Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / నేత్తివిభావినీ • Nettivibhāvinī |
సాసనపట్ఠానవిభావనా
Sāsanapaṭṭhānavibhāvanā
౮౯. ‘‘తత్థ కతమం నయసముట్ఠాన’’న్తిఆదినా ఆచరియేన సబ్బథా నయసముట్ఠానం ఠపితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘సోళసహారపఞ్చనయఅట్ఠారసమూలపదేసు అట్ఠారస మూలపదా కథం విభత్తా, కుహిం అమ్హేహి దట్ఠబ్బా’’తి వత్తబ్బభావతో ‘‘తత్థ అట్ఠారస మూలపదా కుహిం దట్ఠబ్బా’’తిఆది వుత్తం. తత్థాతి తేసు సోళసహారపఞ్చనయఅట్ఠారసమూలపదేసు అట్ఠారస మూలపదా కేన పదేన ఆచరియేన విభత్తా, కుహిం అమ్హేహి విత్థారతో దట్ఠబ్బాతి పుచ్ఛతి. అట్ఠారస మూలపదా సాసనపట్ఠానే మయా విభత్తా, తుమ్హేహి చ విత్థారతో సాసనపట్ఠానే దట్ఠబ్బాతి విస్సజ్జేతి. విభత్తాయేవ హి అట్ఠారస మూలపదా దట్ఠబ్బా భవన్తి. అట్ఠకథాయం (నేత్తి॰ అట్ఠ॰ ౮౯) పన –
89. ‘‘Tattha katamaṃ nayasamuṭṭhāna’’ntiādinā ācariyena sabbathā nayasamuṭṭhānaṃ ṭhapitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘soḷasahārapañcanayaaṭṭhārasamūlapadesu aṭṭhārasa mūlapadā kathaṃ vibhattā, kuhiṃ amhehi daṭṭhabbā’’ti vattabbabhāvato ‘‘tattha aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasahārapañcanayaaṭṭhārasamūlapadesu aṭṭhārasa mūlapadā kena padena ācariyena vibhattā, kuhiṃ amhehi vitthārato daṭṭhabbāti pucchati. Aṭṭhārasa mūlapadā sāsanapaṭṭhāne mayā vibhattā, tumhehi ca vitthārato sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbāti vissajjeti. Vibhattāyeva hi aṭṭhārasa mūlapadā daṭṭhabbā bhavanti. Aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 89) pana –
‘‘ఏవం సబ్బథా నయసముట్ఠానం విభజిత్వా ఇదాని సాసనపట్ఠానం విభజన్తో యస్మా సఙ్గహవారాదీసు మూలపదేహేవ పట్ఠానం సఙ్గహేత్వా సరూపతో న దస్సితం, తస్మా యథా మూలపదేహి పట్ఠానం నిద్ధారేతబ్బం, ఏవం పట్ఠానతోపి మూలపదాని నిద్ధారేతబ్బానీతి దస్సనత్థం ‘అట్ఠారస మూలపదా కుహిం దట్ఠబ్బా? సాసనపట్ఠానే’తి ఆహా’’తి –
‘‘Evaṃ sabbathā nayasamuṭṭhānaṃ vibhajitvā idāni sāsanapaṭṭhānaṃ vibhajanto yasmā saṅgahavārādīsu mūlapadeheva paṭṭhānaṃ saṅgahetvā sarūpato na dassitaṃ, tasmā yathā mūlapadehi paṭṭhānaṃ niddhāretabbaṃ, evaṃ paṭṭhānatopi mūlapadāni niddhāretabbānīti dassanatthaṃ ‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā? Sāsanapaṭṭhāne’ti āhā’’ti –
వుత్తం. సాసనపట్ఠానే అట్ఠారస మూలపదా దట్ఠబ్బాతి ఆచరియేన వుత్తా, ‘‘కతమం తం సాసనపట్ఠాన’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం సాసనపట్ఠాన’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థాతి తేసు అట్ఠారసమూలపదసాసనపట్ఠానేసు కతమం తం సాసనపట్ఠానన్తి ఇదాని మయా నిద్ధారియమానం భగవతా దేసితం సంకిలేసభాగియాదిసుత్తం సాసనపట్ఠానం నామాతి విస్సజ్జేతి. సాసనన్తి పరియత్తిసాసనం. పట్ఠానన్తి తస్స పరియత్తిసాసనస్స సంకిలేసభాగియతాదీహి పకారేహి ఠానం పవత్తనం పట్ఠానం, తందీపనసుత్తం పన ఇధ పట్ఠానం నామ. తేన వుత్తం – ‘‘సంకిలేసభాగియం సుత్త’’న్తిఆది. అథ వా సాసనన్తి అధిసీలఅధిచిత్తఅధిపఞ్ఞాసిక్ఖత్తయం సాసనం నామ, తం సిక్ఖత్తయం పతిట్ఠహతి ఏతేన సంకిలేసాదినాతి పట్ఠానం, సిక్ఖత్తయస్స సాసనస్స పట్ఠానన్తి సాసనపట్ఠానం. తదాధారభూతం సుత్తమ్పి ఠాన్యూపచారతో సాసనపట్ఠానం నామ. తం సాసనపట్ఠానసుత్తం సరూపతో దస్సేతుం –
Vuttaṃ. Sāsanapaṭṭhāne aṭṭhārasa mūlapadā daṭṭhabbāti ācariyena vuttā, ‘‘katamaṃ taṃ sāsanapaṭṭhāna’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ sāsanapaṭṭhāna’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu aṭṭhārasamūlapadasāsanapaṭṭhānesu katamaṃ taṃ sāsanapaṭṭhānanti idāni mayā niddhāriyamānaṃ bhagavatā desitaṃ saṃkilesabhāgiyādisuttaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ nāmāti vissajjeti. Sāsananti pariyattisāsanaṃ. Paṭṭhānanti tassa pariyattisāsanassa saṃkilesabhāgiyatādīhi pakārehi ṭhānaṃ pavattanaṃ paṭṭhānaṃ, taṃdīpanasuttaṃ pana idha paṭṭhānaṃ nāma. Tena vuttaṃ – ‘‘saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi. Atha vā sāsananti adhisīlaadhicittaadhipaññāsikkhattayaṃ sāsanaṃ nāma, taṃ sikkhattayaṃ patiṭṭhahati etena saṃkilesādināti paṭṭhānaṃ, sikkhattayassa sāsanassa paṭṭhānanti sāsanapaṭṭhānaṃ. Tadādhārabhūtaṃ suttampi ṭhānyūpacārato sāsanapaṭṭhānaṃ nāma. Taṃ sāsanapaṭṭhānasuttaṃ sarūpato dassetuṃ –
‘‘సంకిలేసభాగియం సుత్తం, వాసనాభాగియం సుత్తం, నిబ్బేధభాగియం సుత్తం, అసేక్ఖభాగియం సుత్తం, సంకిలేసభాగియఞ్చ వాసనాభాగియఞ్చ సుత్తం, సంకిలేసభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ సుత్తం, సంకిలేసభాగియఞ్చ అసేక్ఖభాగియఞ్చ సుత్తం, సంకిలేసభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ అసేక్ఖభాగియఞ్చ సుత్తం, సంకిలేసభాగియఞ్చ వాసనాభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ సుత్తం, వాసనాభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ సుత్తం, తణ్హాసంకిలేసభాగియం సుత్తం, దిట్ఠిసంకిలేసభాగియం సుత్తం, దుచ్చరితసంకిలేసభాగియం సుత్తం, తణ్హావోదానభాగియం సుత్తం, దిట్ఠివోదానభాగియం సుత్తం, దుచ్చరితవోదానభాగియం సుత్త’’న్తి –
‘‘Saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, taṇhāvodānabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhivodānabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritavodānabhāgiyaṃ sutta’’nti –
వుత్తం. ‘‘తేసు సుత్తేసు యే సంకిలేసాదయో భగవతా వుత్తా, తేసు సంకిలేసాదీసు సంకిలేసో కిత్తకో’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ సంకిలేసో తివిధో తణ్హాసంకిలేసో దిట్ఠిసంకిలేసో దుచ్చరితసంకిలేసో’’తి వుత్తం. తత్థాతి తేసు సుత్తన్తేసు సంకిలేసాదీసు ధమ్మేసు. ‘‘తివిధే తస్మిం సంకిలేసే తణ్హాసంకిలేసో కతమేన కుసలేన విసుజ్ఝతీ’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ తణ్హాసంకిలేసో సమథేన విసుజ్ఝతీ’’తి వుత్తం. తత్థాతి తస్మిం తివిధే తణ్హాసంకిలేసాదికే. ‘‘సో సమథో ఖన్ధేసు కతమో ఖన్ధో’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘సో సమథో సమాధిక్ఖన్ధో’’తి వుత్తం. ‘‘దిట్ఠిసంకిలేసో కేన విసుజ్ఝతీ’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘దిట్ఠిసంకిలేసో విపస్సనాయ విసుజ్ఝతీ’’తి వుత్తం. ‘‘సా విపస్సనా కతమో ఖన్ధో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘సా విపస్సనా పఞ్ఞాక్ఖన్ధో’’తి వుత్తం. ‘‘దుచ్చరితసంకిలేసో కేన విసుజ్ఝతీ’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘దుచ్చరితసంకిలేసో సుచరితేన విసుజ్ఝతీ’’తి వుత్తం. ‘‘తం సుచరితం కతమో ఖన్ధో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తం సుచరితం సీలక్ఖన్ధో’’తి వుత్తం. ‘‘తస్మిం సీలే ఠితస్స పుగ్గలస్స కిం భవతీ’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తస్స సీలే పతిట్ఠితస్సా’’తిఆది వుత్తం. సీలే సుచరితసఙ్ఖాతే సీలక్ఖన్ధే పతిట్ఠితస్స తస్స సీలవన్తస్స పుగ్గలస్స భవేసు కామభవరూపారూపభవేసు ఆసత్తి భవపత్థనా యది ఉప్పజ్జతి, ఏవంసాయన్తి ఏవం అస్స అయన్తి పదచ్ఛేదో. ఏవం సతి అస్స సీలే పతిట్ఠితస్స అయం ఆసత్తి భవపత్థనా సమథవిపస్సనాభావనామయపుఞ్ఞకిరియవత్థు చ భవతి, చ-సద్దేన దానమయసీలమయపుఞ్ఞకిరియవత్థు చ భవతీతి అత్థో సఙ్గహితో. తత్రాతి తేసు కామభవరూపారూపభవేసు ఉపపత్తియా సంవత్తతీతి.
Vuttaṃ. ‘‘Tesu suttesu ye saṃkilesādayo bhagavatā vuttā, tesu saṃkilesādīsu saṃkileso kittako’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha saṃkileso tividho taṇhāsaṃkileso diṭṭhisaṃkileso duccaritasaṃkileso’’ti vuttaṃ. Tatthāti tesu suttantesu saṃkilesādīsu dhammesu. ‘‘Tividhe tasmiṃ saṃkilese taṇhāsaṃkileso katamena kusalena visujjhatī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha taṇhāsaṃkileso samathena visujjhatī’’ti vuttaṃ. Tatthāti tasmiṃ tividhe taṇhāsaṃkilesādike. ‘‘So samatho khandhesu katamo khandho’’ti pucchitabbattā ‘‘so samatho samādhikkhandho’’ti vuttaṃ. ‘‘Diṭṭhisaṃkileso kena visujjhatī’’ti pucchitabbattā ‘‘diṭṭhisaṃkileso vipassanāya visujjhatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Sā vipassanā katamo khandho’’ti vattabbattā ‘‘sā vipassanā paññākkhandho’’ti vuttaṃ. ‘‘Duccaritasaṃkileso kena visujjhatī’’ti vattabbattā ‘‘duccaritasaṃkileso sucaritena visujjhatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Taṃ sucaritaṃ katamo khandho’’ti vattabbattā ‘‘taṃ sucaritaṃ sīlakkhandho’’ti vuttaṃ. ‘‘Tasmiṃ sīle ṭhitassa puggalassa kiṃ bhavatī’’ti vattabbattā ‘‘tassa sīle patiṭṭhitassā’’tiādi vuttaṃ. Sīle sucaritasaṅkhāte sīlakkhandhe patiṭṭhitassa tassa sīlavantassa puggalassa bhavesu kāmabhavarūpārūpabhavesu āsatti bhavapatthanā yadi uppajjati, evaṃsāyanti evaṃ assa ayanti padacchedo. Evaṃ sati assa sīle patiṭṭhitassa ayaṃ āsatti bhavapatthanā samathavipassanābhāvanāmayapuññakiriyavatthu ca bhavati, ca-saddena dānamayasīlamayapuññakiriyavatthu ca bhavatīti attho saṅgahito. Tatrāti tesu kāmabhavarūpārūpabhavesu upapattiyā saṃvattatīti.
‘‘సంకిలేసాదయో యేహి సుత్తేహి దస్సితా, తాని సుత్తాని కిత్తకానీ’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘ఇమాని చత్తారి సుత్తానీ’’తిఆది వుత్తం. అసాధారణాని సంకిలేసభాగియసుత్తవాసనాభాగియసుత్తనిబ్బేధభాగియసుత్తఅసేక్ఖభాగియసుత్తాని చత్తారి సుత్తాని భవన్తి, సాధారణాని సంకిలేసభాగియవాసనాభాగియసుత్త, సంకిలేసభాగియనిబ్బేధభాగియసుత్త, సంకిలేసభాగియఅసేక్ఖభాగియసుత్త, వాసనాభాగియనిబ్బేధభాగియసుత్తాని కతాని మిస్సితాని చత్తారి భవన్తి. ఇతి అట్ఠ సుత్తాని భవన్తి. తానియేవ వుత్తప్పకారాని అట్ఠ సుత్తాని భవన్తి. సాధారణాని వాసనాభాగియఅసేక్ఖభాగియసుత్తనిబ్బేధభాగియఅసేక్ఖభాగియసుత్త- సంకిలేసభాగియవాసనాభాగియనిబ్బేధభాగియసుత్తసంకిలేస- భాగియవాసనాభాగియఅసేక్ఖభాగియసుత్త- సంకిలేసభాగియనిబ్బేధభాగియఅసేక్ఖభాగియసుత్త- వాసనాభాగియనిబ్బేధభాగియఅసేక్ఖభాగియసుత్త- సంకిలేసభాగియవాసనాభాగియనిబ్బేధభాగియఅసేక్ఖభాగియసుత్త- నేవసంకిలేసభాగియనవాసనా- భాగియననిబ్బేధభాగియనఅసేక్ఖభాగియసుత్తాని కతాని మిస్సితాని అట్ఠ సుత్తాని భవన్తీతి సోళస సుత్తాని భవన్తి. తేసు సోళససుత్తేసు చత్తారి ఏకకాని సుత్తాని చ చత్తారి దుకాని సుత్తాని చ ద్వే తికాని చ పాళియం ఆగతాని, ద్వే దుకాని సుత్తాని చ ద్వే తికాని చ ద్వే చతుక్కాని సుత్తాని చ అట్ఠకథాయం (నేత్తి॰ అట్ఠ॰ ౮౯) ఆగతాని.
‘‘Saṃkilesādayo yehi suttehi dassitā, tāni suttāni kittakānī’’ti vattabbattā ‘‘imāni cattāri suttānī’’tiādi vuttaṃ. Asādhāraṇāni saṃkilesabhāgiyasuttavāsanābhāgiyasuttanibbedhabhāgiyasuttaasekkhabhāgiyasuttāni cattāri suttāni bhavanti, sādhāraṇāni saṃkilesabhāgiyavāsanābhāgiyasutta, saṃkilesabhāgiyanibbedhabhāgiyasutta, saṃkilesabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta, vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyasuttāni katāni missitāni cattāri bhavanti. Iti aṭṭha suttāni bhavanti. Tāniyeva vuttappakārāni aṭṭha suttāni bhavanti. Sādhāraṇāni vāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasuttanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- saṃkilesabhāgiyavāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyasuttasaṃkilesa- bhāgiyavāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- saṃkilesabhāgiyanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- saṃkilesabhāgiyavāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- nevasaṃkilesabhāgiyanavāsanā- bhāgiyananibbedhabhāgiyanaasekkhabhāgiyasuttāni katāni missitāni aṭṭha suttāni bhavantīti soḷasa suttāni bhavanti. Tesu soḷasasuttesu cattāri ekakāni suttāni ca cattāri dukāni suttāni ca dve tikāni ca pāḷiyaṃ āgatāni, dve dukāni suttāni ca dve tikāni ca dve catukkāni suttāni ca aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 89) āgatāni.
‘‘యది పట్ఠాననయేన వుత్తప్పకారాని సోళస సుత్తానియేవ విభత్తాని, ఏవం సతి సుత్తగేయ్యాదినవవిధం సకలం పరియత్తిసాసనం పట్ఠాననయేన అవిభత్తం భవేయ్యా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘ఇమేహి సోళసహి సుత్తేహీ’’తిఆది వుత్తం. పట్ఠాననయేన విభత్తేహి సోళసహి ఇమేహి సుత్తేహి నవవిధం సకలం పరియత్తిసుత్తం పట్ఠాననయేన విభత్తంయేవ హుత్వా భిన్నం భవతి. సంకిలేసభాగియాదిపభేదాయ గాథాయ గాథా అనుమినితబ్బా, సంకిలేసభాగియాదిపభేదేన వేయ్యాకరణేన వేయ్యాకరణం అనుమినితబ్బం. సంకిలేసభాగియాదిపభేదేన సుత్తేన సుత్తం అనుమినితబ్బం భవతియేవాతి.
‘‘Yadi paṭṭhānanayena vuttappakārāni soḷasa suttāniyeva vibhattāni, evaṃ sati suttageyyādinavavidhaṃ sakalaṃ pariyattisāsanaṃ paṭṭhānanayena avibhattaṃ bhaveyyā’’ti vattabbattā ‘‘imehi soḷasahi suttehī’’tiādi vuttaṃ. Paṭṭhānanayena vibhattehi soḷasahi imehi suttehi navavidhaṃ sakalaṃ pariyattisuttaṃ paṭṭhānanayena vibhattaṃyeva hutvā bhinnaṃ bhavati. Saṃkilesabhāgiyādipabhedāya gāthāya gāthā anuminitabbā, saṃkilesabhāgiyādipabhedena veyyākaraṇena veyyākaraṇaṃ anuminitabbaṃ. Saṃkilesabhāgiyādipabhedena suttena suttaṃ anuminitabbaṃ bhavatiyevāti.
౯౦. ‘‘తేసు సోళససు సంకిలేసభాగియాదీసు సుత్తేసు కతమం సంకిలేసభాగియం సుత్త’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం సంకిలేసభాగియం సుత్త’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థాతి తేసు సోళససు సంకిలేసభాగియాదీసు సుత్తేసు కతమం సుత్తం సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామాతి పుచ్ఛతి.
90. ‘‘Tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati.
‘‘కామన్ధా జాలసఞ్ఛన్నా, తణ్హాఛదనఛాదితా;
‘‘Kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditā;
పమత్తబన్ధనాబద్ధా, మచ్ఛావ కుమినాముఖే;
Pamattabandhanābaddhā, macchāva kumināmukhe;
జరామరణమన్వేన్తి, వచ్ఛో ఖీరపకోవ మాతర’’న్తి. –
Jarāmaraṇamanventi, vaccho khīrapakova mātara’’nti. –
ఇదం సుత్తం సంకిలేసభాగే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. యే సత్తా కామన్ధా కామేన అన్ధా జాలసఞ్ఛన్నా తణ్హాఛదనేన ఛాదితా, పమత్తబన్ధనాయ బద్ధా బన్ధితబ్బా, తే సత్తే జరామరణం అన్వేతి, యథా తం కుమినాముఖే యే మచ్ఛా గహితా, తే మచ్ఛే జరామరణం అన్వేతి ఇవ, ఏవం తే సత్తే జరామరణం అన్వేతి. ఖీరపకో వచ్ఛో మాతరం అన్వేతి ఇవ, ఏవం తే సత్తే జరామరణం అన్వేతీతి యోజనా కాతబ్బా. అథ వా ఖీరపకో వచ్ఛో మాతరం అన్వేతి ఇవ, కుమినాముఖే గహితా మచ్ఛా జరామరణం అన్వేన్తి ఇవ చ, ఏవం యే సత్తా కామన్ధా పమత్తబన్ధనాయ బన్ధితబ్బా, తే సత్తా జరామరణం అన్వేన్తీతి యోజనా.
Idaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ye sattā kāmandhā kāmena andhā jālasañchannā taṇhāchadanena chāditā, pamattabandhanāya baddhā bandhitabbā, te satte jarāmaraṇaṃ anveti, yathā taṃ kumināmukhe ye macchā gahitā, te macche jarāmaraṇaṃ anveti iva, evaṃ te satte jarāmaraṇaṃ anveti. Khīrapako vaccho mātaraṃ anveti iva, evaṃ te satte jarāmaraṇaṃ anvetīti yojanā kātabbā. Atha vā khīrapako vaccho mātaraṃ anveti iva, kumināmukhe gahitā macchā jarāmaraṇaṃ anventi iva ca, evaṃ ye sattā kāmandhā pamattabandhanāya bandhitabbā, te sattā jarāmaraṇaṃ anventīti yojanā.
‘‘ఇదం సుత్తంయేవా’’తి వత్తబ్బత్తా –
‘‘Idaṃ suttaṃyevā’’ti vattabbattā –
‘‘చత్తారిమాని, భిక్ఖవే, అగతిగమనాని. కతమాని చత్తారి? ఛన్దాగతిం గచ్ఛతి, దోసాగతిం గచ్ఛతి, మోహాగతిం గచ్ఛతి, భయాగతిం గచ్ఛతి, ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, చత్తారి అగతిగమనాని. ఇదమవోచ భగవా, ఇదం వత్వాన సుగతో, అథాపరం ఏతదవోచ సత్థా –
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni. Katamāni cattāri? Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati, imāni kho, bhikkhave, cattāri agatigamanāni. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –
‘‘ఛన్దా దోసా భయా మోహా, యో ధమ్మం అతివత్తతి;
‘‘Chandā dosā bhayā mohā, yo dhammaṃ ativattati;
నిహీయతి తస్స యసో, కాళపక్ఖేవ చన్దిమా’’తి. –
Nihīyati tassa yaso, kāḷapakkheva candimā’’ti. –
ఇదం సంకిలేసభాగియం సుత్తన్తి –
Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttanti –
వుత్తం. ఛన్దా ఛన్దహేతునా దోసా దోసహేతునా భయా భయహేతునా మోహా మోహహేతునా యో రాజాదికో యో వినయధరాదికో వా ధమ్మం సప్పురిసధమ్మం అతివత్తతి అతిక్కమిత్వా వత్తతి, తస్స రాజాదినో వా తస్స వినయధరాదినో వా యసో కిత్తి చ పరివారో చ భోగో చ నిహీయతి. చన్దిమా కాళపక్ఖే పభాయ నిహీయతి ఇవ, ఏవం నిహీయతీతి యోజనా.
Vuttaṃ. Chandā chandahetunā dosā dosahetunā bhayā bhayahetunā mohā mohahetunā yo rājādiko yo vinayadharādiko vā dhammaṃ sappurisadhammaṃ ativattati atikkamitvā vattati, tassa rājādino vā tassa vinayadharādino vā yaso kitti ca parivāro ca bhogo ca nihīyati. Candimā kāḷapakkhe pabhāya nihīyati iva, evaṃ nihīyatīti yojanā.
‘‘ఏత్తకంయేవా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘మనోపుబ్బఙ్గమా ధమ్మా…పే॰… చక్కంవ వహతో పదన్తి ఇదం సంకిలేసభాగియం సుత్త’’న్తి వుత్తం. అత్థో పాకటో. అట్ఠకథాయమ్పి విభత్తో.
‘‘Ettakaṃyevā’’ti vattabbattā ‘‘manopubbaṅgamā dhammā…pe… cakkaṃva vahato padanti idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’nti vuttaṃ. Attho pākaṭo. Aṭṭhakathāyampi vibhatto.
‘‘మిద్ధీ యదా హోతి మహగ్ఘసో చ, నిద్దాయితా సమ్పరివత్తసాయీ;
‘‘Middhī yadā hoti mahagghaso ca, niddāyitā samparivattasāyī;
మహావరాహోవ నివాపపుట్ఠో, పునప్పునం గబ్భముపేతి మన్దో’’తి. –
Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగే విసయే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. నివాపపుట్ఠో మహావరాహో గామసూకరో నిద్దాయితా సుపనసీలో సమ్పరివత్తసాయీ హోతి ఇవ, ఏవం యో మన్దో సత్తో యదా మహగ్ఘసో హోతి, సో మన్దో సత్తో మిద్ధీ థినమిద్ధాభిభూతో హుత్వా నిద్దాయితా ముదుఫస్ససయనే ముదుహత్థేహి పరామసితో సమ్పరివత్తసాయీ పునప్పునం గబ్భం ఉపేతీతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Nivāpapuṭṭho mahāvarāho gāmasūkaro niddāyitā supanasīlo samparivattasāyī hoti iva, evaṃ yo mando satto yadā mahagghaso hoti, so mando satto middhī thinamiddhābhibhūto hutvā niddāyitā muduphassasayane muduhatthehi parāmasito samparivattasāyī punappunaṃ gabbhaṃ upetīti yojanā.
‘‘అయసావ మలం సముట్ఠితం, తతుట్ఠాయ తమేవ ఖాదతి;
‘‘Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, tatuṭṭhāya tameva khādati;
ఏవం అతిధోనచారినం, సాని కమ్మాని నయన్తి దుగ్గతి’’న్తి. –
Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni kammāni nayanti duggati’’nti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. అయసా అయతో సముట్ఠితం జాతమలం తతుట్ఠాయ తతో అయతో ఉట్ఠహిత్వా తమేవ అయం ఖాదతి ఇవ, ఏవం అతిధోనచారినం అతిక్కమిత్వా ధోనచారిపుగ్గలం సాని సయం కతాని అకుసలకమ్మాని దుగ్గతిం నయన్తీతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ayasā ayato samuṭṭhitaṃ jātamalaṃ tatuṭṭhāya tato ayato uṭṭhahitvā tameva ayaṃ khādati iva, evaṃ atidhonacārinaṃ atikkamitvā dhonacāripuggalaṃ sāni sayaṃ katāni akusalakammāni duggatiṃ nayantīti yojanā.
‘‘చోరో యథా సన్ధిముఖే గహీతో, సకమ్మునా హఞ్ఞతి బజ్ఝతే చ;
‘‘Coro yathā sandhimukhe gahīto, sakammunā haññati bajjhate ca;
ఏవం అయం పేచ్చ పజా పరత్థ, సకమ్మునా హఞ్ఞతి బజ్ఝతే చా’’తి. –
Evaṃ ayaṃ pecca pajā parattha, sakammunā haññati bajjhate cā’’ti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. సన్ధిముఖే రాజపురిసాదీహి గహితో చోరో సకమ్మునా అత్తనా కతేన చోరకమ్మేన హఞ్ఞతి చ బజ్ఝతే చ యథా, ఏవం అయం పాపకారినీ పజా పరత్థ పరలోకే పేచ్చ సకమ్మునా సయం కతేన అకుసలకమ్మునా సత్థాదీహి హఞ్ఞతి చ అద్దుబన్ధనాదీహి బజ్ఝతే చాతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sandhimukhe rājapurisādīhi gahito coro sakammunā attanā katena corakammena haññati ca bajjhate ca yathā, evaṃ ayaṃ pāpakārinī pajā parattha paraloke pecca sakammunā sayaṃ katena akusalakammunā satthādīhi haññati ca addubandhanādīhi bajjhate cāti yojanā.
‘‘సుఖకామాని భూతాని, యో దణ్డేన విహింసతి;
‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena vihiṃsati;
అత్తనో సుఖమేసానో, పేచ్చ సో న లభతే సుఖ’’న్తి. –
Attano sukhamesāno, pecca so na labhate sukha’’nti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. అత్తనో సుఖం ఏసానో ఏసమానో యో సత్తో అఞ్ఞాని సుఖకామాని భూతాని దణ్డేన విహింసతి, సో హింసకో సత్తో పరలోకే పేచ్చ సుఖం న లభతీతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attano sukhaṃ esāno esamāno yo satto aññāni sukhakāmāni bhūtāni daṇḍena vihiṃsati, so hiṃsako satto paraloke pecca sukhaṃ na labhatīti yojanā.
‘‘గున్నం చే తరమానానం, జిమ్హం గచ్ఛతి పుఙ్గవో;
‘‘Gunnaṃ ce taramānānaṃ, jimhaṃ gacchati puṅgavo;
సబ్బా తా జిమ్హం గచ్ఛన్తి, నేత్తే జిమ్హం గతే సతి.
Sabbā tā jimhaṃ gacchanti, nette jimhaṃ gate sati.
‘‘ఏవమేవ మనుస్సేసు, యో హోతి సేట్ఠసమ్మతో;
‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;
సో చే అధమ్మం చరతి, పగేవ ఇతరా పజా;
So ce adhammaṃ carati, pageva itarā pajā;
సబ్బం రట్ఠం దుక్ఖం సేతి, రాజా చే హోతి అధమ్మికో’’తి. –
Sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko’’ti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. నదిం తరమానానం గున్నం పుఙ్గవో జిమ్హం చే గచ్ఛతి, ఏవం నేత్తే జిమ్హం గతే సతి సబ్బా తా గావియో జిమ్హం గచ్ఛన్తి యథా, ఏవమేవ మనుస్సేసు యో రాజా సేట్ఠసమ్మతో, సో రాజా అధమ్మం చరతి, ఏవం రఞ్ఞే అధమ్మం చరన్తే సతి ఇతరా పజా పగేవ పఠమమేవ అధమ్మం చరతి. రాజా అధమ్మికో చే హోతి, ఏవం రఞ్ఞే అధమ్మికే సతి సబ్బం రట్ఠం దుక్ఖం సేతీతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Nadiṃ taramānānaṃ gunnaṃ puṅgavo jimhaṃ ce gacchati, evaṃ nette jimhaṃ gate sati sabbā tā gāviyo jimhaṃ gacchanti yathā, evameva manussesu yo rājā seṭṭhasammato, so rājā adhammaṃ carati, evaṃ raññe adhammaṃ carante sati itarā pajā pageva paṭhamameva adhammaṃ carati. Rājā adhammiko ce hoti, evaṃ raññe adhammike sati sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ setīti yojanā.
‘‘సుకిచ్ఛరూపా వతిమే మనుస్సా, కరోన్తి పాపం ఉపధీసు రత్తా;
‘‘Sukiccharūpā vatime manussā, karonti pāpaṃ upadhīsu rattā;
గచ్ఛన్తి తే బహుజనసన్నివాసం, నిరయం అవీచిం కటుకం భయానక’’న్తి. –
Gacchanti te bahujanasannivāsaṃ, nirayaṃ avīciṃ kaṭukaṃ bhayānaka’’nti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. యే మనుస్సా ఉపధీసు కామగుణూపధీసు రత్తా రాగాభిభూతా హుత్వా పాపం అకుసలకమ్మం కరోన్తి, ఇమే పాపకమ్మకరా మనుస్సా సుకిచ్ఛరూపా వత సుట్ఠు కిచ్ఛాపన్నరూపా వత భవన్తి, తే పాపకమ్మకరా మనుస్సా కటుకం భయానకం బహుజనసన్నివాసం నిరయం అవీచిం గచ్ఛన్తీతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ye manussā upadhīsu kāmaguṇūpadhīsu rattā rāgābhibhūtā hutvā pāpaṃ akusalakammaṃ karonti, ime pāpakammakarā manussā sukiccharūpā vata suṭṭhu kicchāpannarūpā vata bhavanti, te pāpakammakarā manussā kaṭukaṃ bhayānakaṃ bahujanasannivāsaṃ nirayaṃ avīciṃ gacchantīti yojanā.
‘‘ఫలం వే కదలిం హన్తి, ఫలం వేళుం ఫలం నళం;
‘‘Phalaṃ ve kadaliṃ hanti, phalaṃ veḷuṃ phalaṃ naḷaṃ;
సక్కారో కాపురిసం హన్తి, గబ్భో అస్సతరిం యథా’’తి. –
Sakkāro kāpurisaṃ hanti, gabbho assatariṃ yathā’’ti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. ఫలం కదలియా ఫలం కదలిం వే ఏకన్తేన హన్తి యథా, ఫలం వేళుం వే ఏకన్తేన హన్తి యథా, ఫలం నళం వే ఏకన్తేన హన్తి యథా, గబ్భో అస్సతరిం మాతరం వే ఏకన్తేన హన్తి యథా, ఏవం సక్కారో కాపురిసం వే ఏకన్తేన హన్తీతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Phalaṃ kadaliyā phalaṃ kadaliṃ ve ekantena hanti yathā, phalaṃ veḷuṃ ve ekantena hanti yathā, phalaṃ naḷaṃ ve ekantena hanti yathā, gabbho assatariṃ mātaraṃ ve ekantena hanti yathā, evaṃ sakkāro kāpurisaṃ ve ekantena hantīti yojanā.
‘‘కోధమక్ఖగరు భిక్ఖు, లాభసక్కారగారవో;
‘‘Kodhamakkhagaru bhikkhu, lābhasakkāragāravo;
సుఖేత్తే పూతిబీజంవ, సద్ధమ్మే న విరూహతీ’’తి. –
Sukhette pūtibījaṃva, saddhamme na virūhatī’’ti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. సుఖేత్తే సున్దరే ఖేత్తేపి ఖిత్తం పూతిబీజం న రుహతి ఇవ, ఏవం యో భిక్ఖు లాభసక్కారగారవో కోధం కుజ్ఝనలక్ఖణం కోధం, మక్ఖం పరగుణసీలమక్ఖనలక్ఖణం మక్ఖఞ్చ గరుం కత్వా చరతి, సో చరన్తో భిక్ఖు సద్ధమ్మస్మిం న రుహతీతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sukhette sundare khettepi khittaṃ pūtibījaṃ na ruhati iva, evaṃ yo bhikkhu lābhasakkāragāravo kodhaṃ kujjhanalakkhaṇaṃ kodhaṃ, makkhaṃ paraguṇasīlamakkhanalakkhaṇaṃ makkhañca garuṃ katvā carati, so caranto bhikkhu saddhammasmiṃ na ruhatīti yojanā.
౯౧. ‘‘ఇధాహం, భిక్ఖవే, ఏకచ్చం పుగ్గలం పదుట్ఠచిత్తం ఏవం చేతసా చేతో పరిచ్చ పజానామి…పే॰… ఇతి మే సుత’’న్తి ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. భిక్ఖవే ఇధ సాసనే, లోకే వా అహం ఏకచ్చం పుగ్గలం పదుట్ఠచిత్తం మమ చేతసా తస్స చేతో చిత్తం పరిచ్చ పరిచ్ఛిన్దిత్వా బుద్ధచక్ఖునా ఏవం పజానామి. ‘‘కథం పజానామీ’’తి చే పుచ్ఛేయ్య, యఞ్చ పటిపదం పటిపన్నో, యఞ్చ మగ్గం సమారుళ్హో అయం పుగ్గలో యథా యాయ దుప్పటిపదాయ యేన దుమ్మగ్గేన ఇరియతి పవత్తతి, తాయ దుప్పటిపదాయ తేన దుమ్మగ్గేన ఇమమ్హి ఇమస్మిం సమయే దుప్పటిపజ్జనకాలే అయం దుప్పటిపన్నం పటిపన్నో దుమ్మగ్గసమారుళ్హో పుగ్గలో చే కాలం కరేయ్య, ఏవం సతి ఆభతం వత్థు నిక్ఖిత్తం యథా, ఏవం నిరయే నిక్ఖిత్తో. తం కిస్స హేతు? భిక్ఖవే అస్స పుగ్గలస్స చిత్తం పదుట్ఠం పదోసితం హి యస్మా హోతి, తస్మా నిక్ఖిత్తో. ఏవం ఇధ సాసనే, లోకే వా చేతోపదోసహేతు చ పన ఏకచ్చే సత్తా పుగ్గలా కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం ఉపపజ్జన్తీతి పజానామీతి. ఏతమత్థం భగవా అవోచ. తత్థ తస్మిం సుత్తే ఏతం ‘‘పదుట్ఠచిత్తం ఞత్వాన…పే॰… నిరయం సో ఉపపజ్జతీ’’తి గాథావచనం ఇతి ఏవం వుచ్చతి.
91. ‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ paduṭṭhacittaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi…pe… iti me suta’’nti idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Bhikkhave idha sāsane, loke vā ahaṃ ekaccaṃ puggalaṃ paduṭṭhacittaṃ mama cetasā tassa ceto cittaṃ paricca paricchinditvā buddhacakkhunā evaṃ pajānāmi. ‘‘Kathaṃ pajānāmī’’ti ce puccheyya, yañca paṭipadaṃ paṭipanno, yañca maggaṃ samāruḷho ayaṃ puggalo yathā yāya duppaṭipadāya yena dummaggena iriyati pavattati, tāya duppaṭipadāya tena dummaggena imamhi imasmiṃ samaye duppaṭipajjanakāle ayaṃ duppaṭipannaṃ paṭipanno dummaggasamāruḷho puggalo ce kālaṃ kareyya, evaṃ sati ābhataṃ vatthu nikkhittaṃ yathā, evaṃ niraye nikkhitto. Taṃ kissa hetu? Bhikkhave assa puggalassa cittaṃ paduṭṭhaṃ padositaṃ hi yasmā hoti, tasmā nikkhitto. Evaṃ idha sāsane, loke vā cetopadosahetu ca pana ekacce sattā puggalā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ upapajjantīti pajānāmīti. Etamatthaṃ bhagavā avoca. Tattha tasmiṃ sutte etaṃ ‘‘paduṭṭhacittaṃ ñatvāna…pe… nirayaṃ so upapajjatī’’ti gāthāvacanaṃ iti evaṃ vuccati.
సత్థా ఇధ సాసనే, లోకే వా పదుట్ఠచిత్తం ఏకచ్చం పుగ్గలం ఞత్వాన భిక్ఖూనం సన్తికే ఏతమత్థం బ్యాకాసి. ఇమమ్హి ఇమస్మిం సమయే అయం పుగ్గలో చే కాలం కయిరాథ, ఏవం సతి పదుట్ఠచిత్తసమఙ్గీ హి నిరయస్మిం ఉపపజ్జేయ్య, పుగ్గలస్స చిత్తం పదూసితం హి యస్మా హోతి, తస్మా ఉపపజ్జేయ్య, చేతోపదోసహేతు సత్తా దుగ్గతిం గచ్ఛన్తి ఆభతం వత్థుం నిక్ఖిపేయ్య యథా, ఏవమేవం తథావిధో దుప్పఞ్ఞో సో పదోసచిత్తో పుగ్గలో కాయస్స భేదా పరం మరణా నిరయం ఉపపజ్జతీతి అయమ్పి అత్థో భగవతా వుత్తో, ఇతి మే మయా సుతన్తి యోజనా.
Satthā idha sāsane, loke vā paduṭṭhacittaṃ ekaccaṃ puggalaṃ ñatvāna bhikkhūnaṃ santike etamatthaṃ byākāsi. Imamhi imasmiṃ samaye ayaṃ puggalo ce kālaṃ kayirātha, evaṃ sati paduṭṭhacittasamaṅgī hi nirayasmiṃ upapajjeyya, puggalassa cittaṃ padūsitaṃ hi yasmā hoti, tasmā upapajjeyya, cetopadosahetu sattā duggatiṃ gacchanti ābhataṃ vatthuṃ nikkhipeyya yathā, evamevaṃ tathāvidho duppañño so padosacitto puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā nirayaṃ upapajjatīti ayampi attho bhagavatā vutto, iti me mayā sutanti yojanā.
‘‘సచే భాయథ దుక్ఖస్స, సచే వో దుక్ఖమప్పియం;
‘‘Sace bhāyatha dukkhassa, sace vo dukkhamappiyaṃ;
మాకత్థ పాపకం కమ్మం, ఆవి వా యది వా రహో.
Mākattha pāpakaṃ kammaṃ, āvi vā yadi vā raho.
‘‘సచే చ పాపకం కమ్మం, కరిస్సథ కరోథ వా;
‘‘Sace ca pāpakaṃ kammaṃ, karissatha karotha vā;
న వో దుక్ఖా పముత్యత్థి, ఉపేచ్చపి పలాయత’’న్తి. –
Na vo dukkhā pamutyatthi, upeccapi palāyata’’nti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. సప్పురిసా తుమ్హే దుక్ఖస్స జాతిదుక్ఖజరాదుక్ఖబ్యాధిదుక్ఖమరణదుక్ఖఅపాయదుక్ఖ- అతీతవట్టమూలకదుక్ఖఅనాగతవట్టమూలకదుక్ఖపచ్చుప్పన్నాహారమూలకదుక్ఖాతి అట్ఠవిధస్స దుక్ఖస్స సచే భాయథ, వో తుమ్హేహి దుక్ఖం తథా అట్ఠవిధం దుక్ఖం సచే అప్పియం, ఏవం సతి ఆవి వా యది రహో వా పాపకం కమ్మం మాకత్థ మా అకత్థ. సప్పురిసా తుమ్హే ఆవి వా యది రహో వా పాపకం కమ్మం సచే కరిస్సథ వా సచే కరోథ వా, ఏవం సతి ఉపేచ్చపి సఞ్చిచ్చాపి పలాయతం పలాయన్తానం వో తుమ్హాకం దుక్ఖా అట్ఠవిధా దుక్ఖతో పముత్తి ముచ్చనం నత్థేవాతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sappurisā tumhe dukkhassa jātidukkhajarādukkhabyādhidukkhamaraṇadukkhaapāyadukkha- atītavaṭṭamūlakadukkhaanāgatavaṭṭamūlakadukkhapaccuppannāhāramūlakadukkhāti aṭṭhavidhassa dukkhassa sace bhāyatha, vo tumhehi dukkhaṃ tathā aṭṭhavidhaṃ dukkhaṃ sace appiyaṃ, evaṃ sati āvi vā yadi raho vā pāpakaṃ kammaṃ mākattha mā akattha. Sappurisā tumhe āvi vā yadi raho vā pāpakaṃ kammaṃ sace karissatha vā sace karotha vā, evaṃ sati upeccapi sañciccāpi palāyataṃ palāyantānaṃ vo tumhākaṃ dukkhā aṭṭhavidhā dukkhato pamutti muccanaṃ natthevāti yojanā.
‘‘అధమ్మేన ధనం లద్ధా, ముసావాదేన చూభయం;
‘‘Adhammena dhanaṃ laddhā, musāvādena cūbhayaṃ;
మమేతి బాలా మఞ్ఞన్తి, తం కథం ను భవిస్సతి.
Mameti bālā maññanti, taṃ kathaṃ nu bhavissati.
‘‘అన్తరాయా సు భవిస్సన్తి, సమ్భతస్స వినస్సతి;
‘‘Antarāyā su bhavissanti, sambhatassa vinassati;
మతా సగ్గం న గచ్ఛన్తి, నను ఏత్తావతా హతా’’తి. –
Matā saggaṃ na gacchanti, nanu ettāvatā hatā’’ti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. యే బాలా అధమ్మేన చ ముసావాదేన చ ధనం సవిఞ్ఞాణావిఞ్ఞాణం సబ్బం లభితబ్బం ధనం లద్ధా ఉభయం ధనం ‘‘మమ ధన’’న్తి మఞ్ఞన్తి, తేసం బాలానం తం ఉభయం ధనం కథం కేన ను పకారేన భవిస్సతి, అధమ్మేన సమ్భతత్తా చిరట్ఠితికం న హోతి. అన్తరాయా రాజన్తరాయాదయో అన్తరాయా తేసం బాలానం భవిస్సన్తి. యేన అధమ్మవోహారాదికేన యం ధనం సమ్భతం, అస్స అధమ్మవోహారాదికస్స తం సమ్భతం ధనం వినస్సతి. మతా మరన్తా తే బాలా సగ్గం సుగతిం న గచ్ఛన్తి. సుగతి హి సోభనేహి భోగేహి అగ్గోతి ‘‘సగ్గో’’తి అధిప్పేతా . ఏత్తావతా ఏత్తకేన దిట్ఠధమ్మికసమ్పరాయికానం అత్తహితానం హాయనేన తే బాలా హతా వినట్ఠా భవన్తి ననూతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ye bālā adhammena ca musāvādena ca dhanaṃ saviññāṇāviññāṇaṃ sabbaṃ labhitabbaṃ dhanaṃ laddhā ubhayaṃ dhanaṃ ‘‘mama dhana’’nti maññanti, tesaṃ bālānaṃ taṃ ubhayaṃ dhanaṃ kathaṃ kena nu pakārena bhavissati, adhammena sambhatattā ciraṭṭhitikaṃ na hoti. Antarāyā rājantarāyādayo antarāyā tesaṃ bālānaṃ bhavissanti. Yena adhammavohārādikena yaṃ dhanaṃ sambhataṃ, assa adhammavohārādikassa taṃ sambhataṃ dhanaṃ vinassati. Matā marantā te bālā saggaṃ sugatiṃ na gacchanti. Sugati hi sobhanehi bhogehi aggoti ‘‘saggo’’ti adhippetā . Ettāvatā ettakena diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ attahitānaṃ hāyanena te bālā hatā vinaṭṭhā bhavanti nanūti yojanā.
‘‘కథం ఖణతి అత్తానం, కథం మిత్తేహి జీరతి;
‘‘Kathaṃ khaṇati attānaṃ, kathaṃ mittehi jīrati;
కథం వివట్టతే ధమ్మా, కథం సగ్గం న గచ్ఛతి’’.
Kathaṃ vivaṭṭate dhammā, kathaṃ saggaṃ na gacchati’’.
‘‘లోభా ఖణతి అత్తానం, లుద్ధో మిత్తేహి జీరతి;
‘‘Lobhā khaṇati attānaṃ, luddho mittehi jīrati;
లోభా వివట్టతే ధమ్మా, లోభా సగ్గం న గచ్ఛతీ’’తి. –
Lobhā vivaṭṭate dhammā, lobhā saggaṃ na gacchatī’’ti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. యోజనత్థో పాకటో.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Yojanattho pākaṭo.
‘‘చరన్తి బాలా దుమ్మేధా, అమిత్తేనేవ అత్తనా;
‘‘Caranti bālā dummedhā, amitteneva attanā;
కరోన్తా పాపకం కమ్మం, యం హోతి కటుకప్ఫలం.
Karontā pāpakaṃ kammaṃ, yaṃ hoti kaṭukapphalaṃ.
‘‘న తం కమ్మం కతం సాధు, యం కత్వా అనుతప్పతి;
‘‘Na taṃ kammaṃ kataṃ sādhu, yaṃ katvā anutappati;
యస్స అస్సుముఖో రోదం, విపాకం పటిసేవతీ’’తి. –
Yassa assumukho rodaṃ, vipākaṃ paṭisevatī’’ti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. దుమ్మేధా నిప్పఞ్ఞా బాలా అమిత్తేన పాపకం కమ్మం కతం ఇవ, ఏవం అత్తనా కటుకప్ఫలం యం కమ్మం కతం హోతి, తం పాపకం కతం కమ్మం కరోన్తా చరన్తి. యం కమ్మం కత్వా కరోన్తో పచ్ఛా అనుతప్పతి, తం కతం కమ్మం న సాధు. యస్స కమ్మస్స విపాకం రోదం రుదన్తో అస్సుముఖో పటిసేవతి, తం కతం కమ్మం న సాధూతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Dummedhā nippaññā bālā amittena pāpakaṃ kammaṃ kataṃ iva, evaṃ attanā kaṭukapphalaṃ yaṃ kammaṃ kataṃ hoti, taṃ pāpakaṃ kataṃ kammaṃ karontā caranti. Yaṃ kammaṃ katvā karonto pacchā anutappati, taṃ kataṃ kammaṃ na sādhu. Yassa kammassa vipākaṃ rodaṃ rudanto assumukho paṭisevati, taṃ kataṃ kammaṃ na sādhūti yojanā.
‘‘దుక్కరం దుత్తితిక్ఖఞ్చ…పే॰… అవీతరాగో’’తి ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. సుత్తత్థో అట్ఠకథాయం విత్థారతో వుత్తో.
‘‘Dukkaraṃ duttitikkhañca…pe… avītarāgo’’ti idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Suttattho aṭṭhakathāyaṃ vitthārato vutto.
‘‘అప్పమేయ్యం పమినన్తో, కోధ విద్వా వికప్పయే;
‘‘Appameyyaṃ paminanto, kodha vidvā vikappaye;
అప్పమేయ్యం పమాయినం, నివుతం తం మఞ్ఞే అకిస్సవ’’న్తి. –
Appameyyaṃ pamāyinaṃ, nivutaṃ taṃ maññe akissava’’nti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. ఇధ సాసనే అప్పమేయ్యం అప్పమేయ్యగుణం ఖీణాసవం పుగ్గలం ‘‘అయం ఖీణాసవో పుగ్గలో ఏత్తకసీలో ఏత్తకసమాధి ఏత్తకపఞ్ఞో’’తి పమినన్తో కో పుథుజ్జనో వికప్పయే. అప్పమేయ్యం ఖీణాసవపుగ్గలం పమాయినం పమాయన్తం తం పుథుజ్జనం అయం నివుతం అవకుజ్జపఞ్ఞం అకిస్సవం అపఞ్ఞన్తి మఞ్ఞే మఞ్ఞామీతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Idha sāsane appameyyaṃ appameyyaguṇaṃ khīṇāsavaṃ puggalaṃ ‘‘ayaṃ khīṇāsavo puggalo ettakasīlo ettakasamādhi ettakapañño’’ti paminanto ko puthujjano vikappaye. Appameyyaṃ khīṇāsavapuggalaṃ pamāyinaṃ pamāyantaṃ taṃ puthujjanaṃ ayaṃ nivutaṃ avakujjapaññaṃ akissavaṃ apaññanti maññe maññāmīti yojanā.
‘‘పురిసస్స హి జాతస్స, కుఠారీ జాయతే ముఖే;
‘‘Purisassa hi jātassa, kuṭhārī jāyate mukhe;
యాయ ఛిన్దతి అత్తానం, బాలో దుబ్భాసితం భణం.
Yāya chindati attānaṃ, bālo dubbhāsitaṃ bhaṇaṃ.
‘‘న హి సత్థం సునిసితం, విసం హలాహలం ఇవ;
‘‘Na hi satthaṃ sunisitaṃ, visaṃ halāhalaṃ iva;
ఏవం విరద్ధం పాతేతి, వాచా దుబ్భాసితా యథా’’తి. –
Evaṃ viraddhaṃ pāteti, vācā dubbhāsitā yathā’’ti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. దుబ్భాసితం అరియూపవాదసఙ్ఖాతం ఫరుసవాచం భణం భణన్తో బాలో దుట్ఠో పురిసో యాయ కుఠారీసదిసియా దుబ్భాసితవాచాయ అత్తానం ఛిన్దతి, సా కుఠారీసదిసీ దుబ్భాసితవాచా జాతస్స పురిసస్స ముఖే జాయతే జాయతి, సా దుబ్భాసితవాచా ముఖే జాయతి ఇవ, ఏవం సునిసితం సత్థం ముఖే న జాయతి, యథా హలాహలం విసం ముఖే న జాయతి, దుబ్భాసితా వాచా అపాయేసు విరద్ధం పుగ్గలం పాతేతి యథా, ఏవం సునిసితం సత్థం అపాయేసు న పాతేతి, హలాహలం విసం అపాయేసు న పాతేతీతి యోజనా.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Dubbhāsitaṃ ariyūpavādasaṅkhātaṃ pharusavācaṃ bhaṇaṃ bhaṇanto bālo duṭṭho puriso yāya kuṭhārīsadisiyā dubbhāsitavācāya attānaṃ chindati, sā kuṭhārīsadisī dubbhāsitavācā jātassa purisassa mukhe jāyate jāyati, sā dubbhāsitavācā mukhe jāyati iva, evaṃ sunisitaṃ satthaṃ mukhe na jāyati, yathā halāhalaṃ visaṃ mukhe na jāyati, dubbhāsitā vācā apāyesu viraddhaṃ puggalaṃ pāteti yathā, evaṃ sunisitaṃ satthaṃ apāyesu na pāteti, halāhalaṃ visaṃ apāyesu na pātetīti yojanā.
౯౨.
92.
‘‘యో నిన్దియం పసంసతి, తం వా నిన్దతి యో పసంసియో;
‘‘Yo nindiyaṃ pasaṃsati, taṃ vā nindati yo pasaṃsiyo;
విచినాతి ముఖేన సో కలిం, కలినా తేన సుఖం న విన్దతి.
Vicināti mukhena so kaliṃ, kalinā tena sukhaṃ na vindati.
‘‘అప్పమత్తో అయం కలి, యో అక్ఖేసు ధనపరాజయో;
‘‘Appamatto ayaṃ kali, yo akkhesu dhanaparājayo;
సబ్బస్సాపి సహాపి అత్తనా, అయమేవ మహన్తతరో కలి;
Sabbassāpi sahāpi attanā, ayameva mahantataro kali;
యో సుగతేసు మనం పదోసయే.
Yo sugatesu manaṃ padosaye.
‘‘సతం సహస్సానం నిరబ్బుదానం, ఛత్తింసతీ పఞ్చ చ అబ్బుదాని;
‘‘Sataṃ sahassānaṃ nirabbudānaṃ, chattiṃsatī pañca ca abbudāni;
యమరియగరహీ నిరయం ఉపేతి, వాచం మనఞ్చ పణిధాయ పాపక’’న్తి. –
Yamariyagarahī nirayaṃ upeti, vācaṃ manañca paṇidhāya pāpaka’’nti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. యో పుగ్గలో నిన్దియం దుచ్చరం దుస్సీలం పుగ్గలం పసంసతి, సో పసంసకో పుగ్గలో ముఖేన కలిం విచినాతి ఉపచినాతి, తేన కలినా సుఖం న విన్దతి. యో సుచారీ సీలవా పుగ్గలో పసంసియో హోతి, తం వా సుచారిం వా సీలవన్తం పుగ్గలం యో పుగ్గలో నిన్దతి, సో నిన్దన్తో పుగ్గలో ముఖేన కలిం విచినాతి ఉపచినాతి, తేన కలినా సుఖం న విన్దతి.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Yo puggalo nindiyaṃ duccaraṃ dussīlaṃ puggalaṃ pasaṃsati, so pasaṃsako puggalo mukhena kaliṃ vicināti upacināti, tena kalinā sukhaṃ na vindati. Yo sucārī sīlavā puggalo pasaṃsiyo hoti, taṃ vā sucāriṃ vā sīlavantaṃ puggalaṃ yo puggalo nindati, so nindanto puggalo mukhena kaliṃ vicināti upacināti, tena kalinā sukhaṃ na vindati.
అత్తనా సహాపి సబ్బస్స ధనస్స వసేనపి అక్ఖేసు యో ధనపరాజయో భవతి, అయం కలి అయం ధనపరాజయో అప్పమత్తో హోతి. యో పుగ్గలో సుగతేసు మనం పదోసయే, తస్స పుగ్గలస్స యో కలి భవతి, అయమేవ కలి మహన్తతరో హోతి.
Attanā sahāpi sabbassa dhanassa vasenapi akkhesu yo dhanaparājayo bhavati, ayaṃ kali ayaṃ dhanaparājayo appamatto hoti. Yo puggalo sugatesu manaṃ padosaye, tassa puggalassa yo kali bhavati, ayameva kali mahantataro hoti.
కస్మా? వాచఞ్చ మనఞ్చ పణిధాయ అరియగరహీ పుగ్గలో యం కాలం పాపకం నిరయం ఉపేతి, సో కాలో ‘‘సతం సహస్సానం నిరబ్బుదానఞ్చ ఛత్తింస నిరబ్బుదాని చ పఞ్చ అబ్బుదాని చ యస్మిం కాలే గణీయన్తీ’’తి తేన కాలేన సమో హోతి, తస్మా మహన్తతరో హోతీతి యోజనా.
Kasmā? Vācañca manañca paṇidhāya ariyagarahī puggalo yaṃ kālaṃ pāpakaṃ nirayaṃ upeti, so kālo ‘‘sataṃ sahassānaṃ nirabbudānañca chattiṃsa nirabbudāni ca pañca abbudāni ca yasmiṃ kāle gaṇīyantī’’ti tena kālena samo hoti, tasmā mahantataro hotīti yojanā.
‘‘యో లోభగుణే అనుయుత్తో…పే॰…
‘‘Yo lobhaguṇe anuyutto…pe…
గచ్ఛసి ఖో పపతం చిరరత్త’’న్తి. –
Gacchasi kho papataṃ ciraratta’’nti. –
ఇదం సుత్తమ్పి సంకిలేసభాగియం సుత్తం నామ. యో పుగ్గలో లోభగుణే అనుయుత్తో అను పునప్పునం యుత్తో హోతి, సో పుగ్గలో అఞ్ఞే పుగ్గలే వచసా పరిభాసతి, అస్సద్ధో కదరియో అవదఞ్ఞూ బుద్ధానం ఓవాదఞ్ఞూ న హోతి, మచ్ఛరీ పేసుణియం పేసుణియస్మిం అనుయుత్తో హోతి.
Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Yo puggalo lobhaguṇe anuyutto anu punappunaṃ yutto hoti, so puggalo aññe puggale vacasā paribhāsati, assaddho kadariyo avadaññū buddhānaṃ ovādaññū na hoti, maccharī pesuṇiyaṃ pesuṇiyasmiṃ anuyutto hoti.
ముఖదుగ్గ ముఖవిసమ విభూత విగతభూత అనరియ భూనహు బుద్ధివినాసక పాపక దుక్కటకారి పురిసన్త పురిసలామక కలి అలక్ఖి అవజాతపుత్త త్వం నేరయికో అసి. ఇధ ఇదాని బహుభాణీ మా హోహి.
Mukhadugga mukhavisama vibhūta vigatabhūta anariya bhūnahu buddhivināsaka pāpaka dukkaṭakāri purisanta purisalāmaka kali alakkhi avajātaputta tvaṃ nerayiko asi. Idha idāni bahubhāṇī mā hohi.
అహితాయ రజం అత్తని మా ఆకిరసి మా పక్ఖిపసి. కిబ్బిసకారి త్వం సన్తే ఖీణాసవే పుగ్గలే గరహసి, బహూని దుచ్చరితాని కమ్మాని చరసి, చరిత్వా త్వం చిరరత్తం రచనవిరహితం పపతం నరకం నిరయం గచ్ఛసి ఖో ఏకంసేనాతి యోజనా.
Ahitāya rajaṃ attani mā ākirasi mā pakkhipasi. Kibbisakāri tvaṃ sante khīṇāsave puggale garahasi, bahūni duccaritāni kammāni carasi, caritvā tvaṃ cirarattaṃ racanavirahitaṃ papataṃ narakaṃ nirayaṃ gacchasi kho ekaṃsenāti yojanā.
నానావిధం సంకిలేసభాగియం సుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం వాసనాభాగియం సుత్త’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం వాసనాభాగియం సుత్త’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థాతి తేసు సోళససు సంకిలేసభాగియాదీసు సుత్తేసు కతమం సుత్తం వాసనాభాగియం సుత్తం నామాతి పుచ్ఛతి. ‘‘మనోపుబ్బఙ్గమా ధమ్మా…పే॰… ఛాయావ అనపాయినీ’’తి ఇదం వాసనాభాగే పుఞ్ఞభాగే విసయే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో వాసనాభాగియం సుత్తం నామ. అత్థో పాకటో.
Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati. ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā…pe… chāyāva anapāyinī’’ti idaṃ vāsanābhāge puññabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
౯౩. ‘‘మహానామో సక్కో భగవన్తం ఏతదవోచ…పే॰… అపాపికా కాలఙ్కిరియా’’తి ఇదం సుత్తమ్పి వాసనాభాగే పుఞ్ఞభాగే విసయే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో వాసనాభాగియం సుత్తం నామ. అత్థో పాకటో.
93. ‘‘Mahānāmo sakko bhagavantaṃ etadavoca…pe… apāpikā kālaṅkiriyā’’ti idaṃ suttampi vāsanābhāge puññabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
‘‘సుఖకామాని భూతాని, యో దణ్డేన న హింసతి;
‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena na hiṃsati;
అత్తనో సుఖమేసానో, పేచ్చ సో లభతే సుఖ’’న్తి. –
Attano sukhamesāno, pecca so labhate sukha’’nti. –
ఇదం సుత్తమ్పి వాసనాభాగియం సుత్తం నామ. అత్థో పాకటో.
Idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
‘‘గున్నం చే తరమానానం…పే॰… రాజా చే హోతి ధమ్మికో’’తి ఇదం సుత్తమ్పి వాసనాభాగియం సుత్తం నామ. అత్థో పాకటో.
‘‘Gunnaṃ ce taramānānaṃ…pe… rājā ce hoti dhammiko’’ti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
౯౪. ‘‘భగవా సావత్థియం విహరతి…పే॰… ఏవం పజానాతీ’’తి ఇదం సుత్తమ్పి వాసనా…పే॰… సుత్తం నామ. అత్థో పాకటో.
94. ‘‘Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati…pe… evaṃ pajānātī’’ti idaṃ suttampi vāsanā…pe… suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.
‘‘కస్మా భగవా జనపదచారికం చరతీ’’తి పుచ్ఛేయ్య, సత్తహి కారణేహి బుద్ధా భగవన్తో జనపదచారికం చరన్తి. కతమేహి సత్తహి? దేసన్తరగతానం వేనేయ్యానం వినయనత్థం, తత్ర ఠితానం ఉస్సుక్కసముప్పాదనత్థం, సావకానం ఏకస్మిం ఠానే నిబద్ధవాసనివారణత్థం, అత్తనో చ తత్థ నిబద్ధవాసే అనాసఙ్గదస్సనత్థం, సమ్బుద్ధవసితట్ఠానతాయ దేసానం చేతియభావసమ్పాదనత్థం, బహూనం సత్తానం దస్సనూపసఙ్కమనాదీహి పుఞ్ఞోఘప్పసవనత్థం, అవుట్ఠిఆదిఉపద్దవూపసమనత్థఞ్చాతి ఇమేహి సత్తహి కారణేహి బుద్ధా భగవన్తో జనపదచారికం చరన్తీతి జనపదచరణకారణం వేదితబ్బం.
‘‘Kasmā bhagavā janapadacārikaṃ caratī’’ti puccheyya, sattahi kāraṇehi buddhā bhagavanto janapadacārikaṃ caranti. Katamehi sattahi? Desantaragatānaṃ veneyyānaṃ vinayanatthaṃ, tatra ṭhitānaṃ ussukkasamuppādanatthaṃ, sāvakānaṃ ekasmiṃ ṭhāne nibaddhavāsanivāraṇatthaṃ, attano ca tattha nibaddhavāse anāsaṅgadassanatthaṃ, sambuddhavasitaṭṭhānatāya desānaṃ cetiyabhāvasampādanatthaṃ, bahūnaṃ sattānaṃ dassanūpasaṅkamanādīhi puññoghappasavanatthaṃ, avuṭṭhiādiupaddavūpasamanatthañcāti imehi sattahi kāraṇehi buddhā bhagavanto janapadacārikaṃ carantīti janapadacaraṇakāraṇaṃ veditabbaṃ.
‘‘ఏకపుప్ఫం చజిత్వాన, సహస్సం కప్పకోటియో;
‘‘Ekapupphaṃ cajitvāna, sahassaṃ kappakoṭiyo;
దేవే చేవ మనుస్సే చ, సేసేన పరినిబ్బుతో’’తి. –
Deve ceva manusse ca, sesena parinibbuto’’ti. –
ఇదం సుత్తమ్పి వాసనాభాగియం సుత్తం నామ. సహస్సం కప్పకోటియోతి సహస్సం అత్తభావతో కోటియో.
Idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sahassaṃ kappakoṭiyoti sahassaṃ attabhāvato koṭiyo.
‘‘అస్సత్థే హరితోభాసే, సంవిరూళ్హమ్హి పాదపే;
‘‘Assatthe haritobhāse, saṃvirūḷhamhi pādape;
ఏకం బుద్ధగతం సఞ్ఞం, అలభింహం పతిస్సతో.
Ekaṃ buddhagataṃ saññaṃ, alabhiṃhaṃ patissato.
‘‘అజ్జ తింసం తతో కప్పా, నాభిజానామి దుగ్గతిం;
‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;
తిస్సో విజ్జా సచ్ఛికతా, తస్సా సఞ్ఞాయ వాసనా’’తి. –
Tisso vijjā sacchikatā, tassā saññāya vāsanā’’ti. –
ఇదం సుత్తమ్పి వాసనాభాగియం సుత్తం నామ. హరితోభాసేతి హరితఓభాసే. అలభింహన్తి అహం అలభిం.
Idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Haritobhāseti haritaobhāse. Alabhiṃhanti ahaṃ alabhiṃ.
‘‘పిణ్డాయ కోసలం పురం…పే॰… విపాకో హోతి అచిన్తియో’’తి ఇదం సుత్తమ్పి వాసనాభాగియం సుత్తం నామ. అగ్గపుగ్గలో అనుకమ్పకో తణ్హానిఘాతకో ముని సమ్బుద్ధో పురేభత్తం పిణ్డాయ పిణ్డం పటిగ్గణ్హితుం కోసలం పురం పావిసి.
‘‘Piṇḍāya kosalaṃ puraṃ…pe… vipāko hoti acintiyo’’ti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Aggapuggalo anukampako taṇhānighātako muni sambuddho purebhattaṃ piṇḍāya piṇḍaṃ paṭiggaṇhituṃ kosalaṃ puraṃ pāvisi.
యస్స పురిసస్స హత్థే సబ్బపుప్ఫేహి అలఙ్కతో వటంసకో పుప్ఫవటంసకోవ అత్థి, సో అయం పురిసో రాజమగ్గేన కోసలపురం పవిసన్తం భిక్ఖుసఙ్ఘపురక్ఖతం దేవమానుసపూజితం సమ్బుద్ధం అద్దస, దిస్వా హట్ఠో చిత్తం పసాదేసి; పసాదేత్వా సమ్బుద్ధం ఉపసఙ్కమి.
Yassa purisassa hatthe sabbapupphehi alaṅkato vaṭaṃsako pupphavaṭaṃsakova atthi, so ayaṃ puriso rājamaggena kosalapuraṃ pavisantaṃ bhikkhusaṅghapurakkhataṃ devamānusapūjitaṃ sambuddhaṃ addasa, disvā haṭṭho cittaṃ pasādesi; pasādetvā sambuddhaṃ upasaṅkami.
ఉపసఙ్కమిత్వా సో అయం పసన్నో హుత్వా సురభిం వణ్ణవన్తం మనోరమం తం వటంసకం సమ్బుద్ధస్స సేహి పాణీభి ఉపనామేసి.
Upasaṅkamitvā so ayaṃ pasanno hutvā surabhiṃ vaṇṇavantaṃ manoramaṃ taṃ vaṭaṃsakaṃ sambuddhassa sehi pāṇībhi upanāmesi.
తతో బుద్ధస్స లపనన్తరా లపనస్స వదనస్స అన్తరా అగ్గిసిఖా వణ్ణా సహస్సరంసి ఓక్కా పభా నిక్ఖమి, అబ్భా విజ్జు నిక్ఖమతి ఇవ, ఏవం ఆననా సహస్సరంసి నిక్ఖమిత్వా ఆదిచ్చబన్ధునో సీసే తిక్ఖత్తుం పదక్ఖిణం కరిత్వాన పరివట్టేత్వా ముద్ధని అన్తరధాయథ.
Tato buddhassa lapanantarā lapanassa vadanassa antarā aggisikhā vaṇṇā sahassaraṃsi okkā pabhā nikkhami, abbhā vijju nikkhamati iva, evaṃ ānanā sahassaraṃsi nikkhamitvā ādiccabandhuno sīse tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ karitvāna parivaṭṭetvā muddhani antaradhāyatha.
ఆనన్దో అచ్ఛరియం అబ్భుతం లోమహంసనం ఇదం పాటిహారియం దిస్వా చీవరం ఏకంసం కరిత్వా ఏతం అబ్రవి – ‘‘మహాముని, సితకమ్మస్స హేతు కో? తం హేతుం బ్యాకరోహి, ధమ్మాలోకో భవిస్సతీ’’తి.
Ānando acchariyaṃ abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ idaṃ pāṭihāriyaṃ disvā cīvaraṃ ekaṃsaṃ karitvā etaṃ abravi – ‘‘mahāmuni, sitakammassa hetu ko? Taṃ hetuṃ byākarohi, dhammāloko bhavissatī’’ti.
యస్స భగవతో సబ్బధమ్మేసు ఞాణం సదా పవత్తతి, కఙ్ఖావితరణో ముని సో భగవా కఙ్ఖిం వేమతికం ఆనన్దం థేరం ఏతం అబ్రవి. ఆనన్ద, యో సోపురిసో మయి చిత్తం పసాదయి, సో పురిసో చతురాసీతికప్పాని దుగ్గతిం న గమిస్సతి, దేవేసు దేవసోభగ్గం దిబ్బం రజ్జం పసాసిత్వా మనుజేసు రట్ఠే సకలరట్ఠే మనుజిన్దో రాజా భవిస్సతి. సో పురిసో చరిమం పబ్బజిత్వా, ధమ్మతం సచ్ఛికత్వా చ ధుతరాగో వటంసకో నామ పచ్చేకబుద్ధో భవిస్సతి.
Yassa bhagavato sabbadhammesu ñāṇaṃ sadā pavattati, kaṅkhāvitaraṇo muni so bhagavā kaṅkhiṃ vematikaṃ ānandaṃ theraṃ etaṃ abravi. Ānanda, yo sopuriso mayi cittaṃ pasādayi, so puriso caturāsītikappāni duggatiṃ na gamissati, devesu devasobhaggaṃ dibbaṃ rajjaṃ pasāsitvā manujesu raṭṭhe sakalaraṭṭhe manujindo rājā bhavissati. So puriso carimaṃ pabbajitvā, dhammataṃ sacchikatvā ca dhutarāgo vaṭaṃsako nāma paccekabuddho bhavissati.
తథాగతే వా సమ్మాసమ్బుద్ధే వా పచ్చేకసమ్బుద్ధే వా తస్స తథాగతస్స సావకే వా చిత్తే పసన్నమ్హి దక్ఖిణా అప్పకా నామ నత్థి.
Tathāgate vā sammāsambuddhe vā paccekasambuddhe vā tassa tathāgatassa sāvake vā citte pasannamhi dakkhiṇā appakā nāma natthi.
బుద్ధా ఏవం ఏత్తకాతి అచిన్తియా భవన్తి. బుద్ధధమ్మా బుద్ధగుణా ఏవం ఏత్తకాతి అచిన్తియా భవన్తి, అచిన్తియే పసన్నానం విపాకో పుఞ్ఞవిపాకో ఏవం ఏత్తకోతి అచిన్తియో హోతీతి ఏతం అబ్రవీతి యోజనా.
Buddhā evaṃ ettakāti acintiyā bhavanti. Buddhadhammā buddhaguṇā evaṃ ettakāti acintiyā bhavanti, acintiye pasannānaṃ vipāko puññavipāko evaṃ ettakoti acintiyo hotīti etaṃ abravīti yojanā.
౯౬. ‘‘ఇధాహం , భిక్ఖవే, ఏకచ్చం పుగ్గలం…పే॰… అయమ్పి అత్థో వుత్తో భగవతా ఇతి మే సుత’’న్తి ఇదం సుత్తమ్పి వాసనాభాగియం సుత్తం నామ. భిక్ఖవే, ఇధ ఇమస్మిం సాసనే అహం ఏకచ్చం పుగ్గలం ఏవం మమ చేతసా ఏకచ్చస్స పుగ్గలస్స చేతో చిత్తం పరిచ్చ బుద్ధచక్ఖునా ఏవం పజానామి, యథా యేన పకారేన అయం పుగ్గలో యఞ్చ దానాదిపటిపదం పటిపన్నో, యఞ్చ దస్సనాదిమగ్గం సమారుళ్హో హుత్వా తం పటిపదం, మగ్గఞ్చ ఇరియతి పవత్తేతి, ఇమమ్హి ఇమస్మిఞ్చ సమయే అయం పుగ్గలో చే కాలం కరేయ్య, ఏవం సతి ఆభతం వత్థుం నిక్ఖిపతి యథా, ఏవం తాయ పటిపదాయ తేన మగ్గేన సగ్గే అత్తనిక్ఖిత్తో భవే. తం కిస్స హేతు? భిక్ఖవే, అస్స పుగ్గలస్స చిత్తం హి యస్మా పసన్నం పసాదితం, తస్మా నిక్ఖిత్తో భవే. ఇధ సాసనే, లోకే వా ఏకచ్చే సత్తా పుగ్గలా కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం చేతోపసాదహేతు ఖో పన ఉపపజ్జన్తీతి ఏవం అహం పజానామీతి భగవా ఏతమత్థం అవోచ. తత్థ తస్మిం అత్థే సఙ్గహవసేన పవత్తం ఏతం ‘‘పసన్నచిత్తం ఞత్వాన…పే॰… సగ్గం సో ఉపపజ్జతీ’’తి గాథావచనం వుచ్చతి. అయమ్పి అత్థో భగవతా వుత్తో, ఇతి మే మయా సుతన్తి యోజనా.
96. ‘‘Idhāhaṃ , bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ…pe… ayampi attho vutto bhagavatā iti me suta’’nti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Bhikkhave, idha imasmiṃ sāsane ahaṃ ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ mama cetasā ekaccassa puggalassa ceto cittaṃ paricca buddhacakkhunā evaṃ pajānāmi, yathā yena pakārena ayaṃ puggalo yañca dānādipaṭipadaṃ paṭipanno, yañca dassanādimaggaṃ samāruḷho hutvā taṃ paṭipadaṃ, maggañca iriyati pavatteti, imamhi imasmiñca samaye ayaṃ puggalo ce kālaṃ kareyya, evaṃ sati ābhataṃ vatthuṃ nikkhipati yathā, evaṃ tāya paṭipadāya tena maggena sagge attanikkhitto bhave. Taṃ kissa hetu? Bhikkhave, assa puggalassa cittaṃ hi yasmā pasannaṃ pasāditaṃ, tasmā nikkhitto bhave. Idha sāsane, loke vā ekacce sattā puggalā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ cetopasādahetu kho pana upapajjantīti evaṃ ahaṃ pajānāmīti bhagavā etamatthaṃ avoca. Tattha tasmiṃ atthe saṅgahavasena pavattaṃ etaṃ ‘‘pasannacittaṃ ñatvāna…pe… saggaṃ so upapajjatī’’ti gāthāvacanaṃ vuccati. Ayampi attho bhagavatā vutto, iti me mayā sutanti yojanā.
‘‘సువణ్ణచ్ఛదనం నావం…పే॰… ఏతాదిసం కతపుఞ్ఞా లభి’’న్తి ఇదం సుత్తమ్పి వాసనాభాగియం సుత్తం నామ. నారి దేవధీతా సువణ్ణచ్ఛదనం సువణ్ణాలఙ్కారేహి ఛాదితం నావం ఆరుయ్హ తిట్ఠసి, పోక్ఖరణిం దేవపోక్ఖరణిం ఓగాహసి, పదుమం పాణినా ఛిన్దసి.
‘‘Suvaṇṇacchadanaṃ nāvaṃ…pe… etādisaṃ katapuññā labhi’’nti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Nāri devadhītā suvaṇṇacchadanaṃ suvaṇṇālaṅkārehi chāditaṃ nāvaṃ āruyha tiṭṭhasi, pokkharaṇiṃ devapokkharaṇiṃ ogāhasi, padumaṃ pāṇinā chindasi.
దేవతే కేన కమ్మేన తే తవ తాదిసో వణ్ణో తాదిసో ఆనుభావో తాదిసీ జుతి భవతి, దేవతే తే తవ యే కేచి భోగా మనసా ఇచ్ఛితా భవన్తి, తే భోగా చ కేన కమ్మేన ఉప్పజ్జన్తి. దేవతే మే పుచ్ఛితా త్వం సంస సంసాహి ఇదం సబ్బం కిస్స కమ్మస్స చ ఫలన్తి సక్కో పుచ్ఛతి.
Devate kena kammena te tava tādiso vaṇṇo tādiso ānubhāvo tādisī juti bhavati, devate te tava ye keci bhogā manasā icchitā bhavanti, te bhogā ca kena kammena uppajjanti. Devate me pucchitā tvaṃ saṃsa saṃsāhi idaṃ sabbaṃ kissa kammassa ca phalanti sakko pucchati.
దేవరాజేన పుచ్ఛితా సా దేవధీతా అత్తమనా హుత్వా పఞ్హం పుట్ఠా సక్కస్స బ్యాకాసి. దేవరాజా అద్ధానం దీఘమగ్గం పటిపన్నా అహం యసస్సినో కస్సపస్స భగవతో మనోరమం థూపం అద్దస్సం, దిస్వా తత్థ థూపే చిత్తం పసాదేసిం. పసన్నాహం సేహి పాణీహి పదుమపుప్ఫేహి పూజేసిం. తస్సేవ కమ్మస్స ఇదం సబ్బం ఫలం విపాకో భవే. కతపుఞ్ఞాహం ఏతాదిసం ఫలం అలభిన్తి సక్కస్స బ్యాకాసి. ఇతి మే సుతన్తి మహామోగ్గల్లానో వదతీతి యోజనా.
Devarājena pucchitā sā devadhītā attamanā hutvā pañhaṃ puṭṭhā sakkassa byākāsi. Devarājā addhānaṃ dīghamaggaṃ paṭipannā ahaṃ yasassino kassapassa bhagavato manoramaṃ thūpaṃ addassaṃ, disvā tattha thūpe cittaṃ pasādesiṃ. Pasannāhaṃ sehi pāṇīhi padumapupphehi pūjesiṃ. Tasseva kammassa idaṃ sabbaṃ phalaṃ vipāko bhave. Katapuññāhaṃ etādisaṃ phalaṃ alabhinti sakkassa byākāsi. Iti me sutanti mahāmoggallāno vadatīti yojanā.
‘‘యథానిద్ధారితసుత్తానియేవ వాసనాభాగియసుత్తాని పరిపుణ్ణానీ’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘దానకథా సీలకథా సగ్గకథా పుఞ్ఞకథా పుఞ్ఞవిపాకకథాతి ఇదం వాసనాభాగియ’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థ యాయ దేసనాయ దానఞ్చ దానఫలఞ్చ దస్సితం, సా దేసనా దానకథా నామ. యాయ దేసనాయ సీలఞ్చ సీలఫలఞ్చ దస్సితం, సా దేసనా సీలకథా నామ. యాయ దేసనాయ సగ్గా చ సగ్గేసు నిబ్బత్తాపకఞ్చ కమ్మం దస్సితం, సా సగ్గకథా నామ. యాయ దేసనాయ దానసీలభావనాదివసేన దసవిధం పుఞ్ఞకమ్మం దస్సితం, సా పుఞ్ఞకథా నామ. యాయ దేసనాయ తాదిసస్స పుఞ్ఞకమ్మస్స వివిధో అయం విపాకో ఇమస్స పుఞ్ఞస్స విపాకోతి నియమేత్వా దస్సితో, సా పుఞ్ఞవిపాకకథా నామ.
‘‘Yathāniddhāritasuttāniyeva vāsanābhāgiyasuttāni paripuṇṇānī’’ti vattabbattā ‘‘dānakathā sīlakathā saggakathā puññakathā puññavipākakathāti idaṃ vāsanābhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tattha yāya desanāya dānañca dānaphalañca dassitaṃ, sā desanā dānakathā nāma. Yāya desanāya sīlañca sīlaphalañca dassitaṃ, sā desanā sīlakathā nāma. Yāya desanāya saggā ca saggesu nibbattāpakañca kammaṃ dassitaṃ, sā saggakathā nāma. Yāya desanāya dānasīlabhāvanādivasena dasavidhaṃ puññakammaṃ dassitaṃ, sā puññakathā nāma. Yāya desanāya tādisassa puññakammassa vividho ayaṃ vipāko imassa puññassa vipākoti niyametvā dassito, sā puññavipākakathā nāma.
దసబలధరానం సమ్మాసమ్బుద్ధానం ఉద్దిస్సకతేసు సరీరధాతుం అబ్భన్తరే ఠపేత్వా పంసూహి కతేసు థూపేసు యే నరా పసన్నా, తే నరా తత్థ థూపే కారం పుఞ్ఞం కత్వా సగ్గేసు ఉప్పజ్జిత్వా పమోదన్తీతి యోజనా. ఇదం సుత్తం వా…పే॰… సుత్తం.
Dasabaladharānaṃ sammāsambuddhānaṃ uddissakatesu sarīradhātuṃ abbhantare ṭhapetvā paṃsūhi katesu thūpesu ye narā pasannā, te narā tattha thūpe kāraṃ puññaṃ katvā saggesu uppajjitvā pamodantīti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
౯౭. దేవపుత్తసరీరవణ్ణా దేవపుత్తసరీరసదిసవణ్ణా సుభగసణ్ఠితి సోభగ్గయుత్తసణ్ఠానా సబ్బే జనా ఉదకేన పంసుం తేమేత్వా థూపం వడ్ఢేథ, సో అయం థూపో కస్స పుగ్గలస్స థూపోతి పుచ్ఛతి.
97.Devaputtasarīravaṇṇā devaputtasarīrasadisavaṇṇā subhagasaṇṭhiti sobhaggayuttasaṇṭhānā sabbe janā udakena paṃsuṃ temetvā thūpaṃ vaḍḍhetha, so ayaṃ thūpo kassa puggalassa thūpoti pucchati.
సుగత్తే సున్దరగత్తే దేవతే తస్మిం థూపే పసన్నా ఇమే దేవమనుజా కారం పుఞ్ఞం కరోన్తా హుత్వా జరామరణతో పముచ్చరే. సో అయం థూపో మహేసినో దసబలధమ్మధారినో సుగతస్స థూపోతి వేదితబ్బోతి ఆహాతి యోజనా. ఇదం సుత్తం వా…పే॰… సుత్తం.
Sugatte sundaragatte devate tasmiṃ thūpe pasannā ime devamanujā kāraṃ puññaṃ karontā hutvā jarāmaraṇato pamuccare. So ayaṃ thūpo mahesino dasabaladhammadhārino sugatassa thūpoti veditabboti āhāti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
యాహం యా అహం మహేసినో థూపం చత్తారి ఉప్పలాని చ మాలఞ్చ అభిరోపయిం, తేన మయా కతం తం పుఞ్ఞం ఉళారం వత ఆసి అహోసి. తతో కప్పతో అజ్జ కప్పా తింసం ధరన్తి సత్థునో థూపం పూజేత్వా తత్తకాని దుగ్గతిం న జానామి, వినిపాతం న గచ్ఛామీతి యోజనా. ఇదం సుత్తం వా…పే॰… సుత్తం.
Yāhaṃ yā ahaṃ mahesino thūpaṃ cattāri uppalāni ca mālañca abhiropayiṃ, tena mayā kataṃ taṃ puññaṃ uḷāraṃ vata āsi ahosi. Tato kappato ajja kappā tiṃsaṃ dharanti satthuno thūpaṃ pūjetvā tattakāni duggatiṃ na jānāmi, vinipātaṃ na gacchāmīti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
అహం బాత్తింసలక్ఖణధరస్స బాత్తింసలక్ఖణధరేన సమ్పన్నస్స విజితవిజయస్స లోకనాథస్స థూపం అపూజేసిం, పూజేత్వా సతసహస్సం కప్పే ఆయుకప్పే పముదితో ఆసిం. మయా యం పుఞ్ఞం పసుతం, తేన పుఞ్ఞేన వినిపాతం అనాగన్తున అనాగన్త్వా దేవసోభగ్గం సమ్పత్తిం చ దేవరజ్జాని చ తాని అకారిం . అథ వా దేవసోభగ్గఞ్చ మయా కారితం, రజ్జాని చ మయా కారితాని.
Ahaṃ bāttiṃsalakkhaṇadharassa bāttiṃsalakkhaṇadharena sampannassa vijitavijayassa lokanāthassa thūpaṃ apūjesiṃ, pūjetvā satasahassaṃ kappe āyukappe pamudito āsiṃ. Mayā yaṃ puññaṃ pasutaṃ, tena puññena vinipātaṃ anāgantuna anāgantvā devasobhaggaṃ sampattiṃ ca devarajjāni ca tāni akāriṃ . Atha vā devasobhaggañca mayā kāritaṃ, rajjāni ca mayā kāritāni.
అదన్తదమకస్స సాసనే యం చక్ఖు పఞ్ఞాచక్ఖు పణిహితం, తథా చిత్తం యం విముత్తచిత్తం పణిహితం, తం సబ్బం పఞ్ఞాచక్ఖు విముత్తచిత్తం మే మయా లద్ధం, అహం విధుతలతాసఙ్ఖాతతణ్హా హుత్వా విముత్తచిత్తా ఫలవిముత్తచిత్తసమ్పన్నా అమ్హీతి అవోచాతి యోజనా. ఇదం సుత్తం వా…పే॰… సుత్తం.
Adantadamakassa sāsane yaṃ cakkhu paññācakkhu paṇihitaṃ, tathā cittaṃ yaṃ vimuttacittaṃ paṇihitaṃ, taṃ sabbaṃ paññācakkhu vimuttacittaṃ me mayā laddhaṃ, ahaṃ vidhutalatāsaṅkhātataṇhā hutvā vimuttacittā phalavimuttacittasampannā amhīti avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
౯౮. విముత్తచిత్తే ఫలవిముత్తచిత్తసమ్పన్నే అఖిలే పఞ్చచేతోఖీలరహితే అనాసవే అరణవిహారిమ్హి అరణవిహారసీలే అసఙ్గమానసే అలగ్గమానసే పచ్చేకబుద్ధస్మిం సామాకపత్థోదనమత్తమేవ దక్ఖిణం అదాసిం.
98.Vimuttacitte phalavimuttacittasampanne akhile pañcacetokhīlarahite anāsave araṇavihārimhi araṇavihārasīle asaṅgamānase alaggamānase paccekabuddhasmiṃ sāmākapatthodanamattameva dakkhiṇaṃ adāsiṃ.
తస్మిం పచ్చేకబుద్ధే ఉత్తమం ధమ్మం పచ్చేకబోధిధమ్మం ఓకప్పయిం ‘‘సో ఉత్తమో ధమ్మో అత్థీ’’తి సద్దహిం. ఏవం అరియవిహారేన విహారీహి పచ్చేకబుద్ధేహి మే మమ సఙ్గమో కతో సియా భవే, కుదాసుపి చ అహం అపేక్ఖవా మా భవేయ్యన్తి మానసం తస్మిఞ్చ ధమ్మే పణిధేసిం ‘‘ఇమినా పచ్చేకబుద్ధేన లద్ధధమ్మం అహమ్పి సచ్ఛికరేయ్య’’న్తి చిత్తం పణిదహిం.
Tasmiṃ paccekabuddhe uttamaṃ dhammaṃ paccekabodhidhammaṃ okappayiṃ ‘‘so uttamo dhammo atthī’’ti saddahiṃ. Evaṃ ariyavihārena vihārīhi paccekabuddhehi me mama saṅgamo kato siyā bhave, kudāsupi ca ahaṃ apekkhavā mā bhaveyyanti mānasaṃ tasmiñca dhamme paṇidhesiṃ ‘‘iminā paccekabuddhena laddhadhammaṃ ahampi sacchikareyya’’nti cittaṃ paṇidahiṃ.
తస్సేవ పచ్చేకబుద్ధే కతస్సేవ కమ్మస్స విపాకతో అహం దీఘాయుకేసు అమమేసు ‘‘మమ పరిగ్గహో’’తి పరిగ్గహాభావేన అపరిగ్గహేసు విసేసగామీసు అహీనగామీసు కురూసు ఉత్తరకురూసు పాణీసు సత్తేసు సహస్సక్ఖత్తుం ఉపపజ్జథ ఉపపజ్జిం.
Tasseva paccekabuddhe katasseva kammassa vipākato ahaṃ dīghāyukesu amamesu ‘‘mama pariggaho’’ti pariggahābhāvena apariggahesu visesagāmīsu ahīnagāmīsu kurūsu uttarakurūsu pāṇīsu sattesu sahassakkhattuṃ upapajjatha upapajjiṃ.
తస్సేవ కమ్మస్స విపాకతో విచిత్రమాలాభరణానులేపీసు యసస్సీసు పరివారవన్తేసు తిదసో దేవో అహం విసిట్ఠకాయూపగతో హుత్వా సహస్సక్ఖత్తుం ఉపపజ్జథ.
Tasseva kammassa vipākato vicitramālābharaṇānulepīsu yasassīsu parivāravantesu tidaso devo ahaṃ visiṭṭhakāyūpagato hutvā sahassakkhattuṃ upapajjatha.
తస్సేవ కమ్మస్స విపాకతో అహం విముత్తచిత్తో అఖీలో అనాసవో హుత్వా హితాహితాసీహి కుసలాకుసలవీతివత్తేహి అన్తిమదేహధారిభి ఇమేహి పచ్చేకబుద్ధేహి, బుద్ధసావకేహి వా మే మమ సమాగమో ఆసి.
Tasseva kammassa vipākato ahaṃ vimuttacitto akhīlo anāsavo hutvā hitāhitāsīhi kusalākusalavītivattehi antimadehadhāribhi imehi paccekabuddhehi, buddhasāvakehi vā me mama samāgamo āsi.
‘‘సీలవతో యం ఇచ్ఛితం, తం సమిజ్ఝతే’’తి ఇమం వచనం తథాగతో జినో పచ్చక్ఖం కత్వా అవచ ఖో, యథా యథా యేన యేన పకారేన మే మనసా విచిన్తితం, తథా తథా తేన తేన పకారేన సమిద్ధం భవతి. అయం భవో అన్తిమో భవోతి యోజనా. ఇదం సుత్తం వా…పే॰… సుత్తం.
‘‘Sīlavato yaṃ icchitaṃ, taṃ samijjhate’’ti imaṃ vacanaṃ tathāgato jino paccakkhaṃ katvā avaca kho, yathā yathā yena yena pakārena me manasā vicintitaṃ, tathā tathā tena tena pakārena samiddhaṃ bhavati. Ayaṃ bhavo antimo bhavoti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
ఏకతింసమ్హి కప్పమ్హి జినో అనేజో అనన్తదస్సీ ‘‘సిఖీ’’తి ఇతినామకో ఉప్పజ్జి. తస్సాపి భగవతో రాజా భాతా సిఖిద్ధే చ సిఖీ ఇతినామకే బుద్ధే చ తస్స భగవతో ధమ్మే చ అభిప్పసన్నో లోకవినాయకమ్హి పరినిబ్బుతే సతి దేవాతిదేవస్స నరుత్తమస్స మహేసినో విపులం మహన్తం సమన్తతో గావుతికం థూపం అకాసిం.
Ekatiṃsamhi kappamhi jino anejo anantadassī ‘‘sikhī’’ti itināmako uppajji. Tassāpi bhagavato rājā bhātā sikhiddhe ca sikhī itināmake buddhe ca tassa bhagavato dhamme ca abhippasanno lokavināyakamhi parinibbute sati devātidevassa naruttamassa mahesino vipulaṃ mahantaṃ samantato gāvutikaṃ thūpaṃ akāsiṃ.
తస్మిం థూపే బలిం పూజాబలిం అభిహారీ మనుస్సో జాతిసుమనం పగ్గయ్హ పహట్ఠో పూజేసి. అస్స మనుస్సస్స ఏకం పుప్ఫం వాతేన పహరితం హుత్వా పతితం. అహం తం పతితం ఏకం పుప్ఫం గహేత్వా తస్సేవ పుప్ఫసామికస్స అదాసిం.
Tasmiṃ thūpe baliṃ pūjābaliṃ abhihārī manusso jātisumanaṃ paggayha pahaṭṭho pūjesi. Assa manussassa ekaṃ pupphaṃ vātena paharitaṃ hutvā patitaṃ. Ahaṃ taṃ patitaṃ ekaṃ pupphaṃ gahetvā tasseva pupphasāmikassa adāsiṃ.
సో మనుస్సో పుప్ఫసామికో అభిప్పసన్నచిత్తో హుత్వా మం ‘‘త్వమేవ ఏతం ఏకం పుప్ఫం పూజా’’తి అదాసి. దదాసీతి ఏత్థ ద-కారో ఆగమో. అహం తం ఏకం పుప్ఫం గహేత్వా బుద్ధం బుద్ధగుణం పునప్పునం అనుస్సరన్తో యస్మిం కప్పే అభిరోపయిం, తతో కప్పతో అజ్జ కప్పా తింసం అహేసుం. తేసు కప్పేసు దుగ్గతిం నాభిజానామి, వినిపాతఞ్చ న గచ్ఛామి, ఇదం ఫలం థూపపూజాయ ఫలన్తి అవోచాతి యోజనా. ఇదం సుత్తం వా…పే॰… సుత్తం.
So manusso pupphasāmiko abhippasannacitto hutvā maṃ ‘‘tvameva etaṃ ekaṃ pupphaṃ pūjā’’ti adāsi. Dadāsīti ettha da-kāro āgamo. Ahaṃ taṃ ekaṃ pupphaṃ gahetvā buddhaṃ buddhaguṇaṃ punappunaṃ anussaranto yasmiṃ kappe abhiropayiṃ, tato kappato ajja kappā tiṃsaṃ ahesuṃ. Tesu kappesu duggatiṃ nābhijānāmi, vinipātañca na gacchāmi, idaṃ phalaṃ thūpapūjāya phalanti avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.
బ్రహ్మదత్తస్స బ్రహ్మదత్తనామకస్స రాజినో కపిలం నామ నగరం సువిభత్తం భాగతో సుట్ఠు విభత్తం, మహాపథం మహాపథసమ్పన్నం ఆకిణ్ణం, నానాజాతికేహి మనుస్సేహి పరిపుణ్ణం, ఇద్ధం ఫీతఞ్చ ఆసి.
Brahmadattassa brahmadattanāmakassa rājino kapilaṃ nāma nagaraṃ suvibhattaṃ bhāgato suṭṭhu vibhattaṃ, mahāpathaṃ mahāpathasampannaṃ ākiṇṇaṃ, nānājātikehi manussehi paripuṇṇaṃ, iddhaṃ phītañca āsi.
పఞ్చాలానం తత్థ పురుత్తమే అహం కుమ్మాసం విక్కిణిం, సో అహం యసస్సినం ఉపరిట్ఠం ఉపసమీపే ఠితం అరిట్ఠం నామ సమ్బుద్ధం పచ్చేకబుద్ధం అద్దసిం, దిస్వా హట్ఠో చిత్తం పసాదేత్వా నరుత్తమం అరిట్ఠం మే గేహస్మిం యం ధువభత్తం విజ్జథ విజ్జి, తేన ధువభత్తేన నిమన్తేసిం.
Pañcālānaṃ tattha puruttame ahaṃ kummāsaṃ vikkiṇiṃ, so ahaṃ yasassinaṃ upariṭṭhaṃ upasamīpe ṭhitaṃ ariṭṭhaṃ nāma sambuddhaṃ paccekabuddhaṃ addasiṃ, disvā haṭṭho cittaṃ pasādetvā naruttamaṃ ariṭṭhaṃ me gehasmiṃ yaṃ dhuvabhattaṃ vijjatha vijji, tena dhuvabhattena nimantesiṃ.
యతో చ యస్మిం కాలే చ కత్తికో యస్సం పన్నరసీపుణ్ణో, సా పుణ్ణమాసీ పన్నరసీ ఉపట్ఠితా, తతో చ తస్మిం కాలే చ అహం నవం దుస్సయుగం గయ్హ అరిట్ఠస్స అరిట్ఠనామకస్స పచ్చేకబుద్ధస్స ఉపనామేసిం.
Yato ca yasmiṃ kāle ca kattiko yassaṃ pannarasīpuṇṇo, sā puṇṇamāsī pannarasī upaṭṭhitā, tato ca tasmiṃ kāle ca ahaṃ navaṃ dussayugaṃ gayha ariṭṭhassa ariṭṭhanāmakassa paccekabuddhassa upanāmesiṃ.
నరుత్తమో అనుకమ్పకో కారుణికో తణ్హానిఘాతకో ముని పచ్చేకబుద్ధో పసన్నచిత్తం మం ఞత్వాన పటిగ్గణ్హి.
Naruttamo anukampako kāruṇiko taṇhānighātako muni paccekabuddho pasannacittaṃ maṃ ñatvāna paṭiggaṇhi.
అహం కల్యాణం బుద్ధవణ్ణితం కమ్మం కరిత్వాన దేవే చ మనుస్సే చ సన్ధావిత్వా తతో చుతో బారాణసియం నగరే అడ్ఢే కులస్మిం సేట్ఠిస్స ఏకపుత్తకో ఉప్పజ్జిం, పాణేహి చ పియతరో ఆసిం.
Ahaṃ kalyāṇaṃ buddhavaṇṇitaṃ kammaṃ karitvāna deve ca manusse ca sandhāvitvā tato cuto bārāṇasiyaṃ nagare aḍḍhe kulasmiṃ seṭṭhissa ekaputtako uppajjiṃ, pāṇehi ca piyataro āsiṃ.
తతో చ తస్మిం కాలే విఞ్ఞుతం పత్తో హుత్వా దేవపుత్తేన చోదితో అహం పాసాదా ఓరుహిత్వాన సమ్బుద్ధం భగవన్తం గోతమం ఉపసఙ్కమిం.
Tato ca tasmiṃ kāle viññutaṃ patto hutvā devaputtena codito ahaṃ pāsādā oruhitvāna sambuddhaṃ bhagavantaṃ gotamaṃ upasaṅkamiṃ.
సో సమ్బుద్ధో భగవా గోతమో అనుకమ్పాయ మే ధమ్మం అదేసేసి. దుక్ఖం దుక్ఖసచ్చఞ్చ దుక్ఖసముప్పాదం సముదయసచ్చఞ్చ దుక్ఖస్స అతిక్కమం నిరోధసచ్చఞ్చ అరియం అట్ఠఙ్గికం దుక్ఖూపసమగామినం మగ్గం మగ్గసచ్చఞ్చ ఇతి చత్తారి సచ్చాని దేసితాని, తదుప్పాదకం ధమ్మం ముని భగవా గోతమో అదేసయి.
So sambuddho bhagavā gotamo anukampāya me dhammaṃ adesesi. Dukkhaṃ dukkhasaccañca dukkhasamuppādaṃ samudayasaccañca dukkhassa atikkamaṃ nirodhasaccañca ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ dukkhūpasamagāminaṃ maggaṃ maggasaccañca iti cattāri saccāni desitāni, taduppādakaṃ dhammaṃ muni bhagavā gotamo adesayi.
అహం తస్స భగవతో గోతమస్స వచనం సుత్వా సాసనే రతో హుత్వా విహరిం, అహం రత్తిన్దివం అతన్దితో హుత్వా సమథం పటివిజ్ఝిం.
Ahaṃ tassa bhagavato gotamassa vacanaṃ sutvā sāsane rato hutvā vihariṃ, ahaṃ rattindivaṃ atandito hutvā samathaṃ paṭivijjhiṃ.
అజ్ఝత్తఞ్చ యే ఆసవా, బహిద్ధా చ యే ఆసవా మగ్గేన సముచ్ఛిన్నా ఆసుం, సబ్బే తే ఆసవా మే మమ విజ్జింసు, పున న చ ఉప్పజ్జరే.
Ajjhattañca ye āsavā, bahiddhā ca ye āsavā maggena samucchinnā āsuṃ, sabbe te āsavā me mama vijjiṃsu, puna na ca uppajjare.
దుక్ఖం ‘‘పరియన్తకతం యస్స దుక్ఖస్సా’’తి పరియన్తకతం ఆసి, అయం సముస్సయో జాతిమరణసంసారో చరిమో అన్తిమో ఆసి, ఇదాని ఇమస్స అత్తభావస్స అనన్తరం పునబ్భవో మమ నత్థీతి అవోచాతి యోజనా. యం నానావిధం వాసనాభాగియం సుత్తం ఉదాహరణవసేన నిద్ధారితం, ఇదం నానావిధం సుత్తం వాసనాభాగే పుఞ్ఞకోట్ఠాసే విసయే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో వాసనాభాగియం సుత్తం నామ.
Dukkhaṃ ‘‘pariyantakataṃ yassa dukkhassā’’ti pariyantakataṃ āsi, ayaṃ samussayo jātimaraṇasaṃsāro carimo antimo āsi, idāni imassa attabhāvassa anantaraṃ punabbhavo mama natthīti avocāti yojanā. Yaṃ nānāvidhaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ udāharaṇavasena niddhāritaṃ, idaṃ nānāvidhaṃ suttaṃ vāsanābhāge puññakoṭṭhāse visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
నానావిధం వాసనాభాగియం సుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం నిబ్బేధభాగియం సుత్త’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం నిబ్బేధభాగియం సుత్త’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థ తేసు సోళససు సంకిలేసభాగియాదీసు సుత్తేసు కతమం సుత్తం నిబ్బేధభాగియం సుత్తం నామాతి పుచ్ఛతి.
Nānāvidhaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati.
ఉద్ధం బ్రహ్మలోకే అధో కామావచరే భవే సబ్బధి సబ్బేసు భవేసు విప్పముత్తో అరహా ‘‘అయం నామ ధమ్మో అహం అస్మీ’’తి అనానుపస్సీ, ఏవం విముత్తో అరహా అతిణ్ణపుబ్బం ఓఘం అపునబ్భవాయ ఉదతారి ఉత్తిణ్ణోతి యోజనా. ఇదం సుత్తం నిబ్బేధభాగే సేక్ఖధమ్మే విసయే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో నిబ్బేధభాగియం సుత్తం నామ.
Uddhaṃ brahmaloke adho kāmāvacare bhave sabbadhi sabbesu bhavesu vippamutto arahā ‘‘ayaṃ nāma dhammo ahaṃ asmī’’ti anānupassī, evaṃ vimutto arahā atiṇṇapubbaṃ oghaṃ apunabbhavāya udatāri uttiṇṇoti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāge sekkhadhamme visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
‘‘ఏత్తకమేవా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘సీలవతో’’తిఆది వుత్తం. ఆనన్ద, సీలవతో పుగ్గలస్స ‘‘కిన్తి మే మమ అవిప్పటిసారో జాయేయ్య పవత్తేయ్యా’’తి చేతనా న కరణీయా న కాతబ్బా. ఆనన్ద, సీలవతో అవిప్పటిసారో యం జాయేయ్య పవత్తేయ్య, ఏసా అవిప్పటిసారస్స జాయనా పవత్తనా ధమ్మతా భవతి. ఆనన్ద, అవిప్పటిసారినా పుగ్గలేన ‘‘కిన్తి మే మమ పామోజ్జం జాయేయ్య పవత్తేయ్యా’’తి చేతనా న కరణీయా, ఆనన్ద, అవిప్పటిసారినో పుగ్గలస్స పామోజ్జం యం జాయేయ్య పవత్తేయ్య, ఏసా పామోజ్జస్స జాయనా పవత్తనా ధమ్మతా. సేసేసుపి ఇమస్స యోజనానయానుసారేన యోజనానయో గహేతబ్బో. ఇదం సుత్తమ్పి నిబ్బేధభాగియం సుత్తం నామ.
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘sīlavato’’tiādi vuttaṃ. Ānanda, sīlavato puggalassa ‘‘kinti me mama avippaṭisāro jāyeyya pavatteyyā’’ti cetanā na karaṇīyā na kātabbā. Ānanda, sīlavato avippaṭisāro yaṃ jāyeyya pavatteyya, esā avippaṭisārassa jāyanā pavattanā dhammatā bhavati. Ānanda, avippaṭisārinā puggalena ‘‘kinti me mama pāmojjaṃ jāyeyya pavatteyyā’’ti cetanā na karaṇīyā, ānanda, avippaṭisārino puggalassa pāmojjaṃ yaṃ jāyeyya pavatteyya, esā pāmojjassa jāyanā pavattanā dhammatā. Sesesupi imassa yojanānayānusārena yojanānayo gahetabbo. Idaṃ suttampi nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
ఆతాపినో కిలేసానం ఆతాపేన సమ్మప్పధానేన సమన్నాగతస్స ఝాయతో ఝాయన్తస్స బ్రాహ్మణస్స బాహితపాపస్స ఖీణాసవస్స ధమ్మా అనులోమపచ్చయాకారపటివేధసాధకా బోధిపక్ఖియధమ్మా యదా యస్మిం కాలే హవే ఏకన్తేన పాతుభవన్తి ఉప్పజ్జన్తి. అథ వా ధమ్మా చతుఅరియసచ్చధమ్మా పాతుభవన్తి పకాసయన్తి అభిసమయవసేన పాకటా హోన్తి. అథ వా పాతుభవనకాలే అస్స ఆతాపినో ఝాయతో బ్రాహ్మణస్స ఖీణాసవస్స సబ్బా కఙ్ఖా వపయన్తి అపగచ్ఛన్తి నిరుజ్ఝన్తి. కస్మా? సహేతుధమ్మం అవిజ్జాదికేన హేతునా సహ పవత్తం సఙ్ఖారాదికం సుఖేన అసమ్మిస్సం దుక్ఖక్ఖన్ధధమ్మం యతో యస్మా పజానాతి అఞ్ఞాసి పటివిజ్ఝతి , తతో తస్మా వపయన్తి అపగచ్ఛన్తి నిరుజ్ఝన్తీతి యోజనా. ఇదం సుత్తం నిబ్బేధభాగియం సుత్తం నామ.
Ātāpino kilesānaṃ ātāpena sammappadhānena samannāgatassa jhāyato jhāyantassa brāhmaṇassa bāhitapāpassa khīṇāsavassa dhammā anulomapaccayākārapaṭivedhasādhakā bodhipakkhiyadhammā yadā yasmiṃ kāle have ekantena pātubhavanti uppajjanti. Atha vā dhammā catuariyasaccadhammā pātubhavanti pakāsayanti abhisamayavasena pākaṭā honti. Atha vā pātubhavanakāle assa ātāpino jhāyato brāhmaṇassa khīṇāsavassa sabbā kaṅkhā vapayanti apagacchanti nirujjhanti. Kasmā? Sahetudhammaṃ avijjādikena hetunā saha pavattaṃ saṅkhārādikaṃ sukhena asammissaṃ dukkhakkhandhadhammaṃ yato yasmā pajānāti aññāsi paṭivijjhati , tato tasmā vapayanti apagacchanti nirujjhantīti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
దుతియగాథాయం పన పచ్చయానం ఖయం ఖయసఙ్ఖాతం నిబ్బానం యతో యస్మా అవేది అఞ్ఞాసి పటివిజ్ఝి, తతో తస్మా సబ్బాపి కఙ్ఖా వపయన్తీతి యోజనా. ఇదం సుత్తం నిబ్బేధభాగియం సుత్తం.
Dutiyagāthāyaṃ pana paccayānaṃ khayaṃ khayasaṅkhātaṃ nibbānaṃ yato yasmā avedi aññāsi paṭivijjhi, tato tasmā sabbāpi kaṅkhā vapayantīti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.
తిస్స, త్వం కిం ను కుజ్ఝసి? మా కుజ్ఝి, తిస్స, తే తవ అక్కోధో అకుజ్ఝనం వరం ఉత్తమం, హి సచ్చం, తిస్స, తయా కోధమానమక్ఖవినయత్థం బ్రహ్మచరియం వుస్సతి నూతి భగవా అవోచాతి యోజనా.
Tissa, tvaṃ kiṃ nu kujjhasi? Mā kujjhi, tissa, te tava akkodho akujjhanaṃ varaṃ uttamaṃ, hi saccaṃ, tissa, tayā kodhamānamakkhavinayatthaṃ brahmacariyaṃ vussati nūti bhagavā avocāti yojanā.
ఆరఞ్ఞం ఆరఞ్ఞకం పంసుకూలికం అఞ్ఞాతుఞ్ఛేన అఞ్ఞాతఅనభిలక్ఖితఘరపటిపాటియా ఠత్వా ఉఞ్ఛేన పిణ్డపాతచరణవీరియేన లద్ధేన మిస్సకభోజనేన యాపేన్తం నన్దం కదా కాలే అహం పస్సేయ్యన్తి అవోచాతి యోజనా. ఇదం సుత్తం నిబ్బేధభాగియం సుత్తం.
Āraññaṃ āraññakaṃ paṃsukūlikaṃ aññātuñchena aññātaanabhilakkhitagharapaṭipāṭiyā ṭhatvā uñchena piṇḍapātacaraṇavīriyena laddhena missakabhojanena yāpentaṃ nandaṃ kadā kāle ahaṃ passeyyanti avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.
గోతమ , కింసు కతమం ఛేత్వా వధిత్వా వధన్తో కోధపరిళాహేన అపరిదయ్హమానో హుత్వా సుఖం సేతి సయతి, కింసు కతమం ఛేత్వా వధిత్వా వధన్తో కోధవినాసేన వినట్ఠదోమనస్సో హుత్వా న సోచతి, గోతమ, త్వం కిస్స ఏకధమ్మస్స వధం వధనం రోచేసీతి బ్రాహ్మణో పుచ్ఛతి.
Gotama , kiṃsu katamaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhapariḷāhena aparidayhamāno hutvā sukhaṃ seti sayati, kiṃsu katamaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhavināsena vinaṭṭhadomanasso hutvā na socati, gotama, tvaṃ kissa ekadhammassa vadhaṃ vadhanaṃ rocesīti brāhmaṇo pucchati.
బ్రాహ్మణ, కోధం కుజ్ఝనం ఛేత్వా వధిత్వా వధన్తో కోధపరిళాహేన అపరిదయ్హమానో హుత్వా సుఖం సేతి సయతి, కోధం కుజ్ఝనం ఛేత్వా వధిత్వా వధన్తో కోధవినాసేన వినట్ఠదోమనస్సో హుత్వా న సోచతి, విసమూలస్స విససదిసస్స దుక్ఖస్స మూలభూతస్స మధురగ్గస్స మధురసఙ్ఖాతస్స సుఖపరియోసానస్స కోధస్స కుజ్ఝనస్స వధం వధనం అరియా బుద్ధాదయో పుగ్గలా పసంసన్తి. హి సచ్చం తం కోధం కుజ్ఝనం ఛేత్వా వధిత్వా వధన్తో కోధవినాసేన వినట్ఠదోమనస్సో హుత్వా సేతి సయతీతి యోజనా. మధురగ్గస్సాతి చ మధురం చేతసికసుఖం అస్సాదఅగ్గం పరియోసానం అస్స కోధస్సాతి మధురగ్గోతి సమాసో వేదితబ్బో. కుజ్ఝన్తస్స హి అక్కోసిత్వా పరిభాసిత్వా పహరిత్వా పరియోసానే చేతసికసుఖస్సాదో ఉప్పజ్జతీతి. ఇదం సుత్తం నిబ్బేధభాగియం సుత్తం.
Brāhmaṇa, kodhaṃ kujjhanaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhapariḷāhena aparidayhamāno hutvā sukhaṃ seti sayati, kodhaṃ kujjhanaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhavināsena vinaṭṭhadomanasso hutvā na socati, visamūlassa visasadisassa dukkhassa mūlabhūtassa madhuraggassa madhurasaṅkhātassa sukhapariyosānassa kodhassa kujjhanassa vadhaṃ vadhanaṃ ariyā buddhādayo puggalā pasaṃsanti. Hi saccaṃ taṃ kodhaṃ kujjhanaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhavināsena vinaṭṭhadomanasso hutvā seti sayatīti yojanā. Madhuraggassāti ca madhuraṃ cetasikasukhaṃ assādaaggaṃ pariyosānaṃ assa kodhassāti madhuraggoti samāso veditabbo. Kujjhantassa hi akkositvā paribhāsitvā paharitvā pariyosāne cetasikasukhassādo uppajjatīti. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.
గోతమ, హనన్తో ధీరో ఉప్పతితం కింసు కతమం హనే హనేయ్య. వినోదేన్తో ధీరో జాతం కింసు కతమం వినోదయే వినోదయేయ్య. పజహన్తో ధీరో కిం చ కతమం పజహే పజహేయ్య. ధీరస్స కిస్స ధమ్మస్స అభిసమయో సుఖోతి దేవతా పుచ్ఛతి.
Gotama, hananto dhīro uppatitaṃ kiṃsu katamaṃ hane haneyya. Vinodento dhīro jātaṃ kiṃsu katamaṃ vinodaye vinodayeyya. Pajahanto dhīro kiṃ ca katamaṃ pajahe pajaheyya. Dhīrassa kissa dhammassa abhisamayo sukhoti devatā pucchati.
దేవపుత్త, హనన్తో ధీరో ఉప్పతితం కోధం కుజ్ఝనం హనే హనేయ్య. వినోదేన్తో ధీరో జాతం రాగం వినోదయే వినోదయేయ్య. పజహన్తో ధీరో అవిజ్జం పజహే పజహేయ్య. సచ్చధమ్మస్స అభిసమయో సుఖోతి భగవా అవోచాతి యోజనా. ఇదం సుత్తం నిబ్బేధభాగియం సుత్తం.
Devaputta, hananto dhīro uppatitaṃ kodhaṃ kujjhanaṃ hane haneyya. Vinodento dhīro jātaṃ rāgaṃ vinodaye vinodayeyya. Pajahanto dhīro avijjaṃ pajahe pajaheyya. Saccadhammassa abhisamayo sukhoti bhagavā avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.
౧౦౧. భగవా సత్తియా ఓమట్ఠో ఉపరితో యావ హేట్ఠా విద్ధో పురిసో సత్తిప్పహానాయ వీరియం ఆరభతి వియ, అగ్గినా మత్థకే డయ్హమానో ఆదిత్తసిరో పురిసో అగ్గినిబ్బాపనత్థాయ వీరియం ఆరభతి ఇవ, ఏవం కామరాగేన డయ్హమానో భిక్ఖు కామరాగప్పహానాయ కామరాగవిక్ఖమ్భనాయ అప్పమత్తో వాయమమానో సతో సతిసమ్పన్నో హుత్వా పరిబ్బజే విహరేయ్యాతి దేవతా కథేసి.
101. Bhagavā sattiyā omaṭṭho uparito yāva heṭṭhā viddho puriso sattippahānāya vīriyaṃ ārabhati viya, agginā matthake ḍayhamāno ādittasiro puriso agginibbāpanatthāya vīriyaṃ ārabhati iva, evaṃ kāmarāgena ḍayhamāno bhikkhu kāmarāgappahānāya kāmarāgavikkhambhanāya appamatto vāyamamāno sato satisampanno hutvā paribbaje vihareyyāti devatā kathesi.
భగవా పన ‘‘సముచ్ఛేదప్పహానాయ వీరియం ఆరభీయతీ’’తి దస్సేతుం ‘‘సత్తియా వియ ఓమట్ఠో’’తిఆదిమాహ. దేవపుత్త, సత్తియా ఓమట్ఠో పురిసో సత్తిప్పహానాయ వీరియం ఆరభతి వియ, అగ్గినా మత్థకే డయ్హమానో ఆదిత్తసిరో పురిసో అగ్గినిబ్బాపనత్థాయ వీరియం ఆరభతి ఇవ, ఏవం సక్కాయదిట్ఠియా అభిభూతో భిక్ఖు సక్కాయదిట్ఠియా పహానాయ మగ్గేన సముచ్ఛేదప్పహానాయ అప్పమత్తో వాయమమానో సతో సతిసమ్పన్నో హుత్వా పరిబ్బజే విహరేయ్యాతి భగవా అవోచాతి యోజనా. ఇదం సుత్తం నిబ్బేధభాగియం సుత్తం నామ.
Bhagavā pana ‘‘samucchedappahānāya vīriyaṃ ārabhīyatī’’ti dassetuṃ ‘‘sattiyā viya omaṭṭho’’tiādimāha. Devaputta, sattiyā omaṭṭho puriso sattippahānāya vīriyaṃ ārabhati viya, agginā matthake ḍayhamāno ādittasiro puriso agginibbāpanatthāya vīriyaṃ ārabhati iva, evaṃ sakkāyadiṭṭhiyā abhibhūto bhikkhu sakkāyadiṭṭhiyā pahānāya maggena samucchedappahānāya appamatto vāyamamāno sato satisampanno hutvā paribbaje vihareyyāti bhagavā avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
సబ్బే నిచయా భోగా ఖయన్తా ఖయపరియోసానా భవన్తి, సబ్బే సముస్సయా ధమ్మా పతనన్తా పతనపరియోసానా భవన్తి, సబ్బేసం సత్తానం మరణమాగమ్మ సబ్బేసం సత్తానం జీవితం అద్ధువం భవతి, ఇతి ఏతం వుత్తప్పకారం భయం భయహేతుం మరణం సమ్ముతిమరణం అపేక్ఖమానో పణ్డితో సుఖావహాని దిట్ఠధమ్మికసమ్పరాయికసుఖావహాని పుఞ్ఞాని దానసీలభావనామయపుఞ్ఞాని కయిరాథాతి దేవతా అవోచ.
Sabbe nicayā bhogā khayantā khayapariyosānā bhavanti, sabbe samussayā dhammā patanantā patanapariyosānā bhavanti, sabbesaṃ sattānaṃ maraṇamāgamma sabbesaṃ sattānaṃ jīvitaṃ addhuvaṃ bhavati, iti etaṃ vuttappakāraṃ bhayaṃ bhayahetuṃ maraṇaṃ sammutimaraṇaṃ apekkhamāno paṇḍito sukhāvahāni diṭṭhadhammikasamparāyikasukhāvahāni puññāni dānasīlabhāvanāmayapuññāni kayirāthāti devatā avoca.
దేవపుత్త, సబ్బే నిచయా భోగా ఖయన్తా ఖయపరియోసానా, సబ్బే సముస్సయా ధమ్మా పతనన్తా పతనపరియోసానా, సబ్బేసం సత్తానం మరణమాగమ్మ సబ్బేసం సత్తానం జీవితం అద్ధువం, ఇతి ఏతం వుత్తప్పకారం భయం భయహేతుం మరణం అపేక్ఖమానో సన్తిపేక్ఖో సబ్బసఙ్ఖారుపసమం నిబ్బానం అపేక్ఖమానో పణ్డితో లోకామిసం కామగుణం పజహే పజహేయ్యాతి భగవా అవోచాతి యోజనా. ఇదం సుత్తం నిబ్బేధభాగియం సుత్తం నామ.
Devaputta, sabbe nicayā bhogā khayantā khayapariyosānā, sabbe samussayā dhammā patanantā patanapariyosānā, sabbesaṃ sattānaṃ maraṇamāgamma sabbesaṃ sattānaṃ jīvitaṃ addhuvaṃ, iti etaṃ vuttappakāraṃ bhayaṃ bhayahetuṃ maraṇaṃ apekkhamāno santipekkho sabbasaṅkhārupasamaṃ nibbānaṃ apekkhamāno paṇḍito lokāmisaṃ kāmaguṇaṃ pajahe pajaheyyāti bhagavā avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
మావిధ యేసం మునీనం చిత్తం ఝానరతం ఝానే రతం హోతి, తే మునయో సుఖం సయన్తి న సోచన్తి. పఞ్ఞవా మగ్గపఞ్ఞవా సుసమాహితో ఆరద్ధవీరియో పహితత్తో నిబ్బానం పేసితచిత్తో పుగ్గలో దుత్తరం ఓఘం సంసారోఘం తరతి.
Māvidha yesaṃ munīnaṃ cittaṃ jhānarataṃ jhāne rataṃ hoti, te munayo sukhaṃ sayanti na socanti. Paññavā maggapaññavā susamāhito āraddhavīriyo pahitatto nibbānaṃ pesitacitto puggalo duttaraṃ oghaṃ saṃsāroghaṃ tarati.
కామసఞ్ఞాయ విరతో విగతచిత్తో యో ఖీణాసవో సబ్బసంయోజనాతీతో అరహత్తమగ్గేన సబ్బే సంయోజనే అతీతో నన్దిభవపరిక్ఖీణో అహోసి, సో ఖీణాసవో గమ్భీరే సంసారణ్ణవే న సీదతీతి యోజనా. నన్దిసఙ్ఖాతా తణ్హా చ కామభవరూపభవఅరూపభవా చ నన్దిభవా, నన్దిభవా పరిక్ఖీణా యస్స ఖీణాసవస్సాతి నన్దిభవపరిక్ఖీణోతి సమాసో వేదితబ్బో. ఇదం సుత్తం నిబ్బేధభాగియం సుత్తం నామ.
Kāmasaññāya virato vigatacitto yo khīṇāsavo sabbasaṃyojanātīto arahattamaggena sabbe saṃyojane atīto nandibhavaparikkhīṇo ahosi, so khīṇāsavo gambhīre saṃsāraṇṇave na sīdatīti yojanā. Nandisaṅkhātā taṇhā ca kāmabhavarūpabhavaarūpabhavā ca nandibhavā, nandibhavā parikkhīṇā yassa khīṇāsavassāti nandibhavaparikkhīṇoti samāso veditabbo. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
అరహతం అరహన్తానం బుద్ధపచ్చేకబుద్ధసావకానం ధమ్మం సుచరితాదిభేదఞ్చ సత్తతింసబోధిపక్ఖియభేదఞ్చ ధమ్మం యో పణ్డితో సద్దహానో సద్దహన్తో హుత్వా నిబ్బానప్పత్తియా అప్పమత్తో విచక్ఖణో హుత్వా సుస్సూసం సుస్సూసన్తో భవే, సో పణ్డితో పఞ్ఞం లోకియలోకుత్తరపఞ్ఞం లభతే లభతి.
Arahataṃ arahantānaṃ buddhapaccekabuddhasāvakānaṃ dhammaṃ sucaritādibhedañca sattatiṃsabodhipakkhiyabhedañca dhammaṃ yo paṇḍito saddahāno saddahanto hutvā nibbānappattiyā appamatto vicakkhaṇo hutvā sussūsaṃ sussūsanto bhave, so paṇḍito paññaṃ lokiyalokuttarapaññaṃ labhate labhati.
యో వీరియవా పుగ్గలో పతిరూపదేసకారీ దేసకాలాదీని అహాపేత్వా లోకియలోకుత్తరధమ్మపతిరూపం అధిగమూపాయం కరోతి, ధురవా చేతసికవీరియేన అనిక్ఖిత్తధురో ఉట్ఠాతా కాయికవీరియవసేన ఉట్ఠానసమ్పన్నో హోతి, సో వీరియవా పుగ్గలో ధనం లోకియలోకుత్తరధనం విన్దతే అధిగచ్ఛతి. సచ్చేన వచీసచ్చేన చ పరమత్థసచ్చేన చ బుద్ధాదికో సచ్చధమ్మే ఠితో సప్పురిసో కిత్తిం పప్పోతి. దదం దదన్తో యం కిఞ్చి ఇచ్ఛితం పత్థితం చతుసఙ్గహవత్థుం దదన్తో సఙ్గహన్తో సప్పురిసో మిత్తాని ఏకన్తమిత్తాని గన్థతి సమ్పాదేతి, ఏవం చతూహి సచ్చధమ్మధితిచాగేహి సమన్నాగతో సో సప్పురిసో అస్మా లోకా పరం లోకం పేచ్చ గన్త్వా ఏకన్తేన సోకకారణస్స అభావతో న సోచతీతి యోజనా.
Yo vīriyavā puggalo patirūpadesakārī desakālādīni ahāpetvā lokiyalokuttaradhammapatirūpaṃ adhigamūpāyaṃ karoti, dhuravā cetasikavīriyena anikkhittadhuro uṭṭhātā kāyikavīriyavasena uṭṭhānasampanno hoti, so vīriyavā puggalo dhanaṃ lokiyalokuttaradhanaṃ vindate adhigacchati. Saccena vacīsaccena ca paramatthasaccena ca buddhādiko saccadhamme ṭhito sappuriso kittiṃ pappoti. Dadaṃ dadanto yaṃ kiñci icchitaṃ patthitaṃ catusaṅgahavatthuṃ dadanto saṅgahanto sappuriso mittāni ekantamittāni ganthati sampādeti, evaṃ catūhi saccadhammadhiticāgehi samannāgato so sappuriso asmā lokā paraṃ lokaṃ pecca gantvā ekantena sokakāraṇassa abhāvato na socatīti yojanā.
గోతమ, సబ్బగన్థప్పహీనో తీహి భవేహి విప్పముత్తో సతో సతిసమ్పన్నో త్వం, సమణో, అఞ్ఞం దేవమనుస్సాదికం యం అనుసాససి యం అనుసాసనం కరోసి, తం అనుసాసనం సబ్బగన్థప్పహీనస్స తీహి భవేహి విప్పముత్తస్స సమణస్స తే తవ న సాధూతి సక్కనామకో మారపక్ఖికో యక్ఖో గాథాయ అజ్ఝభాసి.
Gotama, sabbaganthappahīno tīhi bhavehi vippamutto sato satisampanno tvaṃ, samaṇo, aññaṃ devamanussādikaṃ yaṃ anusāsasi yaṃ anusāsanaṃ karosi, taṃ anusāsanaṃ sabbaganthappahīnassa tīhi bhavehi vippamuttassa samaṇassa te tava na sādhūti sakkanāmako mārapakkhiko yakkho gāthāya ajjhabhāsi.
‘‘సక్క సక్కనామక యక్ఖ అనుకమ్పితేన పురిసేన సద్ధిం యేన కేనచి వణ్ణేన కారణేన సంవాసో ఏకస్మిం ఠానే సహవాసో జాయతి, తం అనుకమ్పితబ్బం సహవాసగతం పురిసం సప్పఞ్ఞో మనసా అనుకమ్పితుం న అరహతి అనుకమ్పితుంయేవ అరహతి. యా అనుకమ్పా కరుణా, యా అనుద్దయా మేత్తా, ముదితా చ ఉప్పన్నా, తాయ అనుకమ్పాయ కరుణాయ, తాయ అనుద్దయాయ మేత్తాయ ముదితాయ చ సముస్సాహితేన పసన్నేన మనసా యో సప్పఞ్ఞో సప్పురిసో అఞ్ఞం దేవమనుస్సాదికం యం అనుసాసతి యం అనుసాసనం కరోతి, సో సప్పఞ్ఞో సప్పురిసో తేన అనుసాసనేన సంయుత్తో కామచ్ఛన్దాదీనం సంయోజనానం వసేన అననులోమసంయోగేన సంయుత్తో న హోతీతి భగవా అవోచాతి యోజనా.
‘‘Sakka sakkanāmaka yakkha anukampitena purisena saddhiṃ yena kenaci vaṇṇena kāraṇena saṃvāso ekasmiṃ ṭhāne sahavāso jāyati, taṃ anukampitabbaṃ sahavāsagataṃ purisaṃ sappañño manasā anukampituṃ na arahati anukampituṃyeva arahati. Yā anukampā karuṇā, yā anuddayā mettā, muditā ca uppannā, tāya anukampāya karuṇāya, tāya anuddayāya mettāya muditāya ca samussāhitena pasannena manasā yo sappañño sappuriso aññaṃ devamanussādikaṃ yaṃ anusāsati yaṃ anusāsanaṃ karoti, so sappañño sappuriso tena anusāsanena saṃyutto kāmacchandādīnaṃ saṃyojanānaṃ vasena ananulomasaṃyogena saṃyutto na hotīti bhagavā avocāti yojanā.
౧౦౨. సమణ , రాగో చ దోసో చ ఇమే ద్వే ధమ్మా కుతోనిదానా, కింనిదానా, కింపచ్చయా భవన్తి, అరతి చ రతి చ లోమహంసో చ ఇమే తయో కుతోజా కుతో భవన్తి? కుమారకా ధఙ్కం కాకం గహేత్వా పాదే దీఘసుత్తకేన బన్ధిత్వా సుత్తకోటిం అఙ్గులియం వేఠేత్వా ఓసజన్తి ఇవ, ఏవం మనోవితక్కా కుతో సముట్ఠాయ చిత్తం ఓసజన్తీతి సూచిలోమయక్ఖో భగవన్తం పుచ్ఛి.
102. Samaṇa , rāgo ca doso ca ime dve dhammā kutonidānā, kiṃnidānā, kiṃpaccayā bhavanti, arati ca rati ca lomahaṃso ca ime tayo kutojā kuto bhavanti? Kumārakā dhaṅkaṃ kākaṃ gahetvā pāde dīghasuttakena bandhitvā suttakoṭiṃ aṅguliyaṃ veṭhetvā osajanti iva, evaṃ manovitakkā kuto samuṭṭhāya cittaṃ osajantīti sūcilomayakkho bhagavantaṃ pucchi.
రాగో చ దోసో చ ఇమే ద్వే ధమ్మా ఇతోనిదానా ఇతో అత్తభావతో నిదానా జాయన్తి; అరతి చ రతి చ లోమహంసో చ ఇమే తయో ఇతోజా ఇతో అత్తతో భవన్తి; కుమారకా ధఙ్కం కాకం గహేత్వా పాదే దీఘసుత్తకేన బన్ధిత్వా సుత్తకోటిం అఙ్గులియం వేఠేత్వా ఓసజన్తి ఇవ, ఏవం మనోవితక్కా ఇతో అత్తభావతో సముట్ఠాయ చిత్తం ఓసజన్తి.
Rāgo ca doso ca ime dve dhammā itonidānā ito attabhāvato nidānā jāyanti; arati ca rati ca lomahaṃso ca ime tayo itojā ito attato bhavanti; kumārakā dhaṅkaṃ kākaṃ gahetvā pāde dīghasuttakena bandhitvā suttakoṭiṃ aṅguliyaṃ veṭhetvā osajanti iva, evaṃ manovitakkā ito attabhāvato samuṭṭhāya cittaṃ osajanti.
నిగ్రోధస్స ఖన్ధజా పారోహా సాఖాసు జాయన్తి ఇవ, వనే రుక్ఖం నిస్సాయ జాతా మాలువా లతా తం రుక్ఖం అజ్ఝోత్థరిత్వా వితతా ఓతతవితతా తిట్ఠతి ఇవ, ఏవం, యక్ఖ, త్వం సుణోహి స్నేహజా తణ్హాస్నేహతో జాతా అత్తసమ్భూతా అత్తని సమ్భూతా పున అనేకప్పకారా మనోవితక్కా పాపమనోవితక్కా చేవ తంసమ్పయుత్తకిలేసా చ కామేసు వత్థుకామేసు విసత్తా లగ్గా సంసిబ్బితా ఠితా.
Nigrodhassa khandhajā pārohā sākhāsu jāyanti iva, vane rukkhaṃ nissāya jātā māluvā latā taṃ rukkhaṃ ajjhottharitvā vitatā otatavitatā tiṭṭhati iva, evaṃ, yakkha, tvaṃ suṇohi snehajā taṇhāsnehato jātā attasambhūtā attani sambhūtā puna anekappakārā manovitakkā pāpamanovitakkā ceva taṃsampayuttakilesā ca kāmesu vatthukāmesu visattā laggā saṃsibbitā ṭhitā.
యే పణ్డితా ‘‘యం నిదానం అస్స అత్తభావస్సా’’తి యతోనిదానం నం కిలేసగహనం సముదయసచ్చం పజానన్తి, తే పణ్డితా అత్తభావసఙ్ఖాతస్స దుక్ఖసచ్చస్స నిదానభూతం నం కిలేసగహనం సముదయసచ్చం మగ్గసచ్చేన వినోదేన్తి. అపునబ్భవాయ అపునభవసఙ్ఖాతాయ నిరోధసచ్చత్థాయ అతిణ్ణపుబ్బం అనమతగ్గే సంసారే సుపినేనాపి అతిణ్ణపుబ్బం దుత్తరం ఇమం ఓఘం చతుబ్బిధం సంకిలేసోఘం తరన్తీతి భగవా అవోచాతి యోజనా.
Ye paṇḍitā ‘‘yaṃ nidānaṃ assa attabhāvassā’’ti yatonidānaṃ naṃ kilesagahanaṃ samudayasaccaṃ pajānanti, te paṇḍitā attabhāvasaṅkhātassa dukkhasaccassa nidānabhūtaṃ naṃ kilesagahanaṃ samudayasaccaṃ maggasaccena vinodenti. Apunabbhavāya apunabhavasaṅkhātāya nirodhasaccatthāya atiṇṇapubbaṃ anamatagge saṃsāre supinenāpi atiṇṇapubbaṃ duttaraṃ imaṃ oghaṃ catubbidhaṃ saṃkilesoghaṃ tarantīti bhagavā avocāti yojanā.
‘‘భగవా, సమణధమ్మస్స కరణం నామ దుక్కరం, భగవా, సమణధమ్మస్స కరణం నామ సుదుక్కరం సుట్ఠుతరం దుక్కర’’న్తి ఏకో కులపుత్తో పబ్బజిత్వా సమణధమ్మం కత్వా అరియభూమిం అప్పత్వా కాలం కత్వా దేవలోకే నిబ్బత్తో, సో దేవపుత్తో భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ఆహ. కామద, సీలసమాహితా ఠితత్తా ఠితసభావా సత్త సేక్ఖా పుగ్గలా దుక్కరం వాపి సమణధమ్మం కరోన్తి. అనగారియుపేతస్స అనగారియం నిగ్గేహభావం ఉపగతస్స పబ్బజితస్స తుట్ఠి చతుపచ్చయసన్తోసో సుఖావహా హోతీ’’తి భగవా అవోచ.
‘‘Bhagavā, samaṇadhammassa karaṇaṃ nāma dukkaraṃ, bhagavā, samaṇadhammassa karaṇaṃ nāma sudukkaraṃ suṭṭhutaraṃ dukkara’’nti eko kulaputto pabbajitvā samaṇadhammaṃ katvā ariyabhūmiṃ appatvā kālaṃ katvā devaloke nibbatto, so devaputto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā āha. Kāmada, sīlasamāhitā ṭhitattā ṭhitasabhāvā satta sekkhā puggalā dukkaraṃ vāpi samaṇadhammaṃ karonti. Anagāriyupetassa anagāriyaṃ niggehabhāvaṃ upagatassa pabbajitassa tuṭṭhi catupaccayasantoso sukhāvahā hotī’’ti bhagavā avoca.
‘‘భగవా, యదిదం యా ఏసా తుట్ఠి సుఖావహా, ఏసా తుట్ఠి దుల్లభా’’తి సో దేవపుత్తో ఆహ. ‘‘కామద, యేసం సేక్ఖానం మనో దివా చ రత్తో చ భావనాయ రతో చిత్తవూపసమే రతో, తే సేక్ఖా దుల్లభం వాపి తుస్సనం లభన్తీ’’తి భగవా అవోచ.
‘‘Bhagavā, yadidaṃ yā esā tuṭṭhi sukhāvahā, esā tuṭṭhi dullabhā’’ti so devaputto āha. ‘‘Kāmada, yesaṃ sekkhānaṃ mano divā ca ratto ca bhāvanāya rato cittavūpasame rato, te sekkhā dullabhaṃ vāpi tussanaṃ labhantī’’ti bhagavā avoca.
‘‘భగవా, యదిదం యం ఇదం చిత్తం భావనాయ రతం, తం చిత్తం దుస్సమాదహ’’న్తి సో దేవపుత్తో ఆహ. ‘‘కామద, యే అరియా ఇన్ద్రియూపసమే రత్తిన్దివం రతా, తే అరియా దుస్సమాదహం వాపి చిత్తం సమాదహన్తి, కామద, తే అరియా మచ్చునో జాలం కిలేసజాలం ఛేత్వా మగ్గం గచ్ఛన్తీ’’తి భగవా అవోచ.
‘‘Bhagavā, yadidaṃ yaṃ idaṃ cittaṃ bhāvanāya rataṃ, taṃ cittaṃ dussamādaha’’nti so devaputto āha. ‘‘Kāmada, ye ariyā indriyūpasame rattindivaṃ ratā, te ariyā dussamādahaṃ vāpi cittaṃ samādahanti, kāmada, te ariyā maccuno jālaṃ kilesajālaṃ chetvā maggaṃ gacchantī’’ti bhagavā avoca.
‘‘భగవా, యో మగ్గో పుబ్బభాగపటిపదావసేన విసమో, సో మగ్గో దుగ్గమో’’తి సో దేవపుత్తో ఆహ. ‘‘కామద, అరియా దుగ్గమే విసమే వాపి మగ్గం గచ్ఛన్తి, అనరియా విసమే మగ్గే అవంసిరా పపతన్తి, అరియానం సో మగ్గో సమోవ భవే, న అసమో. హి సచ్చం విసమే విసత్తకాయే అరియా సమా భవన్తీ’’తి భగవా అవోచాతి యోజనా.
‘‘Bhagavā, yo maggo pubbabhāgapaṭipadāvasena visamo, so maggo duggamo’’ti so devaputto āha. ‘‘Kāmada, ariyā duggame visame vāpi maggaṃ gacchanti, anariyā visame magge avaṃsirā papatanti, ariyānaṃ so maggo samova bhave, na asamo. Hi saccaṃ visame visattakāye ariyā samā bhavantī’’ti bhagavā avocāti yojanā.
౧౦౩. యం జేతవనం ఇసిసఙ్ఘనిసేవితం ధమ్మరాజేన ఆవుత్థం, ఇదం తం జేతవనం మమ పీతిసఞ్జననం పీతియా సఞ్జననం కరం హి కరం ఏవ.
103. Yaṃ jetavanaṃ isisaṅghanisevitaṃ dhammarājena āvutthaṃ, idaṃ taṃ jetavanaṃ mama pītisañjananaṃ pītiyā sañjananaṃ karaṃ hi karaṃ eva.
కమ్మం మగ్గచేతనాకమ్మఞ్చ విజ్జా మగ్గపఞ్ఞా చ ధమ్మో సమాధి చేవ సమాధిపక్ఖికో చ ధమ్మో సీలం, సీలే ఠితస్స జీవితం ఉత్తమం, ఏతేన అట్ఠఙ్గికేన మగ్గేన సత్తా సుజ్ఝన్తి, గోత్తేన వా ధనేన వా సత్తా న సుజ్ఝన్తి.
Kammaṃ maggacetanākammañca vijjā maggapaññā ca dhammo samādhi ceva samādhipakkhiko ca dhammo sīlaṃ, sīle ṭhitassa jīvitaṃ uttamaṃ, etena aṭṭhaṅgikena maggena sattā sujjhanti, gottena vā dhanena vā sattā na sujjhanti.
తస్మా మగ్గేనేవ సత్తానం విసుజ్ఝనతో అత్తనో అత్థం సమ్పస్సం పస్సన్తో పణ్డితో పోసో యోనిసో ఉపాయేన ధమ్మం బోధిపక్ఖియధమ్మం విచినే విచినేయ్య, ఏవం విచిననే సతి తత్థ అరియమగ్గే విచినన్తో పుగ్గలో సుజ్ఝతి.
Tasmā maggeneva sattānaṃ visujjhanato attano atthaṃ sampassaṃ passanto paṇḍito poso yoniso upāyena dhammaṃ bodhipakkhiyadhammaṃ vicine vicineyya, evaṃ vicinane sati tattha ariyamagge vicinanto puggalo sujjhati.
సారిపుత్తో సీలేన చ ఉపసమేన చ పారఙ్గతో ఇవ, ఏవం యోపి భిక్ఖు సీలేన చ ఉపసమేన చ పారఙ్గతో, సో భిక్ఖు ఏతావ పరమో సారిపుత్తసదిసోవ సియాతి అనాథపిణ్డికనామో దేవపుత్తో భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ఆహాతి యోజనా. ఇదం సుత్తం నిబ్బేధభాగియం సుత్తం నామ.
Sāriputto sīlena ca upasamena ca pāraṅgato iva, evaṃ yopi bhikkhu sīlena ca upasamena ca pāraṅgato, so bhikkhu etāva paramo sāriputtasadisova siyāti anāthapiṇḍikanāmo devaputto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā āhāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
అతీతం అతీతక్ఖన్ధపఞ్చకం తణ్హాదిట్ఠీహి నాన్వాగమేయ్య, అనాగతం అనాగతక్ఖన్ధపఞ్చకం తణ్హాదిట్ఠీహి నప్పటికఙ్ఖే న పత్థేయ్య. యం యస్మా అతీతం పహీనం నిరుద్ధం అత్థఙ్గతం, తస్మా అతీతస్స పహీనత్తా నిరుద్ధత్తా అత్థఙ్గతత్తా నాన్వాగమేయ్య. యం యస్మా అనాగతం అప్పత్తం, తస్మా న పటికఙ్ఖే.
Atītaṃ atītakkhandhapañcakaṃ taṇhādiṭṭhīhi nānvāgameyya, anāgataṃ anāgatakkhandhapañcakaṃ taṇhādiṭṭhīhi nappaṭikaṅkhe na pattheyya. Yaṃ yasmā atītaṃ pahīnaṃ niruddhaṃ atthaṅgataṃ, tasmā atītassa pahīnattā niruddhattā atthaṅgatattā nānvāgameyya. Yaṃ yasmā anāgataṃ appattaṃ, tasmā na paṭikaṅkhe.
పచ్చుప్పన్నం ఖన్ధపఞ్చకం వయధమ్మం యత్థ యత్థ సన్తానే వా, యత్థ యత్థ అరఞ్ఞాదీసు వా ఉప్పన్నం, తత్థ తత్థ సన్తానే వా, తత్థ తత్థ అరఞ్ఞాదీసు వా నం పచ్చుప్పన్నధమ్మం యాహి అనిచ్చానుపస్సనాదీహి విపస్సతి, తాహి అనిచ్చానుపస్సనాదీహి నిబ్బానం రాగాదీహి అసంహీరం అసంకుప్పం భవతి, తం నిబ్బానం విపస్సకో పుగ్గలో విద్వా నిబ్బానారమ్మణం ఫలసమాపత్తిం అప్పేన్తో హుత్వా అనుబ్రూహయే వడ్ఢేయ్య.
Paccuppannaṃ khandhapañcakaṃ vayadhammaṃ yattha yattha santāne vā, yattha yattha araññādīsu vā uppannaṃ, tattha tattha santāne vā, tattha tattha araññādīsu vā naṃ paccuppannadhammaṃ yāhi aniccānupassanādīhi vipassati, tāhi aniccānupassanādīhi nibbānaṃ rāgādīhi asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ bhavati, taṃ nibbānaṃ vipassako puggalo vidvā nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appento hutvā anubrūhaye vaḍḍheyya.
ఆతప్పం సంకిలేసానం ఆతపన్తం వీరియం అజ్జేవ కిచ్చం కాతబ్బం, సువే జీవితం వా మరణం వా కో జఞ్ఞా జానేయ్య, ‘‘సువే వా దానాదిపుఞ్ఞం జానిస్సామీ’’తి చిత్తం అనుప్పాదేత్వా ‘‘అజ్జేవ కరిస్సామీ’’తి ఏవం వీరియం కాతబ్బం. హి సచ్చం మరణకారణభావతాయ అహివిచ్ఛికవిససత్థాదిఅనేకాయ సేనాయ వసేన మహాసేనేన తేన మచ్చునా సద్ధిం మిత్తసన్థవాకారేన వా లఞ్జదానేన వా సఙ్గరం నత్థీతి.
Ātappaṃ saṃkilesānaṃ ātapantaṃ vīriyaṃ ajjeva kiccaṃ kātabbaṃ, suve jīvitaṃ vā maraṇaṃ vā ko jaññā jāneyya, ‘‘suve vā dānādipuññaṃ jānissāmī’’ti cittaṃ anuppādetvā ‘‘ajjeva karissāmī’’ti evaṃ vīriyaṃ kātabbaṃ. Hi saccaṃ maraṇakāraṇabhāvatāya ahivicchikavisasatthādianekāya senāya vasena mahāsenena tena maccunā saddhiṃ mittasanthavākārena vā lañjadānena vā saṅgaraṃ natthīti.
ఏవం మనసి కత్వా విహారిం విహరన్తం ఆతాపిం అహోరత్తం అతన్దితం అనలసం ఉట్ఠాహకం సప్పురిసం ‘‘భద్దేకరత్తో’’తి సన్తో ముని వే ఏకన్తేన ఆచిక్ఖతే ఆచిక్ఖతియేవాతి యోజనా.
Evaṃ manasi katvā vihāriṃ viharantaṃ ātāpiṃ ahorattaṃ atanditaṃ analasaṃ uṭṭhāhakaṃ sappurisaṃ ‘‘bhaddekaratto’’ti santo muni ve ekantena ācikkhate ācikkhatiyevāti yojanā.
‘‘చత్తారిమాని భిక్ఖవే’’త్యాదిసుత్తం పాళితో చ అట్ఠకథాతో చ పాకటం.
‘‘Cattārimāni bhikkhave’’tyādisuttaṃ pāḷito ca aṭṭhakathāto ca pākaṭaṃ.
౧౦౪. నానావిధం నిబ్బేధభాగియం సుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం అసేక్ఖభాగియం సుత్త’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం అసేక్ఖభాగియం సుత్త’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థాతి తేసు సోళససు సంకిలేసభాగియాదీసు సుత్తేసు కతమం సుత్తం అసేక్ఖభాగియం సుత్తం నామాతి పుచ్ఛతి.
104. Nānāvidhaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati.
యస్స ఉత్తమపురిసస్స చిత్తం సేలూపమం ఠితం లోకధమ్మవాతేహి నానుకమ్పతి, రజనీయేసు లాభాదీసు విరత్తం భవే, సో ఉత్తమపురిసో కోపనేయ్యే అలాభాదికే న కుప్పతి, తస్స ఉత్తమపురిసస్స చిత్తం ఏవం అనిచ్చతాదినా భావితం, నం భావితచిత్తం ఉత్తమపురిసం వీతిక్కన్తలోకధమ్మహేతుకం దుక్ఖం కుతో ఏస్సతీతి యోజనా. ఇదం సుత్తం అసేక్ఖభాగే విసయే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో అసేక్ఖభాగియం సుత్తం నామ. ఏస నయో ఇతో పరేసుపి వేదితబ్బో.
Yassa uttamapurisassa cittaṃ selūpamaṃ ṭhitaṃ lokadhammavātehi nānukampati, rajanīyesu lābhādīsu virattaṃ bhave, so uttamapuriso kopaneyye alābhādike na kuppati, tassa uttamapurisassa cittaṃ evaṃ aniccatādinā bhāvitaṃ, naṃ bhāvitacittaṃ uttamapurisaṃ vītikkantalokadhammahetukaṃ dukkhaṃ kuto essatīti yojanā. Idaṃ suttaṃ asekkhabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Esa nayo ito paresupi veditabbo.
‘‘అసేక్ఖభాగియం సుత్తం ఇదమేవా’’తి వత్తబ్బభావతో ‘‘ఆయస్మతో చా’’తిఆది వుత్తం.
‘‘Asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ idamevā’’ti vattabbabhāvato ‘‘āyasmato cā’’tiādi vuttaṃ.
యో బ్రాహ్మణో బాహితపాపధమ్మత్తా బాహితపాపధమ్మో భవే, సో బ్రాహ్మణో నిగ్గతహుంహుంకత్తా నిహుంహుఙ్కో భవే, నిగ్గతకిలేసకసావత్తా నిక్కసావో భవే, సీలసంవరేన సంయతచిత్తతాయ యతత్తో భవే, యో బ్రాహ్మణో చతుమగ్గఞాణవేదేహి అన్తం నిబ్బానం గతత్తా వేదన్తగూ భవే, ధమ్మేన వుసితబ్రహ్మచరియత్తా వుసితబ్రహ్మచరియో భవే. యస్స బ్రాహ్మణస్స కుహిఞ్చి లోకే ఉస్సదా రాగుస్సదో దోసుస్సదో మోహుస్సదో మానుస్సదో దిట్ఠుస్సదో నత్థి, సో బ్రాహ్మణో బ్రహ్మవాదం ‘‘అహం బ్రాహ్మణోమ్హీ’’తి వాచం వదేయ్యాతి భగవా అవోచాతి యోజనా.
Yo brāhmaṇo bāhitapāpadhammattā bāhitapāpadhammo bhave, so brāhmaṇo niggatahuṃhuṃkattā nihuṃhuṅko bhave, niggatakilesakasāvattā nikkasāvo bhave, sīlasaṃvarena saṃyatacittatāya yatatto bhave, yo brāhmaṇo catumaggañāṇavedehi antaṃ nibbānaṃ gatattā vedantagū bhave, dhammena vusitabrahmacariyattā vusitabrahmacariyo bhave. Yassa brāhmaṇassa kuhiñci loke ussadā rāgussado dosussado mohussado mānussado diṭṭhussado natthi, so brāhmaṇo brahmavādaṃ ‘‘ahaṃ brāhmaṇomhī’’ti vācaṃ vadeyyāti bhagavā avocāti yojanā.
యే బుద్ధా పాపకే అకుసలే ధమ్మే బాహిత్వా సదా చరన్తి సతా సతిసమ్పన్నా ఖీణసంయోజనా, తే బుద్ధా లోకస్మిం బ్రాహ్మణాతి వే ఏకన్తేన కథీయన్తీతి అవోచాతి యోజనా.
Ye buddhā pāpake akusale dhamme bāhitvā sadā caranti satā satisampannā khīṇasaṃyojanā, te buddhā lokasmiṃ brāhmaṇāti ve ekantena kathīyantīti avocāti yojanā.
యత్థ నిబ్బానే ఆపో చ పథవీ చ తేజో చ వాయో చ న గాధతి న పతిట్ఠహతి, తత్థ నిబ్బానే సుక్కా గహా చేవ తారకా చ న జోతన్తి, తత్థ నిబ్బానే ఆదిచ్చో నప్పకాసతి, తత్థ నిబ్బానే చన్దిమా న భాతి, తత్థ నిబ్బానే తమో న విజ్జతి.
Yattha nibbāne āpo ca pathavī ca tejo ca vāyo ca na gādhati na patiṭṭhahati, tattha nibbāne sukkā gahā ceva tārakā ca na jotanti, tattha nibbāne ādicco nappakāsati, tattha nibbāne candimā na bhāti, tattha nibbāne tamo na vijjati.
యో బ్రాహ్మణో అత్తనా సయం ముని మోనేన యదా తం నిబ్బానం అవేది విన్దతి పటిలభతి పటివిజ్ఝతి, అథ పటివిజ్ఝనక్ఖణే సో బ్రాహ్మణో రూపా రూపధమ్మతో చ అరూపా అరూపధమ్మతో చ సుఖదుక్ఖా సుఖదుక్ఖతో చ పముచ్చతీతి అవోచాతి యోజనా.
Yo brāhmaṇo attanā sayaṃ muni monena yadā taṃ nibbānaṃ avedi vindati paṭilabhati paṭivijjhati, atha paṭivijjhanakkhaṇe so brāhmaṇo rūpā rūpadhammato ca arūpā arūpadhammato ca sukhadukkhā sukhadukkhato ca pamuccatīti avocāti yojanā.
యక్ఖ, యో బ్రాహ్మణో సకేసు సకఅత్తభావేసు ధమ్మేసు ఉపాదానక్ఖన్ధేసు సచ్చేసు, ధమ్మేసు చ పారగూ హోతి, అథ పారగమనక్ఖణే సో బ్రాహ్మణో ఏతం అజకలాపకం తయా వుత్తం ఏతం పిసాచం కిలేసపిసాచఞ్చ , తయా కతం అక్కులఞ్చ అక్కులం, పక్కులకరణం అతివత్తతీతి అవోచాతి యోజనా.
Yakkha, yo brāhmaṇo sakesu sakaattabhāvesu dhammesu upādānakkhandhesu saccesu, dhammesu ca pāragū hoti, atha pāragamanakkhaṇe so brāhmaṇo etaṃ ajakalāpakaṃ tayā vuttaṃ etaṃ pisācaṃ kilesapisācañca , tayā kataṃ akkulañca akkulaṃ, pakkulakaraṇaṃ ativattatīti avocāti yojanā.
యో భిక్ఖు ఆయన్తిం ఆగచ్ఛన్తిం పురాణదుతియికం భరియం వా, అఞ్ఞం ఆగచ్ఛన్తిం ఇత్థిం వా చిత్తేన న అభినన్దతి, పక్కమన్తిం పురాణదుతియికం భరియం వా, అఞ్ఞం పక్కమన్తిం ఇత్థిం వా చిత్తేన న సోచతి, సఙ్గా పఞ్చవిధతోపి సఙ్గతో ముత్తం సఙ్గామజిం తం భిక్ఖుం ‘‘బ్రాహ్మణ’’న్తి అహం వదామీతి అవోచాతి యోజనా.
Yo bhikkhu āyantiṃ āgacchantiṃ purāṇadutiyikaṃ bhariyaṃ vā, aññaṃ āgacchantiṃ itthiṃ vā cittena na abhinandati, pakkamantiṃ purāṇadutiyikaṃ bhariyaṃ vā, aññaṃ pakkamantiṃ itthiṃ vā cittena na socati, saṅgā pañcavidhatopi saṅgato muttaṃ saṅgāmajiṃ taṃ bhikkhuṃ ‘‘brāhmaṇa’’nti ahaṃ vadāmīti avocāti yojanā.
ఏత్థ నదియం బహుజనో న్హాయతి, సో బహుజనో న్హాయకో ఉదకేన ఉదకన్హానేన సుచీ న హోతి. యమ్హి పుగ్గలే సచ్చం, సచ్చతో సేసధమ్మో చ అత్థి, సో పుగ్గలో సుచీ చ హోతి, సో పుగ్గలో బ్రాహ్మణో చ హోతీతి అవోచాతి యోజనా; సుచిఅసుచిభావో టీకాయం విత్థారతో వుత్తోవ.
Ettha nadiyaṃ bahujano nhāyati, so bahujano nhāyako udakena udakanhānena sucī na hoti. Yamhi puggale saccaṃ, saccato sesadhammo ca atthi, so puggalo sucī ca hoti, so puggalo brāhmaṇo ca hotīti avocāti yojanā; suciasucibhāvo ṭīkāyaṃ vitthārato vuttova.
ఆతాపినో ఝాయతో యస్స బ్రాహ్మణస్స ధమ్మా సచ్చధమ్మా యదా హవే ఏకన్తేన పాతుభవన్తి, తదా ధమ్మానం పాతుభవనక్ఖణే సో బ్రాహ్మణో మారసేనం విధూపయం విధూపయన్తో తిట్ఠతి. ‘‘కిమివా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘సూరియోవ ఓభాసయమన్తలిక్ఖ’’న్తి వుత్తం. సూరియో అన్తలిక్ఖం ఓభాసయన్తో తిట్ఠతి ఇవ, ఏవం తిట్ఠతీతి యోజనా.
Ātāpino jhāyato yassa brāhmaṇassa dhammā saccadhammā yadā have ekantena pātubhavanti, tadā dhammānaṃ pātubhavanakkhaṇe so brāhmaṇo mārasenaṃ vidhūpayaṃ vidhūpayanto tiṭṭhati. ‘‘Kimivā’’ti vattabbattā ‘‘sūriyova obhāsayamantalikkha’’nti vuttaṃ. Sūriyo antalikkhaṃ obhāsayanto tiṭṭhati iva, evaṃ tiṭṭhatīti yojanā.
యో పంసుకూలికో భిక్ఖు సబ్బాని చత్తారి యోగాని ఉపాతివత్తో సకిఞ్చనే లోకే అకిఞ్చనో ఇరియతి చతుబ్బిధఇరియాపథం వత్తేతి. అపహానధమ్మం కేనచి మగ్గేన అప్పహానసభావం అప్పత్తకాయేన అప్పత్తం తేవిజ్జపత్తం, ఇరియమానం సన్తిన్ద్రియం తం పంసుకూలికం భిక్ఖుం తుమ్హే పస్సథ.
Yo paṃsukūliko bhikkhu sabbāni cattāri yogāni upātivatto sakiñcane loke akiñcano iriyati catubbidhairiyāpathaṃ vatteti. Apahānadhammaṃ kenaci maggena appahānasabhāvaṃ appattakāyena appattaṃ tevijjapattaṃ, iriyamānaṃ santindriyaṃ taṃ paṃsukūlikaṃ bhikkhuṃ tumhe passatha.
ఆజానియం పురిసఆజానీయం జాతిబలనిసేధం ‘‘అహం జాతిబ్రాహ్మణో’’తి జాతిమత్తకేన పవత్తమానబలనిసేధకం తం పంసుకూలికం భిక్ఖుం సమ్బహులా ఉళారా దేవతా బ్రహ్మం విమానం ఉపసఙ్కమిత్వా ఇధ సాసనే, బ్రహ్మవిమానే వా పసన్నచిత్తా హుత్వా నమస్సన్తి. నిధాతి చ ఏత్థ న-కారో ఆగమో.
Ājāniyaṃ purisaājānīyaṃ jātibalanisedhaṃ ‘‘ahaṃ jātibrāhmaṇo’’ti jātimattakena pavattamānabalanisedhakaṃ taṃ paṃsukūlikaṃ bhikkhuṃ sambahulā uḷārā devatā brahmaṃ vimānaṃ upasaṅkamitvā idha sāsane, brahmavimāne vā pasannacittā hutvā namassanti. Nidhāti ca ettha na-kāro āgamo.
పురిసాజఞ్ఞ తే తవ అమ్హాకం నమో అత్థు, పురిసుత్తమ తే తవ అమ్హాకం నమో అత్థు, యస్స తే తవ నిస్సయం మయం నాభిజానామ, సో త్వం కిం పుగ్గలం నిస్సాయ ఝాయసీతి అవోచున్తి యోజనా.
Purisājañña te tava amhākaṃ namo atthu, purisuttama te tava amhākaṃ namo atthu, yassa te tava nissayaṃ mayaṃ nābhijānāma, so tvaṃ kiṃ puggalaṃ nissāya jhāyasīti avocunti yojanā.
యే భిక్ఖూ కాలేన కాలం ధమ్మస్సవనవసేన చిరరత్తం సమేతికా భవన్తి, ఇమే భిక్ఖూ సహాయా హోన్తి వత. నేసం సహాయానం భిక్ఖూనం ధమ్మే బుద్ధప్పవేదితే ధమ్మే సద్ధమ్మో సమేతి.
Ye bhikkhū kālena kālaṃ dhammassavanavasena cirarattaṃ sametikā bhavanti, ime bhikkhū sahāyā honti vata. Nesaṃ sahāyānaṃ bhikkhūnaṃ dhamme buddhappavedite dhamme saddhammo sameti.
కప్పినేన అరియప్పవేదితే ధమ్మే సువినీతా తే సహాయకా భిక్ఖూ సవాహినిం మారం జేత్వా అన్తిమం దేహం అత్తభావం ధారేన్తీతి అవోచాతి యోజనా.
Kappinena ariyappavedite dhamme suvinītā te sahāyakā bhikkhū savāhiniṃ māraṃ jetvā antimaṃ dehaṃ attabhāvaṃ dhārentīti avocāti yojanā.
సిథిలం వీరియం ఆరబ్భ సబ్బదుక్ఖప్పమోచనం ఇదం నిబ్బానం యోగావచరేన న అధిగన్తబ్బం, అప్పేన అప్పకేన థామసా ఇదం నిబ్బానం న అధిగన్తబ్బం.
Sithilaṃ vīriyaṃ ārabbha sabbadukkhappamocanaṃ idaṃ nibbānaṃ yogāvacarena na adhigantabbaṃ, appena appakena thāmasā idaṃ nibbānaṃ na adhigantabbaṃ.
అయఞ్చ యోగావచరో భిక్ఖు దహరో, యో పురిసో సవాహినిం మారం జేత్వా అన్తిమం దేహం అత్తభావం ధారేతి, సో అయం పురిసో సో ఉత్తమపురిసోవాతి అవోచాతి యోజనా. ‘‘పురిసో’’తి వత్తబ్బే ఛన్దానురక్ఖణవసేన ‘‘పోరిసో’’తి వుత్తం.
Ayañca yogāvacaro bhikkhu daharo, yo puriso savāhiniṃ māraṃ jetvā antimaṃ dehaṃ attabhāvaṃ dhāreti, so ayaṃ puriso so uttamapurisovāti avocāti yojanā. ‘‘Puriso’’ti vattabbe chandānurakkhaṇavasena ‘‘poriso’’ti vuttaṃ.
మోఘరాజ, దుబ్బణ్ణకో లూఖచీవరో సదా సతో సతిసమ్పన్నో ఖీణాసవో చ విసంయుత్తో చ కతకిచ్చో చ అనాసవో చ తేవిజ్జో చ ఇద్ధిప్పత్తో చ చేతోపరియాయకోవిదో చ సో భిక్ఖు సవాహినిం మారం జేత్వా అన్తిమం దేహం ధారేతీతి అవోచాతి యోజనా.
Mogharāja, dubbaṇṇako lūkhacīvaro sadā sato satisampanno khīṇāsavo ca visaṃyutto ca katakicco ca anāsavo ca tevijjo ca iddhippatto ca cetopariyāyakovido ca so bhikkhu savāhiniṃ māraṃ jetvā antimaṃ dehaṃ dhāretīti avocāti yojanā.
౧౦౫. ‘‘తథాగతో’’తిఆదీసు యోజనా పాకటా. ఇదం సుత్తం అసేక్ఖభాగే విసయే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో అసేక్ఖభాగియం సుత్తం నామ.
105.‘‘Tathāgato’’tiādīsu yojanā pākaṭā. Idaṃ suttaṃ asekkhabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.
౧౦౬. నానావిధం అసేక్ఖభాగియం సుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం సంకిలేసభాగియఞ్చ వాసనాభాగియఞ్చ సుత్త’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం సంకిలేసభాగియఞ్చ వాసనాభాగియఞ్చ సుత్త’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థాతి తేసు సోళససు సంకిలేసభాగియాదీసు సుత్తేసు కతమం సుత్తం సంకిలేసభాగియఞ్చ వాసనాభాగియఞ్చ సుత్తం నామాతి పుచ్ఛతి.
106. Nānāvidhaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca sutta’’nti vattabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāmāti pucchati.
ఛన్నం ఆపత్తిం ఆపజ్జిత్వా ఛన్నం ఛాదేన్తం భిక్ఖుం దుక్కటాదివస్సో అతివస్సతి, వివటం ఆపత్తిం ఆపజ్జిత్వా వివటం దేసేన్తం ఆచిక్ఖన్తం భిక్ఖుం దుక్కటాదివస్సో నాతివస్సతి, తస్మా ఛన్నస్స అతివస్సనతో చ వివటస్స నాతివస్సనతో చ ఛన్నం ఛాదితబ్బం ఆపత్తిం వివరేథ దేసేథ ఆరోచేథ , ఏవం వివరణే సతి తం వివరన్తం భిక్ఖుం దుక్కటాదివస్సో నాతివస్సతీతి యోజనా.
Channaṃ āpattiṃ āpajjitvā channaṃ chādentaṃ bhikkhuṃ dukkaṭādivasso ativassati, vivaṭaṃ āpattiṃ āpajjitvā vivaṭaṃ desentaṃ ācikkhantaṃ bhikkhuṃ dukkaṭādivasso nātivassati, tasmā channassa ativassanato ca vivaṭassa nātivassanato ca channaṃ chāditabbaṃ āpattiṃ vivaretha desetha ārocetha , evaṃ vivaraṇe sati taṃ vivarantaṃ bhikkhuṃ dukkaṭādivasso nātivassatīti yojanā.
‘‘ఇమస్మిం సుత్తే కిత్తకేన సంకిలేసో దస్సితో, కిత్తకేన వాసనా దస్సితా’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘ఛన్నమతివస్సతీ’’తి సంకిలేసో, ‘వివటం నాతివస్సతీ’తి వాసనా, ‘తస్మా ఛన్నం వివరేథ, ఏవం తం నాతివస్సతీ’తి అయం సంకిలేసో చ వాసనా చా’’తి వుత్తం. ‘‘ఛన్నమతివస్సతీ’’తి ఏత్తకేన సంకిలేసో దస్సితో. ‘‘వివటం నాతివస్సతీ’’తి ఏత్తకేన వాసనా దస్సితా. ‘‘తస్మా ఛన్నం వివరేథ, ఏవం తం నాతివస్సతీ’’తి ఏత్తకేన అయం సంకిలేసో చ దస్సితో, అయం వాసనా చ దస్సితా. ఇదం ‘‘ఛన్నం…పే॰.. వస్సతీ’’తి సుత్తం సంకిలేసభాగే విసయే చ వాసనాభాగే విసయే చ వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో సంకిలేసభాగియఞ్చ వాసనాభాగియఞ్చ సుత్తం నామ.
‘‘Imasmiṃ sutte kittakena saṃkileso dassito, kittakena vāsanā dassitā’’ti pucchitabbattā ‘‘channamativassatī’’ti saṃkileso, ‘vivaṭaṃ nātivassatī’ti vāsanā, ‘tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’ti ayaṃ saṃkileso ca vāsanā cā’’ti vuttaṃ. ‘‘Channamativassatī’’ti ettakena saṃkileso dassito. ‘‘Vivaṭaṃ nātivassatī’’ti ettakena vāsanā dassitā. ‘‘Tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’’ti ettakena ayaṃ saṃkileso ca dassito, ayaṃ vāsanā ca dassitā. Idaṃ ‘‘channaṃ…pe... vassatī’’ti suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca vāsanābhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāma.
‘‘సంకిలేసభాగియఞ్చ వాసనాభాగియఞ్చ సుత్తం ఏత్తకమేవా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘చత్తారోమే మహారాజా’’తిఆది వుత్తం. ‘‘తేసు చతూసు పుగ్గలేసు కతమే పుగ్గలా సంకిలేసభాగియా, కతమే పుగ్గలా వాసనాభాగియా’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ యో చ పుగ్గలో’’తిఆది వుత్తం. తత్థాతి తేసు చతూసు తమోతమపరాయణాదీసు పుగ్గలేసు. తస్సత్థో పాకటో. ఇదం ‘‘చత్తారోమే’’తిఆదికం సుత్తం సంకిలేసభాగియేసు ద్వీసు పుగ్గలేసు చ వాసనాభాగియేసు ద్వీసు పుగ్గలేసు చ వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో సంకిలేసభాగియఞ్చ వాసనాభాగియఞ్చ సుత్తం నామ.
‘‘Saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘cattārome mahārājā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Tesu catūsu puggalesu katame puggalā saṃkilesabhāgiyā, katame puggalā vāsanābhāgiyā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yo ca puggalo’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu catūsu tamotamaparāyaṇādīsu puggalesu. Tassattho pākaṭo. Idaṃ ‘‘cattārome’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyesu dvīsu puggalesu ca vāsanābhāgiyesu dvīsu puggalesu ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāma.
నానావిధం సంకిలేసభాగియఞ్చ వాసనాభాగియఞ్చ సుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం సంకిలేసభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ సుత్తం నామా’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా తత్థ కతమం సంకిలేసభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ సుత్త’’న్తిఆది వుత్తం. తస్సత్థో వుత్తనయేన వేదితబ్బో.
Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ nāmā’’ti pucchitabbattā tattha katamaṃsaṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tassattho vuttanayena veditabbo.
అయసం యం బన్ధనఞ్చ దారుజం యం బన్ధనఞ్చ పబ్బజం యం బన్ధనఞ్చ లోకే అత్థి, తం అయసాదిబన్ధనం ‘‘దళ్హం బన్ధన’’న్తి ధీరా బుద్ధాదయో పణ్డితపురిసా న ఆహు. మణికుణ్డలేసు చ పుత్తేసు చ దారేసు చ యా సారత్తరత్తా బలవరాగరత్తా అపేక్ఖా లోకే విజ్జతి, తం సారత్తరత్తఅపేక్ఖాసఙ్ఖాతం రాగబన్ధనం ‘‘దళ్హం బన్ధన’’న్తి ధీరా పణ్డితపురిసా ఆహు. ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం సారత్తరత్తఅపేక్ఖాసఙ్ఖాతో అకుసలధమ్మో సంకిలేసో దస్సితో.
Ayasaṃ yaṃ bandhanañca dārujaṃ yaṃ bandhanañca pabbajaṃ yaṃ bandhanañca loke atthi, taṃ ayasādibandhanaṃ ‘‘daḷhaṃ bandhana’’nti dhīrā buddhādayo paṇḍitapurisā na āhu. Maṇikuṇḍalesu ca puttesu ca dāresu ca yā sārattarattā balavarāgarattā apekkhā loke vijjati, taṃ sārattarattaapekkhāsaṅkhātaṃ rāgabandhanaṃ ‘‘daḷhaṃ bandhana’’nti dhīrā paṇḍitapurisā āhu. Iminā suttappadesena ayaṃ sārattarattaapekkhāsaṅkhāto akusaladhammo saṃkileso dassito.
‘‘కేన నిబ్బేధో దస్సితో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘ఏత’’న్తిఆది వుత్తం. ధీరా పణ్డితపురిసా ఏతం రాగబన్ధనం ‘‘దళ్హం బన్ధన’’న్తి ఆహు. ఏతం రాగబన్ధనం ఓహారినం హేట్ఠా అపాయం అవహరణం హోతి, సిథిలం బన్ధనట్ఠానే ఛవిఆదీని అకోపేతత్తా సిథిలం హోతి, దుప్పముఞ్చం లోభవసేన ఏకవారమ్పి ఉప్పన్నస్స రాగబన్ధనస్స దుమ్మోచయత్తా దుప్పముఞ్చం హోతి, పణ్డితపురిసా ఏతమ్పి వుత్తప్పకారం రాగబన్ధనమ్పి మగ్గేన ఛేత్వాన అనపేక్ఖినో హుత్వా కామసుఖం పహాయ పరిబ్బజన్తి. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం మగ్గో నిబ్బేధో దస్సితో. ఇదం ‘‘అయస’’న్తిఆదికం సుత్తం రాగాదిసంకిలేసభాగే విసయే చ వాసనాభాగే విసయే చ వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో సంకిలేసభాగియఞ్చ వాసనాభాగియఞ్చ సుత్తం నామ.
‘‘Kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘eta’’ntiādi vuttaṃ. Dhīrā paṇḍitapurisā etaṃ rāgabandhanaṃ ‘‘daḷhaṃ bandhana’’nti āhu. Etaṃ rāgabandhanaṃ ohārinaṃ heṭṭhā apāyaṃ avaharaṇaṃ hoti, sithilaṃ bandhanaṭṭhāne chaviādīni akopetattā sithilaṃ hoti, duppamuñcaṃ lobhavasena ekavārampi uppannassa rāgabandhanassa dummocayattā duppamuñcaṃ hoti, paṇḍitapurisā etampi vuttappakāraṃ rāgabandhanampi maggena chetvāna anapekkhino hutvā kāmasukhaṃ pahāya paribbajanti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ maggo nibbedho dassito. Idaṃ ‘‘ayasa’’ntiādikaṃ suttaṃ rāgādisaṃkilesabhāge visaye ca vāsanābhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāma.
౧౦౭. భిక్ఖవే, యఞ్చ చేతేతి యఞ్చ చేతనం నిబ్బత్తేతి, యఞ్చ పకప్పేతి యఞ్చ పకప్పనం కరోతి, యఞ్చ అనుసేతి యఞ్చ అనుసయనం భవతి, ఏతం చేతనం ఏతం పకప్పనం ఏతం అనుసయనం విఞ్ఞాణస్స ఠితియా ఆరమ్మణం పచ్చయో హోతి. ఆరమ్మణే పచ్చయే సతి తస్స అభిసఙ్ఖార విఞ్ఞాణస్స పతిట్ఠా హోతి. తస్మిం అభిసఙ్ఖారవిఞ్ఞాణే పతిట్ఠితే విరుళ్హే సతి ఆయతిం పునబ్భవాభినిబ్బత్తి విఞ్ఞాణాదినిబ్బత్తి హోతి. ఆయతిం పునబ్భవాభినిబ్బత్తియా సతి ఆయతిం జాతిజరామరణం సమ్భవతి. ఆయతిం సోక…పే॰… సముదయో హోతి.
107. Bhikkhave, yañca ceteti yañca cetanaṃ nibbatteti, yañca pakappeti yañca pakappanaṃ karoti, yañca anuseti yañca anusayanaṃ bhavati, etaṃ cetanaṃ etaṃ pakappanaṃ etaṃ anusayanaṃ viññāṇassa ṭhitiyā ārammaṇaṃ paccayo hoti. Ārammaṇe paccaye sati tassa abhisaṅkhāra viññāṇassa patiṭṭhā hoti. Tasmiṃ abhisaṅkhāraviññāṇe patiṭṭhite viruḷhe sati āyatiṃ punabbhavābhinibbatti viññāṇādinibbatti hoti. Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sambhavati. Āyatiṃ soka…pe… samudayo hoti.
భిక్ఖవే, చే నో చేతేతి, చే నో పకప్పేతి, అథ తథాపి చే అనుసేతి అనుసయనం భవతి, ఏవం సతి ఏతం అనుసయనం విఞ్ఞాణస్స అభిసఙ్ఖారవిఞ్ఞాణస్స ఆరమ్మణం పచ్చయో హోతి…పే॰… సముదయో హోతి. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం వుత్తప్పకారో చేతయనాదికో అకుసలధమ్మో సంకిలేసో దస్సితో.
Bhikkhave, ce no ceteti, ce no pakappeti, atha tathāpi ce anuseti anusayanaṃ bhavati, evaṃ sati etaṃ anusayanaṃ viññāṇassa abhisaṅkhāraviññāṇassa ārammaṇaṃ paccayo hoti…pe… samudayo hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ vuttappakāro cetayanādiko akusaladhammo saṃkileso dassito.
‘‘కేన నిబ్బేధో దస్సితో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘యతో చా’’తిఆది వుత్తం. భిక్ఖవే, యతో చ అరియమగ్గికో నేవ చేతేతి, నో చ పకప్పేతి, నో చ అనుసేతి, ఏతం అచేతయనం ఏతం అకప్పనం ఏతం అననుసయనం విఞ్ఞాణస్స అభిసఙ్ఖారవిఞ్ఞాణస్స ఆరమ్మణం పచ్చయో న హోతి…పే॰… ఆయతిం జాతిజరామరణం నిరుజ్ఝతి, ఆయతిం సోక…పే॰… యాసా నిరుజ్ఝన్తి…పే॰… నిరోధో హోతి. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం అరియమగ్గో నిబ్బేధో దస్సితో. ఇదం ‘‘యఞ్చ భిక్ఖవే’’తిఆదికం సుత్తం సంకిలేసభాగే విసయే చ నిబ్బేధభాగే విసయే చ వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో సంకిలేసభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ సుత్తం నామ.
‘‘Kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘yato cā’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhave, yato ca ariyamaggiko neva ceteti, no ca pakappeti, no ca anuseti, etaṃ acetayanaṃ etaṃ akappanaṃ etaṃ ananusayanaṃ viññāṇassa abhisaṅkhāraviññāṇassa ārammaṇaṃ paccayo na hoti…pe… āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ nirujjhati, āyatiṃ soka…pe… yāsā nirujjhanti…pe… nirodho hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ ariyamaggo nibbedho dassito. Idaṃ ‘‘yañca bhikkhave’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca nibbedhabhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ nāma.
౧౦౮. నానావిధం సంకిలేసభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ సుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం సంకిలేసభాగియఞ్చ అసేక్ఖభాగియఞ్చ సుత్త’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం సంకిలేసభాగియఞ్చ అసేక్ఖభాగియఞ్చ సుత్త’’న్తిఆది వుత్తం. తస్సత్థో వుత్తనయేన వేదితబ్బో.
108. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tassattho vuttanayena veditabbo.
భిక్ఖవే, అస్సుతవా పుథుజ్జనో సముద్దో జలసాగరసముద్దో ‘‘సముద్దో సముద్దో’’తి భాసతి. కేనట్ఠేన భాసతి? దుప్పూరణట్ఠేన చ సంసరణట్ఠేన చ దురతిక్కమనట్ఠేన చ సముద్దోతి భాసతి. ఏవం సతి, భిక్ఖవే, ఏసో జలసాగరసముద్దో అరియస్స భగవతో వినయే వుత్తప్పకారట్ఠేన సముద్దో న హోతి. భిక్ఖవే, ఏసో జలసాగరసముద్దో మహా ఉదకరాసి మహా ఉదకణ్ణవో హోతి. భిక్ఖవే, చక్ఖు పురిసస్స సముద్దో హోతి, తస్స చక్ఖుస్స రూపమయో రూపాయతనమయో వేగో. కేనట్ఠేన? పథవితో యావ అకనిట్ఠబ్రహ్మలోకా నీలాదిరూపారమ్మణం సమోసరన్తమ్పి దుప్పూరణట్ఠేన చ అనమతగ్గే సంసారే సంసరణట్ఠేన చ దురతిక్కమనట్ఠేన చ చక్ఖుమేవ సముద్దో హోతి. నీలాదిరూపాయతనస్స అప్పమేయ్యస్స అప్పమేయ్యేన ఊమిమయేన వేగేన సంసరణట్ఠేన నీలాదిరూపమేవ వేగో హోతి. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం చక్ఖు సముద్దో రూపమయో వేగో చ సంకిలేసో సంకిలేసహేతు దస్సితో.
Bhikkhave, assutavā puthujjano samuddo jalasāgarasamuddo ‘‘samuddo samuddo’’ti bhāsati. Kenaṭṭhena bhāsati? Duppūraṇaṭṭhena ca saṃsaraṇaṭṭhena ca duratikkamanaṭṭhena ca samuddoti bhāsati. Evaṃ sati, bhikkhave, eso jalasāgarasamuddo ariyassa bhagavato vinaye vuttappakāraṭṭhena samuddo na hoti. Bhikkhave, eso jalasāgarasamuddo mahā udakarāsi mahā udakaṇṇavo hoti. Bhikkhave, cakkhu purisassa samuddo hoti, tassa cakkhussa rūpamayo rūpāyatanamayo vego. Kenaṭṭhena? Pathavito yāva akaniṭṭhabrahmalokā nīlādirūpārammaṇaṃ samosarantampi duppūraṇaṭṭhena ca anamatagge saṃsāre saṃsaraṇaṭṭhena ca duratikkamanaṭṭhena ca cakkhumeva samuddo hoti. Nīlādirūpāyatanassa appameyyassa appameyyena ūmimayena vegena saṃsaraṇaṭṭhena nīlādirūpameva vego hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ cakkhu samuddo rūpamayo vego ca saṃkileso saṃkilesahetu dassito.
‘‘కేన అసేక్ఖో దస్సితో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘యో త’’న్తిఆది వుత్తం. యస్మిం అరహత్తఫలే ఠితో యో అరహా రూపమయం తం వేగం సహతి మనాపే రూపే రాగం, అమనాపే రూపే దోసం, అసమపేక్ఖనే మోహం అనుప్పాదేన్తో హుత్వా ఉపేక్ఖకభావేన సహతి, అయం అరహా, భిక్ఖవే, సఊమిం సావట్టం సగహం సరక్ఖసం చక్ఖుసముద్దం అతరీతి వుచ్చతి, తిణ్ణో పారఙ్గతో థలే తిట్ఠతి బ్రాహ్మణోతి వుచ్చతి. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం అరహత్తఫలభూతో అసేక్ఖో దస్సితో.
‘‘Kena asekkho dassito’’ti vattabbattā ‘‘yo ta’’ntiādi vuttaṃ. Yasmiṃ arahattaphale ṭhito yo arahā rūpamayaṃ taṃ vegaṃ sahati manāpe rūpe rāgaṃ, amanāpe rūpe dosaṃ, asamapekkhane mohaṃ anuppādento hutvā upekkhakabhāvena sahati, ayaṃ arahā, bhikkhave, saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sagahaṃ sarakkhasaṃ cakkhusamuddaṃ atarīti vuccati, tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇoti vuccati. Iti iminā suttappadesena ayaṃ arahattaphalabhūto asekkho dassito.
‘‘సోతం భిక్ఖవే’’తిఆదీసుపి ఇమినా నయేన యథాసమ్భవం అత్థో వేదితబ్బో. ఇదం ‘‘సముద్దో’’తిఆదికం సుత్తం సంకిలేసభాగే విసయే చ అసేక్ఖభాగే విసయే చ వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో సంకిలేసభాగియఞ్చ అసేక్ఖభాగియఞ్చ సుత్తం నామ.
‘‘Sotaṃbhikkhave’’tiādīsupi iminā nayena yathāsambhavaṃ attho veditabbo. Idaṃ ‘‘samuddo’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca asekkhabhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ nāma.
‘‘ఏత్తకమేవా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘ఛయిమే’’తిఆది వుత్తం. భిక్ఖవే, లోకస్మిం సత్తానం అనయాయ అనత్థాయ పాణీనం బ్యాబాధాయ ఇమే మయా వుచ్చమానా బళిసా ఛ భవన్తి. కతమే ఛ? భిక్ఖవే, చక్ఖువిఞ్ఞేయ్యా చక్ఖువిఞ్ఞాణేన విఞ్ఞేయ్యా ఇట్ఠా కన్తా కామనీయా మనాపా మనవడ్ఢకా పియరూపా పియసభావా కామూపసంహితా కిలేసకామసహితా రజనీయా రూపా నీలాదిరూపారమ్మణా సన్తి, తం వుత్తప్పకారం రూపం భిక్ఖు చే అభినన్దతి సప్పీతికతణ్హాయ అభిముఖో నన్దతి, చే అభివదతి ‘‘అహో సుఖం అహో సుఖ’’న్తి వదాపేన్తియా తణ్హాయనవసేన అభివదతి, చే అజ్ఝోసాయ తిట్ఠతి గిలిత్వా వియ పరినిట్ఠపేత్వా తిట్ఠతి, ఏవం సతి, భిక్ఖవే, అయం భిక్ఖు ‘‘గిలితబళిసో…పే॰… పాపిమతో’’తి వుచ్చతి. ఏత్థ చ నీలాదిభేదేన అనేకవిధత్తా ‘‘రూపా ఇట్ఠా…పే॰… రజనీయా’’తి బహువచననిద్దేసో కతోపి రూపాయతనరూపారమ్మణభావేన చ చక్ఖువిఞ్ఞేయ్యభావేన చ ఏకవిధతం అనతివత్తనతో ‘‘త’’న్తి ఏకవచననిద్దేసో కతోతి వేదితబ్బో. ‘‘సన్తి, భిక్ఖవే, సోతవిఞ్ఞేయ్యా’’తిఆదీసుపి ఇమినా నయేన యథాసమ్భవం అత్థో వేదితబ్బో. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం చక్ఖువిఞ్ఞేయ్యాదికో ఛబ్బిధో బళిసో సంకిలేసో కిలేసహేతు దస్సితో.
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘chayime’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhave, lokasmiṃ sattānaṃ anayāya anatthāya pāṇīnaṃ byābādhāya ime mayā vuccamānā baḷisā cha bhavanti. Katame cha? Bhikkhave, cakkhuviññeyyā cakkhuviññāṇena viññeyyā iṭṭhā kantā kāmanīyā manāpā manavaḍḍhakā piyarūpā piyasabhāvā kāmūpasaṃhitā kilesakāmasahitā rajanīyā rūpā nīlādirūpārammaṇā santi, taṃ vuttappakāraṃ rūpaṃ bhikkhu ce abhinandati sappītikataṇhāya abhimukho nandati, ce abhivadati ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’nti vadāpentiyā taṇhāyanavasena abhivadati, ce ajjhosāya tiṭṭhati gilitvā viya pariniṭṭhapetvā tiṭṭhati, evaṃ sati, bhikkhave, ayaṃ bhikkhu ‘‘gilitabaḷiso…pe… pāpimato’’ti vuccati. Ettha ca nīlādibhedena anekavidhattā ‘‘rūpā iṭṭhā…pe… rajanīyā’’ti bahuvacananiddeso katopi rūpāyatanarūpārammaṇabhāvena ca cakkhuviññeyyabhāvena ca ekavidhataṃ anativattanato ‘‘ta’’nti ekavacananiddeso katoti veditabbo. ‘‘Santi, bhikkhave, sotaviññeyyā’’tiādīsupi iminā nayena yathāsambhavaṃ attho veditabbo. Iti iminā suttappadesena ayaṃ cakkhuviññeyyādiko chabbidho baḷiso saṃkileso kilesahetu dassito.
‘‘కేన అసేక్ఖో దస్సితో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘సన్తి చా’’తిఆది వుత్తం.
‘‘Kena asekkho dassito’’ti vattabbattā ‘‘santi cā’’tiādi vuttaṃ.
అభేది భిన్ది, పరిభేది పరిసమన్తతో భిన్ది. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం అరహత్తఫలభూతో అసేక్ఖో దస్సితో. ఇదం ‘‘ఛయిమే’’తిఆదికం సుత్తం వుత్తనయేన సంకిలేసభాగియఞ్చ అసేక్ఖభాగియఞ్చ సుత్తం నామ.
Abhedi bhindi, paribhedi parisamantato bhindi. Iti iminā suttappadesena ayaṃ arahattaphalabhūto asekkho dassito. Idaṃ ‘‘chayime’’tiādikaṃ suttaṃ vuttanayena saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ nāma.
౧౦౯. నానావిధం సంకిలేసభాగియఞ్చ అసేక్ఖభాగియఞ్చ సుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం సంకిలేసభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ అసేక్ఖభాగియఞ్చ సుత్త’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం సంకిలేసభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ అసేక్ఖభాగియఞ్చ సుత్త’’న్తిఆది వుత్తం.
109. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ.
అయం లోకో సత్తలోకో సన్తాపజాతో ఞాతిబ్యసనాదివసేన జాతసోకసన్తాపో చేవ రాగాదివసేన జాతపరిళాహసన్తాపో చ ఫస్సపరేతో అనేకేహి దుక్ఖసమ్ఫస్సేహి అభిభూతో రోదం రోదన్తో వదతి. కిన్తి వదతి? అత్తనా ఫుట్ఠం దుక్ఖం అభావితకాయతాయ అధివాసేతుం అసక్కోన్తో హుత్వా ‘‘అహో దుక్ఖం, ఈదిసం దుక్ఖం మయ్హం సత్తునోపి మా హోతూ’’తిఆదినా రోదన్తో విలపన్తో వదతి, ‘‘కస్మా ఏవం వదతీ’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘అత్తతో యేన యేన హి మఞ్ఞన్తీ’’తిఆది వుత్తం. ఏతే సత్తా యేన యేన కామజ్ఝోసాదినా పకారేన అత్తతో దుక్ఖస్స పటికారం మఞ్ఞన్తి, తతో పకారతో అఞ్ఞథా అఞ్ఞేన పకారేన తం దుక్ఖం తికిచ్ఛితబ్బం హి యస్మా హోతి.
Ayaṃloko sattaloko santāpajāto ñātibyasanādivasena jātasokasantāpo ceva rāgādivasena jātapariḷāhasantāpo ca phassapareto anekehi dukkhasamphassehi abhibhūto rodaṃ rodanto vadati. Kinti vadati? Attanā phuṭṭhaṃ dukkhaṃ abhāvitakāyatāya adhivāsetuṃ asakkonto hutvā ‘‘aho dukkhaṃ, īdisaṃ dukkhaṃ mayhaṃ sattunopi mā hotū’’tiādinā rodanto vilapanto vadati, ‘‘kasmā evaṃ vadatī’’ti vattabbattā ‘‘attato yena yena hi maññantī’’tiādi vuttaṃ. Ete sattā yena yena kāmajjhosādinā pakārena attato dukkhassa paṭikāraṃ maññanti, tato pakārato aññathā aññena pakārena taṃ dukkhaṃ tikicchitabbaṃ hi yasmā hoti.
అఞ్ఞథాభావీతి యస్మా రోదం రోదన్తో వదతి, యేన యేన వా పరవిహింసాదిపకారేన అత్తనో వడ్ఢిం మఞ్ఞన్తి ఆసీసన్తి, తతో పకారతో అఞ్ఞథా అవడ్ఢి ఏవ హోతి. తం ఆసీసితబ్బం అఞ్ఞథాభావి అవడ్ఢితభావి ఏవ హి యస్మా హోతి, తస్మా మఞ్ఞితబ్బస్స ఆసీసితబ్బస్స అఞ్ఞథా భవనసీలత్తా రోదం రోదన్తో వదతి, అయం సత్తలోకో రోదన్తో చ హుత్వా వదతి. ‘‘కి’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘భవసత్తో’’తిఆది వుత్తం. భవసత్తో కామభవాదీసు సత్తో విసత్తో లోకో భవమేవ కామభవాదిభవమేవ అభినన్దతి. యం భవం అభినన్దతి, తం జరామరణాదిఅనేకబ్యసనానుబన్ధత్తా భయానకట్ఠేన భయం హోతి. యస్స యతో జరామరణాదితో భాయతి, తం జరామరణాదిదుక్ఖస్స అధిట్ఠానభావతో దుక్ఖం దుక్ఖాధిట్ఠానం హోతి. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం సన్తాపాదికో సంకిలేసో సంకిలేసహేతు దస్సితో.
Aññathābhāvīti yasmā rodaṃ rodanto vadati, yena yena vā paravihiṃsādipakārena attano vaḍḍhiṃ maññanti āsīsanti, tato pakārato aññathā avaḍḍhi eva hoti. Taṃ āsīsitabbaṃ aññathābhāvi avaḍḍhitabhāvi eva hi yasmā hoti, tasmā maññitabbassa āsīsitabbassa aññathā bhavanasīlattā rodaṃ rodanto vadati, ayaṃ sattaloko rodanto ca hutvā vadati. ‘‘Ki’’nti pucchitabbattā ‘‘bhavasatto’’tiādi vuttaṃ. Bhavasatto kāmabhavādīsu satto visatto loko bhavameva kāmabhavādibhavameva abhinandati. Yaṃ bhavaṃ abhinandati, taṃ jarāmaraṇādianekabyasanānubandhattā bhayānakaṭṭhena bhayaṃ hoti. Yassa yato jarāmaraṇādito bhāyati, taṃ jarāmaraṇādidukkhassa adhiṭṭhānabhāvato dukkhaṃ dukkhādhiṭṭhānaṃ hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ santāpādiko saṃkileso saṃkilesahetu dassito.
సంకిలేసో దస్సితో, ‘‘కేన నిబ్బేధో దస్సితో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘భవవిప్పహానాయ ఖో’’తిఆది వుత్తం. భవవిప్పహానాయ ఖో పన కామభవాదికస్స భవస్స పజహనత్థాయ ఏవ ఇదం మయా అధిగతం మగ్గబ్రహ్మచరియం వుస్సతి. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం బ్రహ్మచరియభూతో మగ్గో నిబ్బేధో దస్సితో.
Saṃkileso dassito, ‘‘kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘bhavavippahānāya kho’’tiādi vuttaṃ. Bhavavippahānāya kho pana kāmabhavādikassa bhavassa pajahanatthāya eva idaṃ mayā adhigataṃ maggabrahmacariyaṃ vussati. Iti iminā suttappadesena ayaṃ brahmacariyabhūto maggo nibbedho dassito.
‘‘భవవిప్పహానాయా’’తిఆదినా ఏకన్తేన నియ్యానికమగ్గో నిబ్బేధో ఆచరియేన దస్సితో, అమ్హేహి చ ఞాతో, ‘‘కతమో అనియ్యానికమగ్గో’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘యే హి కేచి సమణా వా’’తిఆది వుత్తం. హి-సద్దో వాచాసిలిట్ఠత్థో. యే కేచి సమణా వా యే కేచి బ్రాహ్మణా వా భవేన రూపభవేన భవస్స కామభవస్స విప్పమోక్ఖం ఆహంసు, భవేన అరూపభవేన భవస్స కామభవస్స చేవ రూపభవస్స చ విప్పమోక్ఖం ఆహంసు, సబ్బే తే సమణా వా సబ్బే తే బ్రాహ్మణా వా భవస్మా వుత్తప్పకారభవతో అవిప్పముత్తా భవన్తీతి అహం వదామి.
‘‘Bhavavippahānāyā’’tiādinā ekantena niyyānikamaggo nibbedho ācariyena dassito, amhehi ca ñāto, ‘‘katamo aniyyānikamaggo’’ti pucchitabbattā ‘‘ye hi keci samaṇā vā’’tiādi vuttaṃ. Hi-saddo vācāsiliṭṭhattho. Ye keci samaṇā vā ye keci brāhmaṇā vā bhavena rūpabhavena bhavassa kāmabhavassa vippamokkhaṃ āhaṃsu, bhavena arūpabhavena bhavassa kāmabhavassa ceva rūpabhavassa ca vippamokkhaṃ āhaṃsu, sabbe te samaṇā vā sabbe te brāhmaṇā vā bhavasmā vuttappakārabhavato avippamuttā bhavantīti ahaṃ vadāmi.
‘‘రూపభవాదినా యే చ కామభవాదిభవస్స విప్పమోక్ఖం ఆహంసూ’’తి వత్తబ్బత్తా విభవేన భవస్స నిస్సరణం ఆహంసూతి దస్సేతుం ‘‘యే వా పనా’’తిఆది వుత్తం. యే వా పన కేచి సమణా వా యే వా పన కేచి బ్రాహ్మణా వా విభవేన ఉచ్ఛేదదిట్ఠియా భవస్స సంసారభవస్స నిస్సరణం ఆహంసు, సబ్బే తే సమణా వా సబ్బే తే బ్రాహ్మణా వా భవస్మా సంసారభవతో అనిస్సటావ హోన్తీతి అహం వదామి. ‘‘కస్మా అనిస్సటా’’తి వత్తబ్బత్తా అనిస్సటకారణం దస్సేతుం ‘‘ఉపధిం హీ’’తిఆది వుత్తం. ఇదం దుక్ఖం సంసారదుక్ఖం ఉపధిం ఖన్ధూపధికిలేసూపధిఅభిసఙ్ఖారూపధయో పటిచ్చ హి యస్మా సమ్భోతి, తస్మా అనిస్సటా హోన్తి. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం మిచ్ఛాదిట్ఠిసఙ్ఖాతో సంకిలేసో దస్సితో.
‘‘Rūpabhavādinā ye ca kāmabhavādibhavassa vippamokkhaṃ āhaṃsū’’ti vattabbattā vibhavena bhavassa nissaraṇaṃ āhaṃsūti dassetuṃ ‘‘ye vā panā’’tiādi vuttaṃ. Ye vā pana keci samaṇā vā ye vā pana keci brāhmaṇā vā vibhavena ucchedadiṭṭhiyā bhavassa saṃsārabhavassa nissaraṇaṃ āhaṃsu, sabbe te samaṇā vā sabbe te brāhmaṇā vā bhavasmā saṃsārabhavato anissaṭāva hontīti ahaṃ vadāmi. ‘‘Kasmā anissaṭā’’ti vattabbattā anissaṭakāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘upadhiṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ dukkhaṃ saṃsāradukkhaṃ upadhiṃ khandhūpadhikilesūpadhiabhisaṅkhārūpadhayo paṭicca hi yasmā sambhoti, tasmā anissaṭā honti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ micchādiṭṭhisaṅkhāto saṃkileso dassito.
యే హి ‘‘కేచీ’’తిఆదినా సంకిలేసో దస్సితో, ‘‘కేన నిబ్బేధో దస్సితో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘సబ్బుపాదానక్ఖయా’’తిఆది వుత్తం. సబ్బుపాదానక్ఖయా అరియమగ్గతో దుక్ఖస్స సంసారదుక్ఖస్స సమ్భవో నత్థి. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం అరియమగ్గో నిబ్బేధో దస్సితో.
Ye hi ‘‘kecī’’tiādinā saṃkileso dassito, ‘‘kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘sabbupādānakkhayā’’tiādi vuttaṃ. Sabbupādānakkhayā ariyamaggato dukkhassa saṃsāradukkhassa sambhavo natthi. Iti iminā suttappadesena ayaṃ ariyamaggo nibbedho dassito.
‘‘వుత్తప్పకారా అఞ్ఞసుత్తప్పదేసేనపి దస్సితో’’తి దస్సేతుం ‘‘లోకమిమ’’న్తిఆది వుత్తం. పుథూ విసుం విసుం అవిజ్జాయ పరేతం అభిభూతం భూతరతం భూతేసు ఇత్థిపురిసేసు అఞ్ఞమఞ్ఞరతం భూతం ఖన్ధపఞ్చకం భవేహి అపరిముత్తం ఇమం లోకం మమ చిత్త త్వం పస్స. యే కేచి భవా ఇత్తరఖణా వా భవా, దీఘాయుకా వా భవా, సాతవన్తో వా భవా, అసాతవన్తో వా భవా పఞ్చక్ఖన్ధా సబ్బధి ‘‘ఉద్ధం అధో తిరియ’’న్తి ఇమేసు సబ్బేసు సబ్బత్థతాయ సబ్బత్థభావేన అహేసుం, సబ్బే తే వుత్తప్పకారా భవా నిచ్చధువరహితత్తా అనిచ్చా సమ్పీళితత్తా దుక్ఖా విపరిణామభావతో విపరిణామధమ్మా అహేసుం. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం అవిజ్జాదికో సంకిలేసో దస్సితో.
‘‘Vuttappakārā aññasuttappadesenapi dassito’’ti dassetuṃ ‘‘lokamima’’ntiādi vuttaṃ. Puthū visuṃ visuṃ avijjāya paretaṃ abhibhūtaṃ bhūtarataṃ bhūtesu itthipurisesu aññamaññarataṃ bhūtaṃ khandhapañcakaṃ bhavehi aparimuttaṃ imaṃ lokaṃ mama citta tvaṃ passa. Ye keci bhavā ittarakhaṇā vā bhavā, dīghāyukā vā bhavā, sātavanto vā bhavā, asātavanto vā bhavā pañcakkhandhā sabbadhi ‘‘uddhaṃ adho tiriya’’nti imesu sabbesu sabbatthatāya sabbatthabhāvena ahesuṃ, sabbe te vuttappakārā bhavā niccadhuvarahitattā aniccā sampīḷitattā dukkhā vipariṇāmabhāvato vipariṇāmadhammā ahesuṃ. Iti iminā suttappadesena ayaṃ avijjādiko saṃkileso dassito.
‘‘లోకమిమ’’న్తిఆదినా సంకిలేసో దస్సితో, ‘‘కేన నిబ్బేధో దస్సితో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘ఏవమేత’’న్తిఆది వుత్తం. ఏవం వుత్తప్పకారేన ఏతం ఖన్ధపఞ్చకం యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ సస్స అత్తనో మగ్గపఞ్ఞాయ, విపస్సనాపఞ్ఞాయ వా పస్సతో పస్సన్తస్స పుగ్గలస్స భవతణ్హా పహీయతి, సమ్మప్పఞ్ఞాయ యథాభూతం ఖన్ధపఞ్చకం పస్సన్తో విభవం ఉచ్ఛేదదిట్ఠిం నాభినన్దతి న పత్థేతి. తస్స పుగ్గలస్స సబ్బసో తణ్హానం ఖయా అసేసవిరాగనిరోధో అసేసవిరాగసఙ్ఖాతేన మగ్గేన నిరోధో నిరుజ్ఝనం నిబ్బానం నిబ్బుతి హోతి. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం మగ్గో నిబ్బేధో దస్సితో.
‘‘Lokamima’’ntiādinā saṃkileso dassito, ‘‘kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘evameta’’ntiādi vuttaṃ. Evaṃ vuttappakārena etaṃ khandhapañcakaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sassa attano maggapaññāya, vipassanāpaññāya vā passato passantassa puggalassa bhavataṇhā pahīyati, sammappaññāya yathābhūtaṃ khandhapañcakaṃ passanto vibhavaṃ ucchedadiṭṭhiṃ nābhinandati na pattheti. Tassa puggalassa sabbaso taṇhānaṃ khayā asesavirāganirodho asesavirāgasaṅkhātena maggena nirodho nirujjhanaṃ nibbānaṃ nibbuti hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ maggo nibbedho dassito.
‘‘ఏవమేత’’న్తిఆదినా నిబ్బేధో దస్సితో, ‘‘కేన అసేక్ఖో దస్సితో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తస్స నిబ్బుతస్సా’’తిఆది వుత్తం. తణ్హాదిట్ఠినిబ్బుతస్స తస్స భిక్ఖునో అనుపాదా కిలేసాభిసఙ్ఖారానం అనుప్పాదనతో అగ్గహణతో పునబ్భవో న హోతి, ఏవంభూతేన అరియపుగ్గలేన పుబ్బే అత్తానం అభిభూతో పఞ్చవిధో మారో విజితో అహోసి, అనేన అరియపుగ్గలేన పఞ్చహి మారేహి సఙ్గామో విజితో, సఙ్గామే, ఇట్ఠానిట్ఠాదీసు వా తాదీ తాదిలక్ఖణప్పత్తో అరియపుగ్గలో సబ్బభవాని ఉపచ్చగా అతిక్కన్తోవ జాతో. ఇతి ఇమినా సుత్తప్పదేసేన అయం అసేక్ఖో దస్సితో. ఇదం వుత్తప్పకారం ‘‘అయం లోకో’’తిఆదికం సుత్తం సంకిలేసభాగే విసయే చ నిబ్బేధభాగే విసయే చ అసేక్ఖభాగే విసయే చ వాచకఞాపకభావేన ఏకదేసవసేన పవత్తనతో సంకిలేసభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ అసేక్ఖభాగియఞ్చ సుత్తం నామ.
‘‘Evameta’’ntiādinā nibbedho dassito, ‘‘kena asekkho dassito’’ti vattabbattā ‘‘tassa nibbutassā’’tiādi vuttaṃ. Taṇhādiṭṭhinibbutassa tassa bhikkhuno anupādā kilesābhisaṅkhārānaṃ anuppādanato aggahaṇato punabbhavo na hoti, evaṃbhūtena ariyapuggalena pubbe attānaṃ abhibhūto pañcavidho māro vijito ahosi, anena ariyapuggalena pañcahi mārehi saṅgāmo vijito, saṅgāme, iṭṭhāniṭṭhādīsu vā tādī tādilakkhaṇappatto ariyapuggalo sabbabhavāni upaccagā atikkantova jāto. Iti iminā suttappadesena ayaṃ asekkho dassito. Idaṃ vuttappakāraṃ ‘‘ayaṃ loko’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca nibbedhabhāge visaye ca asekkhabhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena ekadesavasena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ nāma.
‘‘ఏత్తకమేవా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘చత్తారోమే’’తిఆది వుత్తం. అన్ధపుథుజ్జనో సంసారసోతస్స అనుకూలభావేన గచ్ఛనతో అనుసోతగామీ నామ, కల్యాణపుథుజ్జనో సంసారసోతస్స నిబ్బిదానుపస్సనాదీహి పటిక్కూలవసేన పవత్తనతో పటిసోతగామీ నామ, సేక్ఖో అచలప్పసాదాదిసమన్నాగమేన ఠితసభావత్తా ఠితత్తో నామ, అసేక్ఖో సంసారపారఙ్గతవసేన తిట్ఠనతో ‘‘థలే తిట్ఠతీ’’తి వుచ్చతి.
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘cattārome’’tiādi vuttaṃ. Andhaputhujjano saṃsārasotassa anukūlabhāvena gacchanato anusotagāmī nāma, kalyāṇaputhujjano saṃsārasotassa nibbidānupassanādīhi paṭikkūlavasena pavattanato paṭisotagāmī nāma, sekkho acalappasādādisamannāgamena ṭhitasabhāvattā ṭhitatto nāma, asekkho saṃsārapāraṅgatavasena tiṭṭhanato ‘‘thale tiṭṭhatī’’ti vuccati.
‘‘తేసు చతూసు పుగ్గలేసు కతమో పుగ్గలో సంకిలేసభాగియాదీ’’తి వత్తబ్బభావతో ‘‘తత్థ యోయ’’న్తిఆది వుత్తం.
‘‘Tesu catūsu puggalesu katamo puggalo saṃkilesabhāgiyādī’’ti vattabbabhāvato ‘‘tattha yoya’’ntiādi vuttaṃ.
౧౧౦. నానావిధం సంకిలేసభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ అసేక్ఖభాగియఞ్చ సుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం సంకిలేసభాగియఞ్చ వాసనాభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ సుత్త’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమ’’న్తిఆది వుత్తం.
110. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katama’’ntiādi vuttaṃ.
అభిజాతియో పుగ్గలా ఛ సంవిజ్జన్తి లోకస్మిం, కణ్హే నీచే కులే నిబ్బత్తో కణ్హాభిజాతికో, కణ్హధమ్మసమన్నాగతత్తా వా కణ్హో కణ్హాభిజాతికో హుత్వా కణ్హం కాళకం దసవిధం దుస్సీల్యధమ్మం అభిజాయతి పసవతి, ఏసో పుగ్గలో అత్థి. వుత్తప్పకారేన కణ్హో కణ్హాభిజాతికో హుత్వా సుక్కం దసవిధం కుసలధమ్మం అభిజాయతి, ఏసో పుగ్గలో అత్థి. కణ్హో కణ్హాభిజాతికో హుత్వా అకణ్హం అసుక్కం అకణ్హఅసుక్కవిపాకం అచ్చన్తదిట్ఠం నిబ్బానం ఆరాధేతి, ఏసో పుగ్గలో అత్థి. వుత్తవిపరియాయేన తయో పుగ్గలా జానితబ్బా.
Abhijātiyo puggalā cha saṃvijjanti lokasmiṃ, kaṇhe nīce kule nibbatto kaṇhābhijātiko, kaṇhadhammasamannāgatattā vā kaṇho kaṇhābhijātiko hutvā kaṇhaṃ kāḷakaṃ dasavidhaṃ dussīlyadhammaṃ abhijāyati pasavati, eso puggalo atthi. Vuttappakārena kaṇho kaṇhābhijātiko hutvā sukkaṃ dasavidhaṃ kusaladhammaṃ abhijāyati, eso puggalo atthi. Kaṇho kaṇhābhijātiko hutvā akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti, eso puggalo atthi. Vuttavipariyāyena tayo puggalā jānitabbā.
‘‘తేసు కతమే పుగ్గలా సంకిలేసభాగియా’’తిఆదినా వత్తబ్బత్తా ‘‘తత్థ యో చా’’తిఆది వుత్తం.
‘‘Tesu katame puggalā saṃkilesabhāgiyā’’tiādinā vattabbattā ‘‘tattha yo cā’’tiādi vuttaṃ.
‘‘ఏత్తకమేవా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘చత్తారిమానీ’’తిఆది వుత్తం.
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘cattārimānī’’tiādi vuttaṃ.
౧౧౧. నానావిధం సంకిలేసభాగియఞ్చ వాసనాభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ సుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం వాసనాభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ సుత్త’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం వాసనాభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చా’’తిఆది వుత్తం.
111. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañcā’’tiādi vuttaṃ.
మానుసత్తం మనుస్సభావం లద్ధాన కిచ్చం, అకిచ్చఞ్చ ద్వే భవన్తి, ద్వే కిచ్చానియేవ కత్తబ్బాని. తేనాహ అట్ఠకథాచరియో (నేత్తి॰ అట్ఠ॰ ౧౧౧) ‘‘కత్తబ్బ’’న్తి దస్సేతి. ‘‘కతమం కత్తబ్బం కిచ్చ’’న్తి వత్తబ్బత్తా కత్తబ్బకిచ్చం దస్సేతుం ‘‘సుకిచ్చం చేవా’’తిఆది వుత్తం. పుఞ్ఞాని చ కత్తబ్బత్తా సుకిచ్చం ఏవ, సంయోజనవిప్పహానం వా కత్తబ్బత్తా సుకిచ్చం నామాతి యోజనా.
Mānusattaṃ manussabhāvaṃ laddhāna kiccaṃ, akiccañca dve bhavanti, dve kiccāniyeva kattabbāni. Tenāha aṭṭhakathācariyo (netti. aṭṭha. 111) ‘‘kattabba’’nti dasseti. ‘‘Katamaṃ kattabbaṃ kicca’’nti vattabbattā kattabbakiccaṃ dassetuṃ ‘‘sukiccaṃ cevā’’tiādi vuttaṃ. Puññāni ca kattabbattā sukiccaṃ eva, saṃyojanavippahānaṃ vā kattabbattā sukiccaṃ nāmāti yojanā.
‘‘తత్థ సుత్తే కతమేన కతమో దస్సితో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘సుకిచ్చంచేవ పుఞ్ఞానీతి వాసనా, సంయోజనవిప్పహానం వాతి నిబ్బేధో’’తి వుత్తో.
‘‘Tattha sutte katamena katamo dassito’’ti vattabbattā ‘‘sukiccaṃceva puññānīti vāsanā, saṃyojanavippahānaṃ vāti nibbedho’’ti vutto.
‘‘ఏత్తకమేవా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘పుఞ్ఞాని కరిత్వానా’’తిఆది వుత్తం. పుఞ్ఞాని కరిత్వాన కతపుఞ్ఞా పుగ్గలా సగ్గా సగ్గతో సగ్గంయేవ వజన్తి. సంయోజనప్పహానా అరియా జరామరణా జరామరణతో విప్పముచ్చన్తి.
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘puññāni karitvānā’’tiādi vuttaṃ. Puññāni karitvāna katapuññā puggalā saggā saggato saggaṃyeva vajanti. Saṃyojanappahānā ariyā jarāmaraṇā jarāmaraṇato vippamuccanti.
‘‘తత్థ సుత్తే కతమేన కతమో దస్సితో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘పుఞ్ఞాని కరిత్వాన, సగ్గా సగ్గం వజన్తి కతపుఞ్ఞా’తి వాసనా, ‘సంయోజనప్పహానా, జరామరణా విప్పముచ్చన్తీ’తి నిబ్బేధో’’తి వుత్తం.
‘‘Tattha sutte katamena katamo dassito’’ti vattabbattā ‘‘puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’ti vāsanā, ‘saṃyojanappahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’ti nibbedho’’ti vuttaṃ.
‘‘ఏత్తకమేవా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘ద్వేమానీ’’తిఆది వుత్తం. ‘‘కతమేన కతమో దస్సితో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తత్థ యో…పే॰… అయం నిబ్బేధో’’తి వుత్తం.
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘dvemānī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Katamena katamo dassito’’ti vattabbattā ‘‘tattha yo…pe… ayaṃ nibbedho’’ti vuttaṃ.
నానావిధం వాసనాభాగియఞ్చ నిబ్బేధభాగియఞ్చ సుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం , ‘‘కతమం తణ్హాసంకిలేసభాగియం సుత్త’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ తణ్హాసంకిలేసభాగియ’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థాతి తేసు సోళససు సంకిలేసభాగియాదీసు సుత్తేసు తణ్హాసంకిలేసభాగియం సుత్తం తణ్హాపక్ఖేనేవ నిద్దిసితబ్బం, బహువిసయత్తా నియమేత్వాన నిద్ధారేస్సామీతి వుత్తం హోతి. ‘‘కేన పకారేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తీహి తణ్హాహీ’’తిఆది వుత్తం. భవతణ్హాయాతి రూపభవతణ్హాయ. విభవతణ్హాయాతి అరూపభవతణ్హాయ. యేన యేన వా పన వత్థునా తణ్హాపభేదఉచ్ఛేదాదివత్థునా అజ్ఝోసితా భవతణ్హాదివసేన అజ్ఝోసితా, తేన తేన పకారేన తణ్హాదినా వా తణ్హాపభేదఉచ్ఛేదాదివత్థునా వా తణ్హాసంకిలేసభాగియం సుత్తం నిద్దిసితబ్బం.
Nānāvidhaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ , ‘‘katamaṃ taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha taṇhāsaṃkilesabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ taṇhāpakkheneva niddisitabbaṃ, bahuvisayattā niyametvāna niddhāressāmīti vuttaṃ hoti. ‘‘Kena pakārena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tīhi taṇhāhī’’tiādi vuttaṃ. Bhavataṇhāyāti rūpabhavataṇhāya. Vibhavataṇhāyāti arūpabhavataṇhāya. Yena yena vā pana vatthunā taṇhāpabhedaucchedādivatthunā ajjhositā bhavataṇhādivasena ajjhositā, tena tena pakārena taṇhādinā vā taṇhāpabhedaucchedādivatthunā vā taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.
తణ్హాసంకిలేసభాగియం సుత్తం తణ్హాపక్ఖేనేవ నిద్దిసితబ్బన్తి ఆచరియేన వుత్తం, అమ్హేహి చ లక్ఖితం, ‘‘దిట్ఠిసంకిలేసభాగియం సుత్తం కేన పక్ఖేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తత్థ దిట్ఠిసంకిలేసభాగియ’’న్తిఆది వుత్తం. యేన యేన వా పన వత్థునాతి దిట్ఠిప్పభేదఅమరావిక్ఖేపాదివత్థునా.
Taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ taṇhāpakkheneva niddisitabbanti ācariyena vuttaṃ, amhehi ca lakkhitaṃ, ‘‘diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ kena pakkhena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha diṭṭhisaṃkilesabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Yena yena vā pana vatthunāti diṭṭhippabhedaamarāvikkhepādivatthunā.
దిట్ఠిసంకిలేసభాగియం సుత్తం దిట్ఠిపక్ఖేనేవ నిద్దిసితబ్బన్తి ఆచరియేన వుత్తం, అమ్హేహి చ లక్ఖితం, ‘‘దుచ్చరితసంకిలేసభాగియం సుత్తం కేన పకారేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తత్థ దుచ్చరితసంకిలేసభాగియ’’న్తిఆది వుత్తం. తథేవ వత్తబ్బత్తా ‘‘తత్థ తణ్హావోదానభాగియ’’న్తిఆది వుత్తం, ‘‘దిట్ఠివోదానభాగియ’’న్తిఆది వుత్తం, ‘‘దుచ్చరితవోదానభాగియ’’న్తిఆది వుత్తం.
Diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ diṭṭhipakkheneva niddisitabbanti ācariyena vuttaṃ, amhehi ca lakkhitaṃ, ‘‘duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ kena pakārena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha duccaritasaṃkilesabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tatheva vattabbattā ‘‘tattha taṇhāvodānabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ, ‘‘diṭṭhivodānabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ, ‘‘duccaritavodānabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ.
౧౧౨. యస్మిం సాసనపట్ఠానే అట్ఠారస మూలపదా దట్ఠబ్బా, తం సాసనపట్ఠానం సోళసహి సంకిలేసభాగియాదీహి సుత్తేహి ఏకదేసనిద్ధారణవసేన విభజితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కిం పన తం సాసనపట్ఠానం తేహి సోళసహి ఏవ సంకిలేసభాగియాదీహి విభజితబ్బం, ఉదాహు అఞ్ఞేహి సుత్తేహిపి విభజితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా అఞ్ఞేహి అట్ఠవీససుత్తేహిపి విభజితుం ‘‘తత్థ కతమే అట్ఠారస మూలపదా? లోకియం లోకుత్తర’’న్తిఆది వుత్తం . ‘‘యది అఞ్ఞేహిపి అట్ఠవీససుత్తేహి విభజితబ్బం, ఏవం సతి ‘లోకియ’న్తిఆదివచనమేవ వత్తబ్బం, కస్మా ‘తత్థ కతమే అట్ఠారస మూలపదా’తి వుత్తా’’తి చే? తస్స సాసనపట్ఠానవిభాగో అట్ఠారసహి మూలపదేహి సఙ్గహితో, అట్ఠారస మూలపదాపి విభజితే సాసనపట్ఠానే దట్ఠబ్బా, తస్మా మూలపదా విభత్తాయేవ. తాని మూలపదాని విభజితుం ‘‘తత్థ కతమే అట్ఠారస మూలపదా’’తి వుత్తం. అట్ఠకథాయం (నేత్తి॰ అట్ఠ॰ ౧౧౨) పన –
112. Yasmiṃ sāsanapaṭṭhāne aṭṭhārasa mūlapadā daṭṭhabbā, taṃ sāsanapaṭṭhānaṃ soḷasahi saṃkilesabhāgiyādīhi suttehi ekadesaniddhāraṇavasena vibhajitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kiṃ pana taṃ sāsanapaṭṭhānaṃ tehi soḷasahi eva saṃkilesabhāgiyādīhi vibhajitabbaṃ, udāhu aññehi suttehipi vibhajitabba’’nti vattabbattā aññehi aṭṭhavīsasuttehipi vibhajituṃ ‘‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā? Lokiyaṃ lokuttara’’ntiādi vuttaṃ . ‘‘Yadi aññehipi aṭṭhavīsasuttehi vibhajitabbaṃ, evaṃ sati ‘lokiya’ntiādivacanameva vattabbaṃ, kasmā ‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā’ti vuttā’’ti ce? Tassa sāsanapaṭṭhānavibhāgo aṭṭhārasahi mūlapadehi saṅgahito, aṭṭhārasa mūlapadāpi vibhajite sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbā, tasmā mūlapadā vibhattāyeva. Tāni mūlapadāni vibhajituṃ ‘‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā’’ti vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 112) pana –
‘‘ఏవం సోళసవిధేన సాసనపట్ఠానం నానాసుత్తేహి ఉదాహరణవసేన విభజిత్వా ఇదాని అట్ఠవీసతివిధేన సాసనపట్ఠానం దస్సేన్తేన యస్మా అయమ్పి పట్ఠానవిభాగో మూలపదేహి సఙ్గహితో, న ఇమస్సాపి తేహి అసఙ్గహితో పదేసో అత్థి, తస్మా మూలపదం, విభజితబ్బతఞ్చ దస్సేతుం ‘తత్థ కతమే అట్ఠారస మూలపదా’తి పుచ్ఛాయ వసేన మూలపదాని ఉద్ధరిత్వా ‘లోకియం లోకుత్తర’న్తిఆదినా నవ తికా, థవో చాతి అట్ఠవీసతివిధం సాసనపట్ఠానం ఉద్దిట్ఠ’’న్తి –
‘‘Evaṃ soḷasavidhena sāsanapaṭṭhānaṃ nānāsuttehi udāharaṇavasena vibhajitvā idāni aṭṭhavīsatividhena sāsanapaṭṭhānaṃ dassentena yasmā ayampi paṭṭhānavibhāgo mūlapadehi saṅgahito, na imassāpi tehi asaṅgahito padeso atthi, tasmā mūlapadaṃ, vibhajitabbatañca dassetuṃ ‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā’ti pucchāya vasena mūlapadāni uddharitvā ‘lokiyaṃ lokuttara’ntiādinā nava tikā, thavo cāti aṭṭhavīsatividhaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ uddiṭṭha’’nti –
వుత్తం. తత్థాతి తేసు సోళసహారపఞ్చకనయఅట్ఠారసమూలపదేసు కతమాని పదాని మూలపదాని హోన్తీతి పుచ్ఛతి. లోకే నియుత్తో సభావధమ్మోతి లోకియో, లోకే వా విదూహి విదితో సభావోతిపి లోకియో, లోకియో సభావధమ్మో అస్స విసేససుత్తస్స అత్థీతి తం విసేససుత్తం లోకియం నామ. ఏస నయో ‘‘లోకుత్తర’’న్తిఆదీసుపి వేదితబ్బో. జానాతీతి ఞాణం, ఞాణం అస్స విసేససుత్తస్స అత్థీతి ఞాణం. ఞాతబ్బాతి ఞేయ్యా, ఞేయ్యా అస్స విసేససుత్తస్స అత్థీతి ఞేయ్యం. ఏసేవ నయో – ‘‘ఞాణఞ్చ ఞేయ్యఞ్చా’’తి ఏత్థాపి వేదితబ్బో. నిబ్బానం పఠమం పస్సతీతి దస్సనం, పఠమమగ్గఞాణం, దస్సనం అస్స విసేససుత్తస్స అత్థీతి దస్సనం. భావనా అస్స విసేససుత్తస్స పాళియా అత్థీతి భావనా. ‘‘దస్సనఞ్చ భావనా చా’’తి ఏత్థాపి ఏస నయో వేదితబ్బో. సస్స అత్తనో వచనన్తి సకం, సకం వచనం సకవచనం, భగవతో వచనన్తి అత్థో. పరస్స వచనం పరవచనం. విస్సజ్జనీయో అస్స విసేససుత్తస్స అత్థీతి విస్సజ్జనీయం. నత్థి విస్సజ్జనీయో అస్స విసేససుత్తస్సాతి అవిస్సజ్జనీయం. కమ్మం అస్స విసేససుత్తస్స అత్థీతి కమ్మం. విపాకో అస్స పాఠస్స అత్థీతి విపాకో . సేసేసుపి అస్సత్థిఅత్థో గహేతబ్బో. అథ వా లోకియాదిఅత్థో ముఖ్యత్థో, తంవాచకసుత్తమ్పి ఠాన్యూపచారేన వుత్తం. బుద్ధాదీనం గుణే అభిత్థవతి ఏతేన సుత్తప్పదేసేనాతి థవో, సుత్తప్పదేసో.
Vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasahārapañcakanayaaṭṭhārasamūlapadesu katamāni padāni mūlapadāni hontīti pucchati. Loke niyutto sabhāvadhammoti lokiyo, loke vā vidūhi vidito sabhāvotipi lokiyo, lokiyo sabhāvadhammo assa visesasuttassa atthīti taṃ visesasuttaṃ lokiyaṃ nāma. Esa nayo ‘‘lokuttara’’ntiādīsupi veditabbo. Jānātīti ñāṇaṃ, ñāṇaṃ assa visesasuttassa atthīti ñāṇaṃ. Ñātabbāti ñeyyā, ñeyyā assa visesasuttassa atthīti ñeyyaṃ. Eseva nayo – ‘‘ñāṇañca ñeyyañcā’’ti etthāpi veditabbo. Nibbānaṃ paṭhamaṃ passatīti dassanaṃ, paṭhamamaggañāṇaṃ, dassanaṃ assa visesasuttassa atthīti dassanaṃ. Bhāvanā assa visesasuttassa pāḷiyā atthīti bhāvanā. ‘‘Dassanañca bhāvanā cā’’ti etthāpi esa nayo veditabbo. Sassa attano vacananti sakaṃ, sakaṃ vacanaṃ sakavacanaṃ, bhagavato vacananti attho. Parassa vacanaṃ paravacanaṃ. Vissajjanīyo assa visesasuttassa atthīti vissajjanīyaṃ. Natthi vissajjanīyo assa visesasuttassāti avissajjanīyaṃ. Kammaṃ assa visesasuttassa atthīti kammaṃ. Vipāko assa pāṭhassa atthīti vipāko. Sesesupi assatthiattho gahetabbo. Atha vā lokiyādiattho mukhyattho, taṃvācakasuttampi ṭhānyūpacārena vuttaṃ. Buddhādīnaṃ guṇe abhitthavati etena suttappadesenāti thavo, suttappadeso.
‘‘తేసు అట్ఠవీసతివిధేసు లోకియాదీసు సాసనపట్ఠానసుత్తేసు కతమం సుత్తం లోకియం సుత్త’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం లోకియ’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థాతి తేసు అట్ఠవీసతివిధేసు లోకియాదీసు సాసనపట్ఠానసుత్తేసు కతమం సుత్తం లోకియం సాసనపట్ఠానం సుత్తన్తి పుచ్ఛతి.
‘‘Tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttesu katamaṃ suttaṃ lokiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ lokiya’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttesu katamaṃ suttaṃ lokiyaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ suttanti pucchati.
భిక్ఖవే, ధేనుయా థనేహి నిక్ఖన్తం సజ్జుఖీరం నిక్ఖన్తక్ఖణే న ముచ్చతి న పరిణమతి ఖీరభావం పజహిత్వా దధిభావం న పాపుణాతి, తక్కాదిఅమ్బిలసమాయోగతో పచ్ఛా ఖీరభావం పజహతి దధిభావం పాపుణాతి ఇవ, ఏవం యేన బాలేన పాపం యం కమ్మం కతం, తం కమ్మం కరణక్ఖణే తస్స బాలస్స అపాయదుక్ఖాదినిబ్బత్తాపనవసేన న విపచ్చతి. దుతియే పన వా తతియాదిమ్హి వా అత్తభావే విపచ్చతి. భస్మచ్ఛన్నో ఛారికాయ పటిచ్ఛన్నో పావకో అగ్గి అక్కన్తం జనం అక్కమనక్ఖణే న డహతి. ఛారికం పన తాపేత్వా కాలన్తరే డహతి ఇవ, ఏవం యేన బాలేన పాపం యం కమ్మం కతం, తం కమ్మం కరణక్ఖణే తం బాలం అపాయదుక్ఖాదినిబ్బత్తాపనవసేన డహాపేన్తం హుత్వా న అన్వేతి. దుతియే వా తతియాదిమ్హి వా అత్తభావే అపాయదుక్ఖాదినిబ్బత్తాపనవసేన డహాపేన్తం హుత్వా డహన్తం తం బాలం తం అన్వేతీతి యోజనా. ఇదం ‘‘న హి…పే॰… పావకో’’తి సుత్తం లోకియే అత్థే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో లోకియం నామ.
Bhikkhave, dhenuyā thanehi nikkhantaṃ sajjukhīraṃ nikkhantakkhaṇe na muccati na pariṇamati khīrabhāvaṃ pajahitvā dadhibhāvaṃ na pāpuṇāti, takkādiambilasamāyogato pacchā khīrabhāvaṃ pajahati dadhibhāvaṃ pāpuṇāti iva, evaṃ yena bālena pāpaṃ yaṃ kammaṃ kataṃ, taṃ kammaṃ karaṇakkhaṇe tassa bālassa apāyadukkhādinibbattāpanavasena na vipaccati. Dutiye pana vā tatiyādimhi vā attabhāve vipaccati. Bhasmacchanno chārikāya paṭicchanno pāvako aggi akkantaṃ janaṃ akkamanakkhaṇe na ḍahati. Chārikaṃ pana tāpetvā kālantare ḍahati iva, evaṃ yena bālena pāpaṃ yaṃ kammaṃ kataṃ, taṃ kammaṃ karaṇakkhaṇe taṃ bālaṃ apāyadukkhādinibbattāpanavasena ḍahāpentaṃ hutvā na anveti. Dutiye vā tatiyādimhi vā attabhāve apāyadukkhādinibbattāpanavasena ḍahāpentaṃ hutvā ḍahantaṃ taṃ bālaṃ taṃ anvetīti yojanā. Idaṃ ‘‘na hi…pe… pāvako’’ti suttaṃ lokiye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.
‘‘ఏత్తకమేవ లోకియ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘చత్తారిమానీ’’తిఆది వుత్తం. అత్థో పాకటో. ఇదం ‘‘చత్తారిమాని…పే॰… కాళపక్ఖేవ చన్దిమా’’తి సుత్తం లోకియే అత్థే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో లోకియం నామ.
‘‘Ettakameva lokiya’’nti vattabbattā ‘‘cattārimānī’’tiādi vuttaṃ. Attho pākaṭo. Idaṃ ‘‘cattārimāni…pe… kāḷapakkheva candimā’’ti suttaṃ lokiye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.
‘‘ఏవం దువిధంయేవ లోకియ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘అట్ఠిమే, భిక్ఖవే, లోకధమ్మా’’తిఆది వుత్తం. అత్థో పాకటో. ఇదం ‘‘అట్ఠిమే’’తిఆదికం సుత్తం లోకియేసు అట్ఠవిధేసు అత్థేసు వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో లోకియం నామ.
‘‘Evaṃ duvidhaṃyeva lokiya’’nti vattabbattā ‘‘aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā’’tiādi vuttaṃ. Attho pākaṭo. Idaṃ ‘‘aṭṭhime’’tiādikaṃ suttaṃ lokiyesu aṭṭhavidhesu atthesu vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.
నానావిధం లోకియం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం సుత్తం లోకుత్తర’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం లోకుత్తర’’న్తిఆది వుత్తం . ఇతో పరేసుపి ఏస నయో వేదితబ్బో. తత్థాతి తేసు అట్ఠవీసతివిధేసు లోకియాదీసు సుత్తేసు.
Nānāvidhaṃ lokiyaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ suttaṃ lokuttara’’nti vattabbattā ‘‘tattha katamaṃ lokuttara’’ntiādi vuttaṃ . Ito paresupi esa nayo veditabbo. Tatthāti tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu suttesu.
ఛేకేన సారథినా సుదన్తా అస్సా సమథఙ్గతా యథా, ఏవం పహీనమానస్స పహీననవవిధమానస్స యస్స అనాసవస్స భిక్ఖునో ఇన్ద్రియాని ఛబ్బిధాని చక్ఖున్ద్రియాదీని సమథఙ్గతాని. తాదినో తాదిలక్ఖణేన సమన్నాగతస్స అనాసవస్స తస్స భిక్ఖునో దేవాపి మనుస్సాపి పిహయన్తీతి యోజనా. ఇదం ‘‘యస్సిన్ద్రియానీ’’తిఆదికం సుత్తం లోకుత్తరే అత్థే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో లోకుత్తరం నామ.
Chekena sārathinā sudantā assā samathaṅgatā yathā, evaṃ pahīnamānassa pahīnanavavidhamānassa yassa anāsavassa bhikkhuno indriyāni chabbidhāni cakkhundriyādīni samathaṅgatāni. Tādino tādilakkhaṇena samannāgatassa anāsavassa tassa bhikkhuno devāpi manussāpi pihayantīti yojanā. Idaṃ ‘‘yassindriyānī’’tiādikaṃ suttaṃ lokuttare atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokuttaraṃ nāma.
‘‘ఏత్తకమేవా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘పఞ్చిమాని భిక్ఖవే ఇన్ద్రియానీ’’తిఆది వుత్తం. ఇదం ‘‘పఞ్చిమానీ’’తిఆదికం సుత్తమ్పి లోకుత్తరే అత్థే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో లోకుత్తరం నామ. (౧)
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘pañcimāni bhikkhave indriyānī’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘pañcimānī’’tiādikaṃ suttampi lokuttare atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokuttaraṃ nāma. (1)
‘‘లద్ధాన మానుసత్తం ద్వే, కిచ్చం అకిచ్చమేవ చా’’తిఆదికా ద్వే గాథా వుత్తా. ఇహ గాథాసు ‘‘సుకిచ్చం చేవ పుఞ్ఞానీ’’తి యం గాథాపదఞ్చ ‘‘పుఞ్ఞాని కరిత్వాన, సగ్గా సగ్గం వజన్తి కతపుఞ్ఞా’’తి యం గాథాపదఞ్చ వుత్తం, ఇదం గాథాపదం లోకియే అత్థే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో లోకియం నామ.
‘‘Laddhāna mānusattaṃ dve, kiccaṃ akiccameva cā’’tiādikā dve gāthā vuttā. Iha gāthāsu ‘‘sukiccaṃ ceva puññānī’’ti yaṃ gāthāpadañca ‘‘puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’’ti yaṃ gāthāpadañca vuttaṃ, idaṃ gāthāpadaṃ lokiye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.
ఇహ గాథాసు ‘‘సంయోజనవిప్పహానం వా’’తి యం గాథాపదఞ్చ ‘‘సంయోజనవిప్పహానా, జరామరణా విప్పముచ్చన్తీ’’తి యం గాథాపదఞ్చ వుత్తం, ఇదం గాథాపదం వుత్తనయేన లోకుత్తరం నామ. ఇదం ‘‘లద్ధానా’’తిఆదికం వుత్తప్పకారేన లోకియఞ్చ లోకుత్తరఞ్చ.
Iha gāthāsu ‘‘saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti yaṃ gāthāpadañca ‘‘saṃyojanavippahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti yaṃ gāthāpadañca vuttaṃ, idaṃ gāthāpadaṃ vuttanayena lokuttaraṃ nāma. Idaṃ ‘‘laddhānā’’tiādikaṃ vuttappakārena lokiyañca lokuttarañca.
భిక్ఖవే, విఞ్ఞాణే ఆహారే ఆహారపటిబద్ధే ఛన్దరాగే సతి నామరూపస్స అవక్కన్తి హోతి. ‘‘విఞ్ఞాణే…పే॰… హోతీ’’తి ఇదం వుత్తనయేన లోకియం నామ. ‘‘విఞ్ఞాణే…పే॰… నిరోధో’’తి ఇదం సుత్తం లోకుత్తరం నామ. ఇదం ‘‘విఞ్ఞాణే చే భిక్ఖవే’’తిఆదికం సుత్తం లోకియే అత్థే చ లోకుత్తరే అత్థే చ ఏకదేసవసేన వాచకఞాపకవసేన పవత్తనతో లోకియఞ్చ లోకుత్తరఞ్చ. (౨)
Bhikkhave, viññāṇe āhāre āhārapaṭibaddhe chandarāge sati nāmarūpassa avakkanti hoti. ‘‘Viññāṇe…pe… hotī’’ti idaṃ vuttanayena lokiyaṃ nāma. ‘‘Viññāṇe…pe… nirodho’’ti idaṃ suttaṃ lokuttaraṃ nāma. Idaṃ ‘‘viññāṇe ce bhikkhave’’tiādikaṃ suttaṃ lokiye atthe ca lokuttare atthe ca ekadesavasena vācakañāpakavasena pavattanato lokiyañca lokuttarañca. (2)
౧౧౩. సత్తలోకే సబ్బా దిసా అనుపరిగమ్మ క్వచి దిసాయం చేతసా అత్తనా అత్తతో పియతరం అఞ్ఞం నేవ అజ్ఝగా, అత్తావ పియతరో యథా , ఏవం పరేసం సత్తానం పుథు విసుం విసుం అత్తావ పియో పియతరో, తస్మా అత్తనోవ పియతరత్తా అత్తకామో అత్తనో హితకామో పణ్డితో సత్తలోకో అత్తానం ఉపమం కత్వా పరం న హింసే న హింసేయ్యాతి యోజనా. ఇదం ‘‘సబ్బా దిసా’’తిఆదికం సుత్తం సత్తేసు వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో సత్తాధిట్ఠానం నామ.
113. Sattaloke sabbā disā anuparigamma kvaci disāyaṃ cetasā attanā attato piyataraṃ aññaṃ neva ajjhagā, attāva piyataro yathā , evaṃ paresaṃ sattānaṃ puthu visuṃ visuṃ attāva piyo piyataro, tasmā attanova piyatarattā attakāmo attano hitakāmo paṇḍito sattaloko attānaṃ upamaṃ katvā paraṃ na hiṃse na hiṃseyyāti yojanā. Idaṃ ‘‘sabbā disā’’tiādikaṃ suttaṃ sattesu vācakañāpakabhāvena pavattanato sattādhiṭṭhānaṃ nāma.
యే కేచి ఖీణాసవా పుగ్గలా భూతావ న భవిస్సన్తి, సబ్బే తే ఖీణాసవా పుగ్గలా దేహం అత్తభావం పహాయ నిబ్బానం గమిస్సన్తి. యే చ పుథుజ్జనాదయో సత్తా పునబ్భవేసు భవిస్సన్తి, సబ్బే తే పుథుజ్జనాదయో సత్తా దేహం అత్తభావం పహాయ పరలోకం గమిస్సన్తి, తం సబ్బజానిం సబ్బస్స సత్తస్స హానిం మరణం, వినాసం వా కుసలో యో పుగ్గలో విజానాతి, సో కుసలో పుగ్గలో తం సబ్బజానిం విదిత్వా ఆతాపియో బ్రహ్మచరియం చరేయ్యాతి యోజనా. ఇదం ‘‘యే కేచీ’’తిఆదికం వుత్తనయేన సత్తాధిట్ఠానం.
Ye keci khīṇāsavā puggalā bhūtāva na bhavissanti, sabbe te khīṇāsavā puggalā dehaṃ attabhāvaṃ pahāya nibbānaṃ gamissanti. Ye ca puthujjanādayo sattā punabbhavesu bhavissanti, sabbe te puthujjanādayo sattā dehaṃ attabhāvaṃ pahāya paralokaṃ gamissanti, taṃ sabbajāniṃ sabbassa sattassa hāniṃ maraṇaṃ, vināsaṃ vā kusalo yo puggalo vijānāti, so kusalo puggalo taṃ sabbajāniṃ viditvā ātāpiyo brahmacariyaṃ careyyāti yojanā. Idaṃ ‘‘ye kecī’’tiādikaṃ vuttanayena sattādhiṭṭhānaṃ.
సత్తహి అఙ్గేహి సమన్నాగతం కల్యాణమిత్తం యావజీవం కుసలేన పుగ్గలేన న విజహితబ్బం. కతమేహి సత్తహి? పరిసుద్ధసీలసమ్పత్తిపరిసుద్ధదిట్ఠిసమ్పత్తీహి సమన్నాగతత్తా పియో చ పియాయితబ్బో చ హోతి, పాసాణఛత్తం వియ గరు చ హోతి, సమ్భావేతబ్బతాయ భావనీయో చ హోతి, ‘‘కాలేన వదామి, నో అకాలేనా’’తిఆదికే పఞ్చధమ్మే అత్తని ఉపట్ఠాపేత్వా సబ్రహ్మచారీనం వా సిస్సానం వా వినిచ్ఛయఉల్లుమ్పనఓవాదదానభావే ఠత్వా వత్తా చ హోతి, సబ్రహ్మచారీహి వా సిస్సాదీహి వా వుచ్చమానో సువచో హుత్వా తేసం వచనక్ఖమో చ హోతి, సచ్చపటిచ్చసముప్పాదాదిగమ్భీరం వా అఞ్ఞం గమ్భీరం వా కథం కత్తా చ హోతి, ధమ్మవినయాదివసేనేవ దీపనతో అట్ఠానే చ న నియోజకో హోతి. ఇమేహి సత్తహి అఙ్గేహి సమన్నాగతం కల్యాణమిత్తం యావజీవం న విజహితబ్బం. ఇదం ‘‘సత్తహీ’’తిఆదివచనం భగవా అవోచ. ఇదం ‘‘సత్తహీ’’తిఆదికం వచనం సుగతో వత్వా అథాపరం ఏతం గాథావచనం సత్థా అవోచ. కిం అవోచ?
Sattahi aṅgehi samannāgataṃ kalyāṇamittaṃ yāvajīvaṃ kusalena puggalena na vijahitabbaṃ. Katamehi sattahi? Parisuddhasīlasampattiparisuddhadiṭṭhisampattīhi samannāgatattā piyo ca piyāyitabbo ca hoti, pāsāṇachattaṃ viya garu ca hoti, sambhāvetabbatāya bhāvanīyo ca hoti, ‘‘kālena vadāmi, no akālenā’’tiādike pañcadhamme attani upaṭṭhāpetvā sabrahmacārīnaṃ vā sissānaṃ vā vinicchayaullumpanaovādadānabhāve ṭhatvā vattā ca hoti, sabrahmacārīhi vā sissādīhi vā vuccamāno suvaco hutvā tesaṃ vacanakkhamo ca hoti, saccapaṭiccasamuppādādigambhīraṃ vā aññaṃ gambhīraṃ vā kathaṃ kattā ca hoti, dhammavinayādivaseneva dīpanato aṭṭhāne ca na niyojako hoti. Imehi sattahi aṅgehi samannāgataṃ kalyāṇamittaṃ yāvajīvaṃ na vijahitabbaṃ. Idaṃ ‘‘sattahī’’tiādivacanaṃ bhagavā avoca. Idaṃ ‘‘sattahī’’tiādikaṃ vacanaṃ sugato vatvā athāparaṃ etaṃ gāthāvacanaṃ satthā avoca. Kiṃ avoca?
‘‘పియో గరు భావనీయో, వత్తా చ వచనక్ఖమో;
‘‘Piyo garu bhāvanīyo, vattā ca vacanakkhamo;
గమ్భీరఞ్చ కథం కత్తా, న చట్ఠానే నియోజకో;
Gambhīrañca kathaṃ kattā, na caṭṭhāne niyojako;
తం మిత్తం మిత్తకామేన, యావజీవమ్పి సేవియ’’న్తి. –
Taṃ mittaṃ mittakāmena, yāvajīvampi seviya’’nti. –
ఏతం గాథావచనం సత్థా అవోచాతి యోజనా. ‘‘న చ అట్ఠానయోజకో’’తి పాఠో అత్థి. ఇదం ‘‘సత్తహీ’’తిఆదికం వచనం సత్తాధిట్ఠానం.
Etaṃ gāthāvacanaṃ satthā avocāti yojanā. ‘‘Na ca aṭṭhānayojako’’ti pāṭho atthi. Idaṃ ‘‘sattahī’’tiādikaṃ vacanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.
లోకే యం కామసుఖఞ్చ యం ఇదం దివియం సుఖఞ్చ అత్థి, ఏతే కామసుఖదివియసుఖా తణ్హాక్ఖయసుఖస్స సోళసిం కలం న అగ్ఘన్తీతి యోజనా. ఇదం ‘‘యఞ్చా’’తిఆదికం సుత్తం ధమ్మాధిట్ఠానం.
Loke yaṃ kāmasukhañca yaṃ idaṃ diviyaṃ sukhañca atthi, ete kāmasukhadiviyasukhā taṇhākkhayasukhassa soḷasiṃ kalaṃ na agghantīti yojanā. Idaṃ ‘‘yañcā’’tiādikaṃ suttaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.
యత్థ నిబ్బానే దుక్ఖం నిరుజ్ఝతి, సమ్మాసమ్బుద్ధదేసితం అసోకం విరజం ఖేమం తం నిబ్బానం సుసుఖం వతాతి యోజనా. ఇదం ‘‘సుసుఖ’’న్తిఆదికం సుత్తమ్పి ధమ్మాధిట్ఠానం. (౩)
Yattha nibbāne dukkhaṃ nirujjhati, sammāsambuddhadesitaṃ asokaṃ virajaṃ khemaṃ taṃ nibbānaṃ susukhaṃ vatāti yojanā. Idaṃ ‘‘susukha’’ntiādikaṃ suttampi dhammādhiṭṭhānaṃ. (3)
తీసు భవేసు సత్తానం జననతో తణ్హాసఙ్ఖాతం మాతరఞ్చ, పితరం నిస్సాయ మానస్స ఉప్పజ్జనతో మానసఙ్ఖాతం పితరఞ్చ, రట్ఠే లోకో రట్ఠిస్సరం రాజానం భజతి వియ ద్విన్నం సస్సతుచ్ఛేదదిట్ఠీనం సబ్బదిట్ఠిగతేహి భజనీయత్తా సస్సతుచ్ఛేదదిట్ఠిసఙ్ఖాతే ఖత్తియే ద్వే రాజానో చ, ఆయసాధకో పురిసో రట్ఠే అత్థం అనుచరతి ఇవ నన్దిరాగస్స ద్వాదసాయతనే అనుచరణతో నన్దిరాగసఙ్ఖాతేన అనుచరణేన సహ పవత్తనట్ఠానం ద్వాదసాయతనసఙ్ఖాతం రట్ఠఞ్చ ఖీణాసవో యో బ్రాహ్మణో హనతి, సో బ్రాహ్మణో హన్త్వా అనీఘో నిద్దుక్ఖో హుత్వా యాతీతి యోజనా. ఇహ ‘‘మాతర’’న్తిఆదిగాథాయం ‘‘మాతరం…పే॰… హన్త్వా’’తి ఇదం గాథావచనం ధమ్మాధిట్ఠానం. ‘‘అనీఘో యాతి బ్రాహ్మణో’’తి ఇదం గాథావచనం సత్తాధిట్ఠానం. ఇదం ‘‘మాతర’’న్తిఆదికం సుత్తం సత్తాధిట్ఠానఞ్చ ధమ్మాధిట్ఠానఞ్చ.
Tīsu bhavesu sattānaṃ jananato taṇhāsaṅkhātaṃ mātarañca, pitaraṃ nissāya mānassa uppajjanato mānasaṅkhātaṃ pitarañca, raṭṭhe loko raṭṭhissaraṃ rājānaṃ bhajati viya dvinnaṃ sassatucchedadiṭṭhīnaṃ sabbadiṭṭhigatehi bhajanīyattā sassatucchedadiṭṭhisaṅkhāte khattiye dve rājāno ca, āyasādhako puriso raṭṭhe atthaṃ anucarati iva nandirāgassa dvādasāyatane anucaraṇato nandirāgasaṅkhātena anucaraṇena saha pavattanaṭṭhānaṃ dvādasāyatanasaṅkhātaṃ raṭṭhañca khīṇāsavo yo brāhmaṇo hanati, so brāhmaṇo hantvā anīgho niddukkho hutvā yātīti yojanā. Iha ‘‘mātara’’ntiādigāthāyaṃ ‘‘mātaraṃ…pe… hantvā’’ti idaṃ gāthāvacanaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ. ‘‘Anīgho yāti brāhmaṇo’’ti idaṃ gāthāvacanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ. Idaṃ ‘‘mātara’’ntiādikaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca.
‘‘చత్తారోమే భిక్ఖవే ఇద్ధిపాదా’’తి ఇదం సుత్తప్పదేసవచనం ధమ్మాధిట్ఠానం. సో చతూహి ఇద్ధిపాదేహి సమన్నాగతో పుగ్గలో కాయేపి కరజకాయేపి చిత్తం పాదకజ్ఝానచిత్తం సమోదహతి పక్ఖిపతి, సో పుగ్గలో దిస్సమానకాయేన గన్తుకామో కరజకాయగతికం పాదకజ్ఝానచిత్తం అధిట్ఠహతి. చిత్తేపి పాదకజ్ఝానచిత్తేపి కాయం కరజకాయం సమోదహతి పక్ఖిపతి, సో పుగ్గలో సీఘం అఞ్ఞం గన్తుకామో పాదకజ్ఝానచిత్తగతికం కరజకాయం అధిట్ఠహతి. కాయే కరజకాయే సుఖసఞ్ఞఞ్చ సుఖవిహారసఞ్ఞఞ్చ లహుసఞ్ఞఞ్చ లహుగమనసఞ్ఞఞ్చ ఓక్కమిత్వా అఞ్ఞం గమనేయ్యం ఇచ్ఛితట్ఠానం ఏకచిత్తక్ఖణేనేవ చ గన్త్వా ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. ఇదం ‘‘సో’’తిఆదికం సుత్తప్పదేసవచనం సత్తాధిట్ఠానం. ఇదం ‘‘చత్తారోమే’’తిఆదికం సుత్తం సత్తాధిట్ఠానఞ్చ ధమ్మాధిట్ఠానఞ్చ. (౪)
‘‘Cattārome bhikkhave iddhipādā’’ti idaṃ suttappadesavacanaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ. So catūhi iddhipādehi samannāgato puggalo kāyepi karajakāyepi cittaṃ pādakajjhānacittaṃ samodahati pakkhipati, so puggalo dissamānakāyena gantukāmo karajakāyagatikaṃ pādakajjhānacittaṃ adhiṭṭhahati. Cittepi pādakajjhānacittepi kāyaṃ karajakāyaṃ samodahati pakkhipati, so puggalo sīghaṃ aññaṃ gantukāmo pādakajjhānacittagatikaṃ karajakāyaṃ adhiṭṭhahati. Kāye karajakāye sukhasaññañca sukhavihārasaññañca lahusaññañca lahugamanasaññañca okkamitvā aññaṃ gamaneyyaṃ icchitaṭṭhānaṃ ekacittakkhaṇeneva ca gantvā upasampajja viharati. Idaṃ ‘‘so’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ. Idaṃ ‘‘cattārome’’tiādikaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca. (4)
౧౧౪. యం సబ్బఞ్ఞుతఞాణం లోకుత్తరం లోకం ఉత్తరిత్వా అభిభవిత్వా ఠితం, యేన సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణేన భగవా ‘‘సబ్బఞ్ఞూ’’తి వుచ్చతి, తస్స సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణస్స పరిహానం నత్థి, తం సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం సబ్బకాలే జానితుం ఆవజ్జనకాలే పవత్తతీతి యోజనా. ఇదం ‘‘యం త’’న్తిఆదికం ఞాణే అత్థే వాచకఞాపకభావేనపి పవత్తనతో ఞాణం నామ.
114. Yaṃ sabbaññutañāṇaṃ lokuttaraṃ lokaṃ uttaritvā abhibhavitvā ṭhitaṃ, yena sabbaññutaññāṇena bhagavā ‘‘sabbaññū’’ti vuccati, tassa sabbaññutaññāṇassa parihānaṃ natthi, taṃ sabbaññutaññāṇaṃ sabbakāle jānituṃ āvajjanakāle pavattatīti yojanā. Idaṃ ‘‘yaṃ ta’’ntiādikaṃ ñāṇe atthe vācakañāpakabhāvenapi pavattanato ñāṇaṃ nāma.
యాయ నిబ్బానగామినియా మగ్గపఞ్ఞాయ జాతిమరణసఙ్ఖయం పజానాతి, సా నిబ్బానగామినీ మగ్గపఞ్ఞా సబ్బాహి లోకియాహి పఞ్ఞాహి సేట్ఠా పసత్థాతి యోజనా. ఇదం ‘‘పఞ్ఞా హీ’’తిఆదికం వుత్తనయేన ఞాణం నామ.
Yāya nibbānagāminiyā maggapaññāya jātimaraṇasaṅkhayaṃ pajānāti, sā nibbānagāminī maggapaññā sabbāhi lokiyāhi paññāhi seṭṭhā pasatthāti yojanā. Idaṃ ‘‘paññā hī’’tiādikaṃ vuttanayena ñāṇaṃ nāma.
‘‘ధోతక, వో తుమ్హాకం సన్తిం అహం కిత్తయిస్సామీ’’తి భగవా అవోచ. ‘‘దిట్ఠే ధమ్మే దుక్ఖాదిధమ్మే వా అత్తభావే వా సతో అనిచ్చానుపస్సనాదిసతిసమ్పన్నో హుత్వా చరం చరన్తో యోగావచరో అనీతిహం యం సన్తిం యం నిబ్బానం అరియమగ్గేన విదిత్వా లోకే సంసారలోకే విసత్తికం విసప్పకం తణ్హం తరే తరేయ్యా’’తి భగవా అవోచ.
‘‘Dhotaka, vo tumhākaṃ santiṃ ahaṃ kittayissāmī’’ti bhagavā avoca. ‘‘Diṭṭhe dhamme dukkhādidhamme vā attabhāve vā sato aniccānupassanādisatisampanno hutvā caraṃ caranto yogāvacaro anītihaṃ yaṃ santiṃ yaṃ nibbānaṃ ariyamaggena viditvā loke saṃsāraloke visattikaṃ visappakaṃ taṇhaṃ tare tareyyā’’ti bhagavā avoca.
ధోతకో భగవన్తం వదతి ‘‘మహేసి మహన్తే సీలక్ఖన్ధాదీ ఏసనసీల, గోతమ, సతో ‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’తిఆదిసరణసమ్పన్నో హుత్వా చరం చరన్తో యోగావచరో ఉత్తమం యం సన్తిం యం నిబ్బానం అరియమగ్గేన విదిత్వా లోకే సంసారలోకే విసత్తికం తణ్హం తరే తరేయ్యాతి తఞ్చ వచనం తఞ్చ సన్తిం నిబ్బానం అహం అభినన్దామి అభిపత్థయామి, మహేసి త్వం, యఞ్చ సమ్పజానాసీ’’తి ధోతకో భగవన్తం వదతి.
Dhotako bhagavantaṃ vadati ‘‘mahesi mahante sīlakkhandhādī esanasīla, gotama, sato ‘sabbe saṅkhārā aniccā’tiādisaraṇasampanno hutvā caraṃ caranto yogāvacaro uttamaṃ yaṃ santiṃ yaṃ nibbānaṃ ariyamaggena viditvā loke saṃsāraloke visattikaṃ taṇhaṃ tare tareyyāti tañca vacanaṃ tañca santiṃ nibbānaṃ ahaṃ abhinandāmi abhipatthayāmi, mahesi tvaṃ, yañca sampajānāsī’’ti dhotako bhagavantaṃ vadati.
‘‘ధోతకా’’తి ఆలపిత్వా భగవా ధోతకం అవోచ. ‘‘ఉద్ధం అనాగతం ఉపరి అధో అతీతం హేట్ఠా చ తిరియఞ్చాపి మజ్ఝే పచ్చుప్పన్నం పరితో చ లోకే సంసారలోకే ఏతం తణ్హం భవాభవాయ ఖుద్దకభవమహన్తభవత్థాయ సఙ్గో లగ్గోతి విదిత్వా విచరన్తో త్వం తణ్హం మాకాసి మా అకాసీ’’తి భగవా ధోతకం అవోచాతి యోజనా. ఇదం ‘‘కిత్తయిస్సామీ’’తిఆదికం ఞేయ్యే విసయే అత్థే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో ఞేయ్యం నామ.
‘‘Dhotakā’’ti ālapitvā bhagavā dhotakaṃ avoca. ‘‘Uddhaṃ anāgataṃ upari adho atītaṃ heṭṭhā ca tiriyañcāpi majjhe paccuppannaṃ parito ca loke saṃsāraloke etaṃ taṇhaṃ bhavābhavāya khuddakabhavamahantabhavatthāya saṅgo laggoti viditvā vicaranto tvaṃ taṇhaṃ mākāsi mā akāsī’’ti bhagavā dhotakaṃ avocāti yojanā. Idaṃ ‘‘kittayissāmī’’tiādikaṃ ñeyye visaye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato ñeyyaṃ nāma.
‘‘ఏత్తకమేవా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘చతున్నం భిక్ఖవే’’తిఆది వుత్తం. భిక్ఖవే, చతున్నం అరియసచ్చానం అరియభావకరానం సచ్చానం అననుబోధా అబుజ్ఝనేన అప్పటివేధా అప్పటివిజ్ఝనేన ఏవం ఇమినా కారణేన మమఞ్చేవ తుమ్హాకఞ్చ దీఘమద్ధానం ఇదం సన్ధావితం సన్ధావనం, ఇదం సంసరితం సంసరణం అహోసీతి, భిక్ఖవే, అజ్జ తయిదం తం ఇదం దుక్ఖం అరియసచ్చం మయా అనుబుద్ధం పటివిద్ధం…పే॰… తయిదం తం ఇదం దుక్ఖనిరోధగామినీ పటిపదా అరియసచ్చం మయా అనుబుద్ధం పటివిద్ధం, మమ భవతణ్హా ఉచ్ఛిన్నా, భవనేత్తి తణ్హా ఖీణా, ఇదాని మమ పునబ్భవో నత్థి, ఇతి ఇదం ‘‘చతున్న’’న్తిఆదికం భగవా అవోచ, సుగతో ఇదం ‘‘చతున్న’’న్తిఆదికం వత్వా అథాపరం ఏతం ‘‘చతున్న’’న్తిఆదిగాథావచనం సత్థా అవోచాతి యోజేత్వా గాథాయఞ్చ తథేవ యోజనా కాతబ్బా. ఇదం ‘‘చతున్న’’న్తిఆదికం వుత్తనయేన ఞేయ్యం నామ. (౫)
‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘catunnaṃ bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhave, catunnaṃ ariyasaccānaṃ ariyabhāvakarānaṃ saccānaṃ ananubodhā abujjhanena appaṭivedhā appaṭivijjhanena evaṃ iminā kāraṇena mamañceva tumhākañca dīghamaddhānaṃ idaṃ sandhāvitaṃ sandhāvanaṃ, idaṃ saṃsaritaṃ saṃsaraṇaṃ ahosīti, bhikkhave, ajja tayidaṃ taṃ idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ mayā anubuddhaṃ paṭividdhaṃ…pe… tayidaṃ taṃ idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ mayā anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, mama bhavataṇhā ucchinnā, bhavanetti taṇhā khīṇā, idāni mama punabbhavo natthi, iti idaṃ ‘‘catunna’’ntiādikaṃ bhagavā avoca, sugato idaṃ ‘‘catunna’’ntiādikaṃ vatvā athāparaṃ etaṃ ‘‘catunna’’ntiādigāthāvacanaṃ satthā avocāti yojetvā gāthāyañca tatheva yojanā kātabbā. Idaṃ ‘‘catunna’’ntiādikaṃ vuttanayena ñeyyaṃ nāma. (5)
‘‘రూపం అనిచ్చం…పే॰… విఞ్ఞాణం అనిచ్చ’’న్తి ఇదం సుత్తం ఞేయ్యే రూపాదిధమ్మే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో ఞేయ్యం నామ.
‘‘Rūpaṃ aniccaṃ…pe… viññāṇaṃ anicca’’nti idaṃ suttaṃ ñeyye rūpādidhamme vācakañāpakabhāvena pavattanato ñeyyaṃ nāma.
ఏవం ‘‘రూపం అనిచ్చ’’న్తిఆదినా పకారేన జానం జానన్తో ఏవం ‘‘రూపం అనిచ్చ’’న్తిఆదినా పకారేన పస్సం పస్సన్తో అరియసావకో అరియస్స భగవతో సావకో ‘‘ఇదం రూపం అనిచ్చ’’న్తి రూపం పస్సతి, ‘‘అయం వేదనా అనిచ్చా’’తి వేదనం పస్సతి, ‘‘అయం సఞ్ఞా అనిచ్చా’’తి సఞ్ఞం పస్సతి, ‘‘ఇమే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తి సఙ్ఖారే పస్సతి, ‘‘ఇదం విఞ్ఞాణం అనిచ్చ’’న్తి విఞ్ఞాణం పస్సతి. ఇతి ఇదం సుత్తం రూపాదిపస్సనే ఞాణే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో ఞాణం నామ.
Evaṃ ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādinā pakārena jānaṃ jānanto evaṃ ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādinā pakārena passaṃ passanto ariyasāvako ariyassa bhagavato sāvako ‘‘idaṃ rūpaṃ anicca’’nti rūpaṃ passati, ‘‘ayaṃ vedanā aniccā’’ti vedanaṃ passati, ‘‘ayaṃ saññā aniccā’’ti saññaṃ passati, ‘‘ime saṅkhārā aniccā’’ti saṅkhāre passati, ‘‘idaṃ viññāṇaṃ anicca’’nti viññāṇaṃ passati. Iti idaṃ suttaṃ rūpādipassane ñāṇe vācakañāpakabhāvena pavattanato ñāṇaṃ nāma.
సో ‘‘రూపం అనిచ్చ’’న్తిఆదినా పకారేన పస్సన్తో అరియసావకో రూపేన రూపరాగేన పరిముచ్చతి…పే॰… విఞ్ఞాణమ్హా విఞ్ఞాణరాగమ్హా పరిముచ్చతీతి దుక్ఖస్మా పరిముచ్చతీతి అహం వదామీతి యోజనా. ఇదం ‘‘సో పరిముచ్చతీ’’తిఆదికం సుత్తం ఞాణే చ ఞేయ్యే చ వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో ఞాణఞ్చ ఞేయ్యఞ్చ హోతి.
So ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādinā pakārena passanto ariyasāvako rūpena rūparāgena parimuccati…pe… viññāṇamhā viññāṇarāgamhā parimuccatīti dukkhasmā parimuccatīti ahaṃ vadāmīti yojanā. Idaṃ ‘‘so parimuccatī’’tiādikaṃ suttaṃ ñāṇe ca ñeyye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato ñāṇañca ñeyyañca hoti.
సబ్బే పఞ్చక్ఖన్ధా పచ్చయేహి సఙ్ఖరితత్తా సఙ్ఖారా ఆదిఅన్తవన్తభావతో, అనిచ్చన్తికభావతో, తావకాలికభావతో చ ఖణపరిత్తభావతో అనిచ్చా భవన్తి. ఇదం ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తి సుత్తప్పదేసవచనం వుత్తనయేన ఞేయ్యం నామ. యదా విపస్సనాకరణకాలే పఞ్ఞాయ విపస్సనాపఞ్ఞాయ పస్సతి అనిచ్చతాదికం పస్సతి. ఇదం ‘‘యదా పఞ్ఞాయ పస్సతీ’’తి సుత్తప్పదేసవచనం ఞాణం నామ. అథ పస్సనక్ఖణే దుక్ఖే పఞ్చక్ఖన్ధే విపస్సకో నిబ్బిన్దతి, నిబ్బిన్దన్తో పుగ్గలో దుక్ఖాదిజాననాదివసేన చత్తారి సచ్చాని పటివిజ్ఝతి, ఏసో చతుసచ్చపటివేధో విసుద్ధియా విసుద్ధత్థాయ మగ్గోతి. ఇదం ‘‘అథా’’తిఆదికం సుత్తప్పదేసవచనం ఞాణఞ్చ ఞేయ్యఞ్చ హోతి.
Sabbe pañcakkhandhā paccayehi saṅkharitattā saṅkhārā ādiantavantabhāvato, aniccantikabhāvato, tāvakālikabhāvato ca khaṇaparittabhāvato aniccā bhavanti. Idaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti suttappadesavacanaṃ vuttanayena ñeyyaṃ nāma. Yadā vipassanākaraṇakāle paññāya vipassanāpaññāya passati aniccatādikaṃ passati. Idaṃ ‘‘yadā paññāya passatī’’ti suttappadesavacanaṃ ñāṇaṃ nāma. Atha passanakkhaṇe dukkhe pañcakkhandhe vipassako nibbindati, nibbindanto puggalo dukkhādijānanādivasena cattāri saccāni paṭivijjhati, eso catusaccapaṭivedho visuddhiyā visuddhatthāya maggoti. Idaṃ ‘‘athā’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ ñāṇañca ñeyyañca hoti.
సోణాతి సోణం ఆలపతి. సమణా బాహిరకసమణా బ్రాహ్మణా జాతిబ్రాహ్మణా అనిచ్చేన రూపేన, దుక్ఖేన రూపేన, విపరిణామధమ్మేన రూపేన ‘‘అహం పరేహి సేయ్యో ఉత్తమో అస్మీ’’తి వా సమనుపస్సన్తి, ‘‘అహం పరేన సదిసో సమానో అస్మీ’’తి వా సమనుపస్సన్తి, ‘‘అహం పరతో హీనో లామకో అస్మీ’’తి వా సమనుపస్సన్తి, యథాభూతస్స అదస్సనా అఞ్ఞత్ర వజ్జేత్వా అఞ్ఞం కిం నామ కారణం సియా, యథాభూతం అదస్సనతో తావ సమనుపస్సనస్స అఞ్ఞం కారణం నత్థి, యథాభూతం అదస్సనమేవ కారణన్తి వేదితబ్బం. ‘‘అనిచ్చాయ వేదనాయా’’తిఆదీసుపి ఇమినా వుత్తనయేన వుత్తనయానుసారేన యోజనా కాతబ్బా. ఇదం ‘‘యే హి కేచీ’’తిఆదికం సుత్తప్పదేసవచనం ఞేయ్యం నామ. ‘‘యే చ ఖో కేచీ’’తిఆదికో సుక్కపక్ఖో పన వుత్తవిపరియాయేన వేదితబ్బో. ఇదం ‘‘యే చ ఖో’’తిఆదికం సుత్తప్పదేసవచనం ఞాణం నామ. ఇదం ‘‘యే హి కేచీ’’తిఆదికం సుత్తం ఞాణే చ ఞేయ్యే చ అత్థే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో ఞాణఞ్చ ఞేయ్యఞ్చ హోతి. (౬)
Soṇāti soṇaṃ ālapati. Samaṇā bāhirakasamaṇā brāhmaṇā jātibrāhmaṇā aniccena rūpena, dukkhena rūpena, vipariṇāmadhammena rūpena ‘‘ahaṃ parehi seyyo uttamo asmī’’ti vā samanupassanti, ‘‘ahaṃ parena sadiso samāno asmī’’ti vā samanupassanti, ‘‘ahaṃ parato hīno lāmako asmī’’ti vā samanupassanti, yathābhūtassa adassanā aññatra vajjetvā aññaṃ kiṃ nāma kāraṇaṃ siyā, yathābhūtaṃ adassanato tāva samanupassanassa aññaṃ kāraṇaṃ natthi, yathābhūtaṃ adassanameva kāraṇanti veditabbaṃ. ‘‘Aniccāya vedanāyā’’tiādīsupi iminā vuttanayena vuttanayānusārena yojanā kātabbā. Idaṃ ‘‘ye hi kecī’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ ñeyyaṃ nāma. ‘‘Ye ca kho kecī’’tiādiko sukkapakkho pana vuttavipariyāyena veditabbo. Idaṃ ‘‘ye ca kho’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ ñāṇaṃ nāma. Idaṃ ‘‘ye hi kecī’’tiādikaṃ suttaṃ ñāṇe ca ñeyye ca atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato ñāṇañca ñeyyañca hoti. (6)
నానావిధం ఞాణఞ్చ ఞేయ్యఞ్చ సాసనపట్ఠానసుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం దస్సన’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం దస్సన’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థాతి తేసు లోకియాదీసు అట్ఠవీసతివిధేసు సాసనపట్ఠానేసు సుత్తేసు కతమం సుత్తం దస్సనం నామాతి పుచ్ఛతి.
Nānāvidhaṃ ñāṇañca ñeyyañca sāsanapaṭṭhānasuttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ dassana’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ dassana’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu lokiyādīsu aṭṭhavīsatividhesu sāsanapaṭṭhānesu suttesu katamaṃ suttaṃ dassanaṃ nāmāti pucchati.
౧౧౫. గమ్భీరపఞ్ఞేన సబ్బఞ్ఞుబుద్ధేన సుదేసితాని సఙ్ఖేపవిత్థారాదీహి తేహి తేహి నయేహి సుట్ఠు దేసితాని అరియసచ్చాని యే భావితభావనా అరియపుగ్గలా పఞ్ఞాఓభాసేన విభావయన్తి, తే భావితభావనా అరియపుగ్గలా దేవరజ్జచక్కవత్తిరజ్జాదిపమాదట్ఠానం ఆగమ్మ భుసం పమత్తా కిఞ్చాపి హోన్తి, తథాపి తే భావితభావనా అరియపుగ్గలా సోతాపత్తిమగ్గఞాణేన అభిసఙ్ఖారవిఞ్ఞాణస్స నిరోధేన అట్ఠమభవాదీసు ఉప్పజ్జనారహానం నామరూపానం నిరుద్ధత్తా అట్ఠమక్ఖత్తువసేన అట్ఠమం భవం న ఆదియన్తీతి యోజనా. ఇదం ‘‘యే అరియసచ్చానీ’’తిఆదికం సుత్తం దస్సనే పఠమమగ్గఞాణే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో దస్సనం నామ.
115.Gambhīrapaññena sabbaññubuddhena sudesitāni saṅkhepavitthārādīhi tehi tehi nayehi suṭṭhu desitāni ariyasaccāni ye bhāvitabhāvanā ariyapuggalā paññāobhāsena vibhāvayanti, te bhāvitabhāvanā ariyapuggalā devarajjacakkavattirajjādipamādaṭṭhānaṃ āgamma bhusaṃ pamattā kiñcāpi honti, tathāpi te bhāvitabhāvanā ariyapuggalā sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena aṭṭhamabhavādīsu uppajjanārahānaṃ nāmarūpānaṃ niruddhattā aṭṭhamakkhattuvasena aṭṭhamaṃ bhavaṃ na ādiyantīti yojanā. Idaṃ ‘‘ye ariyasaccānī’’tiādikaṃ suttaṃ dassane paṭhamamaggañāṇe vācakañāpakabhāvena pavattanato dassanaṃ nāma.
నగరద్వారబాహథిరకరణత్థం ఉమ్మారబ్భన్తరే పథవియం అట్ఠహత్థదసహత్థప్పమాణం ఆవాటం ఖణిత్వా తస్మిం ఆవాటే ఉస్సాపితత్తా పథవిస్సితో పథవినిస్సితో అన్తోపథవినిస్సితో ఇన్దఖీలో సారదారుమయో థమ్భో చతుబ్భి చతూహి దిసాహి ఆగతేహి వాతేహి మహావాతేహి అసమ్పకమ్పియో సమ్పకమ్పితుం అసక్కుణేయ్యో సియా యథా, యో సప్పురిసో అరియసచ్చాని అవేచ్చ పస్సతి, తం సప్పురిసం సబ్బతిత్థియవాదవాతేహి అసమ్పకమ్పియత్తా తథూపమం అహం వదామీతి యోజనా. ఇదం ‘‘యథిన్దఖీలో’’తిఆదికం సుత్తం వుత్తనయేన దస్సనం నామ.
Nagaradvārabāhathirakaraṇatthaṃ ummārabbhantare pathaviyaṃ aṭṭhahatthadasahatthappamāṇaṃ āvāṭaṃ khaṇitvā tasmiṃ āvāṭe ussāpitattā pathavissito pathavinissito antopathavinissito indakhīlo sāradārumayo thambho catubbhi catūhi disāhi āgatehi vātehi mahāvātehi asampakampiyo sampakampituṃ asakkuṇeyyo siyā yathā, yo sappuriso ariyasaccāni avecca passati, taṃ sappurisaṃ sabbatitthiyavādavātehi asampakampiyattā tathūpamaṃ ahaṃ vadāmīti yojanā. Idaṃ ‘‘yathindakhīlo’’tiādikaṃ suttaṃ vuttanayena dassanaṃ nāma.
భిక్ఖవే, చతూహి సోతాపత్తియఙ్గేహి సమన్నాగతో అరియసావకో అరియస్స భగవతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స సావకో ఆచిక్ఖితుం ఆకఙ్ఖమానో హుత్వా అత్తనావ సయమేవ అత్తానం బ్యాకరేయ్య ‘‘భో, మమ అత్త అహం ఇదాని ఖీణనిరయో అమ్హి, ఖీణతిరచ్ఛానయోని అమ్హి…పే॰…. దుక్ఖస్సన్తం కరిస్సామీ’’తి బ్యాకరేయ్య. చతురఙ్గసరూపం దస్సేతుం ‘‘కతమేహి చతూహీ’’తిఆది వుత్తం. ఇదం ‘‘చతూహీ’’తిఆదికం దస్సనం నామ.
Bhikkhave, catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato ariyasāvako ariyassa bhagavato sammāsambuddhassa sāvako ācikkhituṃ ākaṅkhamāno hutvā attanāva sayameva attānaṃ byākareyya ‘‘bho, mama atta ahaṃ idāni khīṇanirayo amhi, khīṇatiracchānayoni amhi…pe…. dukkhassantaṃ karissāmī’’ti byākareyya. Caturaṅgasarūpaṃ dassetuṃ ‘‘katamehi catūhī’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘catūhī’’tiādikaṃ dassanaṃ nāma.
నానావిధం దస్సనం నిద్ధారితం, ‘‘కతమా భావనా’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమా భావనా’’తిఆది వుత్తం.
Nānāvidhaṃ dassanaṃ niddhāritaṃ, ‘‘katamā bhāvanā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamā bhāvanā’’tiādi vuttaṃ.
ఇధ సాసనే యస్స అరియసావకస్స అజ్ఝత్తం కామభవే నిబ్బత్తాపకానం ఓరమ్భాగియసంయోజనానం పజహనవసేన చ బహిద్ధా రూపారూపభవేసు నిబ్బత్తాపకానం ఉద్ధమ్భాగియసంయోజనానం పజహనవసేన చ ఇన్ద్రియాని సద్ధిన్ద్రియాదీని ఇన్ద్రియాని సుభావితాని అరియమగ్గభావనావసేన సుట్ఠు భావితాని భవన్తి, భావితో భావితమగ్గో స దన్తో సో అరియసావకో ఇమం లోకఞ్చ పరం లోకఞ్చ నిబ్బిజ్ఝ నిబ్బిజ్ఝిత్వా పటివిజ్ఝిత్వా కాలం మరణకాలే , కాలంకిరియం వా కఙ్ఖతి పత్థేతీతి యోజనా. అయం ‘‘యస్సిన్ద్రియానీ’’తిఆదికా పాళి భావనాయ వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో భావనా నామ.
Idha sāsane yassa ariyasāvakassa ajjhattaṃ kāmabhave nibbattāpakānaṃ orambhāgiyasaṃyojanānaṃ pajahanavasena ca bahiddhā rūpārūpabhavesu nibbattāpakānaṃ uddhambhāgiyasaṃyojanānaṃ pajahanavasena ca indriyāni saddhindriyādīni indriyāni subhāvitāni ariyamaggabhāvanāvasena suṭṭhu bhāvitāni bhavanti, bhāvito bhāvitamaggo sa danto so ariyasāvako imaṃ lokañca paraṃ lokañca nibbijjha nibbijjhitvā paṭivijjhitvā kālaṃ maraṇakāle , kālaṃkiriyaṃ vā kaṅkhati patthetīti yojanā. Ayaṃ ‘‘yassindriyānī’’tiādikā pāḷi bhāvanāya vācakañāpakabhāvena pavattanato bhāvanā nāma.
ధమ్మపదాని ఝానవిపస్సనామగ్గఫలనిబ్బానధమ్మకోట్ఠాసాని. అనభిజ్ఝా ధమ్మపదం అనభిజ్ఝాసీసేన అధిగతఝానవిపస్సనామగ్గనిబ్బానధమ్మపదం కోట్ఠాసం. ఏస నయో సేసేసుపి. అయం ‘‘చత్తారిమానీ’’తిఆదికా పాళి వుత్తనయేన భావనా నామ. (౭)
Dhammapadāni jhānavipassanāmaggaphalanibbānadhammakoṭṭhāsāni. Anabhijjhā dhammapadaṃ anabhijjhāsīsena adhigatajhānavipassanāmagganibbānadhammapadaṃ koṭṭhāsaṃ. Esa nayo sesesupi. Ayaṃ ‘‘cattārimānī’’tiādikā pāḷi vuttanayena bhāvanā nāma. (7)
దేవపుత్త ఛిన్దన్తో పుగ్గలో పఞ్చ ఓరమ్భాగియసంయోజనాని హేట్ఠా మగ్గత్తయేన ఛిన్దే ఛిన్దేయ్య, పజహన్తో పుగ్గలో పఞ్చ ఉద్ధమ్భాగియసంయోజనాని అరహత్తమగ్గేన జహే పజహేయ్య, భావయన్తో పుగ్గలో పఞ్చ సద్ధిన్ద్రియాదీని చ ఉత్తరి భావయే భావేయ్య. పఞ్చసఙ్గాతిగో రాగసఙ్గదోససఙ్గమోహసఙ్గమానసఙ్గదిట్ఠిసఙ్గాతిగో భిక్ఖు ఓఘతిణ్ణోతి కామోఘభవోఘదిట్ఠోఘఅవిజ్జోఘతిణ్ణోతి వుచ్చతి కథీయతీతి యోజనా. ‘‘పఞ్చ ఛిన్దే పఞ్చ జహే’’తి ఇదం వచనం దస్సనం నామ. ‘‘పఞ్చ చుత్తరి…పే॰… వుచ్చతీ’’తి అయం పాళి భావనా నామ. ఇదం ‘‘పఞ్చా’’తిఆదికం సుత్తం దస్సనఞ్చ భావనా చ హోతి.
Devaputta chindanto puggalo pañca orambhāgiyasaṃyojanāni heṭṭhā maggattayena chinde chindeyya, pajahanto puggalo pañca uddhambhāgiyasaṃyojanāni arahattamaggena jahe pajaheyya, bhāvayanto puggalo pañca saddhindriyādīni ca uttari bhāvaye bhāveyya. Pañcasaṅgātigo rāgasaṅgadosasaṅgamohasaṅgamānasaṅgadiṭṭhisaṅgātigo bhikkhu oghatiṇṇoti kāmoghabhavoghadiṭṭhoghaavijjoghatiṇṇoti vuccati kathīyatīti yojanā. ‘‘Pañca chinde pañca jahe’’ti idaṃ vacanaṃ dassanaṃ nāma. ‘‘Pañca cuttari…pe… vuccatī’’ti ayaṃ pāḷi bhāvanā nāma. Idaṃ ‘‘pañcā’’tiādikaṃ suttaṃ dassanañca bhāvanā ca hoti.
‘‘తీణిమాని, భిక్ఖవే’’తిఆదీసు యోజనా పాకటా. (౮)
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave’’tiādīsu yojanā pākaṭā. (8)
౧౧౬. ‘‘సబ్బపాపస్స అకరణం…పే॰… బుద్ధాన సాసన’’న్తి ఇదం సుత్తం సమ్మాసమ్బుద్ధస్స వచనభావతో సకవచనం నామ. అత్థో హేట్ఠా వుత్తోవ.
116. ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ…pe… buddhāna sāsana’’nti idaṃ suttaṃ sammāsambuddhassa vacanabhāvato sakavacanaṃ nāma. Attho heṭṭhā vuttova.
భిక్ఖవే, బాలస్స బాలలక్ఖణాని బాలఉపలక్ఖణకారణాని బాలనిమిత్తాని ‘‘అయం బాలో’’తి గహణకారణాని బాలాపదానాని బాలస్స అపదానాని పోరాణాని విరుళ్హాని కమ్మాని యేహి బాలలక్ఖణాదీహి బాలం ‘‘బాలో’’తి పరే పణ్డితా సఞ్జానన్తి, ఇమాని బాలలక్ఖణాని మయా వుచ్చమానాని తీణి. కతమాని తీణి? భిక్ఖవే, బాలో దుచ్చిన్తితచిన్తీ చ దుచ్చిన్తితం అభిజ్ఝాబ్యాపాదమిచ్ఛాదస్సనం చిన్తీ చ హోతి, దుబ్భాసితభాసీ దుబ్భాసితం ముసావాదాదిం భాసీ చ హోతి. దుక్కటకమ్మకారీ చ దుక్కటం పాణాతిపాతాదికమ్మం కారీ చ హోతి. భిక్ఖవే, బాలస్స…పే॰… బాలాపదానాని ఇమినా మయా వుత్తాని తీణి ఖో భవన్తి. సుక్కపక్ఖో పన వుత్తవిపరియాయేన వేదితబ్బో. ఇదం ‘‘తీణిమాని భిక్ఖవే’’తిఆదికం వచనం సమ్మాసమ్బుద్ధస్స వచనభావతో సకవచనం నామ.
Bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇāni bālaupalakkhaṇakāraṇāni bālanimittāni ‘‘ayaṃ bālo’’ti gahaṇakāraṇāni bālāpadānāni bālassa apadānāni porāṇāni viruḷhāni kammāni yehi bālalakkhaṇādīhi bālaṃ ‘‘bālo’’ti pare paṇḍitā sañjānanti, imāni bālalakkhaṇāni mayā vuccamānāni tīṇi. Katamāni tīṇi? Bhikkhave, bālo duccintitacintī ca duccintitaṃ abhijjhābyāpādamicchādassanaṃ cintī ca hoti, dubbhāsitabhāsī dubbhāsitaṃ musāvādādiṃ bhāsī ca hoti. dukkaṭakammakārī ca dukkaṭaṃ pāṇātipātādikammaṃ kārī ca hoti. Bhikkhave, bālassa…pe… bālāpadānāni iminā mayā vuttāni tīṇi kho bhavanti. Sukkapakkho pana vuttavipariyāyena veditabbo. Idaṃ ‘‘tīṇimāni bhikkhave’’tiādikaṃ vacanaṃ sammāsambuddhassa vacanabhāvato sakavacanaṃ nāma.
పథవీసమో విత్థతో సమ్బోధో నామ నత్థి. పాతం వుట్ఠం ఉదకం ఆభుసో లాభి గణ్హాతీతి పాతాలో, పాతాలేన సమో పాతాలసమో నిన్నో న విజ్జతి. మేరుసమో ఉన్నతో నత్థి, చక్కవత్తిసదిసో పోరిసో నత్థీతి యోజనా. ఇదం ‘‘పథవీసమో’’తిఆదికం వచనం పరస్స దేవస్స వచనభావతో పరవచనం హోతి.
Pathavīsamo vitthato sambodho nāma natthi. Pātaṃ vuṭṭhaṃ udakaṃ ābhuso lābhi gaṇhātīti pātālo, pātālena samo pātālasamo ninno na vijjati. Merusamo unnato natthi, cakkavattisadiso poriso natthīti yojanā. Idaṃ ‘‘pathavīsamo’’tiādikaṃ vacanaṃ parassa devassa vacanabhāvato paravacanaṃ hoti.
‘‘దేవానం ఇన్ద, తవ సుభాసితేన జయో హోతీ’’తి వత్వా ‘‘వేపచిత్తి, తవ సుభాసితేన జయో హోతూ’’తి వత్వా ‘‘వేపచిత్తి, త్వం గాథం భణ భణాహీ’’తి అవోచ. భిక్ఖవే, అథ ఖో అసురిన్దో వేపచిత్తి ఇమం వుచ్చమానం గాథం అభాసి ‘‘తే పటిసేధకో నో చే అస్స నో చే భవేయ్య , ఏవం సతి బాలా భియ్యో పకుజ్ఝేయ్యుం, తస్మా ధీరో పణ్డితో భుసేన దణ్డేన బాలం నిసేధయే’’తి.
‘‘Devānaṃ inda, tava subhāsitena jayo hotī’’ti vatvā ‘‘vepacitti, tava subhāsitena jayo hotū’’ti vatvā ‘‘vepacitti, tvaṃ gāthaṃ bhaṇa bhaṇāhī’’ti avoca. Bhikkhave, atha kho asurindo vepacitti imaṃ vuccamānaṃ gāthaṃ abhāsi ‘‘te paṭisedhako no ce assa no ce bhaveyya , evaṃ sati bālā bhiyyo pakujjheyyuṃ, tasmā dhīro paṇḍito bhusena daṇḍena bālaṃ nisedhaye’’ti.
గాథాయ, భిక్ఖవే, అసురిన్దేన వేపచిత్తినా భాసితాయ అసురా అనుమోదింసు, దేవా తుణ్హీ అహేసుం. భిక్ఖవే, అథ ఖో అసురిన్దో వేపచిత్తి దేవానం ఇన్దం సక్కం ఏతం వచనం అవోచ ‘‘దేవానమిన్ద, త్వం గాథం భణ భణాహీ’’తి ఏతం వచనం అవోచ. భిక్ఖవే, అథ ఖో దేవానమిన్దో సక్కో ఇమం గాథం అభాసి ‘‘బాలస్స పటిసేధనం పరం పచ్చత్థికం సఙ్కుపితం ఞత్వా సతో సతిమా యో పణ్డితో కోధతో ఉపసమ్మతి, తస్స పణ్డితస్స ఏతదేవ ఉపసమం వరన్తి అహం మఞ్ఞే’’తి.
Gāthāya, bhikkhave, asurindena vepacittinā bhāsitāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Bhikkhave, atha kho asurindo vepacitti devānaṃ indaṃ sakkaṃ etaṃ vacanaṃ avoca ‘‘devānaminda, tvaṃ gāthaṃ bhaṇa bhaṇāhī’’ti etaṃ vacanaṃ avoca. Bhikkhave, atha kho devānamindo sakko imaṃ gāthaṃ abhāsi ‘‘bālassa paṭisedhanaṃ paraṃ paccatthikaṃ saṅkupitaṃ ñatvā sato satimā yo paṇḍito kodhato upasammati, tassa paṇḍitassa etadeva upasamaṃ varanti ahaṃ maññe’’ti.
గాథాయ, భిక్ఖవే, దేవానమిన్దేన సక్కేన భాసితాయ దేవా అనుమోదింసు, అసురా తుణ్హీ అహేసుం. భిక్ఖవే, అథ ఖో దేవానమిన్దో సక్కో అసురిన్దం వేపచిత్తిం ఏతం వచనం అవోచ ‘‘వేపచిత్తి, త్వం గాథం భణాహీ’’తి ఏతం వచనం అవోచ. భిక్ఖవే, అథ ఖో అసురిన్దో వేపచిత్తి ఇమం గాథం అభాసి ‘‘వాసవ యదా తితిక్ఖతి, తదా నం తితిక్ఖన్తం పుగ్గలం బాలో ‘‘అయం మే భయా తితిక్ఖతీ’’తి మఞ్ఞతి, తితిక్ఖాయ ఏతదేవ వజ్జం అహం పస్సామి. వాసవ గోగణో పలాయినం గవం అజ్ఝోత్థరతి ఇవ, ఏవం దుమ్మేధో ఖమన్తం భియ్యో అజ్ఝారుహతి అజ్ఝోత్థరతి.
Gāthāya, bhikkhave, devānamindena sakkena bhāsitāya devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesuṃ. Bhikkhave, atha kho devānamindo sakko asurindaṃ vepacittiṃ etaṃ vacanaṃ avoca ‘‘vepacitti, tvaṃ gāthaṃ bhaṇāhī’’ti etaṃ vacanaṃ avoca. Bhikkhave, atha kho asurindo vepacitti imaṃ gāthaṃ abhāsi ‘‘vāsava yadā titikkhati, tadā naṃ titikkhantaṃ puggalaṃ bālo ‘‘ayaṃ me bhayā titikkhatī’’ti maññati, titikkhāya etadeva vajjaṃ ahaṃ passāmi. Vāsava gogaṇo palāyinaṃ gavaṃ ajjhottharati iva, evaṃ dummedho khamantaṃ bhiyyo ajjhāruhati ajjhottharati.
గాథాయ, భిక్ఖవే, అసురిన్దేన వేపచిత్తినా భాసితాయ అసురా అనుమోదింసు, దేవా తుణ్హీ అహేసుం. జాయమానే చ గోయుద్ధే పఠమం ద్వేయేవ గోణా యుజ్ఝన్తి, గోగణో పన యావ ఏకో గోణో న పలాయతి, తావ ఓలోకేన్తోవ తిట్ఠతి. యదా చ ఏకో గోణో పలాయతి , తదా సబ్బో గోణో తం పలాయినం గవం భియ్యో అజ్ఝోత్థరతీతి గోయుద్ధసభావో వేదితబ్బో. ‘‘అథ ఖో’’తిఆదీనం యోజనత్థో పాకటో.
Gāthāya, bhikkhave, asurindena vepacittinā bhāsitāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Jāyamāne ca goyuddhe paṭhamaṃ dveyeva goṇā yujjhanti, gogaṇo pana yāva eko goṇo na palāyati, tāva olokentova tiṭṭhati. Yadā ca eko goṇo palāyati , tadā sabbo goṇo taṃ palāyinaṃ gavaṃ bhiyyo ajjhottharatīti goyuddhasabhāvo veditabbo. ‘‘Atha kho’’tiādīnaṃ yojanattho pākaṭo.
వేపచిత్తి, యో పుగ్గలో తితిక్ఖతి, తం ఖమన్తం పుగ్గలం ‘‘అయం మే భయా తితిక్ఖతీ’’తి కామం మఞ్ఞతు వా, మా మఞ్ఞతు వా, తం మఞ్ఞనం నిప్ఫలమేవ. అత్థా సదత్థపరమా భవన్తి. ఖన్త్యా ఖన్తితో భియ్యో సదత్థో నామ న విజ్జతి.
Vepacitti, yo puggalo titikkhati, taṃ khamantaṃ puggalaṃ ‘‘ayaṃ me bhayā titikkhatī’’ti kāmaṃ maññatu vā, mā maññatu vā, taṃ maññanaṃ nipphalameva. Atthā sadatthaparamā bhavanti. Khantyā khantito bhiyyo sadattho nāma na vijjati.
యో బలవా సన్తో దుబ్బలస్స హవే తితిక్ఖతీతి తస్స బలవన్తస్స తం తితిక్ఖనం పరమం ఖన్తిన్తి సప్పురిసా ఆహు, దుబ్బలో నిచ్చం ఖమతి ఏవ.
Yo balavā santo dubbalassa have titikkhatīti tassa balavantassa taṃ titikkhanaṃ paramaṃ khantinti sappurisā āhu, dubbalo niccaṃ khamati eva.
యస్స బాలస్స బాలబలం అత్థి, తస్స బాలస్స బాలబలం ‘‘అబల’’న్తి సప్పురిసా ఆహు, యస్స ధమ్మగుత్తస్స యం బలం అత్థి, తస్స ధమ్మగుత్తస్స తస్స బలస్స పటివత్తా పటిప్ఫరిత్వా వత్తా న విజ్జతి.
Yassa bālassa bālabalaṃ atthi, tassa bālassa bālabalaṃ ‘‘abala’’nti sappurisā āhu, yassa dhammaguttassa yaṃ balaṃ atthi, tassa dhammaguttassa tassa balassa paṭivattā paṭippharitvā vattā na vijjati.
వేపచిత్తి, యో పుగ్గలో కుద్ధం పఠమం కుజ్ఝన్తస్స పటికుజ్ఝతి, సో పటికుజ్ఝన్తో పుగ్గలో తేన పటికుజ్ఝనేన తస్స పఠమం కుజ్ఝన్తస్స పాపపుగ్గలస్స పాపపుగ్గలతో పాపియో ఏవ పాపతరో హీనతరో ఏవ భవే.
Vepacitti, yo puggalo kuddhaṃ paṭhamaṃ kujjhantassa paṭikujjhati, so paṭikujjhanto puggalo tena paṭikujjhanena tassa paṭhamaṃ kujjhantassa pāpapuggalassa pāpapuggalato pāpiyo eva pāpataro hīnataro eva bhave.
వేపచిత్తి, యో సప్పురిసో సతో సతిమా పరం సఙ్కుపితం ఞత్వా పఠమం కుజ్ఝన్తస్స అప్పటికుజ్ఝన్తోవ భవే, సో సప్పురిసో దుజ్జయం సఙ్గామం జేతి నామ, అత్తనో చ పరస్స చ ఉభిన్నం అత్థం చరతి నామ.
Vepacitti, yo sappuriso sato satimā paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā paṭhamaṃ kujjhantassa appaṭikujjhantova bhave, so sappuriso dujjayaṃ saṅgāmaṃ jeti nāma, attano ca parassa ca ubhinnaṃ atthaṃ carati nāma.
అత్తనో చ పరస్స చ తికిచ్ఛన్తానం ఉభిన్నం కోధో ఉపసమ్మతి, యే జనా ధమ్మస్స ఖన్తిధమ్మస్స అత్థే, చతుసచ్చధమ్మే వా అకోవిదా భవన్తి, తే జనా ఖమన్తం సప్పురిసం ‘‘అయం బాలో’’తి మఞ్ఞన్తి, తేసం అకోవిదానం జనానం తం మఞ్ఞనం నిప్ఫలన్తి.
Attano ca parassa ca tikicchantānaṃ ubhinnaṃ kodho upasammati, ye janā dhammassa khantidhammassa atthe, catusaccadhamme vā akovidā bhavanti, te janā khamantaṃ sappurisaṃ ‘‘ayaṃ bālo’’ti maññanti, tesaṃ akovidānaṃ janānaṃ taṃ maññanaṃ nipphalanti.
గాథాసు, భిక్ఖవే, దేవానమిన్దేన సక్కేన భాసితాసు దేవా అనుమోదింసు, అసురా తుణ్హీ అహేసున్తి యోజనా. ఇదం ‘‘భియ్యో బాలా’’తిఆదికం వచనం సక్కవేపచిత్తీనం వచనభావతో పరవచనం నామ. (౯)
Gāthāsu, bhikkhave, devānamindena sakkena bhāsitāsu devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesunti yojanā. Idaṃ ‘‘bhiyyo bālā’’tiādikaṃ vacanaṃ sakkavepacittīnaṃ vacanabhāvato paravacanaṃ nāma. (9)
౧౧౭. పత్తం ఏతరహి అధిగతం యఞ్చ కామూపకరణం, ఆయతిం పత్తబ్బం అధిగతం యఞ్చ కామూపకరణం అత్థి, ఏతం ఉభయం రజానుకిణ్ణం రాగరజాదికిణ్ణం ఇతి ఆతురస్స ఆతురానంయేవ పుగ్గలానం సన్తికే అనుసిక్ఖతో అనుసిక్ఖన్తస్స సిక్ఖాసారా హుత్వా ఉపట్ఠహన్తి, సీలం వతం జీవితం బ్రహ్మచరియం ఇమే సిక్ఖాసారా హుత్వా ఉపట్ఠహన్తీతి యే ఉపట్ఠానసారా పుగ్గలా సారతో గహేత్వా ఠితా. ఏత్థ సీలం నామ ‘‘న కరోమీ’’తి ఓరమణం. వతం నామ భోజనకిచ్చకరణాది. జీవితం నామ ఆజీవో. బ్రహ్మచరియం నామ మేథునవిరతివిసేసభావో వేదితబ్బో. తేసం ఉపట్ఠానసారానం పుగ్గలానం అయం వాదో ఏకో పఠమో అన్తో లామకో. యే చ పుగ్గలా ‘‘కామేసు దోసో నత్థీ’’తి ఏవంవాదినో ఏవందిట్ఠినో హుత్వా ఠితా, తేసం పుగ్గలానం అయం వాదో ఏకో దుతియో అన్తో లామకో. ఇచ్చేతే ఉభో అన్తా అన్తవాదా పుగ్గలా కటసివడ్ఢనా కటసియో దిట్ఠిం వడ్ఢేన్తి. ఏతే ఉభో అన్తే అత్తకిలమథానుయోగే కామసుఖల్లికానుయోగే ఏకే పుగ్గలా అనభిఞ్ఞాయ ఓలీయన్తి, ఏకే పుగ్గలా అతిధావన్తీతి యోజనా. ఇదం ‘‘యఞ్చ పత్త’’న్తిఆదికం వచనం పరేసం పుగ్గలానం వచనభావతో పరవచనం నామ.
117.Pattaṃ etarahi adhigataṃ yañca kāmūpakaraṇaṃ, āyatiṃ pattabbaṃ adhigataṃ yañca kāmūpakaraṇaṃ atthi, etaṃ ubhayaṃ rajānukiṇṇaṃ rāgarajādikiṇṇaṃ iti āturassa āturānaṃyeva puggalānaṃ santike anusikkhato anusikkhantassa sikkhāsārā hutvā upaṭṭhahanti, sīlaṃ vataṃ jīvitaṃ brahmacariyaṃ ime sikkhāsārā hutvā upaṭṭhahantīti ye upaṭṭhānasārā puggalā sārato gahetvā ṭhitā. Ettha sīlaṃ nāma ‘‘na karomī’’ti oramaṇaṃ. Vataṃ nāma bhojanakiccakaraṇādi. Jīvitaṃ nāma ājīvo. Brahmacariyaṃ nāma methunavirativisesabhāvo veditabbo. Tesaṃ upaṭṭhānasārānaṃ puggalānaṃ ayaṃ vādo eko paṭhamo anto lāmako. Ye ca puggalā ‘‘kāmesu doso natthī’’ti evaṃvādino evaṃdiṭṭhino hutvā ṭhitā, tesaṃ puggalānaṃ ayaṃ vādo eko dutiyo anto lāmako. Iccete ubho antā antavādā puggalā kaṭasivaḍḍhanā kaṭasiyo diṭṭhiṃ vaḍḍhenti. Ete ubho ante attakilamathānuyoge kāmasukhallikānuyoge eke puggalā anabhiññāya olīyanti, eke puggalā atidhāvantīti yojanā. Idaṃ ‘‘yañca patta’’ntiādikaṃ vacanaṃ paresaṃ puggalānaṃ vacanabhāvato paravacanaṃ nāma.
యే చ సమ్మాదిట్ఠిపుగ్గలా తే ఉభో అన్తే అత్తకిలమథానుయోగకామసుఖల్లికానుయోగే అభిఞ్ఞాయ తత్ర చ అన్తే న అహేసుం. తేన చ అభిజాననేన తే ఉభో అన్తే న అమఞ్ఞింసు, తేసం సమ్మాదిట్ఠిపుగ్గలానం వట్టం తివిధం వట్టం పఞ్ఞాపనాయ నత్థి. ఇతి ఏవం ఇదం ‘‘యే చా’’తిఆదికం వచనం భగవతో వచనభావతో సకవచనం నామ. అయం ఉదానో ‘‘యఞ్చ పత్తం…పే॰… పఞ్ఞాపనాయా’’తి అయం ఉదానో వుత్తనయేన సకవచనఞ్చ పరవచనఞ్చ హోతి.
Ye ca sammādiṭṭhipuggalā te ubho ante attakilamathānuyogakāmasukhallikānuyoge abhiññāya tatra ca ante na ahesuṃ. Tena ca abhijānanena te ubho ante na amaññiṃsu, tesaṃ sammādiṭṭhipuggalānaṃ vaṭṭaṃ tividhaṃ vaṭṭaṃ paññāpanāya natthi. Iti evaṃ idaṃ ‘‘ye cā’’tiādikaṃ vacanaṃ bhagavato vacanabhāvato sakavacanaṃ nāma. Ayaṃ udāno ‘‘yañca pattaṃ…pe… paññāpanāyā’’ti ayaṃ udāno vuttanayena sakavacanañca paravacanañca hoti.
పసేనది నామ కోసలో కోసలిస్సరో రాజా భగవన్తం ఏతం ‘‘ఇధ మయ్హం…పే॰… తేసం పియో అత్తా’’తి వచనం అవోచ. భన్తే, ఇధ రహోగతస్స పటిసల్లీనస్స మయ్హం మమ చేతసో చిత్తస్స ఏవం పరివితక్కో ఉదపాది, కేసం సత్తానం అత్తా పియో ను ఖో, కేసం సత్తానం అత్తా అప్పియో ను ఖో ఇతి ఏతం పరివితక్కనం ఉదపాది. భన్తే, తస్స మయ్హం ఏతం పరివితక్కనం అహోసి, యే చ కేచి సత్తా కాయేన దుచ్చరితం చరన్తి ఖో…పే॰… మనసా దుచ్చరితం చరన్తి ఖో, తేసం సత్తానం అత్తా అప్పియో ఖో. తే దుచ్చరితం చరన్తా సత్తా ‘‘నో అత్తా పియో’’తి ఏవం కిఞ్చాపి వదేయ్యుం, అథ ఖో తేసం దుచ్చరితం చరన్తానం సత్తానం అత్తా అప్పియోవ. తం కిస్స హేతు? అప్పియో అప్పియస్స అనత్థాయ యం దుచ్చరితం కరేయ్య, తం దుచ్చరితం తే దుచ్చరితం చరన్తా సత్తా అత్తనావ. సయమేవ. అత్తనో అనత్థాయ హి యస్మా కరోన్తి, తస్మా తేసం దుచ్చరితం చరన్తానం సత్తానం అత్తా అప్పియోవాతి ఏతం పరివితక్కనం అహోసి.
Pasenadi nāma kosalo kosalissaro rājā bhagavantaṃ etaṃ ‘‘idha mayhaṃ…pe… tesaṃ piyo attā’’ti vacanaṃ avoca. Bhante, idha rahogatassa paṭisallīnassa mayhaṃ mama cetaso cittassa evaṃ parivitakko udapādi, kesaṃ sattānaṃ attā piyo nu kho, kesaṃ sattānaṃ attā appiyo nu kho iti etaṃ parivitakkanaṃ udapādi. Bhante, tassa mayhaṃ etaṃ parivitakkanaṃ ahosi, ye ca keci sattā kāyena duccaritaṃ caranti kho…pe… manasā duccaritaṃ caranti kho, tesaṃ sattānaṃ attā appiyo kho. Te duccaritaṃ carantā sattā ‘‘no attā piyo’’ti evaṃ kiñcāpi vadeyyuṃ, atha kho tesaṃ duccaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā appiyova. Taṃ kissa hetu? Appiyo appiyassa anatthāya yaṃ duccaritaṃ kareyya, taṃ duccaritaṃ te duccaritaṃ carantā sattā attanāva. sayameva. Attano anatthāya hi yasmā karonti, tasmā tesaṃ duccaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā appiyovāti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi.
భన్తే , యే చ కేచి సత్తా కాయేన సుచరితం చరన్తి ఖో…పే॰… మనసా సుచరితం చరన్తి ఖో, తేసం సుచరితం చరన్తానం సత్తానం అత్తా పియో ఖో, తే సుచరితం చరన్తా సత్తా ‘‘నో అత్తా అప్పియో’’తి ఏవం కిఞ్చాపి వదేయ్యుం, అథ ఖో తేసం సుచరితం చరన్తానం సత్తానం అత్తా పియోవ. తం కిస్స హేతు? పియో పియస్స అత్థాయ యం సుచరితం చరేయ్య, తం సుచరితం తే సుచరితం చరన్తా సత్తా అత్తనావ సయమేవ అత్తనో అత్థాయ హి యస్మా కరోన్తి , తస్మా తేసం సుచరితం చరన్తానం సత్తానం అత్తా పియోవాతి ఏతం పరివితక్కనం అహోసి. ఏతం వచనం అవోచాతి యోజనా.
Bhante , ye ca keci sattā kāyena sucaritaṃ caranti kho…pe… manasā sucaritaṃ caranti kho, tesaṃ sucaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā piyo kho, te sucaritaṃ carantā sattā ‘‘no attā appiyo’’ti evaṃ kiñcāpi vadeyyuṃ, atha kho tesaṃ sucaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā piyova. Taṃ kissa hetu? Piyo piyassa atthāya yaṃ sucaritaṃ careyya, taṃ sucaritaṃ te sucaritaṃ carantā sattā attanāva sayameva attano atthāya hi yasmā karonti , tasmā tesaṃ sucaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā piyovāti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi. Etaṃ vacanaṃ avocāti yojanā.
‘‘ఏవమేతం మహారాజా’’తి వచనం పఠమం వత్వా ‘‘యే హి కేచీ’’తిఆదికే భగవతో వుత్తవచనేపి యోజనా తథేవ కాతబ్బా.
‘‘Evametaṃ mahārājā’’ti vacanaṃ paṭhamaṃ vatvā ‘‘ye hi kecī’’tiādike bhagavato vuttavacanepi yojanā tatheva kātabbā.
గాథాసు పన యో పణ్డితో అత్తానం ‘‘పియ’’న్తి చే జఞ్ఞా, ఏవం సతి సో పణ్డితో నం అత్తానం పాపేన కమ్మేన న సంయుజే న సంయోజేయ్య, తం వచనం హి సచ్చం పియం అత్తానం సులభం న హోతి, దుక్కటకారినా సుఖం సులభం న హోతి.
Gāthāsu pana yo paṇḍito attānaṃ ‘‘piya’’nti ce jaññā, evaṃ sati so paṇḍito naṃ attānaṃ pāpena kammena na saṃyuje na saṃyojeyya, taṃ vacanaṃ hi saccaṃ piyaṃ attānaṃ sulabhaṃ na hoti, dukkaṭakārinā sukhaṃ sulabhaṃ na hoti.
అన్తకేన మచ్చునా అధిపన్నస్స మానుసం భవం జహతో పజహన్తస్స తస్స మరణముఖే ఠితస్స సత్తస్స కిం సకం హోతి, మరణముఖే ఠితో సో సత్తో కిఞ్చ ఆదాయ పరలోకం గచ్ఛతి, ఛాయా గచ్ఛన్తం సత్తం అనపాయినీ ఇవ, ఏవం అస్స పరలోకగతస్స సత్తస్స కిఞ్చ అనుగం హోతి.
Antakena maccunā adhipannassa mānusaṃ bhavaṃ jahato pajahantassa tassa maraṇamukhe ṭhitassa sattassa kiṃ sakaṃ hoti, maraṇamukhe ṭhito so satto kiñca ādāya paralokaṃ gacchati, chāyā gacchantaṃ sattaṃ anapāyinī iva, evaṃ assa paralokagatassa sattassa kiñca anugaṃ hoti.
ఇతి భగవా ఏవం పుచ్ఛతి, పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఉభో’’తిఆదివిస్సజ్జనవచనఞ్చ ఆహ. ఇధ లోకే యో మచ్చో యం పుఞ్ఞఞ్చ యం పాపఞ్చ ఉభో కమ్మే కురుతే కరోతి, తస్స పరలోకగతస్స మచ్చస్స తం పుఞ్ఞపాపద్వయం సకం హోతి. పరలోకం గతో మచ్చో తంవ పుఞ్ఞపాపద్వయం ఆదాయ పరలోకం గచ్ఛతి, ఛాయా గచ్ఛన్తం సత్తం అనపాయినీ ఇవ, ఏవం అస్స పరలోకగతస్స మచ్చస్స తంవ పుఞ్ఞపాపద్వయం అనుగం హోతి.
Iti bhagavā evaṃ pucchati, pucchitvā ‘‘ubho’’tiādivissajjanavacanañca āha. Idha loke yo macco yaṃ puññañca yaṃ pāpañca ubho kamme kurute karoti, tassa paralokagatassa maccassa taṃ puññapāpadvayaṃ sakaṃ hoti. Paralokaṃ gato macco taṃva puññapāpadvayaṃ ādāya paralokaṃ gacchati, chāyā gacchantaṃ sattaṃ anapāyinī iva, evaṃ assa paralokagatassa maccassa taṃva puññapāpadvayaṃ anugaṃ hoti.
తస్మా పణ్డితో సమ్పరాయికం సమ్పరాయే ఫలనిబ్బత్తాపకం కల్యాణం నిచయం నిచయన్తో హుత్వా కరేయ్య. పాణినం పరలోకస్మిం పుఞ్ఞాని పతిట్ఠా హోన్తి, ఇతి భగవా ఆహాతి యోజనా కాతబ్బా. ఇదం ‘‘రాజా పసేనదీ’’తిఆదికం సుత్తం కోసలరఞ్ఞో వచనభావతో పరవచనం హోతి. ‘‘ఏవమేతం , మహారాజ, ఏవమేతం మహారాజా’’తిఆదికా అనుగీతి భగవతో వచనభావతో సకవచనం హోతి. ఇదం ద్వయం వచనం సకవచనఞ్చ పరవచనఞ్చ హోతి. (౧౦)
Tasmā paṇḍito samparāyikaṃ samparāye phalanibbattāpakaṃ kalyāṇaṃ nicayaṃ nicayanto hutvā kareyya. Pāṇinaṃ paralokasmiṃ puññāni patiṭṭhā honti, iti bhagavā āhāti yojanā kātabbā. Idaṃ ‘‘rājā pasenadī’’tiādikaṃ suttaṃ kosalarañño vacanabhāvato paravacanaṃ hoti. ‘‘Evametaṃ , mahārāja, evametaṃ mahārājā’’tiādikā anugīti bhagavato vacanabhāvato sakavacanaṃ hoti. Idaṃ dvayaṃ vacanaṃ sakavacanañca paravacanañca hoti. (10)
౧౧౮. పఞ్హే పుచ్ఛితే ఇదం దుక్ఖసచ్చం అభిఞ్ఞేయ్యం, ఇదం సముదయసచ్చం పహాతబ్బం, ఇదం మగ్గసచ్చం భావేతబ్బం, ఇదం నిరోధసచ్చం, ఫలం వా సచ్ఛికాతబ్బం, ఇమే కుసలాకుసలా ధమ్మా ఏవం కుసలాకుసలభావేన గహితా అనవజ్జసావజ్జభావేన వా గహితా సుఖవిపాకదుక్ఖవిపాకభావేన వా గహితా , ఇదం ఇట్ఠవిపాకం ఇదం అనిట్ఠవిపాకం ఫలం నిబ్బత్తయఇతి ఏవంగహితానం తేసం కుసలాకుసలధమ్మానం అయం వుడ్ఢి అత్థో, అయం హాని అత్థోతి. ఇతి ఇదం ‘‘పఞ్హే పుచ్ఛితే’’తిఆదికం సుత్తం విస్సజ్జనీయే అత్థే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో విస్సజ్జనీయం నామ.
118. Pañhe pucchite idaṃ dukkhasaccaṃ abhiññeyyaṃ, idaṃ samudayasaccaṃ pahātabbaṃ, idaṃ maggasaccaṃ bhāvetabbaṃ, idaṃ nirodhasaccaṃ, phalaṃ vā sacchikātabbaṃ, ime kusalākusalā dhammā evaṃ kusalākusalabhāvena gahitā anavajjasāvajjabhāvena vā gahitā sukhavipākadukkhavipākabhāvena vā gahitā, idaṃ iṭṭhavipākaṃ idaṃ aniṭṭhavipākaṃ phalaṃ nibbattayaiti evaṃgahitānaṃ tesaṃ kusalākusaladhammānaṃ ayaṃ vuḍḍhi attho, ayaṃ hāni atthoti. Iti idaṃ ‘‘pañhe pucchite’’tiādikaṃ suttaṃ vissajjanīye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato vissajjanīyaṃ nāma.
‘‘ఉళారో బుద్ధో భగవా’’తి ఇమినా పదేన బుద్ధఉళారతం ఏకంసేనేవ ఏకకోట్ఠాసేనేవ నిద్దిసే. ‘‘స్వాక్ఖాతో ధమ్మో’’తి ఇమినా పదేన ధమ్మస్వాక్ఖాతతం ఏకంసేనేవ ఏకకోట్ఠాసేనేవ నిద్దిసే. ‘‘సుప్పటిపన్నో సఙ్ఘో’’తి ఇమినా పదేన సఙ్ఘసుప్పటిపత్తిం ఏకంసేనేవ ఏకకోట్ఠాసేనేవ నిద్దిసే ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తి ఇమినా పదేన సఙ్ఖారానిచ్చతం ఏకంసేనేవ నిద్దిసే. ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖా’’తి ఇమినా పదేన సఙ్ఖారదుక్ఖతం ఏకంసేనేవ నిద్దిసే. ‘‘సబ్బే ధమ్మా అనత్తా’’తి ఇమినా పదేన ధమ్మానత్తతం ఏకంసేనేవ నిద్దిసే. ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనత్తా’’తి అవత్వా ‘‘సబ్బే ధమ్మా అనత్తా’’తి వుత్తేన ఇమినా పదేన సఙ్ఖారేహి అఞ్ఞం యం వా పన మగ్గఫలనిరోధసమాపత్తిధమ్మజాతం అత్థి, తం మగ్గఫలనిరోధసమాపత్తిధమ్మజాతమ్పి ఏవంజాతియం ఏవం ఏకంసబ్యాకరణీయన్తి మగ్గఫలనిరోధసమాపత్తిధమ్మజాతస్సాపి అనత్తతం ఏకంసేనేవ నిద్దిసేతి యోజనా. ఇదం ‘‘ఉళారో’’తిఆదికం సుత్తం విస్సజ్జనీయే బుద్ధఉళారతాదికే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో విస్సజ్జనీయం నామ.
‘‘Uḷāro buddho bhagavā’’ti iminā padena buddhauḷārataṃ ekaṃseneva ekakoṭṭhāseneva niddise. ‘‘Svākkhāto dhammo’’ti iminā padena dhammasvākkhātataṃ ekaṃseneva ekakoṭṭhāseneva niddise. ‘‘Suppaṭipanno saṅgho’’ti iminā padena saṅghasuppaṭipattiṃ ekaṃseneva ekakoṭṭhāseneva niddise ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti iminā padena saṅkhārāniccataṃ ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti iminā padena saṅkhāradukkhataṃ ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe dhammā anattā’’ti iminā padena dhammānattataṃ ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe saṅkhārā anattā’’ti avatvā ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti vuttena iminā padena saṅkhārehi aññaṃ yaṃ vā pana maggaphalanirodhasamāpattidhammajātaṃ atthi, taṃ maggaphalanirodhasamāpattidhammajātampi evaṃjātiyaṃ evaṃ ekaṃsabyākaraṇīyanti maggaphalanirodhasamāpattidhammajātassāpi anattataṃ ekaṃseneva niddiseti yojanā. Idaṃ ‘‘uḷāro’’tiādikaṃ suttaṃ vissajjanīye buddhauḷāratādike vācakañāpakabhāvena pavattanato vissajjanīyaṃ nāma.
నరదమ్మసారథి ఆకఙ్ఖతో తే భగవతో మనసా సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణసహితాదిమనసా విచిన్తితం ఞేయ్యధమ్మం దేవా మనుస్సా సబ్బే పాణినో న జఞ్ఞా న జానేయ్యుం. సన్తం అరణం సమాధిం నిసేవతో తే భగవతో మనసా విచిన్తితా కసిణాపి సబ్బే పాణినో న జఞ్ఞా న జానేయ్యుం. కసిణాపి వా కసిణారమ్మణాయ పఞ్ఞాయపి న జఞ్ఞా న జానేయ్యుం. కసిణాపీతి ఏత్థ చ ‘‘కసిణాయపీ’’తి వత్తబ్బేపి య-కార లోపవసేన ‘‘కసిణాపీ’’తి వుత్తం. అథ వా ‘‘యం ఆకఙ్ఖతి యం ఆకఙ్ఖనం కరోతి, తం ఆకఙ్ఖనం కిం కతమ’’న్తి పుచ్ఛితం పఞ్హం అఞ్ఞేసం అవిసయత్తా అవిస్సజ్జనీయం హోతీతి యోజనా. ఇదం ‘‘ఆకఙ్ఖతో’’తిఆదికం సుత్తం అవిస్సజ్జనీయే విసయే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో అవిస్సజ్జనీయం నామ.
Naradammasārathi ākaṅkhato te bhagavato manasā sabbaññutaññāṇasahitādimanasā vicintitaṃ ñeyyadhammaṃ devā manussā sabbe pāṇino na jaññā na jāneyyuṃ. Santaṃ araṇaṃ samādhiṃ nisevato te bhagavato manasā vicintitā kasiṇāpi sabbe pāṇino na jaññā na jāneyyuṃ. Kasiṇāpi vā kasiṇārammaṇāya paññāyapi na jaññā na jāneyyuṃ. Kasiṇāpīti ettha ca ‘‘kasiṇāyapī’’ti vattabbepi ya-kāra lopavasena ‘‘kasiṇāpī’’ti vuttaṃ. Atha vā ‘‘yaṃ ākaṅkhati yaṃ ākaṅkhanaṃ karoti, taṃ ākaṅkhanaṃ kiṃ katama’’nti pucchitaṃ pañhaṃ aññesaṃ avisayattā avissajjanīyaṃ hotīti yojanā. Idaṃ ‘‘ākaṅkhato’’tiādikaṃ suttaṃ avissajjanīye visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato avissajjanīyaṃ nāma.
భగవా సీలక్ఖన్ధే సీలక్ఖన్ధహేతు ఏత్తకో ఏతపరిమాణో, భగవా సమాధిక్ఖన్ధే సమాధిక్ఖన్ధహేతు ఏత్తకో ఏతపరిమాణో, భగవా పఞ్ఞాక్ఖన్ధే పఞ్ఞాక్ఖన్ధహేతు ఏత్తకో ఏతపరిమాణో, భగవా విముత్తిక్ఖన్ధే విముత్తిక్ఖన్ధహేతు ఏత్తకో ఏతపరిమాణో, భగవా విముత్తిఞాణదస్సనక్ఖన్ధే విముత్తిఞాణదస్సనక్ఖన్ధహేతు ఏత్తకో ఏతపరిమాణో, భగవా ఇరియాయం కాయవచీసమాచారే కాయవచీసమాచారహేతు ఏత్తకో ఏతపరిమాణో, భగవా పభావే ఆనుభావహేతు ఏత్తకో ఏతపరిమాణో, భగవా హితేసితాయం మేత్తాహేతు ఏత్తకో ఏతపరిమాణో, భగవా కరుణాయం కరుణాహేతు ఏత్తకో ఏతపరిమాణో, భగవా ఇద్ధియం ఇద్ధివిధహేతు ఏత్తకో ఏతపరిమాణోతి అవిస్సజ్జనీయోతి యోజనా. ఇదం ‘‘ఏత్తకో’’తిఆదికం సుత్తం అవిస్సజ్జనీయే విసయే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో అవిస్సజ్జనీయం నామ.
Bhagavā sīlakkhandhe sīlakkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā samādhikkhandhe samādhikkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā paññākkhandhe paññākkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā vimuttikkhandhe vimuttikkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā vimuttiñāṇadassanakkhandhe vimuttiñāṇadassanakkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā iriyāyaṃ kāyavacīsamācāre kāyavacīsamācārahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā pabhāve ānubhāvahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā hitesitāyaṃ mettāhetu ettako etaparimāṇo, bhagavā karuṇāyaṃ karuṇāhetu ettako etaparimāṇo, bhagavā iddhiyaṃ iddhividhahetu ettako etaparimāṇoti avissajjanīyoti yojanā. Idaṃ ‘‘ettako’’tiādikaṃ suttaṃ avissajjanīye visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato avissajjanīyaṃ nāma.
భిక్ఖవే, అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స తథాగతస్స లోకే ఉప్పాదా ఉప్పాదహేతు తిణ్ణం రతనానం ఉప్పాదో సమ్భవతి, ఆయతిం బుద్ధరతనస్స ఉప్పాదో సమ్భవతి, ఏకస్స బుద్ధరతనస్స ధరమానక్ఖణేన హి అఞ్ఞస్స బుద్ధరతనస్స అనుప్పజ్జనతో ఆయతిన్తి వుత్తం, ధమ్మరతనస్స ఉప్పాదో సమ్భవతి, సఙ్ఘరతనస్స ఉప్పాదో సమ్భవతీతి తీణి రతనాని. ‘‘తాని తీణి రతనాని గుణతో కింపమాణానీ’’తి పుచ్ఛితే సతి తాని తీణి రతనాని గుణతో ఏతపరిమాణానీతి న విస్సజ్జితబ్బానీతి యోజనా. ఇదం ‘‘తథాగతస్సా’’తిఆదికం సుత్తం అవిస్సజ్జనీయే విసయే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో అవిస్సజ్జనీయం నామ.
Bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa tathāgatassa loke uppādā uppādahetu tiṇṇaṃ ratanānaṃ uppādo sambhavati, āyatiṃ buddharatanassa uppādo sambhavati, ekassa buddharatanassa dharamānakkhaṇena hi aññassa buddharatanassa anuppajjanato āyatinti vuttaṃ, dhammaratanassa uppādo sambhavati, saṅgharatanassa uppādo sambhavatīti tīṇi ratanāni. ‘‘Tāni tīṇi ratanāni guṇato kiṃpamāṇānī’’ti pucchite sati tāni tīṇi ratanāni guṇato etaparimāṇānīti na vissajjitabbānīti yojanā. Idaṃ ‘‘tathāgatassā’’tiādikaṃ suttaṃ avissajjanīye visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato avissajjanīyaṃ nāma.
బుద్ధవిసయో పుగ్గలపరో పుగ్గలపధానో పఞ్హో అవిస్సజ్జనీయో, బుద్ధవిసయావ పుగ్గలపరోపరఞ్ఞుతా అవిస్సజ్జనీయా. భిక్ఖవే, అవిజ్జానీవరణానం సత్తానం పుబ్బా కోటి న పఞ్ఞాయతి తణ్హాసంయోజనానం, సకిం నిరయం సన్ధావతం సంసరతం సత్తానం, సకిం తిరచ్ఛానయోనిం సన్ధావతం సంసరతం సత్తానం, సకిం పేత్తివిసయం సన్ధావతం సంసరతం సత్తానం, సకిం అసురయోనిం సన్ధావతం సంసరతం సత్తానం, సకిం దేవే సన్ధావతం సంసరతం సత్తానం, సకిం మనుస్సే సన్ధావతం సంసరతం సత్తానం పుబ్బా కోటి న పఞ్ఞాయతి న దిస్సతి న ఉపలబ్భతీతి. ‘‘సా పుబ్బా కోటి కతమా’’తి కేనచి కతం పుచ్ఛనం అవిస్సజ్జనీయం సంసారస్స పుబ్బకోటియా అభావతో అవిస్సజ్జనీయం హోతి. ‘‘న పఞ్ఞాయతీ’’తి దేసనా సావకానం ఞాణవేకల్లేన కతా, న అత్తనో ఞాణవేకల్లేన. ‘‘న పఞ్ఞాయతీ’’తి దేసనా అత్తనో చేవ సావకానఞ్చ ఞాణవేకల్లేన కాతబ్బా సియాతి చోదనం మనసి కత్వా ‘‘దువిధా బుద్ధానం భగవన్తానం దేసనా’’తిఆది వుత్తం. అత్తా ఉపనేతబ్బో ఏతిస్సా దేసనాయాతి అత్తూపనాయికా. పరో ఉపనేతబ్బో ఏతిస్సా దేసనాయాతి పరూపనాయికా. ‘‘కతమా అత్తూపనాయికా దేసనా, కతమా పరూపనాయికా దేసనా’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా నియమేత్వా దస్సేతుం ‘‘న పఞ్ఞాయతీ’’తిఆది వుత్తం. ‘‘న పఞ్ఞాయతీ’’తి దేసనా సావకానం నేతబ్బానం వసేన దేసితత్తా పరూపనాయికా దేసనా నామ, ‘‘నత్థి బుద్ధానం భగవన్తానం అవిజాననా’’తి దేసనా అత్తనో నేతబ్బస్స వసేన దేసితత్తా అత్తూపనాయికా దేసనా నామ. ‘‘నత్థి బుద్ధానం భగవన్తానం అవిజాననా’’తి వుత్తత్తా పుబ్బాయ కోటియా అభావతో ఏవ న పఞ్ఞాయతీతి విఞ్ఞాయతి, భగవతో ఞాణస్స పఞ్ఞాపనం కాతుం అసమత్థత్తా న పఞ్ఞాయతీతి న విఞ్ఞాయతి తేన అట్ఠకథాయం ‘‘నత్థి బుద్ధానం భగవన్తానం అవిజాననాతి ఏతేన పురిమాయ కోటియా అభావతో ఏవ న పఞ్ఞాయతి, న తత్థ ఞాణస్స పటిఘాతోతి దస్సేతీ’’తి (నేత్తి॰ అట్ఠ॰ ౧౧౮) వుత్తం.
Buddhavisayo puggalaparo puggalapadhāno pañho avissajjanīyo, buddhavisayāva puggalaparoparaññutā avissajjanīyā. Bhikkhave, avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ pubbā koṭi na paññāyati taṇhāsaṃyojanānaṃ, sakiṃ nirayaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ tiracchānayoniṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ pettivisayaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ asurayoniṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ deve sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ manusse sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ pubbā koṭi na paññāyati na dissati na upalabbhatīti. ‘‘Sā pubbā koṭi katamā’’ti kenaci kataṃ pucchanaṃ avissajjanīyaṃ saṃsārassa pubbakoṭiyā abhāvato avissajjanīyaṃ hoti. ‘‘Na paññāyatī’’ti desanā sāvakānaṃ ñāṇavekallena katā, na attano ñāṇavekallena. ‘‘Na paññāyatī’’ti desanā attano ceva sāvakānañca ñāṇavekallena kātabbā siyāti codanaṃ manasi katvā ‘‘duvidhā buddhānaṃ bhagavantānaṃ desanā’’tiādi vuttaṃ. Attā upanetabbo etissā desanāyāti attūpanāyikā. Paro upanetabbo etissā desanāyāti parūpanāyikā. ‘‘Katamā attūpanāyikā desanā, katamā parūpanāyikā desanā’’ti pucchitabbattā niyametvā dassetuṃ ‘‘na paññāyatī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Na paññāyatī’’ti desanā sāvakānaṃ netabbānaṃ vasena desitattā parūpanāyikā desanā nāma, ‘‘natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanā’’ti desanā attano netabbassa vasena desitattā attūpanāyikā desanā nāma. ‘‘Natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanā’’ti vuttattā pubbāya koṭiyā abhāvato eva na paññāyatīti viññāyati, bhagavato ñāṇassa paññāpanaṃ kātuṃ asamatthattā na paññāyatīti na viññāyati tena aṭṭhakathāyaṃ ‘‘natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanāti etena purimāya koṭiyā abhāvato eva na paññāyati, na tattha ñāṇassa paṭighātoti dassetī’’ti (netti. aṭṭha. 118) vuttaṃ.
‘‘కథం పన బుద్ధానం భగవన్తానం అవిజాననాయ నత్థిభావోవిజానితబ్బో’’తి వత్తబ్బత్తా అవిజాననాయ నత్థిభావం జానాపేతుం ‘‘యథా భగవా కోకాలికం భిక్ఖు’’న్తిఆది వుత్తం. అట్ఠకథాయం పన – ‘‘యం పన అత్థి, తం అఞ్ఞేసం అప్పమేయ్యమ్పి భగవతో న అప్పమేయ్యన్తి భగవతో సబ్బత్థ అప్పటిహతఞాణతం దస్సేతుం ‘యథా భగవా కోకాలికం భిక్ఖుం ఆరబ్భా’తిఆదిమాహా’’తి వుత్తం. భగవా కోకాలికం భిక్ఖుం ఆరబ్భ ‘‘కీవ దీఘం ను ఖో, భన్తే, పదుమే నిరయే ఆయుప్పమాణ’’న్తి పఞ్హం పుచ్ఛిత్వా నిసిన్నం అఞ్ఞతరం భిక్ఖుం యథా యేన పకారేన ‘‘సేయ్యథాపి…పే॰… ఆఘాతేత్వా’’తి ఏవమాహ. తతో తేన పకారేన అవిజాననాయ నత్థిభావో విజానితబ్బోతి అత్థో గహేతబ్బో.
‘‘Kathaṃ pana buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanāya natthibhāvovijānitabbo’’ti vattabbattā avijānanāya natthibhāvaṃ jānāpetuṃ ‘‘yathā bhagavā kokālikaṃ bhikkhu’’ntiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘yaṃ pana atthi, taṃ aññesaṃ appameyyampi bhagavato na appameyyanti bhagavato sabbattha appaṭihatañāṇataṃ dassetuṃ ‘yathā bhagavā kokālikaṃ bhikkhuṃ ārabbhā’tiādimāhā’’ti vuttaṃ. Bhagavā kokālikaṃ bhikkhuṃ ārabbha ‘‘kīva dīghaṃ nu kho, bhante, padume niraye āyuppamāṇa’’nti pañhaṃ pucchitvā nisinnaṃ aññataraṃ bhikkhuṃ yathā yena pakārena ‘‘seyyathāpi…pe… āghātetvā’’ti evamāha. Tato tena pakārena avijānanāya natthibhāvo vijānitabboti attho gahetabbo.
భిక్ఖు, త్వం సల్లక్ఖేహి, కోకాలికో వీసతిఖారికో కోసలకో తిలవాహో రాసిం కత్వా ఠపితో, తతో తిలతో పురిసో వస్ససతస్స వస్ససతస్స అచ్చయేన ఏకమేకం తిలం ఉద్ధరేయ్య, సో వీసతిఖారికో కోసలకో తిలవాహో ఇమినా ఉద్ధరానుపక్కమేన ఖిప్పతరం పరిక్ఖయం పరియాదానం సేయ్యథాపి గచ్ఛేయ్య, ఏకో అబ్బుదో నిరయో పరిక్ఖయం పరియాదానం న త్వేవ గచ్ఛేయ్య. వీసతి అబ్బుదా నిరయా తత్తకే కాలే పరిక్ఖయం పరియాదానం సేయ్యథాపి గచ్ఛేయ్యుం, ఏవమేవ ఏకో నిరబ్బుదో నిరయో తత్తకే కాలే పరిక్ఖయం పరియాదానం న త్వేవ గచ్ఛేయ్య. ఏస నయో సేసేసుపి. సారిపుత్తమోగ్గల్లానేసు చిత్తం ఆఘాతేత్వా పదుమం నిరయం కోకాలికో భిక్ఖు ఉపపన్నో ఖో, భిక్ఖు, త్వం ఏవం సల్లక్ఖేహీతి భగవా ఆహాతి యోజనా. భగవా ‘‘అయం అప్పమేయ్యో అయం అసఙ్ఖ్యేయ్యో’’తి వా న కిఞ్చి ఆహ. ‘‘తస్మిం అప్పమేయ్యే కతమో అప్పమేయ్యో, తస్మిం అసఙ్ఖ్యేయ్యే కతమో అసఙ్ఖ్యేయ్యో’’తి కేనచి కతం పుచ్ఛనం బుద్ధవిసయత్తా అవిస్సజ్జనీయం. ఇదం అప్పమేయ్యఅసఙ్ఖ్యేయ్యసుత్తం వుత్తనయేన అవిస్సజ్జనీయం. (౧౧)
Bhikkhu, tvaṃ sallakkhehi, kokāliko vīsatikhāriko kosalako tilavāho rāsiṃ katvā ṭhapito, tato tilato puriso vassasatassa vassasatassa accayena ekamekaṃ tilaṃ uddhareyya, so vīsatikhāriko kosalako tilavāho iminā uddharānupakkamena khippataraṃ parikkhayaṃ pariyādānaṃ seyyathāpi gaccheyya, eko abbudo nirayo parikkhayaṃ pariyādānaṃ na tveva gaccheyya. Vīsati abbudā nirayā tattake kāle parikkhayaṃ pariyādānaṃ seyyathāpi gaccheyyuṃ, evameva eko nirabbudo nirayo tattake kāle parikkhayaṃ pariyādānaṃ na tveva gaccheyya. Esa nayo sesesupi. Sāriputtamoggallānesu cittaṃ āghātetvā padumaṃ nirayaṃ kokāliko bhikkhu upapanno kho, bhikkhu, tvaṃ evaṃ sallakkhehīti bhagavā āhāti yojanā. Bhagavā ‘‘ayaṃ appameyyo ayaṃ asaṅkhyeyyo’’ti vā na kiñci āha. ‘‘Tasmiṃ appameyye katamo appameyyo, tasmiṃ asaṅkhyeyye katamo asaṅkhyeyyo’’ti kenaci kataṃ pucchanaṃ buddhavisayattā avissajjanīyaṃ. Idaṃ appameyyaasaṅkhyeyyasuttaṃ vuttanayena avissajjanīyaṃ. (11)
౧౧౯. ‘‘యదా సో ఉపకో’’తిఆదీసు యోజనా పాకటా.
119.‘‘Yadā so upako’’tiādīsu yojanā pākaṭā.
‘‘కథం కేన పకారేన జినో’’తి ఉపకేన కతం పుచ్ఛనం ‘‘కిలేసప్పహానపకారేన జినో’’తి విస్సజ్జనీయత్తా విస్సజ్జనీయం. ‘‘కేన పకారేన జినో’’తి ఉపకేన కతం పుచ్ఛనం ‘‘పాపకానం ధమ్మానం జితత్తా జినో’’తి విస్సజ్జనీయత్తా విస్సజ్జనీయం. ‘‘కతమో జినో’’తి కతం పుచ్ఛనం ‘‘రూపాదికో జినో’’తి వా ‘‘రూపాదికం ముఞ్చిత్వా అఞ్ఞో జినో’’తి వా విస్సజ్జేతుం అసక్కుణేయ్యత్తా అవిస్సజ్జనీయం. ‘‘కతమో ఆసవక్ఖయో, కతమో రాగక్ఖయో, కతమో దోసక్ఖయో, కతమో మోహక్ఖయో’’తి కతం పుచ్ఛనం ‘‘నిబ్బానం ఆసవక్ఖయో’’తి వా ‘‘అరహత్తమగ్గో ఆసవక్ఖయో’’తి వా ‘‘అరహత్తఫలం రాగక్ఖయో’’తి వా ఇతి ఏవమాదినా విస్సజ్జనీయత్తా విస్సజ్జనీయం. ‘‘కిత్తకో ఆసవక్ఖయో, కిత్తకో రాగక్ఖయో, కిత్తకో దోసక్ఖయో, కిత్తకో మోహక్ఖయో’’తి కతం పుచ్ఛనం ‘‘ఏత్తకో ఏతపరిమాణో ఆసవక్ఖయో’’తి ఏవమాదినా అవిస్సజ్జనీయత్తా అవిస్సజ్జనీయం. ఇదం వుత్తప్పకారం సుత్తం వుత్తనయేన విస్సజ్జనీయఞ్చ అవిస్సజ్జనీయఞ్చ హోతి. (౧౨)
‘‘Kathaṃ kena pakārena jino’’ti upakena kataṃ pucchanaṃ ‘‘kilesappahānapakārena jino’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Kena pakārena jino’’ti upakena kataṃ pucchanaṃ ‘‘pāpakānaṃ dhammānaṃ jitattā jino’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Katamo jino’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘rūpādiko jino’’ti vā ‘‘rūpādikaṃ muñcitvā añño jino’’ti vā vissajjetuṃ asakkuṇeyyattā avissajjanīyaṃ. ‘‘Katamo āsavakkhayo, katamo rāgakkhayo, katamo dosakkhayo, katamo mohakkhayo’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘nibbānaṃ āsavakkhayo’’ti vā ‘‘arahattamaggo āsavakkhayo’’ti vā ‘‘arahattaphalaṃ rāgakkhayo’’ti vā iti evamādinā vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Kittako āsavakkhayo, kittako rāgakkhayo, kittako dosakkhayo, kittako mohakkhayo’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘ettako etaparimāṇo āsavakkhayo’’ti evamādinā avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ. Idaṃ vuttappakāraṃ suttaṃ vuttanayena vissajjanīyañca avissajjanīyañca hoti. (12)
‘‘తథాగతో సత్తో అత్థీ’’తి పుచ్ఛనం ‘‘పఞ్చక్ఖన్ధే ఉపాదాయ పఞ్ఞాపేతబ్బో సత్తభూతో అత్థీ’’తి విస్సజ్జనీయత్తా విస్సజ్జనీయం. ‘‘అత్థి రూప’’న్తి కతం పుచ్ఛనం రూపస్స విస్సజ్జమానత్తా ‘‘ఆమన్తా’’తి విస్సజ్జనీయత్తా విస్సజ్జనీయం, ‘‘రూపం తథాగతో’’తి కతం పుచ్ఛనం తథాభావతో అలబ్భనతో అవిస్సజ్జనీయత్తా అవిస్సజ్జనీయం. ‘‘రూపవా తథాగతో’’తిఆదీసుపి ఏస నయో యథాసమ్భవం యోజేతబ్బో. ఇదం వుత్తప్పకారం సుత్తం వుత్తనయేన విస్సజ్జనీయఞ్చ అవిస్సజ్జనీయఞ్చ హోతి.
‘‘Tathāgato satto atthī’’ti pucchanaṃ ‘‘pañcakkhandhe upādāya paññāpetabbo sattabhūto atthī’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Atthi rūpa’’nti kataṃ pucchanaṃ rūpassa vissajjamānattā ‘‘āmantā’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ, ‘‘rūpaṃ tathāgato’’ti kataṃ pucchanaṃ tathābhāvato alabbhanato avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ. ‘‘Rūpavā tathāgato’’tiādīsupi esa nayo yathāsambhavaṃ yojetabbo. Idaṃ vuttappakāraṃ suttaṃ vuttanayena vissajjanīyañca avissajjanīyañca hoti.
‘‘పస్సతి భగవా దిబ్బేన చక్ఖునా…పే॰… యథాకమ్మూపగే సత్తే పజానాతీ’’తి కతం పుచ్ఛనం ‘‘పస్సతి భగవా’’తి వా…పే॰… ‘‘పజానాతి భగవా’’తి వా విస్సజ్జనీయత్తా విస్సజ్జనీయం. ‘‘కతమే సత్తా, కతమో తథాగతో’’తి కతం పుచ్ఛనం పరమత్థతో అలబ్భనతో అవిస్సజ్జనీయత్తా అవిస్సజ్జనీయం.
‘‘Passati bhagavā dibbena cakkhunā…pe… yathākammūpage satte pajānātī’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘passati bhagavā’’ti vā…pe… ‘‘pajānāti bhagavā’’ti vā vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Katame sattā, katamo tathāgato’’ti kataṃ pucchanaṃ paramatthato alabbhanato avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ.
‘‘అత్థి తథాగతో’’తి కతం పుచ్ఛనం హేట్ఠా వుత్తనయేన విస్సజ్జనీయం. ‘‘అత్థి తథాగతో పరం మరణా’’తి కతం పుచ్ఛనం ‘‘అత్థి తథాగతో పరం మరణా’’తి విస్సజ్జమానే సతి చ ఇధలోకో ఏవ పరలోకోతి ఆపజ్జతి, ‘‘నత్థి తథాగతో పరం మరణా’’తి విస్సజ్జమానే సతి చ ఇధలోకతో అఞ్ఞో పరలోకోతి ఆపజ్జతి, తస్మా అవిస్సజ్జనీయత్తా అవిస్సజ్జనీయం. ఇదం వుత్తప్పకారం సుత్తం విస్సజ్జనీయే విసయే చ అవిస్సజ్జనీయే విసయే చ వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో విస్సజ్జనీయఞ్చ అవిస్సజ్జనీయఞ్చ హోతి.
‘‘Atthitathāgato’’ti kataṃ pucchanaṃ heṭṭhā vuttanayena vissajjanīyaṃ. ‘‘Atthi tathāgato paraṃ maraṇā’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘atthi tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vissajjamāne sati ca idhaloko eva paralokoti āpajjati, ‘‘natthi tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vissajjamāne sati ca idhalokato añño paralokoti āpajjati, tasmā avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ. Idaṃ vuttappakāraṃ suttaṃ vissajjanīye visaye ca avissajjanīye visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato vissajjanīyañca avissajjanīyañca hoti.
౧౨౦. నానావిధం విస్సజ్జనీయావిస్సజ్జనీయసుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం సుత్తం కమ్మ’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం కమ్మ’’న్తిఆది వుత్తం.
120. Nānāvidhaṃ vissajjanīyāvissajjanīyasuttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ suttaṃ kamma’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ kamma’’ntiādi vuttaṃ.
‘‘అన్తకేనాధిపన్నస్సా’’తిఆదీసు అత్థో హేట్ఠా వుత్తనయత్తా పాకటో ‘‘మరణేనాభిభూతస్స…పే॰… ఛాయావ అనపాయినీ’’తి ఇదం సుత్తం పుఞ్ఞకమ్మపాపకమ్మద్వయే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో కమ్మం నామ.
‘‘Antakenādhipannassā’’tiādīsu attho heṭṭhā vuttanayattā pākaṭo ‘‘maraṇenābhibhūtassa…pe… chāyāva anapāyinī’’ti idaṃ suttaṃ puññakammapāpakammadvaye vācakañāpakabhāvena pavattanato kammaṃ nāma.
భిక్ఖవే, తుమ్హే పున చపరం కమ్మం సల్లక్ఖేథ. (అనుట్ఠానగిలానం) అనుట్ఠానగిలానస్స పీఠసమారుళ్హం పీఠసమారుళ్హస్స బాలం బాలస్స వా మఞ్చసమారుళ్హం మఞ్చసమారుళ్హస్స బాలం బాలస్స వా ఛమాయం భూమియం సేమానం సేమానస్స సయన్తస్స బాలం బాలస్స వా కాయేన దుచ్చరితాని వాచాయ దుచ్చరితాని మనసా దుచ్చరితాని పాపకాని యాని కమ్మాని పుబ్బే పుబ్బకాలే వా అతీతే అనేకకప్పకోటిసతసహస్సే వా అస్స బాలేన కతాని, తాని పాపకాని కమ్మాని తమ్హి పీఠసమారుళ్హాదిసమయే ఓలమ్బన్తి వియ ఉపట్ఠహన్తి అజ్ఝోలమ్బన్తి వియ ఉపట్ఠహన్తి అభిప్పలమ్బన్తి వియ ఉపట్ఠహన్తి. భిక్ఖవే , మహతం మహన్తానం పబ్బతకూటానం ఛాయా సాయన్హసమయం పథవియం సేయ్యథాపి ఓలమ్బన్తి అజ్ఝోలమ్బన్తి అభిప్పలమ్బన్తి యథా, భిక్ఖవే, ఏవమేవ బాలం…పే॰… అభిప్పలమ్బన్తి. భిక్ఖవే, తత్ర తస్మిం ఉపట్ఠానాకారే ఉపట్ఠానాకారహేతు బాలస్స కతపాపస్స ఏవం పరివితక్కో హోతి ‘‘మే మయా కల్యాణం అకతం వత, మే మయా కుసలం అకతం వత, భీరుత్తాణం కతం వత, మే మయా పాపం కతం వత, మే మయా లుద్దం కతం వత, మే మయా కిబ్బిసం కతం వత, భో అగిలాన సప్పురిస అకతకల్యాణానం అకతకుసలానం అకతభీరుత్తాణానం కతపాపానం కతలుద్దానం కతకిబ్బిసానం యావతా గతి దుగ్గతి అత్థి, తం గతిం అహం పేచ్చ గచ్ఛామీ’’తి ఏవం పరివితక్కో హోతి. ఏవం వితక్కేన్తో సో బాలో సోచతి కిలమతి పరిదేవతి, ఉరత్తాళిం కన్దతి సమ్మోహం ఆపజ్జతీతి యోజనా.
Bhikkhave, tumhe puna caparaṃ kammaṃ sallakkhetha. (Anuṭṭhānagilānaṃ) anuṭṭhānagilānassa pīṭhasamāruḷhaṃ pīṭhasamāruḷhassa bālaṃ bālassa vā mañcasamāruḷhaṃ mañcasamāruḷhassa bālaṃ bālassa vā chamāyaṃ bhūmiyaṃ semānaṃ semānassa sayantassa bālaṃ bālassa vā kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni pāpakāni yāni kammāni pubbe pubbakāle vā atīte anekakappakoṭisatasahasse vā assa bālena katāni, tāni pāpakāni kammāni tamhi pīṭhasamāruḷhādisamaye olambanti viya upaṭṭhahanti ajjholambanti viya upaṭṭhahanti abhippalambanti viya upaṭṭhahanti. Bhikkhave , mahataṃ mahantānaṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyaṃ seyyathāpi olambanti ajjholambanti abhippalambanti yathā, bhikkhave, evameva bālaṃ…pe… abhippalambanti. Bhikkhave, tatra tasmiṃ upaṭṭhānākāre upaṭṭhānākārahetu bālassa katapāpassa evaṃ parivitakko hoti ‘‘me mayā kalyāṇaṃ akataṃ vata, me mayā kusalaṃ akataṃ vata, bhīruttāṇaṃ kataṃ vata, me mayā pāpaṃ kataṃ vata, me mayā luddaṃ kataṃ vata, me mayā kibbisaṃ kataṃ vata, bho agilāna sappurisa akatakalyāṇānaṃ akatakusalānaṃ akatabhīruttāṇānaṃ katapāpānaṃ kataluddānaṃ katakibbisānaṃ yāvatā gati duggati atthi, taṃ gatiṃ ahaṃ pecca gacchāmī’’ti evaṃ parivitakko hoti. Evaṃ vitakkento so bālo socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjatīti yojanā.
పబ్బతకూటానం ఛాయా నామ సూరియుగ్గమనకాలేపి పథవియా ఓలమ్బన్తీపి ఛాయా హాయనవసేన ఓలమ్బన్తి. సాయన్హసమయం పన ఛాయా వడ్ఢనవసేన ఓలమ్బన్తి, తథేవ కమ్మానిపి తస్మిం కాలే వడ్ఢనవసేన ఉపట్ఠహన్తి, తస్మా తమేవ వడ్ఢనుపట్ఠానం సన్ధాయ ‘‘సాయన్హసమయ’’న్తి వుత్తం. సుక్కపక్ఖేపి యోజనా కణ్హపక్ఖే యోజనానుసారేన కాతబ్బా. ఇదం ‘‘పున చపర’’న్తిఆదికం సుత్తద్వయం కుసలకమ్మఅకుసలకమ్మేసు వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో కమ్మం నామ.
Pabbatakūṭānaṃ chāyā nāma sūriyuggamanakālepi pathaviyā olambantīpi chāyā hāyanavasena olambanti. Sāyanhasamayaṃ pana chāyā vaḍḍhanavasena olambanti, tatheva kammānipi tasmiṃ kāle vaḍḍhanavasena upaṭṭhahanti, tasmā tameva vaḍḍhanupaṭṭhānaṃ sandhāya ‘‘sāyanhasamaya’’nti vuttaṃ. Sukkapakkhepi yojanā kaṇhapakkhe yojanānusārena kātabbā. Idaṃ ‘‘puna capara’’ntiādikaṃ suttadvayaṃ kusalakammaakusalakammesu vācakañāpakabhāvena pavattanato kammaṃ nāma.
నానావిధం కమ్మం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమో విపాకో’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా తత్థ కతమో విపాకో’’తిఆది వుత్తం. తత్థ తేసు అట్ఠవీసతివిధేసు లోకియాదీసు సాసనపట్ఠానేసు కతమో విపాకోతి పుచ్ఛతి. భిక్ఖవే, వో తుమ్హేహి యే మనుస్సత్తసద్ధాపటిలాభాదయో పటిలద్ధా, తే మనుస్సత్తసద్ధాపటిలాభాదయో వో తుమ్హాకం లాభా భవన్తి. తుమ్హేహి పబ్బజిత్వా యం చతుపారిసుద్ధిసీలాదిసమ్పాదనం లద్ధం, తం చతుపారిసుద్ధిసీలాదిసమ్పాదనం వో తుమ్హాకం సులద్ధం భవతి. భిక్ఖవే, యో బుద్ధుప్పాదో నవమో ఖణో తుమ్హేహి లద్ధో, సో బుద్ధుప్పాదో నవమో ఖణో వో తుమ్హాకం బ్రహ్మచరియవాసాయ పటిలద్ధో భవతి.
Nānāvidhaṃ kammaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamo vipāko’’ti pucchitabbattā tattha katamo vipāko’’tiādi vuttaṃ. Tattha tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānesu katamo vipākoti pucchati. Bhikkhave, vo tumhehi ye manussattasaddhāpaṭilābhādayo paṭiladdhā, te manussattasaddhāpaṭilābhādayo vo tumhākaṃ lābhā bhavanti. Tumhehi pabbajitvā yaṃ catupārisuddhisīlādisampādanaṃ laddhaṃ, taṃ catupārisuddhisīlādisampādanaṃ vo tumhākaṃ suladdhaṃ bhavati. Bhikkhave, yo buddhuppādo navamo khaṇo tumhehi laddho, so buddhuppādo navamo khaṇo vo tumhākaṃ brahmacariyavāsāya paṭiladdho bhavati.
భిక్ఖవే, మయా ఛఫస్సాయతనికా నామ నిరయా దిట్ఠా, తత్థ తేసు దిట్ఠేసు ఛఫస్సాయతనికేసు నామ నిరయేసు యం కిఞ్చి రూపం చక్ఖునా పస్సతి, తం అనిట్ఠరూపంయేవ పస్సతి, నో ఇట్ఠరూపం. అకన్తరూపంయేవ పస్సతి, నో కన్తరూపం. అమనాపరూపంయేవ పస్సతి, నో మనాపరూపం.
Bhikkhave, mayā chaphassāyatanikā nāma nirayā diṭṭhā, tattha tesu diṭṭhesu chaphassāyatanikesu nāma nirayesu yaṃ kiñci rūpaṃ cakkhunā passati, taṃ aniṭṭharūpaṃyeva passati, no iṭṭharūpaṃ. Akantarūpaṃyeva passati, no kantarūpaṃ. Amanāparūpaṃyeva passati, no manāparūpaṃ.
యం కిఞ్చి సద్దం సోతేన…పే॰… ఘానేన…పే॰… జివ్హాయ…పే॰… కాయేన…పే॰… యం కిఞ్చి ధమ్మం మనసా విజానాతి, తం అనిట్ఠధమ్మంయేవ విజానాతి, నో ఇట్ఠధమ్మం. అకన్తధమ్మంయేవ విజానాతి, నో కన్తధమ్మం. అమనాపధమ్మంయేవ విజానాతి, నో మనాపధమ్మన్తి పాఠో యుత్తో. ‘‘అనిట్ఠరూపంయేవ విజానాతి, నో ఇట్ఠరూప’’న్తిఆదిపాఠో అయుత్తో, కత్థచి పాళియం అయుత్తపాఠో దిట్ఠో. సుక్కపక్ఖే వుత్తనయవిపరియాయేన యోజనా కాతబ్బా. అయం వుత్తప్పకారా ‘‘లాభా వో, భిక్ఖవే’’తిఆదికో పాఠో విపాకే వాచకఞాపకభావేనేవ పవత్తనతో విపాకో నామ.
Yaṃ kiñci saddaṃ sotena…pe… ghānena…pe… jivhāya…pe… kāyena…pe… yaṃ kiñci dhammaṃ manasā vijānāti, taṃ aniṭṭhadhammaṃyeva vijānāti, no iṭṭhadhammaṃ. Akantadhammaṃyeva vijānāti, no kantadhammaṃ. Amanāpadhammaṃyeva vijānāti, no manāpadhammanti pāṭho yutto. ‘‘Aniṭṭharūpaṃyeva vijānāti, no iṭṭharūpa’’ntiādipāṭho ayutto, katthaci pāḷiyaṃ ayuttapāṭho diṭṭho. Sukkapakkhe vuttanayavipariyāyena yojanā kātabbā. Ayaṃ vuttappakārā ‘‘lābhā vo, bhikkhave’’tiādiko pāṭho vipāke vācakañāpakabhāveneva pavattanato vipāko nāma.
మారిసా నిరయే పచ్చమానానం అమ్హాకం సబ్బసో నిముజ్జనఉమ్ముజ్జనవసేన సట్ఠివస్ససహస్సాని పరిపుణ్ణాని, నిరయస్స అన్తో పరియోసానం కదా కస్మిం కాలే భవిస్సతి.
Mārisā niraye paccamānānaṃ amhākaṃ sabbaso nimujjanaummujjanavasena saṭṭhivassasahassāni paripuṇṇāni, nirayassa anto pariyosānaṃ kadā kasmiṃ kāle bhavissati.
నిరయస్స అన్తో పరియోసానం నత్థి. నిరయస్స అన్తో పరియోసానం కుతో అత్థి? నిరయస్స అన్తో పరియోసానం అమ్హాకం న పటిదిస్సతి. మారిసా, యదా తుమ్హే చ అహఞ్చ సేట్ఠిపుత్తా జాతా, తదా తుయ్హం తుమ్హాకఞ్చ మయ్హం మమ చ పాపం హి యస్మా పకతం పకారేహి కతం, తస్మా నిరయస్స అన్తో పరియోసానం అమ్హాకం న దిస్సతీతి అయం పాఠో విపాకే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో విపాకో నామ. (౧౩)
Nirayassa anto pariyosānaṃ natthi. Nirayassa anto pariyosānaṃ kuto atthi? Nirayassa anto pariyosānaṃ amhākaṃ na paṭidissati. Mārisā, yadā tumhe ca ahañca seṭṭhiputtā jātā, tadā tuyhaṃ tumhākañca mayhaṃ mama ca pāpaṃ hi yasmā pakataṃ pakārehi kataṃ, tasmā nirayassa anto pariyosānaṃ amhākaṃ na dissatīti ayaṃ pāṭho vipāke vācakañāpakabhāvena pavattanato vipāko nāma. (13)
౧౨౧. అధమ్మచారీ నరో కుసలధమ్మేసు పమత్తో హి యస్మా హోతి, తస్మా సో అధమ్మచారీ పమత్తో నరో యహిం యహిం యం యం దుగ్గతిం గచ్ఛతి, తం తం గచ్ఛన్తం అధమ్మచారిం నం నరం అత్తనా చరితో సో ధమ్మోవ హనతి. కిమివ హనతి? సయం అత్తనా గహితో కణ్హసప్పో గణ్హన్తం జనం హనతి యథా, ఏవం అత్తనా చరితో అధమ్మో అధమ్మచారిం నం హనతి. ‘‘న హి ధమ్మో అధమ్మో చా’’తిఆదిగాథాయ అత్థో పాకటో. ఇదం సుత్తద్వయం కమ్మే చ విపాకే చ వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో కమ్మఞ్చ విపాకో చ హోతి.
121. Adhammacārī naro kusaladhammesu pamatto hi yasmā hoti, tasmā so adhammacārī pamatto naro yahiṃ yahiṃ yaṃ yaṃ duggatiṃ gacchati, taṃ taṃ gacchantaṃ adhammacāriṃ naṃ naraṃ attanā carito so dhammova hanati. Kimiva hanati? Sayaṃ attanā gahito kaṇhasappo gaṇhantaṃ janaṃ hanati yathā, evaṃ attanā carito adhammo adhammacāriṃ naṃ hanati. ‘‘Na hi dhammo adhammo cā’’tiādigāthāya attho pākaṭo. Idaṃ suttadvayaṃ kamme ca vipāke ca vācakañāpakabhāvena pavattanato kammañca vipāko ca hoti.
భిక్ఖవే, తుమ్హే పుఞ్ఞానం మా భాయిత్థ; భిక్ఖవే, యదిదం యం ఇదం ‘‘పుఞ్ఞానీ’’తి అధివచనం పవత్తం; ఏతం ‘‘పుఞ్ఞానీ’’తి అధివచనం ఇట్ఠస్స కన్తస్స పియస్స మనాపస్స సుఖస్స సుఖవిపాకజనకస్స కమ్మస్స అధివచనం హోతి. భిక్ఖవే, అహం దీఘరత్తం కతానం పుఞ్ఞానం దీఘరత్తం పచ్చనుభూతం ఇట్ఠం కన్తం పియం మనాపం అభిజానామి ఖో. ‘‘కథం అభిజానామీ’’తి చే పుచ్ఛేయ్య , పుబ్బే సత్త వస్సాని మేత్తచిత్తం మేత్తాయ సహితం దుతియజ్ఝానచిత్తం భావేత్వా సత్త సంవట్టవివట్టకప్పే ఇమం లోకం మనుస్సలోకం పున న ఆగమాసిం. సత్త సంవట్టవివట్టకప్పేతి చేత్థ సంవట్టగ్గహణేన సంవట్టట్ఠాయీ, వివట్టగ్గహణేన వివట్టట్ఠాయీపి గహితాతి వేదితబ్బా. సేసేసుపి ఏవమేవ గహేతబ్బో. భిక్ఖవే, సంవట్టమానే కప్పే అహం ఆభస్సరూపగో హోమి, వివట్టకప్పే సుఞ్ఞం బ్రహ్మవిమానం ఉపపజ్జామి. భిక్ఖవే, తత్ర బ్రహ్మవిమానే తత్ర ఉపపజ్జమానే ఉపపజ్జమానహేతు అహం బ్రహ్మా హోమి, అఞ్ఞే మహానుభావేన అభిభవనతో అభిభూ, అఞ్ఞేహి అనభిభవనతో అనభిభూతో మహాబ్రహ్మా హోమి, అఞ్ఞదత్థు ఏకంసేన దసో అహం వసవత్తీ హోమి.
Bhikkhave, tumhe puññānaṃ mā bhāyittha; bhikkhave, yadidaṃ yaṃ idaṃ ‘‘puññānī’’ti adhivacanaṃ pavattaṃ; etaṃ ‘‘puññānī’’ti adhivacanaṃ iṭṭhassa kantassa piyassa manāpassa sukhassa sukhavipākajanakassa kammassa adhivacanaṃ hoti. Bhikkhave, ahaṃ dīgharattaṃ katānaṃ puññānaṃ dīgharattaṃ paccanubhūtaṃ iṭṭhaṃ kantaṃ piyaṃ manāpaṃ abhijānāmi kho. ‘‘Kathaṃ abhijānāmī’’ti ce puccheyya , pubbe satta vassāni mettacittaṃ mettāya sahitaṃ dutiyajjhānacittaṃ bhāvetvā satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappe imaṃ lokaṃ manussalokaṃ puna na āgamāsiṃ. Satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappeti cettha saṃvaṭṭaggahaṇena saṃvaṭṭaṭṭhāyī, vivaṭṭaggahaṇena vivaṭṭaṭṭhāyīpi gahitāti veditabbā. Sesesupi evameva gahetabbo. Bhikkhave, saṃvaṭṭamāne kappe ahaṃ ābhassarūpago homi, vivaṭṭakappe suññaṃ brahmavimānaṃ upapajjāmi. Bhikkhave, tatra brahmavimāne tatra upapajjamāne upapajjamānahetu ahaṃ brahmā homi, aññe mahānubhāvena abhibhavanato abhibhū, aññehi anabhibhavanato anabhibhūto mahābrahmā homi, aññadatthu ekaṃsena daso ahaṃ vasavattī homi.
భిక్ఖవే, అహం దేవానమిన్దో సక్కో ఛత్తింసక్ఖత్తుం అహోసిం ఖో, ధమ్మికో ధమ్మరాజా చాతురన్తో విజితావీ జనపదత్థావరియప్పత్తో చక్కరతనాదిసత్తరతనసమన్నాగతో చక్కవత్తిరాజా అనేకసతక్ఖత్తుం అహోసిం, పదేసరజ్జస్స రాజభావే కో పన వాదో.
Bhikkhave, ahaṃ devānamindo sakko chattiṃsakkhattuṃ ahosiṃ kho, dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto cakkaratanādisattaratanasamannāgato cakkavattirājā anekasatakkhattuṃ ahosiṃ, padesarajjassa rājabhāve ko pana vādo.
భిక్ఖవే, తస్స చక్కవత్తిరాజభూతస్స మయ్హం ఏతం పరివితక్కనం అహోసి ‘‘యేన ఫలేన యేన విపాకేన అహం ఏతరహి ఏవంమహిద్ధికో ఏవంమహానుభావో అమ్హి, తం ఇదం ఫలం కిస్స కమ్మస్స ఫలం ను ఖో, సో అయం విపాకో కిస్స కమ్మస్స విపాకో ను ఖో’’తి ఏతం పరివితక్కనం అహోసి. భిక్ఖవే, తస్స వితక్కేన్తస్స మయ్హం ఏతం పరివితక్కనం అహోసి ‘‘యేన ఫలేన యేన విపాకేన అహం ఏతరహి ఏవంమహిద్ధికో ఏవంమహానుభావో అమ్హి, మే పవత్తం తం ఇదం ఫలం తిణ్ణం కమ్మానం ఫలం ఖో, సో అయం విపాకో తిణ్ణం కమ్మానం విపాకో ఖో, సేయ్యథిదం కతమేసం తిణ్ణం కమ్మానం ఫలం విపాకో? దానస్స దమస్స సంయమస్సాతి తిణ్ణం కమ్మానం ఫలం విపాకో’’తి ఏతం పరివితక్కనం అహోసీతి అవోచాతి యోజనా.
Bhikkhave, tassa cakkavattirājabhūtassa mayhaṃ etaṃ parivitakkanaṃ ahosi ‘‘yena phalena yena vipākena ahaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo amhi, taṃ idaṃ phalaṃ kissa kammassa phalaṃ nu kho, so ayaṃ vipāko kissa kammassa vipāko nu kho’’ti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi. Bhikkhave, tassa vitakkentassa mayhaṃ etaṃ parivitakkanaṃ ahosi ‘‘yena phalena yena vipākena ahaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo amhi, me pavattaṃ taṃ idaṃ phalaṃ tiṇṇaṃ kammānaṃ phalaṃ kho, so ayaṃ vipāko tiṇṇaṃ kammānaṃ vipāko kho, seyyathidaṃ katamesaṃ tiṇṇaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko? Dānassa damassa saṃyamassāti tiṇṇaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti etaṃ parivitakkanaṃ ahosīti avocāti yojanā.
తత్థ తస్మిం ‘‘మా, భిక్ఖవే, పుఞ్ఞానం భాయిత్థా’’తిఆదికే సుత్తే యఞ్చ దానం, యో చ దమో, యో చ సంయమో అత్థి, ఇదం దానాదిత్తయం కమ్మం, తంవాచకఞాపకం సుత్తమ్పి కమ్మం నామ. తప్పచ్చయో తంకమ్మపచ్చయో పచ్చయుప్పన్నభూతో పచ్చనుభూతో యో విపాకో అత్థి, ఏతం విపాకే ఫలమ్పి పక్ఖిపితబ్బం, అయం విపాకో తంవాచకఞాపకో పాఠోపి విపాకో నామ. చూళకమ్మవిభఙ్గో చూళకమ్మవిపాకపుథుత్తవిభాగో తథా వత్తబ్బో.
Tattha tasmiṃ ‘‘mā, bhikkhave, puññānaṃ bhāyitthā’’tiādike sutte yañca dānaṃ, yo ca damo, yo ca saṃyamo atthi, idaṃ dānādittayaṃ kammaṃ, taṃvācakañāpakaṃ suttampi kammaṃ nāma. Tappaccayo taṃkammapaccayo paccayuppannabhūto paccanubhūto yo vipāko atthi, etaṃ vipāke phalampi pakkhipitabbaṃ, ayaṃ vipāko taṃvācakañāpako pāṭhopi vipāko nāma. Cūḷakammavibhaṅgo cūḷakammavipākaputhuttavibhāgo tathā vattabbo.
తోదేయ్యపుత్తస్స సుభస్స మాణవస్స యం సుత్తం భగవతా దేసితం, తత్థ సుత్తే వుత్తా యే పాణాతిపాతాదయో ధమ్మా అప్పాయుకదీఘాయుకతాయ సంవత్తన్తి, యే హింసనాదయో ధమ్మా బహ్వాబాధఅప్పాబాధతాయ సంవత్తన్తి, యే ఉసూయనాదయో ధమ్మా అప్పేసక్ఖమహేసక్ఖతాయ సంవత్తన్తి, యే కోధాదయో ధమ్మా దుబ్బణ్ణసువణ్ణతాయ సంవత్తన్తి, యే అగారవాదయో ధమ్మా నీచకులికఉచ్చకులికతాయ సంవత్తన్తి, యే మచ్ఛేరాదయో ధమ్మా అప్పభోగమహాభోగతాయ సంవత్తన్తి, యే అసల్లక్ఖణాదయో ధమ్మా దుప్పఞ్ఞపఞ్ఞవన్తతాయ సంవత్తన్తి. ఇదం పాణాతిపాతసత్తయుగం కమ్మం, తంవాచకఞాపకం సుత్తమ్పి కమ్మం నామ. తత్థ సుభసుత్తే యా అప్పాయుకదీఘాయుకతా వుత్తా…పే॰… యా దుప్పఞ్ఞపఞ్ఞవన్తతా వుత్తా, సో అయం అప్పాయుకదీఘాయుకతాదికో విపాకో, తంవాచకఞాపకపాఠోపి విపాకో. ఇదం సుభసుత్తం కుసలాకుసలకమ్మే చేవ విపాకే చ వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో కమ్మఞ్చ విపాకో చ హోతి. (౧౪)
Todeyyaputtassa subhassa māṇavassa yaṃ suttaṃ bhagavatā desitaṃ, tattha sutte vuttā ye pāṇātipātādayo dhammā appāyukadīghāyukatāya saṃvattanti, ye hiṃsanādayo dhammā bahvābādhaappābādhatāya saṃvattanti, ye usūyanādayo dhammā appesakkhamahesakkhatāya saṃvattanti, ye kodhādayo dhammā dubbaṇṇasuvaṇṇatāya saṃvattanti, ye agāravādayo dhammā nīcakulikauccakulikatāya saṃvattanti, ye maccherādayo dhammā appabhogamahābhogatāya saṃvattanti, ye asallakkhaṇādayo dhammā duppaññapaññavantatāya saṃvattanti. Idaṃ pāṇātipātasattayugaṃ kammaṃ, taṃvācakañāpakaṃ suttampi kammaṃ nāma. Tattha subhasutte yā appāyukadīghāyukatā vuttā…pe… yā duppaññapaññavantatā vuttā, so ayaṃ appāyukadīghāyukatādiko vipāko, taṃvācakañāpakapāṭhopi vipāko. Idaṃ subhasuttaṃ kusalākusalakamme ceva vipāke ca vācakañāpakabhāvena pavattanato kammañca vipāko ca hoti. (14)
౧౨౨. యో పుగ్గలో వచీదుచ్చరితపరివజ్జనేన వాచానురక్ఖీ భవేయ్య, అభిజ్ఝాదిఅనుప్పాదనేన మనసా సంవుతో భవేయ్య, పాణాతిపాతాదిపజహనేన కాయేన అకుసలం న కయిరా, ఇతి తయో ఏతే కమ్మపథే విసోధయే, సో పుగ్గలో ఇసిప్పవేదితం మగ్గం అరియం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం ఆరాధయే ఆరాధయేయ్యాతి యోజనా. ఇదం ‘‘వాచానురక్ఖీ’’తిఆదికం సుత్తం కుసలే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో కుసలం నామ.
122. Yo puggalo vacīduccaritaparivajjanena vācānurakkhī bhaveyya, abhijjhādianuppādanena manasā saṃvuto bhaveyya, pāṇātipātādipajahanena kāyena akusalaṃ na kayirā, iti tayo ete kammapathe visodhaye, so puggalo isippaveditaṃ maggaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ ārādhaye ārādhayeyyāti yojanā. Idaṃ ‘‘vācānurakkhī’’tiādikaṃ suttaṃ kusale vācakañāpakabhāvena pavattanato kusalaṃ nāma.
యస్స పుగ్గలస్స కాయేన దుక్కటం దుగ్గతిసంవత్తనియకమ్మం నత్థి, వాచాయ దుక్కటకమ్మం నత్థి, మనసా దుక్కటకమ్మం నత్థి, తీహి ఠానేహి ఉప్పజ్జనట్ఠానేహి సంవుతం తం పుగ్గలం ‘‘బ్రాహ్మణ’’న్తి అహం వదామీతి యోజనా. ఇదం గాథావచనం వుత్తనయేన కుసలం నామ.
Yassa puggalassa kāyena dukkaṭaṃ duggatisaṃvattaniyakammaṃ natthi, vācāya dukkaṭakammaṃ natthi, manasā dukkaṭakammaṃ natthi, tīhi ṭhānehi uppajjanaṭṭhānehi saṃvutaṃ taṃ puggalaṃ ‘‘brāhmaṇa’’nti ahaṃ vadāmīti yojanā. Idaṃ gāthāvacanaṃ vuttanayena kusalaṃ nāma.
‘‘తీణిమాని, భిక్ఖవే…పే॰… కుసలమూలానీ’’తి ఇదం వచనం వుత్తనయేన కుసలం. భిక్ఖవే, కుసలానం ధమ్మానం సమాపత్తియా విజ్జా పుబ్బఙ్గమా హోతి, హిరీ చ ఓత్తప్పఞ్చ అనుదేవాతి యోజనా. ఇదం వచనం వుత్తనయేన కుసలం నామ.
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave…pe… kusalamūlānī’’ti idaṃ vacanaṃ vuttanayena kusalaṃ. Bhikkhave, kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā vijjā pubbaṅgamā hoti, hirī ca ottappañca anudevāti yojanā. Idaṃ vacanaṃ vuttanayena kusalaṃ nāma.
మాలువా సాలం రుక్ఖం ఓనతం భూమియం పతనం కరోతి ఇవ, తథా యస్స జనస్స అచ్చన్తం ద్వీసు తీసు భవేసు దుస్సీల్యం అత్థి, సో జనో అత్తానం ఓనతం అపాయేసు పాకటం కరోతి. అనత్థకామో జనో యథా అనత్థం ఇచ్ఛతి, తథా అనత్థం కరోతి యథా, తథా ఈదిసో దుస్సీలో నం అత్తానం అనత్థం కరోతీతి యోజనా. ఇదం ‘‘యస్సా’’తిఆదికం వచనం వుత్తనయేన అకుసలం.
Māluvā sālaṃ rukkhaṃ onataṃ bhūmiyaṃ patanaṃ karoti iva, tathā yassa janassa accantaṃ dvīsu tīsu bhavesu dussīlyaṃ atthi, so jano attānaṃ onataṃ apāyesu pākaṭaṃ karoti. Anatthakāmo jano yathā anatthaṃ icchati, tathā anatthaṃ karoti yathā, tathā īdiso dussīlo naṃ attānaṃ anatthaṃ karotīti yojanā. Idaṃ ‘‘yassā’’tiādikaṃ vacanaṃ vuttanayena akusalaṃ.
అస్మమయం అస్మసఙ్ఖాతం పాసాణమణిమయం వజిరం వజిరస్స ఉట్ఠానసఙ్ఖాతం పాసాణమణిం అభిమత్థతి విధంసేతి ఇవ, తథా అత్తనా హి సయమేవ కతం అత్తజం అత్తసమ్భవం పాపం దుమ్మేధం పాపం కరోన్తం జనం అభిమత్థతీతి యోజనా. ఇదం ‘‘అత్తనా హీ’’తిఆదికం వచనం వుత్తనయేన అకుసలం.
Asmamayaṃ asmasaṅkhātaṃ pāsāṇamaṇimayaṃ vajiraṃ vajirassa uṭṭhānasaṅkhātaṃ pāsāṇamaṇiṃ abhimatthati vidhaṃseti iva, tathā attanā hi sayameva kataṃ attajaṃ attasambhavaṃ pāpaṃ dummedhaṃ pāpaṃ karontaṃ janaṃ abhimatthatīti yojanā. Idaṃ ‘‘attanā hī’’tiādikaṃ vacanaṃ vuttanayena akusalaṃ.
దేవతే కుసలేహి వివజ్జితా అకుసలా దస కమ్మపథే నిసేవియ కత్వా గరహా గారయ్హా భవన్తి, బాలమతీ మన్దబుద్ధినో నిరయేసు పచ్చరేతి యోజనా. ఇదం ‘‘దస కమ్మపథే’’తిఆదికం సుత్తం వుత్తనయేన అకుసలం.
Devate kusalehi vivajjitā akusalā dasa kammapathe niseviya katvā garahā gārayhā bhavanti, bālamatī mandabuddhino nirayesu paccareti yojanā. Idaṃ ‘‘dasa kammapathe’’tiādikaṃ suttaṃ vuttanayena akusalaṃ.
‘‘తీణిమాని, భిక్ఖవే…పే॰… అకుసలమూలానీ’’తి ఇదం వచనం వుత్తనయేన అకుసలం. (౧౫)
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave…pe… akusalamūlānī’’ti idaṃ vacanaṃ vuttanayena akusalaṃ. (15)
యాదిసం యం బీజం వపతే, తం బీజం తాదిసం ఫలం హరతే ఇవ, తథా కల్యాణకారీ పణ్డితో కల్యాణం ఫలం హరతే, పాపకారీ బాలో చ పాపకం ఫలం హరతేతి యోజనా. తత్థ ‘‘యాదిస’’న్తిఆదికే సుత్తే ‘‘కల్యాణకారీ కల్యాణ’’న్తి యం వచనం ఆహ, ఇదం వచనం కుసలం. ‘‘పాపకారీ చ పాపక’’న్తి యం వచనం ఆహ, ఇదం వచనం అకుసలం. ఇదం ద్వివచనం వుత్తనయేన కుసలఞ్చ అకుసలఞ్చ హోతి.
Yādisaṃ yaṃ bījaṃ vapate, taṃ bījaṃ tādisaṃ phalaṃ harate iva, tathā kalyāṇakārī paṇḍito kalyāṇaṃ phalaṃ harate, pāpakārī bālo ca pāpakaṃ phalaṃ harateti yojanā. Tattha ‘‘yādisa’’ntiādike sutte ‘‘kalyāṇakārī kalyāṇa’’nti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ vacanaṃ kusalaṃ. ‘‘Pāpakārī ca pāpaka’’nti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ vacanaṃ akusalaṃ. Idaṃ dvivacanaṃ vuttanayena kusalañca akusalañca hoti.
కల్యాణకారీ సప్పురిసా సుభేన కమ్మేన సుగ్గతిం వజన్తి గచ్ఛన్తి, పాపకారీ కాపురిసా అసుభేన కమ్మునా అపాయభూమిం వజన్తి గచ్ఛన్తి, కమ్మస్స అభిసఙ్ఖారవిఞ్ఞాణసహగతకమ్మస్స ఖయా ఖయనతో విముత్తచేతసా సముచ్ఛేదవిముత్తిపటిప్పస్సద్ధివిముత్తిచిత్తా తే సప్పురిసా అసుభే నిబ్బన్తి. కిమివ నిబ్బన్తి? ఇన్ధనక్ఖయా జోతి నిబ్బాతి ఇవ, తథా తే సప్పురిసా కమ్మస్స ఖయా అనవసేసఖయనతో నిబ్బన్తీతి యోజనా. తత్థ తస్మిం ‘‘సుభేనా’’తిఆదిగాథావచనే ‘‘సుభేన…పే॰… సుగ్గతి’’న్తి యం వచనం ఆహ, ఇదం ‘‘సుభేన…పే॰…సుగ్గతి’’న్తి వచనం కుసలే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో కుసలం నామ. ‘‘అపాయభూమిం అసుభేన కమ్మునా’’తి యం వచనం ఆహ , ఇదం ‘‘అపాయ…పే॰… కమ్మునా’’తి వచనం అకుసలే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో అకుసలం నామ. ఇదం ‘‘సుభేనా’’తిఆదికం గాథావచనం వుత్తనయేన కుసలఞ్చ అకుసలఞ్చ హోతి. (౧౬)
Kalyāṇakārī sappurisā subhena kammena suggatiṃ vajanti gacchanti, pāpakārī kāpurisā asubhena kammunā apāyabhūmiṃ vajanti gacchanti, kammassa abhisaṅkhāraviññāṇasahagatakammassa khayā khayanato vimuttacetasā samucchedavimuttipaṭippassaddhivimutticittā te sappurisā asubhe nibbanti. Kimiva nibbanti? Indhanakkhayā joti nibbāti iva, tathā te sappurisā kammassa khayā anavasesakhayanato nibbantīti yojanā. Tattha tasmiṃ ‘‘subhenā’’tiādigāthāvacane ‘‘subhena…pe… suggati’’nti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ ‘‘subhena…pe…suggati’’nti vacanaṃ kusale vācakañāpakabhāvena pavattanato kusalaṃ nāma. ‘‘Apāyabhūmiṃ asubhena kammunā’’ti yaṃ vacanaṃ āha , idaṃ ‘‘apāya…pe… kammunā’’ti vacanaṃ akusale vācakañāpakabhāvena pavattanato akusalaṃ nāma. Idaṃ ‘‘subhenā’’tiādikaṃ gāthāvacanaṃ vuttanayena kusalañca akusalañca hoti. (16)
౧౨౩. ‘‘యథాపి భమరో పుప్ఫం…పే॰… మునీ చరే’’తి ఇదం గాథావచనం అనుఞ్ఞాతే చరణే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో అనుఞ్ఞాతం నామ.
123.‘‘Yathāpi bhamaro pupphaṃ…pe… munī care’’ti idaṃ gāthāvacanaṃ anuññāte caraṇe vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma.
భమరో నామ పుప్ఫరసపివనగహణవసేన చరణకో మధుకరాదికో భమరో. సో పుప్ఫరసం గణ్హన్తో మన్దవేగో హుత్వా పుప్ఫఞ్చ వణ్ణఞ్చ గన్ధఞ్చ అవినాసేత్వా యావదత్థం పుప్ఫరసం పివిత్వా మధుకరణత్థాయ చ పుప్ఫరసం గహేత్వా మధుకరణట్ఠానం వనసణ్డం పలేతి. పుప్ఫవణ్ణగన్ధా పాకతికావ హోన్తి. ఏవమేవ పిణ్డాయ గామం పవిసన్తో ముని పసాదజనకం ఆలోకనవిలోకనగమనతిట్ఠనాదికం జనేత్వా పీతిసోమనస్ససహితం పసాదం జనేత్వా సద్ధాదేయ్యం పిణ్డపాతం యాపనమత్తం పటిగ్గహేత్వా గామతో నిక్ఖమిత్వా ఉదకఫాసుకట్ఠానే వనే భేసజ్జం లిమ్పన్తో వియ, కన్తారే పుత్తమంసం ఖాదన్తో వియ, పిణ్డపాతం పచ్చవేక్ఖిత్వా పరిభుఞ్జిత్వా భమరో వనే మధుం కరోతి వియ, కమ్మట్ఠానానురూపం వనసణ్డం పవిసిత్వా ఝానమగ్గఫలనిబ్బత్తనత్థాయ సమణధమ్మకరణత్థాయ గామే చరే చరేయ్యాతి అధిప్పాయో వేదితబ్బో.
Bhamaro nāma puppharasapivanagahaṇavasena caraṇako madhukarādiko bhamaro. So puppharasaṃ gaṇhanto mandavego hutvā pupphañca vaṇṇañca gandhañca avināsetvā yāvadatthaṃ puppharasaṃ pivitvā madhukaraṇatthāya ca puppharasaṃ gahetvā madhukaraṇaṭṭhānaṃ vanasaṇḍaṃ paleti. Pupphavaṇṇagandhā pākatikāva honti. Evameva piṇḍāya gāmaṃ pavisanto muni pasādajanakaṃ ālokanavilokanagamanatiṭṭhanādikaṃ janetvā pītisomanassasahitaṃ pasādaṃ janetvā saddhādeyyaṃ piṇḍapātaṃ yāpanamattaṃ paṭiggahetvā gāmato nikkhamitvā udakaphāsukaṭṭhāne vane bhesajjaṃ limpanto viya, kantāre puttamaṃsaṃ khādanto viya, piṇḍapātaṃ paccavekkhitvā paribhuñjitvā bhamaro vane madhuṃ karoti viya, kammaṭṭhānānurūpaṃ vanasaṇḍaṃ pavisitvā jhānamaggaphalanibbattanatthāya samaṇadhammakaraṇatthāya gāme care careyyāti adhippāyo veditabbo.
‘‘తీణిమాని, భిక్ఖవే, భిక్ఖూనం కరణీయాని…పే॰… ఇమాని ఖో, భిక్ఖవే, భిక్ఖూనం తీణి కరణీయానీ’’తి ఇదం సుత్తం భగవతా అనుఞ్ఞాతే ఆచారే అత్థే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో అనుఞ్ఞాతం నామ. తస్మిం సుత్తే యో భిక్ఖు సీలం పాతి రక్ఖతి, ఇతి రక్ఖణతో సో భిక్ఖు పాతి నామ. యం సీలం తం పాతిం భిక్ఖుం అపాయాదిదుక్ఖతో మోచేతి, ఇతి మోచనతో తం సీలం పాతిమోక్ఖం నామ. యేన సీలేన భిక్ఖు సంవరితబ్బచక్ఖున్ద్రియాదికం సంవరతి, ఇతి సంవరణకరణతో తం సీలం సంవరం నామ, పాతిమోక్ఖం ఏవ సంవరం పాతిమోక్ఖసంవరం, పాతిమోక్ఖసంవరేన సంవుతో సమన్నాగతో హుత్వా సంవుణనతో చతుఇరియాపథేసు చారకో హోతి, ఇతి సంవుణనతో భిక్ఖు పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతో నామ. విహరతి చతుఇరియాపథే పవత్తేతి. వారిత్తచారం వజ్జేత్వా చారిత్తసీలం ఆదాయ చరణం ఆచారో, అగోచరే వజ్జేత్వా గోచరే చరణం గోచరోతి. అత్థో వుచ్చమానో అతివిత్థారో భవిస్సతి, తస్మా కిఞ్చిమత్తం కథేత్వా సాసనపట్ఠానసుత్తభావం కథేస్సామ.
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, bhikkhūnaṃ karaṇīyāni…pe… imāni kho, bhikkhave, bhikkhūnaṃ tīṇi karaṇīyānī’’ti idaṃ suttaṃ bhagavatā anuññāte ācāre atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma. Tasmiṃ sutte yo bhikkhu sīlaṃ pāti rakkhati, iti rakkhaṇato so bhikkhu pāti nāma. Yaṃ sīlaṃ taṃ pātiṃ bhikkhuṃ apāyādidukkhato moceti, iti mocanato taṃ sīlaṃ pātimokkhaṃ nāma. Yena sīlena bhikkhu saṃvaritabbacakkhundriyādikaṃ saṃvarati, iti saṃvaraṇakaraṇato taṃ sīlaṃ saṃvaraṃ nāma, pātimokkhaṃ eva saṃvaraṃ pātimokkhasaṃvaraṃ, pātimokkhasaṃvarena saṃvuto samannāgato hutvā saṃvuṇanato catuiriyāpathesu cārako hoti, iti saṃvuṇanato bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto nāma. Viharati catuiriyāpathe pavatteti. Vārittacāraṃ vajjetvā cārittasīlaṃ ādāya caraṇaṃ ācāro, agocare vajjetvā gocare caraṇaṃ gocaroti. Attho vuccamāno ativitthāro bhavissati, tasmā kiñcimattaṃ kathetvā sāsanapaṭṭhānasuttabhāvaṃ kathessāma.
‘‘ఏత్తకమేవ సుత్తం ‘అనుఞ్ఞాత’న్తి నిద్ధారితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘దసయిమే, భిక్ఖవే, ధమ్మా పబ్బజితేన అభిణ్హం పచ్చవేక్ఖితబ్బా’’తిఆది వుత్తం. ఇదం ‘‘దసా’’తిఆదికం సుత్తమ్పి అనుఞ్ఞాతే దసవిధే పచ్చవేక్ఖితబ్బే ధమ్మే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో అనుఞ్ఞాతం నామ. ‘‘తీణిమాని…పే॰… కరణీయానీ’’తి ఇదం సుత్తమ్పి అనుఞ్ఞాతే తివిధే సుచరితే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో అనుఞ్ఞాతం నామ.
‘‘Ettakameva suttaṃ ‘anuññāta’nti niddhāritabba’’nti vattabbattā ‘‘dasayime, bhikkhave, dhammā pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbā’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘dasā’’tiādikaṃ suttampi anuññāte dasavidhe paccavekkhitabbe dhamme vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma. ‘‘Tīṇimāni…pe… karaṇīyānī’’ti idaṃ suttampi anuññāte tividhe sucarite vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma.
నానావిధం అనుఞ్ఞాతం సుత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం సుత్తం పటిక్ఖిత్త’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం పటిక్ఖిత్త’’న్తిఆది వుత్తం.
Nānāvidhaṃ anuññātaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ suttaṃ paṭikkhitta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ paṭikkhitta’’ntiādi vuttaṃ.
‘‘నత్థి పుత్తసమం పేమం, నత్థి గోసమితం ధనం;
‘‘Natthi puttasamaṃ pemaṃ, natthi gosamitaṃ dhanaṃ;
నత్థి సూరియసమా ఆభా, సముద్దపరమా సరా’’తి. –
Natthi sūriyasamā ābhā, samuddaparamā sarā’’ti. –
ఇదం దేవపుత్తవచనం పటిక్ఖిపన్తో భగవా –
Idaṃ devaputtavacanaṃ paṭikkhipanto bhagavā –
‘‘నత్థి అత్తసమం పేమం, నత్థి ధఞ్ఞసమం ధనం;
‘‘Natthi attasamaṃ pemaṃ, natthi dhaññasamaṃ dhanaṃ;
నత్థి పఞ్ఞాసమా ఆభా, వుట్ఠి వే పరమా సరా’’తి. –
Natthi paññāsamā ābhā, vuṭṭhi ve paramā sarā’’ti. –
గాథం ఆహ. ఏత్థ ఏతస్మిం గాథాద్వయే యం ‘‘నత్థి పుత్తసమం పేమ’’న్తిఆదికం పురిమకం హోతి. ఇదం ‘‘నత్థి పుత్తసమం పేమ’’న్తిఆదికం దేవపుత్తవచనం భగవతా పటిక్ఖిత్తత్తా, పటిక్ఖిత్తే అత్థే పవత్తనతో చ పటిక్ఖిత్తం నామ.
Gāthaṃ āha. Ettha etasmiṃ gāthādvaye yaṃ ‘‘natthi puttasamaṃ pema’’ntiādikaṃ purimakaṃ hoti. Idaṃ ‘‘natthi puttasamaṃ pema’’ntiādikaṃ devaputtavacanaṃ bhagavatā paṭikkhittattā, paṭikkhitte atthe pavattanato ca paṭikkhittaṃ nāma.
దుబ్భిక్ఖకాలే వా కన్తారే వా మాతాపితరో పుత్తధీతరో ఘాతేత్వాపి అత్తానమేవ పోసేన్తి, తస్మా ‘‘నత్థి అత్తసమం పేమ’’న్తి వుత్తం. దుబ్భిక్ఖకాలాదీసు హిరఞ్ఞసువణ్ణసారాదీని, గోమహింసాదీనిపి ధఞ్ఞగహణత్థాయ ధఞ్ఞస్సామికానం దత్వా ధఞ్ఞమేవ గణ్హన్తి, తస్మా ‘‘నత్థి ధఞ్ఞసమం ధన’’న్తి వుత్తం. సూరియాదీనం ఆభా పచ్చుప్పన్నతమం ఏకదేసంవ వినోదేతి, పఞ్ఞా పన దససహస్సిలోకధాతుమ్పి ఏకపజ్జోతం ఏకోభాసం కాతుం సమత్థా, అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నధమ్మకోట్ఠాసేసుపి పటిచ్ఛాదకం కిలేసతమమ్పి విధమతి, తస్మా ‘‘నత్థి పఞ్ఞాసమా ఆభా’’తి వుత్తం. సముద్దో భూమియా చ ఏకదేసేయేవ తిట్ఠతి, సో చ దేవే అవుట్ఠే సతి ఖయనసభావో భవేయ్య, వుట్ఠి పన కోటిసతసహస్సచక్కవాళేసుపి యావ ఆభస్సరా బ్రహ్మలోకాపి పూరా భవతి, తస్మా ‘‘వుట్ఠి వే పరమాసరా’’తి వుత్తం.
Dubbhikkhakāle vā kantāre vā mātāpitaro puttadhītaro ghātetvāpi attānameva posenti, tasmā ‘‘natthi attasamaṃ pema’’nti vuttaṃ. Dubbhikkhakālādīsu hiraññasuvaṇṇasārādīni, gomahiṃsādīnipi dhaññagahaṇatthāya dhaññassāmikānaṃ datvā dhaññameva gaṇhanti, tasmā ‘‘natthi dhaññasamaṃdhana’’nti vuttaṃ. Sūriyādīnaṃ ābhā paccuppannatamaṃ ekadesaṃva vinodeti, paññā pana dasasahassilokadhātumpi ekapajjotaṃ ekobhāsaṃ kātuṃ samatthā, atītānāgatapaccuppannadhammakoṭṭhāsesupi paṭicchādakaṃ kilesatamampi vidhamati, tasmā ‘‘natthi paññāsamā ābhā’’ti vuttaṃ. Samuddo bhūmiyā ca ekadeseyeva tiṭṭhati, so ca deve avuṭṭhe sati khayanasabhāvo bhaveyya, vuṭṭhi pana koṭisatasahassacakkavāḷesupi yāva ābhassarā brahmalokāpi pūrā bhavati, tasmā ‘‘vuṭṭhi ve paramāsarā’’ti vuttaṃ.
‘‘ఇదమేవ పటిక్ఖిత్తం నిద్ధారితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తీణిమాని భిక్ఖవే’’తిఆది వుత్తం. ఇదం ‘‘తీణిమానీ’’తిఆదికం సుత్తమ్పి పటిక్ఖిత్తే దుచ్చరితే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో పటిక్ఖిత్తం నామ. (౧౭)
‘‘Idameva paṭikkhittaṃ niddhāritabba’’nti vattabbattā ‘‘tīṇimāni bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘tīṇimānī’’tiādikaṃ suttampi paṭikkhitte duccarite vācakañāpakabhāvena pavattanato paṭikkhittaṃ nāma. (17)
౧౨౪. నానావిధం పటిక్ఖిత్తం ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమం అనుఞ్ఞాతఞ్చ పటిక్ఖిత్తఞ్చా’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమం అనుఞ్ఞాతఞ్చా’’తిఆది వుత్తం.
124. Nānāvidhaṃ paṭikkhittaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ anuññātañca paṭikkhittañcā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ anuññātañcā’’tiādi vuttaṃ.
భూరిపఞ్ఞభూరిపఞ్ఞవన్త గోతమ, తం భూరిపఞ్ఞం గోతమం అహం పుచ్ఛామి. ఇధ లోకే అనేకా యా జనతా భీతా, సా జనతా కింసు కతమా భవే. యో చ మగ్గో అనేకాయతనో ఇతి పవుత్తో, సో చ మగ్గో కింసు కతమో భవే. కిస్మిం ధమ్మే ఠితో జనో పరలోకం న భాయే న భాయేయ్యాతి పుచ్ఛతీతి యోజనా.
Bhūripaññabhūripaññavanta gotama, taṃ bhūripaññaṃ gotamaṃ ahaṃ pucchāmi. Idha loke anekā yā janatā bhītā, sā janatā kiṃsu katamā bhave. Yo ca maggo anekāyatano iti pavutto, so ca maggo kiṃsu katamo bhave. Kismiṃ dhamme ṭhito jano paralokaṃ na bhāye na bhāyeyyāti pucchatīti yojanā.
దేవపుత్త యో జనో సమ్మావాచఞ్చ పణిధాయ, సమ్మామనఞ్చ పణిధాయ, కాయేన పాపాని అకుబ్బమానో చ భవే, అయం ఏకో. బహ్వన్నపానం ఘరం ఆవసన్తో చ భవే, అయం ఏకో. సద్ధో సద్ధాసమ్పన్నో చిత్తముదుభావేన ముదు చ భవే, అయం ఏకో. వదఞ్ఞూ యాచకానం యాచనవసేన వుత్తవచనఞ్ఞూ హుత్వా సంవిభాగీ చ భవే, అయం ఏకో. ఇతి ఏతేసు చతూసు ధమ్మేసు ఠితో జనో ధమ్మేసు ఠితో హుత్వా పరలోకం న భాయే న భాయేయ్యాతి యోజనా.
Devaputta yo jano sammāvācañca paṇidhāya, sammāmanañca paṇidhāya, kāyena pāpāni akubbamāno ca bhave, ayaṃ eko. Bahvannapānaṃ gharaṃ āvasanto ca bhave, ayaṃ eko. Saddho saddhāsampanno cittamudubhāvena mudu ca bhave, ayaṃ eko. Vadaññū yācakānaṃ yācanavasena vuttavacanaññū hutvā saṃvibhāgī ca bhave, ayaṃ eko. Iti etesu catūsu dhammesu ṭhito jano dhammesu ṭhito hutvā paralokaṃ na bhāye na bhāyeyyāti yojanā.
‘‘తస్మిం సుత్తే కతమం అనుఞ్ఞాతం, కతమం పటిక్ఖిత్తం నామా’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ యం ఆహా’’తిఆది వుత్తం. తత్థ తస్మిం ‘‘కింసూధా’’తిఆదిపఞ్హాయ విస్సజ్జనే ‘‘వాచం మనఞ్చా’’తిఆదివచనే ‘‘వాచం మనఞ్చ పణిధాయ సమ్మా’’తి యం వచనం భగవా ఆహ, ఇదం ‘‘వాచం…పే॰… సమ్మా’’తి వచనం అనుఞ్ఞాతే వచనీయాదికే అత్థే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో అనుఞ్ఞాతం నామ. ‘‘కాయేన పాపాని అకుబ్బమానో’’తి యం వచనం ఆహ, ఇదం ‘‘కాయేన …పే॰… మానో’’తి వచనం పాపకుబ్బేన పటిక్ఖిత్తే వుత్తనయేన పవత్తనతో పటిక్ఖిత్తం నామ. ‘‘బహ్వన్న…పే॰… న భాయే’’తి యం వచనం ఆహ, ఇదం ‘‘బహ్వన్న…పే॰… న భాయే’’తి వచనం వుత్తనయేన అనుఞ్ఞాతం నామ. ఇదం ‘‘వాచ’’న్తిఆదికం వచనం వుత్తనయద్వయేన అనుఞ్ఞాతఞ్చ పటిక్ఖిత్తఞ్చ హోతి.
‘‘Tasmiṃ sutte katamaṃ anuññātaṃ, katamaṃ paṭikkhittaṃ nāmā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yaṃ āhā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tasmiṃ ‘‘kiṃsūdhā’’tiādipañhāya vissajjane ‘‘vācaṃ manañcā’’tiādivacane ‘‘vācaṃ manañca paṇidhāya sammā’’ti yaṃ vacanaṃ bhagavā āha, idaṃ ‘‘vācaṃ…pe… sammā’’ti vacanaṃ anuññāte vacanīyādike atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma. ‘‘Kāyena pāpāni akubbamāno’’ti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ ‘‘kāyena …pe… māno’’ti vacanaṃ pāpakubbena paṭikkhitte vuttanayena pavattanato paṭikkhittaṃ nāma. ‘‘Bahvanna…pe… na bhāye’’ti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ ‘‘bahvanna…pe… na bhāye’’ti vacanaṃ vuttanayena anuññātaṃ nāma. Idaṃ ‘‘vāca’’ntiādikaṃ vacanaṃ vuttanayadvayena anuññātañca paṭikkhittañca hoti.
‘‘సబ్బపాపస్స అకరణ’’న్తిఆదికో వుత్తత్థోవ. ‘‘తస్మిం సబ్బపాపస్సాతిఆదికే కతమం అనుఞ్ఞాతం, కతమం పటిక్ఖిత్త’’న్తి వత్తబ్బభావతో ‘‘తత్థ య’’న్తిఆది వుత్తం.
‘‘Sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādiko vuttatthova. ‘‘Tasmiṃ sabbapāpassātiādike katamaṃ anuññātaṃ, katamaṃ paṭikkhitta’’nti vattabbabhāvato ‘‘tattha ya’’ntiādi vuttaṃ.
దేవానమిన్ద, అహం కాయసమాచారమ్పి దువిధేన వదామి – సేవితబ్బం అనవజ్జం కాయసమాచారమ్పి వదామి, అసేవితబ్బం సావజ్జం కాయసమాచారమ్పి అహం వదామి. వచీసమాచారాదీసుపి వుత్తనయానుసారేన యోజనా కాతబ్బా.
Devānaminda, ahaṃ kāyasamācārampi duvidhena vadāmi – sevitabbaṃ anavajjaṃ kāyasamācārampi vadāmi, asevitabbaṃ sāvajjaṃ kāyasamācārampi ahaṃ vadāmi. Vacīsamācārādīsupi vuttanayānusārena yojanā kātabbā.
‘‘కిఞ్చ వడ్ఢనహాయనం ఆగమ్మ కాయసమాచారాదికం సేవితబ్బాసేవితబ్బభేదేన వుత్త’’న్తి వత్తబ్బభావతో ‘‘కిఞ్చేతం పటిచ్చా’’తిఆది వుత్తం. అకుసలధమ్మవడ్ఢనం, కుసలధమ్మహాయనఞ్చ పటిచ్చ కాయసమాచారాదయో న సేవితబ్బా, కుసలధమ్మవడ్ఢనం, అకుసలధమ్మహాయనఞ్చ పటిచ్చ కాయసమాచారాదయో సేవితబ్బాతి సల్లక్ఖేతబ్బా. (౧౮)
‘‘Kiñca vaḍḍhanahāyanaṃ āgamma kāyasamācārādikaṃ sevitabbāsevitabbabhedena vutta’’nti vattabbabhāvato ‘‘kiñcetaṃ paṭiccā’’tiādi vuttaṃ. Akusaladhammavaḍḍhanaṃ, kusaladhammahāyanañca paṭicca kāyasamācārādayo na sevitabbā, kusaladhammavaḍḍhanaṃ, akusaladhammahāyanañca paṭicca kāyasamācārādayo sevitabbāti sallakkhetabbā. (18)
౧౨౫. నానావిధం అనుఞ్ఞాతఞ్చ పటిక్ఖిత్తఞ్చ ఆచరియేన నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కతమో సుత్తవిసేసో థవో’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా తథా పుచ్ఛిత్వా అయం సుత్తవిసేసో థవో నామాతి విఞ్ఞాపేతుం ‘‘తత్థ కతమో థవో’’తిఆది వుత్తం. తత్థ తత్థాతి తేసు అట్ఠవీసతివిధేసు లోకియాదీసు సాసనపట్ఠానసుత్తేసు కతమో సుత్తవిసేసో థవో నామాతి పుచ్ఛతి.
125. Nānāvidhaṃ anuññātañca paṭikkhittañca ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamo suttaviseso thavo’’ti pucchitabbattā tathā pucchitvā ayaṃ suttaviseso thavo nāmāti viññāpetuṃ ‘‘tattha katamo thavo’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttesu katamo suttaviseso thavo nāmāti pucchati.
మగ్గానం జఙ్ఘమగ్గదిట్ఠిమగ్గాదీనం అట్ఠఙ్గికో సమ్మాదిట్ఠిమగ్గఙ్గాదిఅట్ఠఙ్గికో మగ్గో సేట్ఠో ఉత్తమో. సచ్చానం వచీసచ్చఖత్తియాదిసమ్ముతిసచ్చపరమత్థసచ్చానం చతురో దుక్ఖసముదయనిరోధనిరోధగామినిపటిపదావసేన చతురో అరియసచ్చా పదా సేట్ఠా ఉత్తమా. ధమ్మానం సబ్బసఙ్ఖతసప్పచ్చయధమ్మానం విరాగో అసఙ్ఖతనిబ్బానసఙ్ఖాతో విరాగో ధమ్మో సేట్ఠో ఉత్తమో. ద్విపదానం సబ్బదేవమనుస్సాదీనం ద్విపదానం చక్ఖుమా పఞ్చవిధచక్ఖుమా భగవా సేట్ఠో ఉత్తమోతి యోజనా. అయం ‘‘మగ్గానట్ఠఙ్గికో’’తిఆదిసుత్తవిసేసో థవే అత్థే వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో థవో నామ.
Maggānaṃ jaṅghamaggadiṭṭhimaggādīnaṃ aṭṭhaṅgiko sammādiṭṭhimaggaṅgādiaṭṭhaṅgiko maggo seṭṭho uttamo. Saccānaṃ vacīsaccakhattiyādisammutisaccaparamatthasaccānaṃ caturo dukkhasamudayanirodhanirodhagāminipaṭipadāvasena caturo ariyasaccā padā seṭṭhā uttamā. Dhammānaṃ sabbasaṅkhatasappaccayadhammānaṃ virāgo asaṅkhatanibbānasaṅkhāto virāgo dhammo seṭṭho uttamo. Dvipadānaṃ sabbadevamanussādīnaṃ dvipadānaṃ cakkhumā pañcavidhacakkhumā bhagavā seṭṭho uttamoti yojanā. Ayaṃ ‘‘maggānaṭṭhaṅgiko’’tiādisuttaviseso thave atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato thavo nāma.
‘‘అయమేవ సుత్తవిసేసో థవో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తీణిమాని భిక్ఖవే’’తిఆది వుత్తం. అపదా అహిమచ్ఛాదయో వా, ద్విపదా మనుస్ససకుణపక్ఖిజాతికాదయో వా, చతుప్పదా హత్థిఅస్సగోమహింసాదయో వా, బహుప్పదా సతపదిఆదయో వా, రూపినో కామరూపసత్తా వా, అరూపినో అరూపసత్తా వా, సఞ్ఞినో సత్తవిఞ్ఞాణట్ఠితిసత్తా వా, అసఞ్ఞినో అసఞ్ఞసత్తా వా, నేవసఞ్ఞీనాసఞ్ఞినో భవగ్గే నిబ్బత్తసత్తా వా యావతా యత్తకా సత్తా సంవిజ్జన్తి, తేసం తత్తకానం అపదాదీనం సత్తానం యదిదం యో అయం అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో తథాగతో ఉప్పన్నో, సో అయం అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో తథాగతో అగ్గం అగ్గోతి అక్ఖాయతి, సేట్ఠం సేట్ఠోతి అక్ఖాయతి, పవరం పవరోతి అక్ఖాయతి, అయం పఠమో అగ్గో.
‘‘Ayameva suttaviseso thavo’’ti vattabbattā ‘‘tīṇimāni bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Apadā ahimacchādayo vā, dvipadā manussasakuṇapakkhijātikādayo vā, catuppadā hatthiassagomahiṃsādayo vā, bahuppadā satapadiādayo vā, rūpino kāmarūpasattā vā, arūpino arūpasattā vā, saññino sattaviññāṇaṭṭhitisattā vā, asaññino asaññasattā vā, nevasaññīnāsaññino bhavagge nibbattasattā vā yāvatā yattakā sattā saṃvijjanti, tesaṃ tattakānaṃ apadādīnaṃ sattānaṃ yadidaṃ yo ayaṃ arahaṃ sammāsambuddho tathāgato uppanno, so ayaṃ arahaṃ sammāsambuddho tathāgato aggaṃ aggoti akkhāyati, seṭṭhaṃ seṭṭhoti akkhāyati, pavaraṃ pavaroti akkhāyati, ayaṃ paṭhamo aggo.
సఙ్ఖతానం ధమ్మానం వా సప్పచ్చయసభావానం వా, అసఙ్ఖతానం పచ్చయేహి అసఙ్ఖరితానం పణ్ణత్తిమత్తభూతానం ధమ్మానం వా యావతా యత్తకా పణ్ణత్తీ వోహరీయన్తి, తత్తకేహి పణ్ణత్తీహి పఞ్ఞపేతబ్బానం తేసం సఙ్ఖతాసఙ్ఖతానం ధమ్మానం యదిదం యో అయం మదనిమ్మదనో…పే॰… యో అయం నిరోధో, యం ఇదం నిబ్బానమగ్గఫలానమాలమ్బణం భవతి, సో అయం మదనిమ్మదనాదికో ధమ్మో అగ్గం అగ్గోతి అక్ఖాయతి…పే॰… అక్ఖాయతి, అయం దుతియో అగ్గో.
Saṅkhatānaṃ dhammānaṃ vā sappaccayasabhāvānaṃ vā, asaṅkhatānaṃ paccayehi asaṅkharitānaṃ paṇṇattimattabhūtānaṃ dhammānaṃ vā yāvatā yattakā paṇṇattī voharīyanti, tattakehi paṇṇattīhi paññapetabbānaṃ tesaṃ saṅkhatāsaṅkhatānaṃ dhammānaṃ yadidaṃ yo ayaṃ madanimmadano…pe… yo ayaṃ nirodho, yaṃ idaṃ nibbānamaggaphalānamālambaṇaṃ bhavati, so ayaṃ madanimmadanādiko dhammo aggaṃ aggoti akkhāyati…pe… akkhāyati, ayaṃ dutiyo aggo.
సఙ్ఘానం యావతా పణ్ణత్తి, గణానం యావతా పణ్ణత్తి, మహాజనసన్నిపాతానం యావతా పణ్ణత్తి వోహరీయన్తి, తత్తకేహి పణ్ణత్తీహి పఞ్ఞపేతబ్బానం తేసం సఙ్ఘగణాదీనం యాని ఇమాని చత్తారి పుగ్గలాని పురిసయుగాని, యే ఇమే అట్ఠ పురిసపుగ్గలా…పే॰… లోకస్స యం ఇదం పుఞ్ఞక్ఖేత్తం సంవిజ్జతి, సో అయం చతుపురిసయుగాదికో తథాగతసావకసఙ్ఘో అగ్గం అగ్గోతి అక్ఖాయతి…పే॰… అక్ఖాయతి, అయం తతియో అగ్గో. ఇమాని తీణి తథాగతనిబ్బానఅరియసఙ్ఘరతనాని అగ్గాని భవన్తి.
Saṅghānaṃ yāvatā paṇṇatti, gaṇānaṃ yāvatā paṇṇatti, mahājanasannipātānaṃ yāvatā paṇṇatti voharīyanti, tattakehi paṇṇattīhi paññapetabbānaṃ tesaṃ saṅghagaṇādīnaṃ yāni imāni cattāri puggalāni purisayugāni, ye ime aṭṭha purisapuggalā…pe… lokassa yaṃ idaṃ puññakkhettaṃ saṃvijjati, so ayaṃ catupurisayugādiko tathāgatasāvakasaṅgho aggaṃ aggoti akkhāyati…pe… akkhāyati, ayaṃ tatiyo aggo. Imāni tīṇi tathāgatanibbānaariyasaṅgharatanāni aggāni bhavanti.
సబ్బలోకుత్తరో అపదాదిసబ్బసత్తలోకతో ఉత్తరో సత్థా చ, కుసలపక్ఖతో కుసలఅనవజ్జపక్ఖభావతో ఉత్తరో ధమ్మో చ, నరసీహస్స సత్థునో గణో చ ఇతి తీణి సత్థుధమ్మగణరతనాని అగ్గాని, తాని తీణి సత్థుధమ్మగణరతనాని విసిస్సరే గుణవసేన విసిస్సన్తి.
Sabbalokuttaro apadādisabbasattalokato uttaro satthā ca, kusalapakkhato kusalaanavajjapakkhabhāvato uttaro dhammo ca, narasīhassa satthuno gaṇo ca iti tīṇi satthudhammagaṇaratanāni aggāni, tāni tīṇi satthudhammagaṇaratanāni visissare guṇavasena visissanti.
సమణపదుమసఞ్చయో సరే రుహమానం పదుమం సోభనం ఇవ సాసనే సోభనసమణపదుమసమూహో గణో చ, ధమ్మవరో చ, విదూనం సక్కతో నరవరదమకో నరవరానం బ్రహ్మదేవమనుస్సరాజరాజమహామచ్చాదీనం దమకో అనుదమకో చక్ఖుమా సమ్బుద్ధో చ ఇతి తీణి గణధమ్మబుద్ధరతనాని లోకస్స ఉత్తరి భవన్తి.
Samaṇapadumasañcayo sare ruhamānaṃ padumaṃ sobhanaṃ iva sāsane sobhanasamaṇapadumasamūho gaṇo ca, dhammavaro ca, vidūnaṃ sakkato naravaradamako naravarānaṃ brahmadevamanussarājarājamahāmaccādīnaṃ damako anudamako cakkhumā sambuddho ca iti tīṇi gaṇadhammabuddharatanāni lokassa uttari bhavanti.
అప్పటిసమో సత్థా చ, నిరుపదాహో నిగ్గతఉపదాహో, సబ్బో ధమ్మో చ అరియో గణవరో చ ఇతి యాని తీణి బుద్ధధమ్మగణరతనాని అగ్గాని, తాని తీణి…పే॰… నాని ఖలు ఏకంసేన విసిస్సరే విసిస్సన్తి.
Appaṭisamo satthā ca, nirupadāho niggataupadāho, sabbo dhammo ca ariyo gaṇavaro ca iti yāni tīṇi buddhadhammagaṇaratanāni aggāni, tāni tīṇi…pe… nāni khalu ekaṃsena visissare visissanti.
సచ్చనామో అవితథసచ్చదేసనతో సచ్చనామో ఖేమో సబ్బాభిభూ సబ్బే మనుస్సదేవాదికే అనభిభవమానోపి గుణాతిరేకవసేన అభిభవమానో వియ పవత్తనతో సబ్బాభిభూ జినో చ, సచ్చధమ్మో అవితథసభావతో సచ్చధమ్మో చ, తస్స సచ్చధమ్మస్స ఉత్తరి ఉత్తమో అఞ్ఞో ధమ్మో నత్థి, విఞ్ఞూనం నిచ్చం పూజితో పూజారహో అరియసఙ్ఘో చ ఇతి తీణి లోకస్స ఉత్తరి ఉత్తమాని భవన్తి.
Saccanāmo avitathasaccadesanato saccanāmo khemo sabbābhibhū sabbe manussadevādike anabhibhavamānopi guṇātirekavasena abhibhavamāno viya pavattanato sabbābhibhū jino ca, saccadhammo avitathasabhāvato saccadhammo ca, tassa saccadhammassa uttari uttamo añño dhammo natthi, viññūnaṃ niccaṃ pūjito pūjāraho ariyasaṅgho ca iti tīṇi lokassa uttari uttamāni bhavanti.
ఏకాయనపదస్స వచనత్థో అట్ఠకథాయం (నేత్తి॰ అట్ఠ॰ ౧౭౦) బహుధా వుత్తో. జాతిఖయన్తదస్సీ హితానుకమ్పీ భగవా ఏకాయనం మగ్గం పజానాతి. ‘‘యం ఏకాయనం మగ్గం పజానాతి, తేన మగ్గేన కిం తరతీ’’తి వత్తబ్బభావతో ‘‘ఏతేన మగ్గేనా’’తిఆది వుత్తం. యం మగ్గం భగవా జానాతి, ఏతేన మగ్గేన పుబ్బే అతీతమద్ధానం బుద్ధాదయో అరియా ఓఘం సంసారోఘం తరింసు, అనాగతమద్ధానం తరిస్సన్తి, యే చాపి బుద్ధాదయో పచ్చుప్పన్నే ఉప్పజ్జన్తి, తే చాపి బుద్ధాదయో పచ్చుప్పన్నే తరన్తి, విసుద్ధిపేక్ఖా విసుద్ధిం అపేక్ఖమానా సత్తా దేవమనుస్ససేట్ఠం తాదిసం యథావుత్తగుణం తం సమ్మాసమ్బుద్ధం నమస్సన్తి, ఇతి అయం నానావిధసుత్తవిసేసోపి థవే రతనత్తయే, రతనత్తయగుణే చ వాచకఞాపకభావేన పవత్తనతో థవో నామ. ఇచ్చేతం సాసనపట్ఠానసుత్తవిసేసదస్సకో సంవణ్ణనావిసేసోపి సాసనపట్ఠానం నామాతి వేదితబ్బో.
Ekāyanapadassa vacanattho aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 170) bahudhā vutto. Jātikhayantadassī hitānukampī bhagavā ekāyanaṃ maggaṃ pajānāti. ‘‘Yaṃ ekāyanaṃ maggaṃ pajānāti, tena maggena kiṃ taratī’’ti vattabbabhāvato ‘‘etena maggenā’’tiādi vuttaṃ. Yaṃ maggaṃ bhagavā jānāti, etena maggena pubbe atītamaddhānaṃ buddhādayo ariyā oghaṃ saṃsāroghaṃ tariṃsu, anāgatamaddhānaṃ tarissanti, ye cāpi buddhādayo paccuppanne uppajjanti, te cāpi buddhādayo paccuppanne taranti, visuddhipekkhā visuddhiṃ apekkhamānā sattā devamanussaseṭṭhaṃ tādisaṃ yathāvuttaguṇaṃ taṃ sammāsambuddhaṃ namassanti, iti ayaṃ nānāvidhasuttavisesopi thave ratanattaye, ratanattayaguṇe ca vācakañāpakabhāvena pavattanato thavo nāma. Iccetaṃ sāsanapaṭṭhānasuttavisesadassako saṃvaṇṇanāvisesopi sāsanapaṭṭhānaṃ nāmāti veditabbo.
అమ్హాకాచరియ తుమ్హేహి అమ్హాకాచరియేహి సోళసప్పభేదసంకిలేసభాగియాదిసాసనపట్ఠానసుత్తఞ్చేవ అట్ఠవీసతివిధం లోకియాదిసాసనపట్ఠానసుత్తఞ్చ నిద్ధారితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘తేసు సంకిలేసభాగియాదీసు సాసనపట్ఠానసుత్తవిసేసేసు కతమం సుత్తవిసేసం కతమేన సుత్తవిసేసేన సంసన్దిత్వా నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తత్థ లోకియం సుత్త’’న్తిఆది ఆరద్ధం. అట్ఠకథాయం పన – ‘‘ఏవం దువిధమ్పి సాసనపట్ఠానం నానాసుత్తపదాని ఉదాహరన్తేన విభజిత్వా ఇదాని సంకిలేసభాగియాదీహి సంసన్దిత్వా దస్సేతుం పున ‘లోకియం సుత్త’న్తిఆది ఆరద్ధ’’న్తి (నేత్తి॰ అట్ఠ॰ ౧౭౦) వుత్తం.
Amhākācariya tumhehi amhākācariyehi soḷasappabhedasaṃkilesabhāgiyādisāsanapaṭṭhānasuttañceva aṭṭhavīsatividhaṃ lokiyādisāsanapaṭṭhānasuttañca niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘tesu saṃkilesabhāgiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttavisesesu katamaṃ suttavisesaṃ katamena suttavisesena saṃsanditvā niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha lokiyaṃsutta’’ntiādi āraddhaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘evaṃ duvidhampi sāsanapaṭṭhānaṃ nānāsuttapadāni udāharantena vibhajitvā idāni saṃkilesabhāgiyādīhi saṃsanditvā dassetuṃ puna ‘lokiyaṃ sutta’ntiādi āraddha’’nti (netti. aṭṭha. 170) vuttaṃ.
తత్థ తత్థాతి తేసు సోళసవిధేసు సంకిలేసభాగియాదీసు సాసనపట్ఠానసుత్తవిసేసేసు చేవ అట్ఠవీసతివిధేసు లోకియాదీసు సాసనపట్ఠానసుత్తవిసేసేసు చ అకుసలపక్ఖే పవత్తం లోకియం సుత్తం సంకిలేసభాగియసుత్తేన సమానత్థభావేన సంసన్దతి, కుసలపక్ఖే పవత్తం లోకియం సుత్తం వాసనాభాగియసుత్తేన సమానత్థభావేన సంసన్దతి, తస్మా లోకియం సుత్తం ఏకవిధమ్పి సంకిలేసభాగియేన చ వాసనాభాగియేన చ ద్వీహి సుత్తేహి నిద్దిసితబ్బం. దస్సనపక్ఖే పవత్తం లోకుత్తరం సుత్తం దస్సనభాగియేన సమానత్థభావేన సంసన్దతి, భావనాపక్ఖే పవత్తం లోకుత్తరం సుత్తం భావనాభాగియేన సమానత్థభావేన సంసన్దతి, అసేక్ఖపక్ఖే పవత్తం లోకుత్తరం సుత్తం అసేక్ఖభాగియేన సమానత్థభావేన సంసన్దతి, తస్మా లోకుత్తరమ్పి సుత్తం దస్సనభాగియేన చ భావనాభాగియేన చ అసేక్ఖభాగియేన చ తీహి సుత్తేహి నిద్దిసితబ్బం. వుత్తనయానుసారేన సేసేసుపి సంసన్దనయోజనా కాతబ్బా.
Tattha tatthāti tesu soḷasavidhesu saṃkilesabhāgiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttavisesesu ceva aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttavisesesu ca akusalapakkhe pavattaṃ lokiyaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyasuttena samānatthabhāvena saṃsandati, kusalapakkhe pavattaṃ lokiyaṃ suttaṃ vāsanābhāgiyasuttena samānatthabhāvena saṃsandati, tasmā lokiyaṃ suttaṃ ekavidhampi saṃkilesabhāgiyena ca vāsanābhāgiyena ca dvīhi suttehi niddisitabbaṃ. Dassanapakkhe pavattaṃ lokuttaraṃ suttaṃ dassanabhāgiyena samānatthabhāvena saṃsandati, bhāvanāpakkhe pavattaṃ lokuttaraṃ suttaṃ bhāvanābhāgiyena samānatthabhāvena saṃsandati, asekkhapakkhe pavattaṃ lokuttaraṃ suttaṃ asekkhabhāgiyena samānatthabhāvena saṃsandati, tasmā lokuttarampi suttaṃ dassanabhāgiyena ca bhāvanābhāgiyena ca asekkhabhāgiyena ca tīhi suttehi niddisitabbaṃ. Vuttanayānusārena sesesupi saṃsandanayojanā kātabbā.
అమ్హాకాచరియ తుమ్హేహి అమ్హాకాచరియేహి నయదస్సనవసేన సుత్తవిసేససంసన్దనం దస్సితం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కిమత్థాయ సంకిలేసభాగియాదిభేదేన విభజిత్వా భగవతా వుత్త’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘వాసనాభాగియం సుత్తం సంకిలేసభాగియస్స సుత్తస్స నిగ్ఘాతాయా’’తిఆది వుత్తం. ఏత్థ చ సుత్తవసేన సుత్తత్థా గహితా.
Amhākācariya tumhehi amhākācariyehi nayadassanavasena suttavisesasaṃsandanaṃ dassitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kimatthāya saṃkilesabhāgiyādibhedena vibhajitvā bhagavatā vutta’’nti vattabbattā ‘‘vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyassa suttassa nigghātāyā’’tiādi vuttaṃ. Ettha ca suttavasena suttatthā gahitā.
‘‘యం సత్తాధిట్ఠానం ఆచరియేన నిద్ధారితం, తం సత్తాధిట్ఠానం కిత్తకేహి సుత్తేహి విభజిత్వా నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘లోకుత్తరం సుత్తం సత్తాధిట్ఠానం ఛబ్బిసతియా పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వుత్తం. ‘‘తే ఛబ్బీసతి పుగ్గలా కతిహి సుత్తేహి సమన్వేసితబ్బా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తే తీహీ’’తిఆది వుత్తం. దస్సనభాగియేన సత్తాధిట్ఠానేన, భావనాభాగియేన సత్తాధిట్ఠానేన, అసేక్ఖభాగియేన సత్తాధిట్ఠానేన చాతి తీహి సుత్తేహి తే ఛబ్బీసతి పుగ్గలా సమన్వేసితబ్బా.
‘‘Yaṃ sattādhiṭṭhānaṃ ācariyena niddhāritaṃ, taṃ sattādhiṭṭhānaṃ kittakehi suttehi vibhajitvā niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ chabbisatiyā puggalehi niddisitabba’’nti vuttaṃ. ‘‘Te chabbīsati puggalā katihi suttehi samanvesitabbā’’ti vattabbattā ‘‘te tīhī’’tiādi vuttaṃ. Dassanabhāgiyena sattādhiṭṭhānena, bhāvanābhāgiyena sattādhiṭṭhānena, asekkhabhāgiyena sattādhiṭṭhānena cāti tīhi suttehi te chabbīsati puggalā samanvesitabbā.
‘‘కతమేహి కతమేహి కతమం కతమం సుత్తం నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తత్థ దస్సనభాగియ’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థ తత్థాతి తేసు తీసు దస్సనభాగియాదీసు సుత్తేసు. తత్థాతి వా తేసు ఛబ్బీసతియా పుగ్గలేసు. సత్తాధిట్ఠానేకదేసం దస్సనభాగియం సుత్తం ఏకబీజినా పుగ్గలేన చ నిద్దిసితబ్బం…పే॰… ధమ్మానుసారినా పుగ్గలేన చ నిద్దిసితబ్బం, ఇతి ఇమేహి పఞ్చహి పుగ్గలేహి సత్తాధిట్ఠానేకదేసం దస్సనభాగియం సుత్తం నిద్దిసితబ్బం. ఏత్థ చ దస్సనగ్గహణేన సోతాపత్తిఫలట్ఠాపి గహితా, తస్మా ఏకబీజికోలంకోలసత్తక్ఖత్తుపరమా ఫలట్ఠాపి గహితా.
‘‘Katamehi katamehi katamaṃ katamaṃ suttaṃ niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha dassanabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu tīsu dassanabhāgiyādīsu suttesu. Tatthāti vā tesu chabbīsatiyā puggalesu. Sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ ekabījinā puggalena ca niddisitabbaṃ…pe… dhammānusārinā puggalena ca niddisitabbaṃ, iti imehi pañcahi puggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ. Ettha ca dassanaggahaṇena sotāpattiphalaṭṭhāpi gahitā, tasmā ekabījikolaṃkolasattakkhattuparamā phalaṭṭhāpi gahitā.
సద్ధానుసారీ పన యో విపస్సనాక్ఖణే సద్ధం ధురం కత్వా సోతాపత్తిమగ్గం నిబ్బత్తేతి, సో పుగ్గలో నిబ్బత్తేతబ్బసోతాపత్తిమగ్గక్ఖణే సద్ధానుసారీ నామ, సద్ధాయ సమాపత్తిం అనుస్సరతి, ఇతి సద్ధాయ సమాపత్తియా అనుస్సరణతో సోతాపత్తిమగ్గట్ఠో పుగ్గలో సద్ధానుసారీ నామ. సో పుగ్గలో సోతాపత్తిఫలక్ఖణే సద్ధాయ విముత్తత్తా సద్ధావిముత్తో హుత్వా ఏకబీజికోలంకోలసత్తక్ఖత్తుపరమో భవతి. యో పన పుగ్గలో విపస్సనాక్ఖణే పఞ్ఞం ధురం కత్వా సోతాపత్తిమగ్గం నిబ్బత్తేతి, సో పుగ్గలో నిబ్బత్తేతబ్బసోతాపత్తిమగ్గక్ఖణే ధమ్మానుసారీ నామ, ధమ్మేన పఞ్ఞాయ సమాపత్తిం అనుస్సరతి, ఇతి ధమ్మేన పఞ్ఞాయ సమాపత్తియా అనుస్సరణతో ధమ్మానుసారీ నామ. సో పుగ్గలో ఫలక్ఖణే దిట్ఠియా పఞ్ఞాయ నిరోధం పత్తత్తా దిట్ఠిపత్తో హుత్వా ఏకబీజి…పే॰… పరమో భవతి. ధమ్మోతి చేత్థ పఞ్ఞా గహితా. ఇతి పభేదతో ద్వే మగ్గట్ఠా, ఛ ఫలట్ఠాతి అట్ఠహి అరియపుగ్గలేహి, సమ్పిణ్డితే పన పఞ్చహి అరియపుగ్గలేహి సత్తాధిట్ఠానేకదేసం దస్సనభాగియం సుత్తం నిద్దిసితబ్బం.
Saddhānusārī pana yo vipassanākkhaṇe saddhaṃ dhuraṃ katvā sotāpattimaggaṃ nibbatteti, so puggalo nibbattetabbasotāpattimaggakkhaṇe saddhānusārī nāma, saddhāya samāpattiṃ anussarati, iti saddhāya samāpattiyā anussaraṇato sotāpattimaggaṭṭho puggalo saddhānusārī nāma. So puggalo sotāpattiphalakkhaṇe saddhāya vimuttattā saddhāvimutto hutvā ekabījikolaṃkolasattakkhattuparamo bhavati. Yo pana puggalo vipassanākkhaṇe paññaṃ dhuraṃ katvā sotāpattimaggaṃ nibbatteti, so puggalo nibbattetabbasotāpattimaggakkhaṇe dhammānusārī nāma, dhammena paññāya samāpattiṃ anussarati, iti dhammena paññāya samāpattiyā anussaraṇato dhammānusārī nāma. So puggalo phalakkhaṇe diṭṭhiyā paññāya nirodhaṃ pattattā diṭṭhipatto hutvā ekabīji…pe… paramo bhavati. Dhammoti cettha paññā gahitā. Iti pabhedato dve maggaṭṭhā, cha phalaṭṭhāti aṭṭhahi ariyapuggalehi, sampiṇḍite pana pañcahi ariyapuggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.
ఇమేసం ఏకబీజిఆదీనం పుగ్గలానం సత్తాధిట్ఠానేకదేసత్థత్తా చేవ దస్సనభాగియత్థత్తా చ సత్తాధిట్ఠానేకదేసం దస్సనభాగియం సుత్తం ఏత్తకేహి పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బన్తి నియమేత్వా ఆచరియేన విభత్తం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘సత్తాధిట్ఠానేకదేసం దస్సనభాగియం సుత్తం కిత్తకేహి పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బ’’న్తి పుచ్ఛితబ్బత్తా –
Imesaṃ ekabījiādīnaṃ puggalānaṃ sattādhiṭṭhānekadesatthattā ceva dassanabhāgiyatthattā ca sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ ettakehi puggalehi niddisitabbanti niyametvā ācariyena vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ kittakehi puggalehi niddisitabba’’nti pucchitabbattā –
‘‘భావనాభాగియం సుత్తం ద్వాదసహి పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బం సకదాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నేన, సకదాగామినా, అనాగామిఫలసచ్ఛికిరియాయ పటిపన్నేన, అనాగామినా, అన్తరాపరినిబ్బాయినా, ఉపహచ్చపరినిబ్బాయినా, అసఙ్ఖారపరినిబ్బాయినా, ససఙ్ఖారపరినిబ్బాయినా , ఉద్ధంసోతేన అకనిట్ఠగామినా, సద్ధావిముత్తేన, దిట్ఠిప్పత్తేన, కాయసక్ఖినా చాతి భావనాభాగియం సుత్తం ఇమేహి ద్వాదసహి పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బ’’న్తి –
‘‘Bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, sakadāgāminā, anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, anāgāminā, antarāparinibbāyinā, upahaccaparinibbāyinā, asaṅkhāraparinibbāyinā, sasaṅkhāraparinibbāyinā , uddhaṃsotena akaniṭṭhagāminā, saddhāvimuttena, diṭṭhippattena, kāyasakkhinā cāti bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ imehi dvādasahi puggalehi niddisitabba’’nti –
వుత్తం. తత్థాపి సత్తాధిట్ఠానేకదేసం భావనాభాగియం సుత్తన్తి గహేతబ్బం. సకదా…పే॰… పన్నేన సకదాగామిమగ్గట్ఠేన పుగ్గలేన, సకదాగామినా సకదాగామిఫలట్ఠేన, అనాగామి…పే॰… పన్నేన అనాగామిమగ్గట్ఠేన, అనాగామినా అనాగామిఫలట్ఠేన, అవిహాదీసు పఞ్చసు సుద్ధావాసేసు ఆయువేమజ్ఝం అనతిక్కమిత్వా అరహత్తం పత్వా పరినిబ్బాయనసభావేన అన్తరాపరినిబ్బాయీనామకేన అనాగామినా, ఆయువేమజ్ఝం అతిక్కమిత్వా అరహత్తం పత్వా పరినిబ్బాయనసభావేన ఉపహచ్చపరినిబ్బాయీనామకేన అనాగామినా, అసఙ్ఖారేన అప్పయోగేన అరహత్తం పత్వా పరినిబ్బాయనసభావేన అసఙ్ఖారపరినిబ్బాయీనామకేన అనాగామినా, ససఙ్ఖారేన సప్పయోగేన అరహత్తం పత్వా పరినిబ్బాయనసభావేన ససఙ్ఖారపరినిబ్బాయీనామకేన అనాగామినా, అవిహాదీహి ఉద్ధం అతప్పాదీసు ఉపపత్తిసోతేన అరహత్తం పత్వా పరినిబ్బాయనసభావేన ఉద్ధంసోతనామకేన అనాగామినా, అకనిట్ఠం గన్త్వా అరహత్తం పత్వా పరినిబ్బాయనసభావేన అకనిట్ఠగామీనామకేన అనాగామినా, సద్ధాయ విముత్తత్తా సద్ధావిముత్తనామకేన అనాగామినా, దిట్ఠియా పఞ్ఞాయ నిరోధం పత్తత్తా దిట్ఠిప్పత్తనామకేన అనాగామినా చాతి ఇమేహి ఏకాదసహి అఝానలాభీపుగ్గలేహి చ, కాయేన నామకాయే ఫుట్ఠానం అరూపఝానానం అనన్తరం నిబ్బానం సచ్ఛికరోతి, ఇతి సచ్ఛికరణతో కాయసక్ఖీనామకేన ఝానలాభినా చాతి ద్వాదసహి పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బం.
Vuttaṃ. Tatthāpi sattādhiṭṭhānekadesaṃ bhāvanābhāgiyaṃ suttanti gahetabbaṃ. Sakadā…pe… pannena sakadāgāmimaggaṭṭhena puggalena, sakadāgāminā sakadāgāmiphalaṭṭhena, anāgāmi…pe… pannena anāgāmimaggaṭṭhena, anāgāminā anāgāmiphalaṭṭhena, avihādīsu pañcasu suddhāvāsesu āyuvemajjhaṃ anatikkamitvā arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena antarāparinibbāyīnāmakena anāgāminā, āyuvemajjhaṃ atikkamitvā arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena upahaccaparinibbāyīnāmakena anāgāminā, asaṅkhārena appayogena arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena asaṅkhāraparinibbāyīnāmakena anāgāminā, sasaṅkhārena sappayogena arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena sasaṅkhāraparinibbāyīnāmakena anāgāminā, avihādīhi uddhaṃ atappādīsu upapattisotena arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena uddhaṃsotanāmakena anāgāminā, akaniṭṭhaṃ gantvā arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena akaniṭṭhagāmīnāmakena anāgāminā, saddhāya vimuttattā saddhāvimuttanāmakena anāgāminā, diṭṭhiyā paññāya nirodhaṃ pattattā diṭṭhippattanāmakena anāgāminā cāti imehi ekādasahi ajhānalābhīpuggalehi ca, kāyena nāmakāye phuṭṭhānaṃ arūpajhānānaṃ anantaraṃ nibbānaṃ sacchikaroti, iti sacchikaraṇato kāyasakkhīnāmakena jhānalābhinā cāti dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ.
ఇమేసం వుత్తప్పకారానం పుగ్గలానం సత్తాధిట్ఠానేకదేసత్థత్తా చేవ భావనాభాగియత్థత్తా చ సత్తాధిట్ఠానేకదేసం భావనాభాగియం సుత్తం ఏత్తకేహి పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బన్తి నియమేత్వా ఆచరియేన విభత్తం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘కిత్తకేహి పుగ్గలేహి సత్తాధిట్ఠానేకదేసం అసేక్ఖభాగియం సుత్తం నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా –
Imesaṃ vuttappakārānaṃ puggalānaṃ sattādhiṭṭhānekadesatthattā ceva bhāvanābhāgiyatthattā ca sattādhiṭṭhānekadesaṃ bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ ettakehi puggalehi niddisitabbanti niyametvā ācariyena vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kittakehi puggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabba’’nti vattabbattā –
‘‘అసేక్ఖభాగియం సుత్తం నవహి పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బం సద్ధావిముత్తేన, పఞ్ఞావిముత్తేన, సుఞ్ఞతవిముత్తేన, అనిమిత్తవిముత్తేన, అప్పణిహితవిముత్తేన, ఉభతోభాగవిముత్తేన, సమసీసినా, పచ్చేకబుద్ధేహి, సమ్మాసమ్బుద్ధేహి చాతి అసేక్ఖభాగియం సుత్తం ఇమేహి నవహి పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బ’’న్తి –
‘‘Asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ navahi puggalehi niddisitabbaṃ saddhāvimuttena, paññāvimuttena, suññatavimuttena, animittavimuttena, appaṇihitavimuttena, ubhatobhāgavimuttena, samasīsinā, paccekabuddhehi, sammāsambuddhehi cāti asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ imehi navahi puggalehi niddisitabba’’nti –
వుత్తం . తత్థ సత్తాధిట్ఠానేకదేసం అసేక్ఖభాగియం సుత్తం నిద్దిసితబ్బన్తి యోజేతబ్బం. సద్ధాయ కిలేసేహి విముత్తత్తా అరహత్తఫలక్ఖణే సద్ధావిముత్తో అరహా, తేన సద్ధావిముత్తేన. పఞ్ఞాయ విముత్తత్తా అరహత్తఫలక్ఖణే పఞ్ఞావిముత్తో అరహా, తేన పఞ్ఞావిముత్తేన. సుఞ్ఞతవిపస్సనాసఙ్ఖాతేన అనత్తానుపస్సనేన విముత్తత్తా సుఞ్ఞతవిముత్తో అరహా, తేన సుఞ్ఞతవిముత్తేన. అనిమిత్తానుపస్సనాసఙ్ఖాతేన అనిచ్చానుపస్సనేన విముత్తత్తా అనిమిత్తవిముత్తో అరహా, తేన అనిమిత్తవిముత్తేన. అప్పణిహితానుపస్సనాసఙ్ఖాతేన దుక్ఖానుపస్సనేన విముత్తత్తా అప్పణిహితవిముత్తో అరహా, తేన అప్పణిహితవిముత్తేన. ఉభతో రూపకాయనామకాయతో ఉభతోభాగతో విముత్తత్తా ఉభతోభాగవిముత్తో అరహా, తేన ఉభతోభాగవిముత్తేన. పురిమా పఞ్చ పుగ్గలా అఝానలాభినో గహితా, ఉభతోభాగవిముత్తో పన ఝానలాభీగహితో.
Vuttaṃ . Tattha sattādhiṭṭhānekadesaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbanti yojetabbaṃ. Saddhāya kilesehi vimuttattā arahattaphalakkhaṇe saddhāvimutto arahā, tena saddhāvimuttena. Paññāya vimuttattā arahattaphalakkhaṇe paññāvimutto arahā, tena paññāvimuttena. Suññatavipassanāsaṅkhātena anattānupassanena vimuttattā suññatavimutto arahā, tena suññatavimuttena. Animittānupassanāsaṅkhātena aniccānupassanena vimuttattā animittavimutto arahā, tena animittavimuttena. Appaṇihitānupassanāsaṅkhātena dukkhānupassanena vimuttattā appaṇihitavimutto arahā, tena appaṇihitavimuttena. Ubhato rūpakāyanāmakāyato ubhatobhāgato vimuttattā ubhatobhāgavimutto arahā, tena ubhatobhāgavimuttena. Purimā pañca puggalā ajhānalābhino gahitā, ubhatobhāgavimutto pana jhānalābhīgahito.
సమసీసీ నామ ఇరియాపథసమసీసీ, రోగసమసీసీ, జీవితసమసీసీతి తివిధా హోన్తి. ఇమేసు తీసు సమసీసీసు యో అరహా చతూసు ఇరియాపథేసు ఏకేకస్మిం ఇరియాపథే అరహత్తం పత్వా అఞ్ఞం ఇరియాపథం అసఙ్కమిత్వా తస్మిం తస్మిం ఇరియాపథేయేవ పరినిబ్బాయతి, అయం అరహా ఇరియాపథసమసీసీ నామ. యో అరహా యస్మిం రోగే ఉప్పన్నే అరహత్తం పత్వా తతో రోగతో అనుట్ఠహిత్వా తస్మిం రోగేయేవ పరినిబ్బాయతి, అయం అరహా రోగసమసీసీ నామ. యో అరహా పచ్చవేక్ఖణవీథియానన్తరం భవఙ్గం ఓతరిత్వా తతో మరణాసన్నజవనవీథియానన్తరమేవ పరినిబ్బాయతి, అయం అరహా వారసమతాయ జీవితసమసీసీ నామ. వారసమతాతి చ పచ్చవేక్ఖణవీథి మగ్గవిథ్యానువత్తకత్తా పచ్చవేక్ఖణవీథిఅనన్తరం పవత్తమానాయపి మరణాసన్నవీథి మగ్గవీథిఅనన్తరం పవత్తాతి వత్తబ్బారహా, తస్మా వీథిఅనన్తరతా వారసమతా నామ. తాయ వారసమతాయ చ జీవితసమసీసీ వుత్తో.
Samasīsī nāma iriyāpathasamasīsī, rogasamasīsī, jīvitasamasīsīti tividhā honti. Imesu tīsu samasīsīsu yo arahā catūsu iriyāpathesu ekekasmiṃ iriyāpathe arahattaṃ patvā aññaṃ iriyāpathaṃ asaṅkamitvā tasmiṃ tasmiṃ iriyāpatheyeva parinibbāyati, ayaṃ arahā iriyāpathasamasīsī nāma. Yo arahā yasmiṃ roge uppanne arahattaṃ patvā tato rogato anuṭṭhahitvā tasmiṃ rogeyeva parinibbāyati, ayaṃ arahā rogasamasīsī nāma. Yo arahā paccavekkhaṇavīthiyānantaraṃ bhavaṅgaṃ otaritvā tato maraṇāsannajavanavīthiyānantarameva parinibbāyati, ayaṃ arahā vārasamatāya jīvitasamasīsī nāma. Vārasamatāti ca paccavekkhaṇavīthi maggavithyānuvattakattā paccavekkhaṇavīthianantaraṃ pavattamānāyapi maraṇāsannavīthi maggavīthianantaraṃ pavattāti vattabbārahā, tasmā vīthianantaratā vārasamatā nāma. Tāya vārasamatāya ca jīvitasamasīsī vutto.
సహ పటిసమ్భిదాహి అరహత్తం పాపుణీతి ఏత్థపి పచ్చవేక్ఖణవీథియానన్తరం భవఙ్గం ఓతరిత్వా భవఙ్గతో వుట్ఠాయ పవత్తవీథియా పటిసమ్భిదాఞాణాని పవత్తన్తి. వుత్తనయేన వీథిఅనన్తరతాయ వారసమతాయ ‘‘సహ పటిసమ్భిదాహీ’’తి వుత్తం. భగవతో సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణమ్పి పచ్చవేక్ఖణవీథియానన్తరం భవఙ్గం ఓతరిత్వా భవఙ్గతో వుట్ఠాయ పవత్తవీథియా పఠమం పవత్తతీతి వేదితబ్బం. ఇమినా జీవితసమసీసినా, సబ్బేహి పచ్చేకబుద్ధేహి, సబ్బేహి సమ్మాసమ్బుద్ధేహి చాతి ఇమేహి నవహి పుగ్గలేహి సత్తాధిట్ఠానేకదేసం అసేక్ఖభాగియం సుత్తం నిద్దిసితబ్బం.
Saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇīti etthapi paccavekkhaṇavīthiyānantaraṃ bhavaṅgaṃ otaritvā bhavaṅgato vuṭṭhāya pavattavīthiyā paṭisambhidāñāṇāni pavattanti. Vuttanayena vīthianantaratāya vārasamatāya ‘‘saha paṭisambhidāhī’’ti vuttaṃ. Bhagavato sabbaññutaññāṇampi paccavekkhaṇavīthiyānantaraṃ bhavaṅgaṃ otaritvā bhavaṅgato vuṭṭhāya pavattavīthiyā paṭhamaṃ pavattatīti veditabbaṃ. Iminā jīvitasamasīsinā, sabbehi paccekabuddhehi, sabbehi sammāsambuddhehi cāti imehi navahi puggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.
ఇమేసం పుగ్గలానం సత్తాధిట్ఠానేకదేసత్థత్తా చేవ అసేక్ఖభాగియత్థత్తా చ ఏవం ఇమినా ‘‘లోకుత్తరం సుత్తం సత్తాధిట్ఠాన’’న్తిఆదినా పకారేన వుత్తేహి ఇమేహి ఛబ్బీసతియా పుగ్గలేహి అరియేహి దస్సనభాగియవాసనాభాగియఅసేక్ఖభాగియసుత్తానం వసేన లోకుత్తరం సుత్తం సత్తాధిట్ఠానేకదేసం సుత్తం నిద్దిసితబ్బం.
Imesaṃ puggalānaṃ sattādhiṭṭhānekadesatthattā ceva asekkhabhāgiyatthattā ca evaṃ iminā ‘‘lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhāna’’ntiādinā pakārena vuttehi imehi chabbīsatiyā puggalehi ariyehi dassanabhāgiyavāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasuttānaṃ vasena lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.
ఇమేసం ఛబ్బీసతియా పుగ్గలానం సకలలోకుత్తరసుత్తత్థత్తా చేవ సత్తాధిట్ఠానేకదేససుత్తత్థత్తా చ లోకుత్తరం సత్తాధిట్ఠానేకదేసం సుత్తం. ఏత్తకేహి పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బన్తి ఆచరియేన నియమేత్వా విభత్తం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘లోకియం సత్తాధిట్ఠానేకదేసం సుత్తం కిత్తకేహి పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘లోకియం సుత్తం సత్తాధిట్ఠానం ఏకూనవీసతియా పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బ’’న్తిఆది వుత్తం. ‘‘తే ఏకూనవీసతి లోకియా పుగ్గలా కతమేహి ధమ్మేహి నిద్దిట్ఠా సమన్వేసితబ్బా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తే చరితేహీ’’తిఆది వుత్తం. తే ఏకూనవీసతి లోకియా పుగ్గలా చరితేహి చరితవిసేసేహి నిద్దిట్ఠా సమన్వేసితబ్బాతి. ‘‘కథం చరితేహి నిద్దిట్ఠా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘కేచి రాగచరితా’’తిఆది వుత్తం. రాగచరితదోసచరితాదీహి చరితేహి ఏకూనవీసతి లోకియపుగ్గలా రాగచరితా, కేచి దోసచరితా…పే॰… మోహచరితో చాతి నిద్దిట్ఠా. ఇతి నిద్దిట్ఠేహి ఇమేహి ఏకూనవీసతియా పుగ్గలేహి లోకియసత్తాధిట్ఠానేకదేసం సుత్తం నిద్దిసితబ్బం. ‘‘లోకియ’’న్తి సామఞ్ఞవసేన వుత్తమ్పి ‘‘సంకిలేసభాగియం లోకియ’’న్తి విసేసతో విఞ్ఞాతబ్బం.
Imesaṃ chabbīsatiyā puggalānaṃ sakalalokuttarasuttatthattā ceva sattādhiṭṭhānekadesasuttatthattā ca lokuttaraṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ. Ettakehi puggalehi niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘lokiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ kittakehi puggalehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokiyaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ ekūnavīsatiyā puggalehi niddisitabba’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Te ekūnavīsati lokiyā puggalā katamehi dhammehi niddiṭṭhā samanvesitabbā’’ti vattabbattā ‘‘te caritehī’’tiādi vuttaṃ. Te ekūnavīsati lokiyā puggalā caritehi caritavisesehi niddiṭṭhā samanvesitabbāti. ‘‘Kathaṃ caritehi niddiṭṭhā’’ti vattabbattā ‘‘keci rāgacaritā’’tiādi vuttaṃ. Rāgacaritadosacaritādīhi caritehi ekūnavīsati lokiyapuggalā rāgacaritā, keci dosacaritā…pe… mohacarito cāti niddiṭṭhā. Iti niddiṭṭhehi imehi ekūnavīsatiyā puggalehi lokiyasattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ. ‘‘Lokiya’’nti sāmaññavasena vuttampi ‘‘saṃkilesabhāgiyaṃ lokiya’’nti visesato viññātabbaṃ.
లోకియం సత్తాధిట్ఠానేకదేసం సుత్తం ఏత్తకేహి పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బన్తి ఆచరియేన నియమేత్వా విభత్తం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘వాసనాభాగియం సత్తాధిట్ఠానేకదేసం సుత్తం కతమేహి పుగ్గలేహి నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘వాసనాభాగియ’’న్తిఆది వుత్తం. వాసనాభాగియం సత్తాధిట్ఠానేకదేసం సుత్తం సీలవన్తేహి పుగ్గలేహి, ధమ్మేహి చ నిద్దిసితబ్బన్తి యోజేతబ్బం. ‘‘కిత్తకా సీలవన్తపుగ్గలా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తే సీలవన్తో పఞ్చ పుగ్గలా’’తి వుత్తం. ‘‘కిత్తకా ధమ్మా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘పకతిసీల’’న్తిఆది వుత్తం. ఇదం వుత్తం హోతి – పకతిసీలవన్తో చ సమాదానసీలవన్తో చ చిత్తప్పసాదవన్తో చ సమథవన్తో చ విపస్సనావన్తో చాతి పఞ్చ పుగ్గలా, పకతిసీలధమ్మో చ సమాదానసీలధమ్మో చ చిత్తప్పసాదధమ్మో చ సమథధమ్మో చ విపస్సనాధమ్మో చాతి పఞ్చ ధమ్మాతి ఇమేహి పఞ్చహి పుగ్గలేహి, ఇమేహి పఞ్చహి ధమ్మేహి వాసనాభాగియం సత్తాధిట్ఠానేకదేసధమ్మాధిట్ఠానేకదేసం సుత్తం యథాక్కమం నిద్దిసితబ్బన్తి.
Lokiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ ettakehi puggalehi niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘vāsanābhāgiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ katamehi puggalehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘vāsanābhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Vāsanābhāgiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ sīlavantehi puggalehi, dhammehi ca niddisitabbanti yojetabbaṃ. ‘‘Kittakā sīlavantapuggalā’’ti vattabbattā ‘‘te sīlavanto pañca puggalā’’ti vuttaṃ. ‘‘Kittakā dhammā’’ti vattabbattā ‘‘pakatisīla’’ntiādi vuttaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – pakatisīlavanto ca samādānasīlavanto ca cittappasādavanto ca samathavanto ca vipassanāvanto cāti pañca puggalā, pakatisīladhammo ca samādānasīladhammo ca cittappasādadhammo ca samathadhammo ca vipassanādhammo cāti pañca dhammāti imehi pañcahi puggalehi, imehi pañcahi dhammehi vāsanābhāgiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesadhammādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ yathākkamaṃ niddisitabbanti.
లోకుత్తరం సత్తాధిట్ఠానం సుత్తం దస్సనభాగియవాసనాభాగియఅసేక్ఖభాగియసుత్తేహి నిద్దిసితబ్బన్తి ఆచరియేన నియమేత్వా విభత్తం, అమ్హేహి చ ఞాతం, ‘‘లోకుత్తరం ధమ్మాధిట్ఠానం సుత్తం కిత్తకేహి సుత్తేహి నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘లోకుత్తరం సుత్తం ధమ్మాధిట్ఠానం…పే॰… అసేక్ఖభాగియేనా’’తి వుత్తం.
Lokuttaraṃ sattādhiṭṭhānaṃ suttaṃ dassanabhāgiyavāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasuttehi niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘lokuttaraṃ dhammādhiṭṭhānaṃ suttaṃ kittakehi suttehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokuttaraṃ suttaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ…pe… asekkhabhāgiyenā’’ti vuttaṃ.
‘‘లోకియఞ్చ లోకుత్తరఞ్చ సత్తాధిట్ఠానఞ్చ ధమ్మాధిట్ఠానఞ్చ కిత్తకేహి నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘లోకియఞ్చ…పే॰… ఉభయేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వుత్తం. ఉభయేనాతి లోకియలోకుత్తరేన, సత్తాధిట్ఠానధమ్మాధిట్ఠానేన సమానత్థభావేన నిద్దిసితబ్బన్తి.
‘‘Lokiyañca lokuttarañca sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca kittakehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokiyañca…pe… ubhayena niddisitabba’’nti vuttaṃ. Ubhayenāti lokiyalokuttarena, sattādhiṭṭhānadhammādhiṭṭhānena samānatthabhāvena niddisitabbanti.
‘‘ఞాణం కిత్తకేహి నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘ఞాణం పఞ్ఞాయా’’తిఆది వుత్తం. యస్మిం యస్మిం సుత్తే ఞాణం ఆగతం, తస్మిం తస్మిం సుత్తే ఞాణం ఞాణపరియాయేన పఞ్ఞాదినా నిద్దిసితబ్బన్తి.
‘‘Ñāṇaṃ kittakehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘ñāṇaṃ paññāyā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte ñāṇaṃ āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte ñāṇaṃ ñāṇapariyāyena paññādinā niddisitabbanti.
‘‘ఞేయ్యం కిత్తకేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘ఞేయ్యం అతీతానాగతపచ్చుప్పన్నేహీ’’తిఆది వుత్తం. యస్మిం యస్మిం సుత్తే ఞేయ్యం ఆగతం, తస్మిం తస్మిం సుత్తే ఞేయ్యం ఞేయ్యపరియాయేన నిద్దిసితబ్బన్తి.
‘‘Ñeyyaṃ kittakena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘ñeyyaṃ atītānāgatapaccuppannehī’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte ñeyyaṃ āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte ñeyyaṃ ñeyyapariyāyena niddisitabbanti.
‘‘ఞాణఞ్చ ఞేయ్యఞ్చ కిత్తకేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘ఞాణఞ్చ ఞేయ్యఞ్చ తదుభయేనా’’తిఆది వుత్తం. యస్మిం యస్మిం సుత్తే ఞాణఞేయ్యా ఆగతా, తస్మిం తస్మిం సుత్తే ఞాణఞేయ్యా ఞాణఞేయ్యపరియాయేన నిద్దిసితబ్బన్తి.
‘‘Ñāṇañca ñeyyañca kittakena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘ñāṇañca ñeyyañca tadubhayenā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte ñāṇañeyyā āgatā, tasmiṃ tasmiṃ sutte ñāṇañeyyā ñāṇañeyyapariyāyena niddisitabbanti.
దస్సనసుత్తే యథా నిద్దిట్ఠం, తథా ఉపధారయిత్వా లబ్భమానతో నిద్దిసితబ్బం. భావనాసుత్తే యథా నిద్దిట్ఠం, తథా ఉపధారయిత్వా లబ్భమానతో నిద్దిసితబ్బం. తదుభయం దస్సనఞ్చ భావనా చ సుత్తే యథా నిద్దిట్ఠం, తథా ఉపధారయిత్వా లబ్భమానతో నిద్దిసితబ్బం.
Dassanasutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ. Bhāvanāsutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ. Tadubhayaṃ dassanañca bhāvanā ca sutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ.
‘‘సకవచనం పరవచన’’న్తిఆదీసుపి ఏవమేవ విసుం విసుం చ ఏకతో చ సుత్తే యథా నిద్దిట్ఠం, తథా ఉపధారయిత్వా లబ్భమానతో నిద్దిసితబ్బన్తి యోజనా కాతబ్బా. ‘‘ఏత్తకమేవ నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘యం వా పనా’’తిఆది వుత్తం.
‘‘Sakavacanaṃparavacana’’ntiādīsupi evameva visuṃ visuṃ ca ekato ca sutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbanti yojanā kātabbā. ‘‘Ettakameva niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘yaṃ vā panā’’tiādi vuttaṃ.
‘‘విపాకస్స హేతు కమ్మమేవా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘దువిధో హేతూ’’తిఆది వుత్తం. కిలేసా సంకిలేసభాగియసుత్తేన సమానత్థభావేన నిద్దిసితబ్బా. తణ్హాసఙ్ఖాతో సముదయో వా కిలేససఙ్ఖాతో సముదయో వా అకుసలసఙ్ఖాతో సముదయో వా సంకిలేసభాగియేన సుత్తేన సమానత్థభావేన నిద్దిసితబ్బో. లోకియకుసలహేతుసఙ్ఖాతో సముదయో వా లోకియకుసలసఙ్ఖాతో సముదయో వా వాసనాభాగియేన సుత్తేన సమానత్థభావేన నిద్దిసితబ్బో.
‘‘Vipākassa hetu kammamevā’’ti vattabbattā ‘‘duvidho hetū’’tiādi vuttaṃ. Kilesā saṃkilesabhāgiyasuttena samānatthabhāvena niddisitabbā. Taṇhāsaṅkhāto samudayo vā kilesasaṅkhāto samudayo vā akusalasaṅkhāto samudayo vā saṃkilesabhāgiyena suttena samānatthabhāvena niddisitabbo. Lokiyakusalahetusaṅkhāto samudayo vā lokiyakusalasaṅkhāto samudayo vā vāsanābhāgiyena suttena samānatthabhāvena niddisitabbo.
కమ్మఞ్చ విపాకో చ యథారహం లబ్భమానసుత్తేన నిద్దిసితబ్బోతి సామఞ్ఞవసేన విభత్తో, ‘‘కుసలం కతమేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తత్థ కుసల’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థాతి తేసు అట్ఠవీసతియా సాసనపట్ఠానసుత్తేసు కుసలం చతూహి సుత్తేహి సమానత్థభావేన నిద్దిసితబ్బం. ‘‘కతమేహి చతూహీ’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘వాసనాభాగియేనా’’తిఆది వుత్తం. లోకియకుసలం వాసనాభాగియేన నిద్దిసితబ్బం సమానత్థత్తా, లోకుత్తరకుసలం దస్సనభాగియేన, వాసనాభాగియేన, అసేక్ఖభాగియేన చ యథారహం సమానత్థభావేన నిద్దిసితబ్బం. కుసలం ఏత్తకేహి నిద్దిసితబ్బన్తి నియమేత్వా విభత్తం, ‘‘అకుసలం కతమేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘అకుసల’’న్తిఆది వుత్తం. