhogamahābhogatāya duppaññapaññavantatāya ca saṃvattanti, idaṃ kammaṃ. Yā tattha appāyukadīghāyukatā…pe… duppaññapaññavantatā, ayaṃ vipāko. Idaṃ kammañca vipāko ca.

    ൧൨൨. തത്ഥ കതമം കുസലം?

    122. Tattha katamaṃ kusalaṃ?

    ‘‘വാചാനുരക്ഖീ മനസാ സുസംവുതോ, കായേന ച നാകുസലം കയിരാ 295;

    ‘‘Vācānurakkhī manasā susaṃvuto, kāyena ca nākusalaṃ kayirā 296;

    ഏതേ തയോ കമ്മപഥേ വിസോധയേ, ആരാധയേ മഗ്ഗമിസിപ്പവേദിത’’ന്തി.

    Ete tayo kammapathe visodhaye, ārādhaye maggamisippavedita’’nti.

    ഇദം കുസലം.

    Idaṃ kusalaṃ.

    ‘‘യസ്സ കായേന വാചായ, മനസാ നത്ഥി ദുക്കടം;

    ‘‘Yassa kāyena vācāya, manasā natthi dukkaṭaṃ;

    സംവുതം തീഹി ഠാനേഹി, തമഹം ബ്രൂമി ബ്രാഹ്മണ’’ന്തി.

    Saṃvutaṃ tīhi ṭhānehi, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.

    ഇദം കുസലം.

    Idaṃ kusalaṃ.

    ‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, കുസലമൂലാനി. കതമാനി തീണി? അലോഭോ കുസലമൂലം, അദോസോ കുസലമൂലം, അമോഹോ കുസലമൂലം. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീണി കുസലമൂലാനി. ഇദം കുസലം. ‘‘വിജ്ജാ, ഭിക്ഖവേ 297, പുബ്ബങ്ഗമാ കുസലാനം ധമ്മാനം സമാപത്തിയാ അനുദേവ 298 ഹിരീ ഓത്തപ്പഞ്ചാ’’തി. ഇദം കുസലം.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, kusalamūlāni. Katamāni tīṇi? Alobho kusalamūlaṃ, adoso kusalamūlaṃ, amoho kusalamūlaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi kusalamūlāni. Idaṃ kusalaṃ. ‘‘Vijjā, bhikkhave 299, pubbaṅgamā kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā anudeva 300 hirī ottappañcā’’ti. Idaṃ kusalaṃ.

    തത്ഥ കതമം അകുസലം?

    Tattha katamaṃ akusalaṃ?

    ‘‘യസ്സ അച്ചന്ത ദുസ്സീല്യം, മാലുവാ സാലമിവോത്ഥതം;

    ‘‘Yassa accanta dussīlyaṃ, māluvā sālamivotthataṃ;

    കരോതി സോ തഥത്താനം, യഥാ നം ഇച്ഛതീ ദിസോ’’തി.

    Karoti so tathattānaṃ, yathā naṃ icchatī diso’’ti.

    ഇദം അകുസലം.

    Idaṃ akusalaṃ.

    ‘‘അത്തനാ ഹി കതം പാപം, അത്തജം അത്തസമ്ഭവം;

    ‘‘Attanā hi kataṃ pāpaṃ, attajaṃ attasambhavaṃ;

    അഭിമത്ഥതി 301 ദുമ്മേധം, വജിരംവസ്മമയം മണി’’ന്തി.

    Abhimatthati 302 dummedhaṃ, vajiraṃvasmamayaṃ maṇi’’nti.

    ഇദം അകുസലം.

    Idaṃ akusalaṃ.

    ‘‘ദസ കമ്മപഥേ നിസേവിയ, അകുസലാകുസലേഹി വിവജ്ജിതാ;

    ‘‘Dasa kammapathe niseviya, akusalākusalehi vivajjitā;

    ഗരഹാ ച ഭവന്തി ദേവതേ, ബാലമതീ നിരയേസു പച്ചരേ’’തി.

    Garahā ca bhavanti devate, bālamatī nirayesu paccare’’ti.

    ഇദം അകുസലം.

    Idaṃ akusalaṃ.

    ‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, അകുസലമൂലാനി 303, കതമാനി തീണി? ലോഭോ അകുസലമൂലം, ദോസോ അകുസലമൂലം, മോഹോ അകുസലമൂലം. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീണി അകുസലമൂലാനി’’. ഇദം അകുസലം.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, akusalamūlāni 304, katamāni tīṇi? Lobho akusalamūlaṃ, doso akusalamūlaṃ, moho akusalamūlaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi akusalamūlāni’’. Idaṃ akusalaṃ.

    തത്ഥ കതമം കുസലഞ്ച അകുസലഞ്ച?

    Tattha katamaṃ kusalañca akusalañca?

    ‘‘യാദിസം 305 വപതേ ബീജം, താദിസം ഹരതേ ഫലം;

    ‘‘Yādisaṃ 306 vapate bījaṃ, tādisaṃ harate phalaṃ;

    കല്യാണകാരീ കല്യാണം, പാപകാരീ ച പാപക’’ന്തി.

    Kalyāṇakārī kalyāṇaṃ, pāpakārī ca pāpaka’’nti.

    തത്ഥ യം ആഹ ‘‘കല്യാണകാരീ കല്യാണ’’ന്തി, ഇദം കുസലം. യം ആഹ ‘‘പാപകാരീ ച പാപക’’ന്തി, ഇദം അകുസലം. ഇദം കുസലഞ്ച അകുസലഞ്ച.

    Tattha yaṃ āha ‘‘kalyāṇakārī kalyāṇa’’nti, idaṃ kusalaṃ. Yaṃ āha ‘‘pāpakārī ca pāpaka’’nti, idaṃ akusalaṃ. Idaṃ kusalañca akusalañca.

    ‘‘സുഭേന കമ്മേന വജന്തി സുഗ്ഗതിം, അപായഭൂമിം അസുഭേന കമ്മുനാ;

    ‘‘Subhena kammena vajanti suggatiṃ, apāyabhūmiṃ asubhena kammunā;

    ഖയാ ച കമ്മസ്സ വിമുത്തചേതസോ, നിബ്ബന്തി തേ ജോതിരിവിന്ധനക്ഖയാ’’.

    Khayā ca kammassa vimuttacetaso, nibbanti te jotirivindhanakkhayā’’.

    തത്ഥ യം ആഹ ‘‘സുഭേന കമ്മേന വജന്തി സുഗ്ഗതി’’ന്തി, ഇദം കുസലം. യം ആഹ ‘‘അപായഭൂമിം അസുഭേന കമ്മുനാ’’തി, ഇദം അകുസലം. ഇദം കുസലഞ്ച അകുസലഞ്ച.

    Tattha yaṃ āha ‘‘subhena kammena vajanti suggati’’nti, idaṃ kusalaṃ. Yaṃ āha ‘‘apāyabhūmiṃ asubhena kammunā’’ti, idaṃ akusalaṃ. Idaṃ kusalañca akusalañca.

    ൧൨൩. തത്ഥ കതമം അനുഞ്ഞാതം?

    123. Tattha katamaṃ anuññātaṃ?

    ‘‘യഥാപി ഭമരോ പുപ്ഫം, വണ്ണഗന്ധമഹേഠയം 307;

    ‘‘Yathāpi bhamaro pupphaṃ, vaṇṇagandhamaheṭhayaṃ 308;

    പലേതി 309 രസമാദായ, ഏവം ഗാമേ മുനീ ചരേ’’തി.

    Paleti 310 rasamādāya, evaṃ gāme munī care’’ti.

    ഇദം അനുഞ്ഞാതം.

    Idaṃ anuññātaṃ.

    ‘‘തീണിമാനി , ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം കരണീയാനി. കതമാനി തീണി, ഇധ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു പാതിമോക്ഖസംവരസംവുതോ വിഹരതി ആചാരഗോചരസമ്പന്നോ അണുമത്തേസു വജ്ജേസു ഭയദസ്സാവീ, സമാദായ സിക്ഖതി സിക്ഖാപദേസു, കായകമ്മവചീകമ്മേന സമന്നാഗതോ കുസലേന പരിസുദ്ധാജീവോ. ആരദ്ധവീരിയോ ഖോ പന ഹോതി ഥാമവാ ദള്ഹപരക്കമോ അനിക്ഖിത്തധുരോ അകുസലാനം ധമ്മാനം പഹാനായ കുസലാനം ധമ്മാനം ഭാവനായ സച്ഛികിരിയായ. പഞ്ഞവാ ഖോ പന ഹോതി ഉദയത്ഥഗാമിനിയാ പഞ്ഞായ സമന്നാഗതോ അരിയായ നിബ്ബേധികായ സമ്മാ ദുക്ഖക്ഖയഗാമിനിയാ. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖൂനം തീണി കരണീയാനീ’’തി. ഇദം അനുഞ്ഞാതം.

    ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave, bhikkhūnaṃ karaṇīyāni. Katamāni tīṇi, idha, bhikkhave, bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu, kāyakammavacīkammena samannāgato kusalena parisuddhājīvo. Āraddhavīriyo kho pana hoti thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya sacchikiriyāya. Paññavā kho pana hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Imāni kho, bhikkhave, bhikkhūnaṃ tīṇi karaṇīyānī’’ti. Idaṃ anuññātaṃ.

    ‘‘ദസയിമേ 311, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മാ പബ്ബജിതേന അഭിണ്ഹം പച്ചവേക്ഖിതബ്ബാ. കതമേ ദസ? ‘വേവണ്ണിയമ്ഹി അജ്ഝുപഗതോ’തി പബ്ബജിതേന അഭിണ്ഹം പച്ചവേക്ഖിതബ്ബം…പേ॰… ഇമേ ഖോ ഭിക്ഖവേ ദസ ധമ്മാ പബ്ബജിതേന അഭിണ്ഹം പച്ചവേക്ഖിതബ്ബാ’’തി. ഇദം അനുഞ്ഞാതം.

    ‘‘Dasayime 312, bhikkhave, dhammā pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbā. Katame dasa? ‘Vevaṇṇiyamhi ajjhupagato’ti pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbaṃ…pe… ime kho bhikkhave dasa dhammā pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbā’’ti. Idaṃ anuññātaṃ.

    ‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, കരണീയാനി. കതമാനി തീണി? കായസുചരിതം വചീസുചരിതം മനോസുചരിതന്തി. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീണി കരണീയാനീ’’തി. ഇദം അനുഞ്ഞാതം.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, karaṇīyāni. Katamāni tīṇi? Kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritanti. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi karaṇīyānī’’ti. Idaṃ anuññātaṃ.

    തത്ഥ കതമം പടിക്ഖിത്തം?

    Tattha katamaṃ paṭikkhittaṃ?

    ‘‘നത്ഥി പുത്തസമം പേമം, നത്ഥി ഗോസമിതം 313 ധനം;

    ‘‘Natthi puttasamaṃ pemaṃ, natthi gosamitaṃ 314 dhanaṃ;

    നത്ഥി സൂരിയസമാ 315 ആഭാ, സമുദ്ദപരമാ സരാ’’തി.

    Natthi sūriyasamā 316 ābhā, samuddaparamā sarā’’ti.

    ഭഗവാ ആഹ –

    Bhagavā āha –

    ‘‘നത്ഥി അത്തസമം പേമം, നത്ഥി ധഞ്ഞസമം ധനം;

    ‘‘Natthi attasamaṃ pemaṃ, natthi dhaññasamaṃ dhanaṃ;

    നത്ഥി പഞ്ഞാസമാ ആഭാ, വുട്ഠിവേപരമാ സരാ’’തി.

    Natthi paññāsamā ābhā, vuṭṭhiveparamā sarā’’ti.

    ഏത്ഥ യം പുരിമകം, ഇദം പടിക്ഖിത്തം.

    Ettha yaṃ purimakaṃ, idaṃ paṭikkhittaṃ.

    ‘‘തീണിമാനി , ഭിക്ഖവേഋ അകരണീയാനി. കതമാനി തീണി? കായദുച്ചരിതം വചീദുച്ചരിതം മനോദുച്ചരിതന്തി. ഇമാനി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, തീണി അകരണീയാനീ’’തി. ഇദം പടിക്ഖിത്തം.

    ‘‘Tīṇimāni , bhikkhaveऋ akaraṇīyāni. Katamāni tīṇi? Kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritanti. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi akaraṇīyānī’’ti. Idaṃ paṭikkhittaṃ.

    ൧൨൪. തത്ഥ കതമം അനുഞ്ഞാതഞ്ച പടിക്ഖിത്തഞ്ച?

    124. Tattha katamaṃ anuññātañca paṭikkhittañca?

    ‘‘കിംസൂധ ഭീതാ ജനതാ അനേകാ, മഗ്ഗോ ചനേകായതനോ പവുത്തോ 317;

    ‘‘Kiṃsūdha bhītā janatā anekā, maggo canekāyatano pavutto 318;

    പുച്ഛാമി തം ഗോതമ ഭൂരിപഞ്ഞ, കിസ്മിം ഠിതോ പരലോകം ന ഭായേതി.

    Pucchāmi taṃ gotama bhūripañña, kismiṃ ṭhito paralokaṃ na bhāyeti.

    ‘‘വാചം മനഞ്ച പണിധായ സമ്മാ, കായേന പാപാനി അകുബ്ബമാനോ;

    ‘‘Vācaṃ manañca paṇidhāya sammā, kāyena pāpāni akubbamāno;

    ബഹ്വന്നപാനം ഘരമാവസന്തോ, സദ്ധോ മുദൂ സംവിഭാഗീ വദഞ്ഞൂ;

    Bahvannapānaṃ gharamāvasanto, saddho mudū saṃvibhāgī vadaññū;

    ഏതേസു ധമ്മേസു ഠിതോ ചതൂസു, ധമ്മേ ഠിതോ പരലോകം ന ഭായേ’’തി.

    Etesu dhammesu ṭhito catūsu, dhamme ṭhito paralokaṃ na bhāye’’ti.

    തത്ഥ യം ആഹ ‘‘വാചം മനഞ്ച പണിധായ സമ്മാ’’തി, ഇദം അനുഞ്ഞാതം. ‘‘കായേന പാപാനി അകുബ്ബമാനോ’’തി, ഇദം പടിക്ഖിത്തം. ‘‘ബഹ്വന്നപാനം ഘരമാവസന്തോ, സദ്ധോ മുദൂ സംവിഭാഗീ വദഞ്ഞൂ. ഏതേസു ധമ്മേസു ഠിതോ ചതൂസു, ധമ്മേ ഠിതോ പരലോകം ന ഭായേ’’തി, ഇദം അനുഞ്ഞാതം. ഇദം അനുഞ്ഞാതഞ്ച പടിക്ഖിത്തഞ്ച.

    Tattha yaṃ āha ‘‘vācaṃ manañca paṇidhāya sammā’’ti, idaṃ anuññātaṃ. ‘‘Kāyena pāpāni akubbamāno’’ti, idaṃ paṭikkhittaṃ. ‘‘Bahvannapānaṃ gharamāvasanto, saddho mudū saṃvibhāgī vadaññū. Etesu dhammesu ṭhito catūsu, dhamme ṭhito paralokaṃ na bhāye’’ti, idaṃ anuññātaṃ. Idaṃ anuññātañca paṭikkhittañca.

    ‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണം, കുസലസ്സ ഉപസമ്പദാ;

    ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;

    സചിത്തപരിയോദാപനം, ഏതം ബുദ്ധാനസാസനം’’.

    Sacittapariyodāpanaṃ, etaṃ buddhānasāsanaṃ’’.

    തത്ഥ യം ആഹ ‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണ’’ന്തി, ഇദം പടിക്ഖിത്തം, യം ആഹ ‘‘കുസലസ്സ ഉപസമ്പദാ’’തി, ഇദം അനുഞ്ഞാതം. ഇദം അനുഞ്ഞാതഞ്ച പടിക്ഖിത്തഞ്ച.

    Tattha yaṃ āha ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti, idaṃ paṭikkhittaṃ, yaṃ āha ‘‘kusalassa upasampadā’’ti, idaṃ anuññātaṃ. Idaṃ anuññātañca paṭikkhittañca.

    ‘‘കായസമാചാരമ്പാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി അസേവിതബ്ബമ്പി. വചീസമാചാരമ്പാഹം , ദേവാനമിന്ദ , ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി അസേവിതബ്ബമ്പി. മനോസമാചാരമ്പാഹം ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി…പേ॰… പരിയേസനമ്പാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി അസേവിതബ്ബമ്പി’’.

    ‘‘Kāyasamācārampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi. Vacīsamācārampāhaṃ , devānaminda , duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi. Manosamācārampāhaṃ devānaminda, duvidhena vadāmi…pe… pariyesanampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampi’’.

    ‘‘കായസമാചാരമ്പാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി അസേവിതബ്ബമ്പീ’’തി ഇതി ഖോ പനേതം വുത്തം, കിഞ്ചേതം പടിച്ച വുത്തം. യഥാരൂപഞ്ച ഖോ കായസമാചാരം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തി, കുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, ഏവരൂപോ കായസമാചാരോ ന സേവിതബ്ബോ. തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ കായസമാചാരം ‘‘ഇമം 319 ഖോ മേ കായസമാചാരം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, കുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തീ’’തി, ഏവരൂപോ കായസമാചാരോ സേവിതബ്ബോ. ‘‘കായസമാചാരമ്പാഹം ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി അസേവിതബ്ബമ്പീ’’തി ഇതി യം തം വുത്തം, ഇദമേതം പടിച്ച വുത്തം. ‘‘വചീസമാചാരം…പേ॰… ‘‘പരിയേസനമ്പാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി അസേവിതബ്ബമ്പീ’’തി ഇതി ഖോ പനേതം വുത്തം, കിഞ്ചേതം പടിച്ച വുത്തം. യഥാരൂപഞ്ച ഖോ പരിയേസനം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തി, കുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, ഏവരൂപാ പരിയേസനാ ന സേവിതബ്ബാ. തത്ഥ യം ജഞ്ഞാ പരിയേസനം ‘‘ഇമം ഖോ മേ പരിയേസനം സേവതോ അകുസലാ ധമ്മാ പരിഹായന്തി, കുസലാ ധമ്മാ അഭിവഡ്ഢന്തീ’’തി, ഏവരൂപാ പരിയേസനാ സേവിതബ്ബാ. ‘‘പരിയേസനമ്പാഹം, ദേവാനമിന്ദ, ദുവിധേന വദാമി സേവിതബ്ബമ്പി അസേവിതബ്ബമ്പീ’’തി ഇതി യം തം വുത്തം, ഇദമേതം പടിച്ച വുത്തം.

    ‘‘Kāyasamācārampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. Yathārūpañca kho kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpo kāyasamācāro na sevitabbo. Tattha yaṃ jaññā kāyasamācāraṃ ‘‘imaṃ 320 kho me kāyasamācāraṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’’ti, evarūpo kāyasamācāro sevitabbo. ‘‘Kāyasamācārampāhaṃ devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ. ‘‘Vacīsamācāraṃ…pe… ‘‘pariyesanampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. Yathārūpañca kho pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā abhivaḍḍhanti, kusalā dhammā parihāyanti, evarūpā pariyesanā na sevitabbā. Tattha yaṃ jaññā pariyesanaṃ ‘‘imaṃ kho me pariyesanaṃ sevato akusalā dhammā parihāyanti, kusalā dhammā abhivaḍḍhantī’’ti, evarūpā pariyesanā sevitabbā. ‘‘Pariyesanampāhaṃ, devānaminda, duvidhena vadāmi sevitabbampi asevitabbampī’’ti iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.

    തത്ഥ യം ആഹ ‘‘സേവിതബ്ബമ്പീ’’തി, ഇദം അനുഞ്ഞാതം. യം ആഹ ‘‘ന സേവിതബ്ബമ്പീ’’തി, ഇദം പടിക്ഖിത്തം. ഇദം അനുഞ്ഞാതഞ്ച പടിക്ഖിത്തഞ്ച.

    Tattha yaṃ āha ‘‘sevitabbampī’’ti, idaṃ anuññātaṃ. Yaṃ āha ‘‘na sevitabbampī’’ti, idaṃ paṭikkhittaṃ. Idaṃ anuññātañca paṭikkhittañca.

    ൧൭൦. തത്ഥ കതമോ ഥവോ?

    170. Tattha katamo thavo?

    ‘‘മഗ്ഗാനട്ഠങ്ഗികോ 321 സേട്ഠോ, സച്ചാനം ചതുരോ പദാ;

    ‘‘Maggānaṭṭhaṅgiko 322 seṭṭho, saccānaṃ caturo padā;

    വിരാഗോ സേട്ഠോ ധമ്മാനം, ദ്വിപദാനഞ്ച ചക്ഖുമാ’’തി.

    Virāgo seṭṭho dhammānaṃ, dvipadānañca cakkhumā’’ti.

    അയം ഥവോ.

    Ayaṃ thavo.

    ‘‘തീണിമാനി, ഭിക്ഖവേ, അഗ്ഗാനി. കതമാനി തീണി? യാവതാ, ഭിക്ഖവേ, സത്താ അപദാ വാ ദ്വിപദാ വാ ചതുപ്പദാ വാ ബഹുപ്പദാ വാ രൂപിനോ വാ അരൂപിനോ വാ സഞ്ഞിനോ വാ അസഞ്ഞിനോ വാ നേവസഞ്ഞീനാസഞ്ഞിനോ വാ, തഥാഗതോ തേസം അഗ്ഗമക്ഖായതി സേട്ഠമക്ഖായതി പവരമക്ഖായതി , യദിദം അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ. യാവതാ, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മാനം 323 പണ്ണത്തിസങ്ഖതാനം വാ അസങ്ഖതാനം വാ, വിരാഗോ തേസം ധമ്മാനം അഗ്ഗമക്ഖായതി സേട്ഠമക്ഖായതി പവരമക്ഖായതി, യദിദം മദനിമ്മദനോ…പേ॰… നിരോധോ നിബ്ബാനം. യാവതാ, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘാനം പണ്ണത്തി ഗണാനം പണ്ണത്തി മഹാജനസന്നിപാതാനം പണ്ണത്തി, തഥാഗതസാവകസങ്ഘോ തേസം അഗ്ഗമക്ഖായതി സേട്ഠമക്ഖായതി പവരമക്ഖായതി, യദിദം ചത്താരി പുരിസയുഗാനി അട്ഠ പുരിസപുഗ്ഗലാ…പേ॰… പുഞ്ഞക്ഖേത്തം ലോകസ്സാതി.

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, aggāni. Katamāni tīṇi? Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā dvipadā vā catuppadā vā bahuppadā vā rūpino vā arūpino vā saññino vā asaññino vā nevasaññīnāsaññino vā, tathāgato tesaṃ aggamakkhāyati seṭṭhamakkhāyati pavaramakkhāyati , yadidaṃ arahaṃ sammāsambuddho. Yāvatā, bhikkhave, dhammānaṃ 324 paṇṇattisaṅkhatānaṃ vā asaṅkhatānaṃ vā, virāgo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyati seṭṭhamakkhāyati pavaramakkhāyati, yadidaṃ madanimmadano…pe… nirodho nibbānaṃ. Yāvatā, bhikkhave, saṅghānaṃ paṇṇatti gaṇānaṃ paṇṇatti mahājanasannipātānaṃ paṇṇatti, tathāgatasāvakasaṅgho tesaṃ aggamakkhāyati seṭṭhamakkhāyati pavaramakkhāyati, yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭha purisapuggalā…pe… puññakkhettaṃ lokassāti.

    ‘‘സബ്ബലോകുത്തരോ സത്ഥാ, ധമ്മോ ച കുസലക്ഖതോ 325;

    ‘‘Sabbalokuttaro satthā, dhammo ca kusalakkhato 326;

    ഗണോ ച നരസീഹസ്സ, താനി തീണി വിസ്സിസ്സരേ.

    Gaṇo ca narasīhassa, tāni tīṇi vississare.

    ‘‘സമണപദുമസഞ്ചയോ ഗണോ, ധമ്മവരോ ച വിദൂനം സക്കതോ;

    ‘‘Samaṇapadumasañcayo gaṇo, dhammavaro ca vidūnaṃ sakkato;

    നരവരദമകോ ച ചക്ഖുമാ, താനി തീണി ലോകസ്സ ഉത്തരി.

    Naravaradamako ca cakkhumā, tāni tīṇi lokassa uttari.

    ‘‘സത്ഥാ ച അപ്പടിസമോ, ധമ്മോ ച സബ്ബോ നിരുപദാഹോ;

    ‘‘Satthā ca appaṭisamo, dhammo ca sabbo nirupadāho;

    അരിയോ ച ഗണവരോ, താനി ഖലു വിസ്സിസ്സരേ തീണി.

    Ariyo ca gaṇavaro, tāni khalu vississare tīṇi.

    ‘‘സച്ചനാമോ ജിനോ ഖേമോ സബ്ബാഭിഭൂ, സച്ചധമ്മോ നത്ഥഞ്ഞോ തസ്സ ഉത്തരി;

    ‘‘Saccanāmo jino khemo sabbābhibhū, saccadhammo natthañño tassa uttari;

    അരിയസങ്ഘോ നിച്ചം വിഞ്ഞൂനം പൂജിതോ, താനി തീണി ലോകസ്സ ഉത്തരി.

    Ariyasaṅgho niccaṃ viññūnaṃ pūjito, tāni tīṇi lokassa uttari.

    ‘‘ഏകായനം ജാതിഖയന്തദസ്സീ, മഗ്ഗം പജാനാതി ഹിതാനുകമ്പീ;

    ‘‘Ekāyanaṃ jātikhayantadassī, maggaṃ pajānāti hitānukampī;

    ഏതേന മഗ്ഗേന തരിംസു പുബ്ബേ, തരിസ്സന്തി യേ ച 327 തരന്തി ഓഘം.

    Etena maggena tariṃsu pubbe, tarissanti ye ca 328 taranti oghaṃ.

    ‘‘തം താദിസം ദേവമനുസ്സസേട്ഠം;

    ‘‘Taṃ tādisaṃ devamanussaseṭṭhaṃ;

    സത്താ നമസ്സന്തി വിസുദ്ധിപേക്ഖാ’’തി.

    Sattā namassanti visuddhipekkhā’’ti.

    അയം ഥവോതി.

    Ayaṃ thavoti.

    തത്ഥ ലോകിയം സുത്തം ദ്വീഹി സുത്തേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം സംകിലേസഭാഗിയേന ച വാസനാഭാഗിയേന ച. ലോകുത്തരംപി സുത്തം തീഹി സുത്തേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം ദസ്സനഭാഗിയേന ച ഭാവനാഭാഗിയേന ച അസേക്ഖഭാഗിയേന ച. ലോകിയഞ്ച ലോകുത്തരഞ്ച. യസ്മിം സുത്തേ യം യം പദം ദിസ്സതി സംകിലേസഭാഗിയം വാ വാസനാഭാഗിയം വാ, തേന തേന ലോകിയന്തി നിദ്ദിസിതബ്ബം, ദസ്സനഭാഗിയം വാ ഭാവനാഭാഗിയം വാ അസേക്ഖഭാഗിയം വാ യം യം പദം ദിസ്സതി തേന തേന ലോകുത്തരന്തി നിദ്ദിസിതബ്ബം.

    Tattha lokiyaṃ suttaṃ dvīhi suttehi niddisitabbaṃ saṃkilesabhāgiyena ca vāsanābhāgiyena ca. Lokuttaraṃpi suttaṃ tīhi suttehi niddisitabbaṃ dassanabhāgiyena ca bhāvanābhāgiyena ca asekkhabhāgiyena ca. Lokiyañca lokuttarañca. Yasmiṃ sutte yaṃ yaṃ padaṃ dissati saṃkilesabhāgiyaṃ vā vāsanābhāgiyaṃ vā, tena tena lokiyanti niddisitabbaṃ, dassanabhāgiyaṃ vā bhāvanābhāgiyaṃ vā asekkhabhāgiyaṃ vā yaṃ yaṃ padaṃ dissati tena tena lokuttaranti niddisitabbaṃ.

    വാസനാഭാഗിയം സുത്തം സംകിലേസഭാഗിയസ്സ സുത്തസ്സ നിഗ്ഘാതായ, ദസ്സനഭാഗിയം സുത്തം വാസനാഭാഗിയസ്സ സുത്തസ്സ നിഗ്ഘാതായ, ഭാവനാഭാഗിയം സുത്തം ദസ്സനഭാഗിയസ്സ സുത്തസ്സ പടിനിസ്സഗ്ഗായ, അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം ഭാവനാഭാഗിയസ്സ സുത്തസ്സ പടിനിസ്സഗ്ഗായ, അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം ദിട്ഠധമ്മസുഖവിഹാരത്ഥം.

    Vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyassa suttassa nigghātāya, dassanabhāgiyaṃ suttaṃ vāsanābhāgiyassa suttassa nigghātāya, bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ dassanabhāgiyassa suttassa paṭinissaggāya, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ bhāvanābhāgiyassa suttassa paṭinissaggāya, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ.

    ലോകുത്തരം സുത്തം സത്താധിട്ഠാനം ഛബ്ബീസതിയാ പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം, തേ തീഹി സുത്തേഹി സമന്വേസിതബ്ബാ ദസ്സനഭാഗിയേന ഭാവനാഭാഗിയേന അസേക്ഖഭാഗിയേന ചാതി.

    Lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ chabbīsatiyā puggalehi niddisitabbaṃ, te tīhi suttehi samanvesitabbā dassanabhāgiyena bhāvanābhāgiyena asekkhabhāgiyena cāti.

    തത്ഥ ദസ്സനഭാഗിയം സുത്തം പഞ്ചഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം ഏകബീജിനാ കോലംകോലേന സത്തക്ഖത്തുപരമേന സദ്ധാനുസാരിനാ ധമ്മാനുസാരിനാ ചാതി, ദസ്സനഭാഗിയം സുത്തം ഇമേഹി പഞ്ചഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം. ഭാവനാഭാഗിയം സുത്തം ദ്വാദസഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം സകദാഗാമിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നേന, സകദാഗാമിനാ, അനാഗാമിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നേന, അനാഗാമിനാ , അന്തരാ പരിനിബ്ബായിനാ, ഉപഹച്ച പരിനിബ്ബായിനാ, അസങ്ഖാരപരിനിബ്ബായിനാ, സസങ്ഖാരപരിനിബ്ബായിനാ, ഉദ്ധംസോതേന അകനിട്ഠഗാമിനാ, സദ്ധാവിമുത്തേന, ദിട്ഠിപ്പത്തേന, കായസക്ഖിനാ ചാതി, ഭാവനാഭാഗിയം സുത്തം ഇമേഹി ദ്വാദസഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം. അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം നവഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം സദ്ധാവിമുത്തേന, പഞ്ഞാവിമുത്തേന, സുഞ്ഞതവിമുത്തേന, അനിമിത്തവിമുത്തേന, അപ്പണിഹിതവിമുത്തേന, ഉഭതോഭാഗവിമുത്തേന സമസീസിനാ പച്ചേകബുദ്ധസമ്മാസമ്ബുദ്ധേഹി ചാതി, അസേക്ഖഭാഗിയം സുത്തം ഇമേഹി നവഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം. ഏവം ലോകുത്തരം സുത്തം സത്താധിട്ഠാനം ഇമേഹി ഛബ്ബീസതിയാ പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം.

    Tattha dassanabhāgiyaṃ suttaṃ pañcahi puggalehi niddisitabbaṃ ekabījinā kolaṃkolena sattakkhattuparamena saddhānusārinā dhammānusārinā cāti, dassanabhāgiyaṃ suttaṃ imehi pañcahi puggalehi niddisitabbaṃ. Bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, sakadāgāminā, anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, anāgāminā , antarā parinibbāyinā, upahacca parinibbāyinā, asaṅkhāraparinibbāyinā, sasaṅkhāraparinibbāyinā, uddhaṃsotena akaniṭṭhagāminā, saddhāvimuttena, diṭṭhippattena, kāyasakkhinā cāti, bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ imehi dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ. Asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ navahi puggalehi niddisitabbaṃ saddhāvimuttena, paññāvimuttena, suññatavimuttena, animittavimuttena, appaṇihitavimuttena, ubhatobhāgavimuttena samasīsinā paccekabuddhasammāsambuddhehi cāti, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ imehi navahi puggalehi niddisitabbaṃ. Evaṃ lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ imehi chabbīsatiyā puggalehi niddisitabbaṃ.

    ലോകിയം സുത്തം സത്താധിട്ഠാനം ഏകൂനവീസതിയാ പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം. തേ ചരിതേഹി നിദ്ദിട്ഠാ സമന്വേസിതബ്ബാ കേചി രാഗചരിതാ, കേചി ദോസചരിതാ, കേചി മോഹചരിതാ, കേചി രാഗചരിതാ ച ദോസചരിതാ ച, കേചി രാഗചരിതാ ച മോഹചരിതാ ച, കേചി ദോസചരിതാ ച മോഹചരിതാ ച, കേചി രാഗചരിതാ ച ദോസചരിതാ ച മോഹചരിതാ ച, രാഗമുഖേ ഠിതോ രാഗചരിതോ, രാഗമുഖേ ഠിതോ ദോസചരിതോ, രാഗമുഖേ ഠിതോ മോഹചരിതോ, രാഗമുഖേ ഠിതോ രാഗചരിതോ ച ദോസചരിതോ ച മോഹചരിതോ ച, ദോസമുഖേ ഠിതോ ദോസചരിതോ, ദോസമുഖേ ഠിതോ മോഹചരിതോ, ദോസമുഖേ ഠിതോ രാഗചരിതോ, ദോസമുഖേ ഠിതോ രാഗചരിതോ ച ദോസചരിതോ ച മോഹചരിതോ ച, മോഹമുഖേ ഠിതോ മോഹചരിതോ, മോഹമുഖേ ഠിതോ രാഗചരിതോ മോഹമുഖേ ഠിതോ ദോസചരിതോ, മോഹമുഖേ ഠിതോ രാഗചരിതോ ച ദോസചരിതോ ച മോഹചരിതോ ചാതി, ലോകിയം സുത്തം സത്താധിട്ഠാനം ഇമേഹി ഏകൂനവീസതിയാ പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം.

    Lokiyaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ ekūnavīsatiyā puggalehi niddisitabbaṃ. Te caritehi niddiṭṭhā samanvesitabbā keci rāgacaritā, keci dosacaritā, keci mohacaritā, keci rāgacaritā ca dosacaritā ca, keci rāgacaritā ca mohacaritā ca, keci dosacaritā ca mohacaritā ca, keci rāgacaritā ca dosacaritā ca mohacaritā ca, rāgamukhe ṭhito rāgacarito, rāgamukhe ṭhito dosacarito, rāgamukhe ṭhito mohacarito, rāgamukhe ṭhito rāgacarito ca dosacarito ca mohacarito ca, dosamukhe ṭhito dosacarito, dosamukhe ṭhito mohacarito, dosamukhe ṭhito rāgacarito, dosamukhe ṭhito rāgacarito ca dosacarito ca mohacarito ca, mohamukhe ṭhito mohacarito, mohamukhe ṭhito rāgacarito mohamukhe ṭhito dosacarito, mohamukhe ṭhito rāgacarito ca dosacarito ca mohacarito cāti, lokiyaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ imehi ekūnavīsatiyā puggalehi niddisitabbaṃ.

    വാസനാഭാഗിയം സുത്തം സീലവന്തേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം, തേ സീലവന്തോ പഞ്ച പുഗ്ഗലാ പകതിസീലം സമാദാനസീലം ചിത്തപ്പസാദോ സമഥോ വിപസ്സനാ ചാതി, വാസനാഭാഗിയം സുത്തം ഇമേഹി പഞ്ചഹി പുഗ്ഗലേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം.

    Vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ sīlavantehi niddisitabbaṃ, te sīlavanto pañca puggalā pakatisīlaṃ samādānasīlaṃ cittappasādo samatho vipassanā cāti, vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ imehi pañcahi puggalehi niddisitabbaṃ.

    ലോകുത്തരം സുത്തം ധമ്മാധിട്ഠാനം തീഹി സുത്തേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം ദസ്സനഭാഗിയേന ഭാവനാഭാഗിയേന അസേക്ഖഭാഗിയേന ച.

    Lokuttaraṃ suttaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ tīhi suttehi niddisitabbaṃ dassanabhāgiyena bhāvanābhāgiyena asekkhabhāgiyena ca.

    ലോകിയഞ്ച ലോകുത്തരഞ്ച സത്താധിട്ഠാനഞ്ച ധമ്മാധിട്ഠാനഞ്ച ഉഭയേന നിദ്ദിസിതബ്ബം, ഞാണം പഞ്ഞായ നിദ്ദിസിതബ്ബം പഞ്ഞിന്ദ്രിയേന പഞ്ഞാബലേന അധിപഞ്ഞാസിക്ഖായ ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗേന സമ്മാദിട്ഠിയാ തീരണായ സന്തീരണായ ധമ്മേ ഞാണേന അന്വയേ ഞാണേന ഖയേ ഞാണേന അനുപ്പാദേ ഞാണേന അനഞ്ഞാതഞ്ഞസ്സാമീതിന്ദ്രിയേന അഞ്ഞിന്ദ്രിയേന അഞ്ഞാതാവിന്ദ്രിയേന ചക്ഖുനാ വിജ്ജായ ബുദ്ധിയാ ഭൂരിയാ മേധായ, യം യം വാ പന ലബ്ഭതി, തേന തേന പഞ്ഞാധിവചനേന നിദ്ദിസിതബ്ബം.

    Lokiyañca lokuttarañca sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca ubhayena niddisitabbaṃ, ñāṇaṃ paññāya niddisitabbaṃ paññindriyena paññābalena adhipaññāsikkhāya dhammavicayasambojjhaṅgena sammādiṭṭhiyā tīraṇāya santīraṇāya dhamme ñāṇena anvaye ñāṇena khaye ñāṇena anuppāde ñāṇena anaññātaññassāmītindriyena aññindriyena aññātāvindriyena cakkhunā vijjāya buddhiyā bhūriyā medhāya, yaṃ yaṃ vā pana labbhati, tena tena paññādhivacanena niddisitabbaṃ.

    ഞേയ്യം അതീതാനാഗതപച്ചുപ്പന്നേഹി അജ്ഝത്തികബാഹിരേഹി ഹീനപ്പണീതേഹി ദൂരസന്തികേഹി സങ്ഖതാസങ്ഖതേഹി കുസലാകുസലാബ്യാകതേഹി സങ്ഖേപതോ വാ ഛഹി ആരമ്മണേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം. ഞാണഞ്ച ഞേയ്യഞ്ച തദുഭയേന നിദ്ദിസിതബ്ബം, പഞ്ഞാപി ആരമ്മണഭൂതാ ഞേയ്യം, യം കിഞ്ചി ആരമ്മണഭൂതം അജ്ഝത്തികം വാ ബാഹിരം വാ, സബ്ബം തം സങ്ഖതേന അസങ്ഖതേന ച നിദ്ദിസിതബ്ബം.

    Ñeyyaṃ atītānāgatapaccuppannehi ajjhattikabāhirehi hīnappaṇītehi dūrasantikehi saṅkhatāsaṅkhatehi kusalākusalābyākatehi saṅkhepato vā chahi ārammaṇehi niddisitabbaṃ. Ñāṇañca ñeyyañca tadubhayena niddisitabbaṃ, paññāpi ārammaṇabhūtā ñeyyaṃ, yaṃ kiñci ārammaṇabhūtaṃ ajjhattikaṃ vā bāhiraṃ vā, sabbaṃ taṃ saṅkhatena asaṅkhatena ca niddisitabbaṃ.

    ദസ്സനം ഭാവനാ 329 സകവചനം പരവചനം വിസജ്ജനീയം അവിസജ്ജനീയം കമ്മം വിപാകോതി സബ്ബത്ഥ തദുഭയം സുത്തേ യഥാ നിദ്ദിട്ഠം, തഥാ ഉപധാരയിത്വാ ലബ്ഭമാനതോ നിദ്ദിസിതബ്ബം, യം വാ പന കിഞ്ചി ഭഗവാ അഞ്ഞതരവചനം ഭാസതി, സബ്ബം തം യഥാനിദ്ദിട്ഠം ധാരയിതബ്ബം.

    Dassanaṃ bhāvanā 330 sakavacanaṃ paravacanaṃ visajjanīyaṃ avisajjanīyaṃ kammaṃ vipākoti sabbattha tadubhayaṃ sutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ, yaṃ vā pana kiñci bhagavā aññataravacanaṃ bhāsati, sabbaṃ taṃ yathāniddiṭṭhaṃ dhārayitabbaṃ.

    ദുവിധോ ഹേതു യഞ്ച കമ്മം യേ ച കിലേസാ, സമുദയോ കിലേസാ. തത്ഥ കിലേസാ സംകിലേസഭാഗിയേന സുത്തേന നിദ്ദിസിതബ്ബാ. സമുദയോ സംകിലേസഭാഗിയേന ച വാസനാഭാഗിയേന ച സുത്തേന നിദ്ദിസിതബ്ബോ. തത്ഥ കുസലം ചതൂഹി സുത്തേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബം വാസനാഭാഗിയേന ദസ്സനഭാഗിയേന ഭാവനാഭാഗിയേന അസേക്ഖഭാഗിയേന ച. അകുസലം സംകിലേസഭാഗിയേന സുത്തേന നിദ്ദിസിതബ്ബം . കുസലഞ്ച അകുസലഞ്ച തദുഭയേന 331 നിദ്ദിസിതബ്ബം. അനുഞ്ഞാതം ഭഗവതോ അനുഞ്ഞാതായ നിദ്ദിസിതബ്ബം, തം പഞ്ചവിധം സംവരോ പഹാനം ഭാവനാ സച്ഛികിരിയാ കപ്പിയാനുലോമോതി, യം ദിസ്സതി താസു താസു ഭൂമീസു, തം കപ്പിയാനുലോമേന നിദ്ദിസിതബ്ബം. പടിക്ഖിത്തം ഭഗവതാ പടിക്ഖിത്തകാരണേന നിദ്ദിസിതബ്ബം. അനുഞ്ഞാതഞ്ച പടിക്ഖിത്തഞ്ച തദുഭയേന നിദ്ദിസിതബ്ബം. ഥവോ പസംസായ നിദ്ദിസിതബ്ബോ. സോ പഞ്ചവിധേന വേദിതബ്ബോ ഭഗവതോ ധമ്മസ്സ അരിയസങ്ഘസ്സ അരിയധമ്മാനം സിക്ഖായ ലോകിയഗുണസമ്പത്തിയാതി. ഏവം ഥവോ പഞ്ചവിധേന നിദ്ദിസിതബ്ബോ.

    Duvidho hetu yañca kammaṃ ye ca kilesā, samudayo kilesā. Tattha kilesā saṃkilesabhāgiyena suttena niddisitabbā. Samudayo saṃkilesabhāgiyena ca vāsanābhāgiyena ca suttena niddisitabbo. Tattha kusalaṃ catūhi suttehi niddisitabbaṃ vāsanābhāgiyena dassanabhāgiyena bhāvanābhāgiyena asekkhabhāgiyena ca. Akusalaṃ saṃkilesabhāgiyena suttena niddisitabbaṃ . Kusalañca akusalañca tadubhayena 332 niddisitabbaṃ. Anuññātaṃ bhagavato anuññātāya niddisitabbaṃ, taṃ pañcavidhaṃ saṃvaro pahānaṃ bhāvanā sacchikiriyā kappiyānulomoti, yaṃ dissati tāsu tāsu bhūmīsu, taṃ kappiyānulomena niddisitabbaṃ. Paṭikkhittaṃ bhagavatā paṭikkhittakāraṇena niddisitabbaṃ. Anuññātañca paṭikkhittañca tadubhayena niddisitabbaṃ. Thavo pasaṃsāya niddisitabbo. So pañcavidhena veditabbo bhagavato dhammassa ariyasaṅghassa ariyadhammānaṃ sikkhāya lokiyaguṇasampattiyāti. Evaṃ thavo pañcavidhena niddisitabbo.

    ഇന്ദ്രിയഭൂമി നവഹി പദേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബാ, കിലേസഭൂമി നവഹി പദേഹി നിദ്ദിസിതബ്ബാ, ഏവമേതാനി അട്ഠാരസ പദാനി ഹോന്തി നവ പദാനി കുസലാനി നവ പദാനി അകുസലാനീതി, തഥാഹി വുത്തം ‘‘അട്ഠാരസ മൂലപദാ കുഹിം ദട്ഠബ്ബാ, സാസനപ്പട്ഠാനേ’’തി. തേനാഹ ആയസ്മാ മഹാകച്ചായനോ –

    Indriyabhūmi navahi padehi niddisitabbā, kilesabhūmi navahi padehi niddisitabbā, evametāni aṭṭhārasa padāni honti nava padāni kusalāni nava padāni akusalānīti, tathāhi vuttaṃ ‘‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā, sāsanappaṭṭhāne’’ti. Tenāha āyasmā mahākaccāyano –

    ‘‘നവഹി ച പദേഹി കുസലാ, നവഹി ച യുജ്ജന്തി അകുസലപ്പക്ഖാ;

    ‘‘Navahi ca padehi kusalā, navahi ca yujjanti akusalappakkhā;

    ഏതേ ഖലു മൂലപദാ, ഭവന്തി അട്ഠാരസ പദാനീ’’തി.

    Ete khalu mūlapadā, bhavanti aṭṭhārasa padānī’’ti.

    നിയുത്തം സാസനപ്പട്ഠാനം.

    Niyuttaṃ sāsanappaṭṭhānaṃ.

    ഏത്താവതാ സമത്താ നേത്തി യാ ആയസ്മതാ മഹാകച്ചായനേന ഭാസിതാ ഭഗവതാ അനുമോദിതാ മൂലസങ്ഗീതിയം സങ്ഗീതാതി.

    Ettāvatā samattā netti yā āyasmatā mahākaccāyanena bhāsitā bhagavatā anumoditā mūlasaṅgītiyaṃ saṅgītāti.

    നേത്തിപ്പകരണം നിട്ഠിതം.

    Nettippakaraṇaṃ niṭṭhitaṃ.




    Footnotes:
    1. പമത്തബന്ധുനാ (ഉദാ॰ ൭൪)
    2. pamattabandhunā (udā. 74)
    3. ഖീരൂപകോവ (ക॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൬൪
    4. khīrūpakova (ka.) passa udā. 64
    5. ഛന്ദാ അഗതിം (സീ॰ ക॰) പസ്സ അ॰ നി॰ ൪.൧൭
    6. chandā agatiṃ (sī. ka.) passa a. ni. 4.17
    7. പസ്സ ധ॰ പ॰ ൩൨൫
    8. passa dha. pa. 325
    9. തദുട്ഠായ (സീ॰) പസ്സ ധ॰ പ॰ ൨൪൦
    10. taduṭṭhāya (sī.) passa dha. pa. 240
    11. താനി (സീ॰) പസ്സ ധ॰ പ॰ ൨൪൦
    12. tāni (sī.) passa dha. pa. 240
    13. ലഭേ (ക॰) പസ്സ ധ॰ പ॰ ൧൩൧
    14. labhe (ka.) passa dha. pa. 131
    15. ജിമ്ഹഗതേ (സീ॰ ക॰) പസ്സ അ॰ നി॰ ൪.൭൦
    16. jimhagate (sī. ka.) passa a. ni. 4.70
    17. പസ്സ അ॰ നി॰ ൪.൬൮
    18. passa a. ni. 4.68
    19. ലാഭസക്കാരകാരണാ (സീ॰ ക॰) പസ്സ അ॰ നി॰ ൪.൪൩
    20. lābhasakkārakāraṇā (sī. ka.) passa a. ni. 4.43
    21. ( ) നത്ഥി അ॰ നി॰ ൧.൪൩-൪൪; ഇതിവു॰ ൨൦
    22. പദോസിതം (സീ॰ ക॰) അ॰ നി॰ ൧.൪൩; ഇതിവു॰ ൨൦ പസ്സിതബ്ബം
    23. ചിത്തപദോസഹേതു (സീ॰ ക॰)
    24. ( ) natthi a. ni. 1.43-44; itivu. 20
    25. padositaṃ (sī. ka.) a. ni. 1.43; itivu. 20 passitabbaṃ
    26. cittapadosahetu (sī. ka.)
    27. സത്ഥാ (സീ॰ ക॰)
    28. satthā (sī. ka.)
    29. ആവീ (സീ॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൪൪
    30. āvī (sī.) passa udā. 44
    31. കടകം ഫലം (ക॰) പസ്സ ധ॰ പ॰ ൬൬
    32. kaṭakaṃ phalaṃ (ka.) passa dha. pa. 66
    33. അവിയത്തേന (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൧൭
    34. aviyattena (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.17
    35. പമായന്തം (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൧൭൯
    36. pamāyantaṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.179
    37. കുധാരീ (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൧൮൦
    38. kudhārī (ka.) passa saṃ. ni. 1.180
    39. മഹത്തരോ (ക॰) പസ്സ അ॰ നി॰ ൪.൩; സം॰ നി॰ ൧.൧൮൦
    40. mahattaro (ka.) passa a. ni. 4.3; saṃ. ni. 1.180
    41. വചസാ ച (ക॰) പസ്സ സു॰ നി॰ ൬൬൮
    42. vacasā ca (ka.) passa su. ni. 668
    43. അനരിയോ (സീ॰ ക॰)
    44. anariyo (sī. ka.)
    45. അവജാതകപുത്ത (സീ॰ ക॰) പസ്സ സു॰ നി॰ ൬൬൯
    46. avajātakaputta (sī. ka.) passa su. ni. 669
    47. അനുപായിനീതി (ക॰) പസ്സ ധ॰ പ॰ ൨
    48. anupāyinīti (ka.) passa dha. pa. 2
    49. ബഹുജനം (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൫.൧൦൧൮
    50. മമസ്സ (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൫.൧൦൧൮
    51. bahujanaṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1018
    52. mamassa (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1018
    53. അപാപികാ തേ (സീ॰)
    54. മൂലേഹി ഛിന്നോ (സീ॰ ക॰)
    55. apāpikā te (sī.)
    56. mūlehi chinno (sī. ka.)
    57. സോ ചേവ (സീ॰) പസ്സ (സീ॰) പസ്സ അ॰ നി॰ ൪.൭൦
    58. so ceva (sī.) passa (sī.) passa a. ni. 4.70
    59. സാധുകേ (സം॰ നി॰ ൫.൧൦൦൨)
    60. sādhuke (saṃ. ni. 5.1002)
    61. അയം ഭന്തേ (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൫.൧൦൦൨
    62. ayaṃ bhante (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1002
    63. കാസീഹി മാഗധേ (സം॰ നി॰ ൫.൧൦൦൨)
    64. kāsīhi māgadhe (saṃ. ni. 5.1002)
    65. സാവത്ഥിയം (സീ॰ ക॰)
    66. sāvatthiyaṃ (sī. ka.)
    67. ഗന്തുകാമോ (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൫.൧൦൦൨
    68. താസം (സീ॰ ക॰)
    69. രാജാരഹേന (സീ॰ ക॰)
    70. gantukāmo (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.1002
    71. tāsaṃ (sī. ka.)
    72. rājārahena (sī. ka.)
    73. യജിത്വാന (ക॰) പസ്സ ഥേരഗാ॰ ൯൬
    74. yajitvāna (ka.) passa theragā. 96
    75. ബുദ്ധകതം (ക॰) പസ്സ ഥേരഗാ॰ ൨൧൭
    76. അലഭിംഹം (സീ॰ ക॰)
    77. buddhakataṃ (ka.) passa theragā. 217
    78. alabhiṃhaṃ (sī. ka.)
    79. സച്ഛികത്വാ ച (ക॰)
    80. sacchikatvā ca (ka.)
    81. പസ്സ വി॰ വ॰ ൮൦൪
    82. passa vi. va. 804
    83. പസ്സ അപ॰ ഥേര ൧.൧.൮൨
    84. passa apa. thera 1.1.82
    85. ( ) നത്ഥി അ॰ നി॰ ൧.൪൩-൪൪; ഇതിവു॰ ൨൧
    86. ചിത്തപ്പസാദഹേതു (സീ॰ ക॰)
    87. ( ) natthi a. ni. 1.43-44; itivu. 21
    88. cittappasādahetu (sī. ka.)
    89. സത്ഥാ (സീ॰ ക॰) പസ്സ ഇതിവു॰ ൨൧
    90. satthā (sī. ka.) passa itivu. 21
    91. ഓഗാഹസേ (സീ॰ ക॰) പസ്സ വി॰ വ॰ ൫൩
    92. ogāhase (sī. ka.) passa vi. va. 53
    93. യസ്മിം (സീ॰)
    94. yasmiṃ (sī.)
    95. പൂജേത്വാ (ക॰)
    96. pūjetvā (ka.)
    97. കുരൂസൂപപജ്ജഥ (സീ॰)
    98. kurūsūpapajjatha (sī.)
    99. സിഖണ്ഡി (സീ॰)
    100. sikhaṇḍi (sī.)
    101. കത്തികാ പുണ്ണാ (ക॰)
    102. kattikā puṇṇā (ka.)
    103. വിജ്ഝിംസു (സീ॰)
    104. vijjhiṃsu (sī.)
    105. അയമഹമസ്മീതി (സീ॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൬൧
    106. ayamahamasmīti (sī.) passa udā. 61
    107. ചേതനായ (അ॰ നി॰ ൧൧.൨)
    108. cetanāya (a. ni. 11.2)
    109. പസ്സ സം॰ നി॰ ൨.൨൪൩
    110. passa saṃ. ni. 2.243
    111. അരഞ്ഞം (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൨.൨൪൨
    112. araññaṃ (ka.) passa saṃ. ni. 2.242
    113. കിസ്സസ്സ (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൧൮൭
    114. kissassa (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.187
    115. ദയ്ഹമാനേവ (ക॰) സം॰ നി॰ ൧.൨൧; ഥേരഗാ॰ ൩൯ പസ്സിതബ്ബം
    116. dayhamāneva (ka.) saṃ. ni. 1.21; theragā. 39 passitabbaṃ
    117. മരണം (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൧൦൦
    118. maraṇaṃ (ka.) passa saṃ. ni. 1.100
    119. സബ്ബസംയോജനാതിഗോ (സീ॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൯൬
    120. sabbasaṃyojanātigo (sī.) passa saṃ. ni. 1.96
    121. നന്ദീരാഗപരിക്ഖീണോ (ക॰) സം॰ നി॰ ൧.൯൬
    122. nandīrāgaparikkhīṇo (ka.) saṃ. ni. 1.96
    123. സവേ (സീ॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൨൪൬
    124. save (sī.) passa saṃ. ni. 1.246
    125. അനനുകമ്പിതം (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൨൩൬
    126. ananukampitaṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.236
    127. അരതി രതി (ക॰) സം॰ നി॰ ൧.൨൩൭; സു॰ നി॰ ൨൭൩ പസ്സിതബ്ബം
    128. arati rati (ka.) saṃ. ni. 1.237; su. ni. 273 passitabbaṃ
    129. ദുല്ലഭം (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൮൭
    130. dullabhaṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.87
    131. കാമദാ (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൮൭
    132. kāmadā (ka.) passa saṃ. ni. 1.87
    133. പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൧൦൧
    134. passa saṃ. ni. 1.101
    135. പഹീണം (സീ॰) പസ്സ മ॰ നി॰ ൩.൨൭൨
    136. pahīṇaṃ (sī.) passa ma. ni. 3.272
    137. കിച്ചം ആതപ്പം (സീ॰)
    138. kiccaṃ ātappaṃ (sī.)
    139. തം (ഉദാ॰ ൩൪)
    140. taṃ (udā. 34)
    141. നിഹുഹുങ്കോ (സീ॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൪
    142. nihuhuṅko (sī.) passa udā. 4
    143. ലോകസ്മിം (സീ॰ ക॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൫
    144. lokasmiṃ (sī. ka.) passa udā. 5
    145. വേദീ (സീ॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൧൦
    146. vedī (sī.) passa udā. 10
    147. പസ്സ ഉദാ॰ ൭
    148. passa udā. 7
    149. ആയന്തിം നാഭിനന്ദതി (ഉദാ॰ ൮)
    150. āyantiṃ nābhinandati (udā. 8)
    151. സുചി (സീ॰ ക॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൯
    152. നഹായതി (സീ॰)
    153. suci (sī. ka.) passa udā. 9
    154. nahāyati (sī.)
    155. സവാഹന’’ന്തി (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൨.൨൪൬
    156. savāhana’’nti (ka.) passa saṃ. ni. 2.246
    157. സബ്ബഗന്തപമോചനം (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൨.൨൩൮
    158. sabbagantapamocanaṃ (ka.) passa saṃ. ni. 2.238
    159. ചേതോപരിയായകോവിദോ (സീ॰)
    160. cetopariyāyakovido (sī.)
    161. അധിപ്പായോ (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൩.൫൮
    162. adhippāyo (ka.) passa saṃ. ni. 3.58
    163. പസ്സ ഉദാ॰ ൪൫
    164. passa udā. 45
    165. ഭിക്ഖവേ (അ॰ നി॰ ൪.൮൫)
    166. bhikkhave (a. ni. 4.85)
    167. ദാരുജം പബ്ബജഞ്ച (സം॰ നി॰ ൧.൧൨൧)
    168. dārujaṃ pabbajañca (saṃ. ni. 1.121)
    169. ആയതി (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൨.൩൮
    170. ആയതി (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൨.൩൮
    171. āyati (sī. ka.) passa saṃ. ni. 2.38
    172. āyati (sī. ka.) passa saṃ. ni. 2.38
    173. തസ്സ വിഞ്ഞാണസ്സ (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൨.൩൮
    174. tassa viññāṇassa (sī. ka.) passa saṃ. ni. 2.38
    175. ച (സീ॰ ക॰)
    176. ca (sī. ka.)
    177. അതാരി (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൪.൨൨൮
    178. സഗാഹം (സം॰ നി॰ ൪.൨൨൮)
    179. atāri (sī. ka.) passa saṃ. ni. 4.228
    180. sagāhaṃ (saṃ. ni. 4.228)
    181. വധായ (സം॰ നി॰ ൪.൨൩൦)
    182. ഗിലബളിസോ (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൪.൨൩൦
    183. vadhāya (saṃ. ni. 4.230)
    184. gilabaḷiso (sī. ka.) passa saṃ. ni. 4.230
    185. യഥാകാമകരണീയോ (സീ॰) സം॰ നി॰ ൪.൨൩൦
    186. yathākāmakaraṇīyo (sī.) saṃ. ni. 4.230
    187. അത്തനോ (സീ॰ ക॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൩൦
    188. attano (sī. ka.) passa udā. 30
    189. മഞ്ഞന്തി (സീ॰ ക॰)
    190. maññanti (sī. ka.)
    191. ഉപധി (സീ॰ ക॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൩൦
    192. upadhi (sī. ka.) passa udā. 30
    193. പസ്സ അ॰ നി॰ ൪.൫
    194. passa a. ni. 4.5
    195. അന്തം നിട്ഠം (സീ॰)
    196. antaṃ niṭṭhaṃ (sī.)
    197. പസ്സ അ॰ നി॰ ൪.൨൩൨-൨൩൩
    198. passa a. ni. 4.232-233
    199. പസ്സ അ॰ നി॰ ൨.൨
    200. passa a. ni. 2.2
    201. ദഹന്തം (സീ॰ ക॰) പസ്സ ധ॰ പ॰ ൭൧
    202. ഭസ്മാഛന്നോവ (ക॰)
    203. dahantaṃ (sī. ka.) passa dha. pa. 71
    204. bhasmāchannova (ka.)
    205. പസ്സ അ॰ നി॰ ൮.൬
    206. passa a. ni. 8.6
    207. സമഥം ഗതാനി (സീ॰) പസ്സ ധ॰ പ॰ ൯൪
    208. samathaṃ gatāni (sī.) passa dha. pa. 94
    209. പസ്സ സം॰ നി॰ ൨.൫൫
    210. passa saṃ. ni. 2.55
    211. കുദാലപിടകം (ക॰)
    212. മൂലം (സം॰ നി॰ ൨.൫൫)
    213. ഛിത്വാ (സീ॰ ക॰)
    214. അനഭാവംഗതോ (സീ॰)
    215. kudālapiṭakaṃ (ka.)
    216. mūlaṃ (saṃ. ni. 2.55)
    217. chitvā (sī. ka.)
    218. anabhāvaṃgato (sī.)
    219. പരം അത്തകാമോതി (സീ॰) സം॰ നി॰ ൧.൧൧൯; ഉദാ॰ ൪൧ പസ്സിതബ്ബം
    220. paraṃ attakāmoti (sī.) saṃ. ni. 1.119; udā. 41 passitabbaṃ
    221. ച (സീ॰ ക॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൪൨
    222. ca (sī. ka.) passa udā. 42
    223. ആതാപീ സോ (സീ॰ ക॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൪൨
    224. ātāpī so (sī. ka.) passa udā. 42
    225. ഗലേപി പമജ്ജമാനേന (സീ॰)
    226. ന ച അട്ഠാനേ (സീ॰ ക॰) പസ്സ അ॰ നി॰ ൭.൩൭
    227. galepi pamajjamānena (sī.)
    228. na ca aṭṭhāne (sī. ka.) passa a. ni. 7.37
    229. തണ്ഹക്ഖയാ സുഖസ്സേതേ (സീ॰) പസ്സ ഉദാ॰ ൧൨
    230. taṇhakkhayā sukhassete (sī.) passa udā. 12
    231. പസ്സ ഥേരഗാ॰ ൨൨൭
    232. passa theragā. 227
    233. പസ്സ ഇദ്ധിപാദസംയുത്തേ
    234. passa iddhipādasaṃyutte
    235. നിബ്ബേധഗാമിനീ (ഇതിവു॰ ൪൧)
    236. nibbedhagāminī (itivu. 41)
    237. വോ (സീ॰ ക॰) പസ്സ സു॰ നി॰ ൧൦൭൨
    238. vo (sī. ka.) passa su. ni. 1072
    239. ദുക്ഖസമുദയോ (സീ॰ ക॰) പസ്സ ദീ॰ നി॰ ൨.൧൫൫
    240. ദുക്ഖനിരോധോ (സീ॰ ക॰)
    241. dukkhasamudayo (sī. ka.) passa dī. ni. 2.155
    242. dukkhanirodho (sī. ka.)
    243. സംസരിതം (സീ॰)
    244. saṃsaritaṃ (sī.)
    245. പസ്സ സം॰ നി॰ ൩.൪൯
    246. passa saṃ. ni. 3.49
    247. ഭുസപ്പമത്താ (സീ॰) പസ്സ ഖു॰ പാ॰ ൬൦൯
    248. bhusappamattā (sī.) passa khu. pā. 609
    249. സത്തക്ഖത്തുപരമോ (സീ॰)
    250. sattakkhattuparamo (sī.)
    251. സുഭാവിതാനി (സീ॰ ക॰) പസ്സ സു॰ നി॰ ൫൧൨
    252. subhāvitāni (sī. ka.) passa su. ni. 512
    253. പസ്സ അ॰ നി॰ ൪.൨൯
    254. passa a. ni. 4.29
    255. പസ്സ സം॰ നി॰ ൫.൪൯൩
    256. passa saṃ. ni. 5.493
    257. ദുക്കതകമ്മകാരീ (സീ॰) മ॰ നി॰ ൩.൨൪൬; അ॰ നി॰ ൩.൩ പസ്സിതബ്ബം
    258. dukkatakammakārī (sī.) ma. ni. 3.246; a. ni. 3.3 passitabbaṃ
    259. പകുജ്ഝേയ്യും (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൨൫൧
    260. pakujjheyyuṃ (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.251
    261. മഞ്ഞതീ (സീ॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൨൫൧
    262. maññatī (sī.) passa saṃ. ni. 1.251
    263. പസ്സേനദി (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൧൧൩
    264. passenadi (ka.) passa saṃ. ni. 1.113
    265. മരണേനാഭിഭൂതസ്സ (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൧൧൫
    266. maraṇenābhibhūtassa (ka.) passa saṃ. ni. 1.115
    267. നരദമ്മസാരഥീ (സീ॰)
    268. naradammasārathī (sī.)
    269. അപ്പജാനനാതി (സീ॰)
    270. appajānanāti (sī.)
    271. നിരബ്ബുദനിരയോ (സം॰ നി॰ ൧.൧൮൧)
    272. ഉപ്പലനിരയോ (സം॰ നി॰ ൧.൧൮൧)
    273. nirabbudanirayo (saṃ. ni. 1.181)
    274. uppalanirayo (saṃ. ni. 1.181)
    275. ജിനാ വേ മാദിസാ (സീ॰ ക॰) പസ്സ മ॰ നി॰ ൨.൩൪൧
    276. jinā ve mādisā (sī. ka.) passa ma. ni. 2.341
    277. തഞ്ച (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൧൧൫
    278. tañca (sī. ka.) passa saṃ. ni. 1.115
    279. ഛമായ (സീ॰ ക॰) പസ്സ മ॰ നി॰ ൩.൨൪൮
    280. chamāya (sī. ka.) passa ma. ni. 3.248
    281. പച്ചമാനസ്സ (ക॰) പസ്സ പേ॰ വ॰ ൮൦൨
    282. paccamānassa (ka.) passa pe. va. 802
    283. പതിദിസ്സതി (സീ॰) ജാ॰ ൧.൪.൫൫
    284. patidissati (sī.) jā. 1.4.55
    285. പസ്സ ഥേരഗാ॰ ൩൦൪
    286. passa theragā. 304
    287. ദീഘരത്തം ഇട്ഠം (സീ॰ ക॰) പസ്സ ഇതിവു॰ ൨൨
    288. ന യിമം (ഇതിവു॰ ൨൨)
    289. സുദം (ഇതിവു॰ ൨൨)
    290. ചക്കവത്തി (ക॰)
    291. dīgharattaṃ iṭṭhaṃ (sī. ka.) passa itivu. 22
    292. na yimaṃ (itivu. 22)
    293. sudaṃ (itivu. 22)
    294. cakkavatti (ka.)
    295. അകുസലം ന കയിരാ (സീ॰) പസ്സ ധ॰ പ॰ ൨൮൧
    296. akusalaṃ na kayirā (sī.) passa dha. pa. 281
    297. വിജ്ജാ ച ഖോ ഭിക്ഖവേ (സംയുത്തനികായേ)
    298. അന്വദേവ (സീ॰ ക॰), സ്യാദികണ്ഡേ (മോഗ്ഗല്ലാനേ) ൧൧ സുത്തം പസ്സിതബ്ബം
    299. vijjā ca kho bhikkhave (saṃyuttanikāye)
    300. anvadeva (sī. ka.), syādikaṇḍe (moggallāne) 11 suttaṃ passitabbaṃ
    301. അഭിമന്ഥതി (സീ॰) പസ്സ ധ॰ പ॰ ൧൬൧
    302. abhimanthati (sī.) passa dha. pa. 161
    303. പസ്സ അ॰ നി॰ ൩.൭൦
    304. passa a. ni. 3.70
    305. സം॰ നി॰ ൧.൨൫൬
    306. saṃ. ni. 1.256
    307. വണ്ണഗന്ധം അഹേഠയം (സീ॰) പസ്സ ധ॰ പ॰ ൪൯
    308. vaṇṇagandhaṃ aheṭhayaṃ (sī.) passa dha. pa. 49
    309. പളേതി (ക॰)
    310. paḷeti (ka.)
    311. ദസ ഇമേ (സീ॰ ക॰) പസ്സ അ॰ നി॰ ൧൦.൪൮
    312. dasa ime (sī. ka.) passa a. ni. 10.48
    313. ഗോണസമം (ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൧.൧൩
    314. goṇasamaṃ (ka.) passa saṃ. ni. 1.13
    315. സുരിയസമാ (സീ॰)
    316. suriyasamā (sī.)
    317. ചനേകായതനപ്പവുത്താ (സം॰ നി॰ ൧.൭൫)
    318. canekāyatanappavuttā (saṃ. ni. 1.75)
    319. ഇദം (ക॰) പസ്സ ദീ॰ നി॰ ൨.൩൬൪
    320. idaṃ (ka.) passa dī. ni. 2.364
    321. പസ്സ ധ॰ പ॰ ൨൭൩
    322. passa dha. pa. 273
    323. അ॰ നി॰ ൪.൩൪; ഇതിവു॰ ൮൧ പസ്സിതബ്ബം
    324. a. ni. 4.34; itivu. 81 passitabbaṃ
    325. കുസലമക്ഖതോ (ക॰)
    326. kusalamakkhato (ka.)
    327. യേ ചാപി (സീ॰ ക॰) പസ്സ സം॰ നി॰ ൫.൩൮൪
    328. ye cāpi (sī. ka.) passa saṃ. ni. 5.384
    329. ദസ്സനാ ഭാവനാ (സീ॰)
    330. dassanā bhāvanā (sī.)
    331. തദുഭയേഹി (സീ॰)
    332. tadubhayehi (sī.)



    Related texts:



    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / സാസനപട്ഠാനവാരവണ്ണനാ • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / സാസനപട്ഠാനവാരവണ്ണനാ • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī / സാസനപട്ഠാനവിഭാവനാ • Sāsanapaṭṭhānavibhāvanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact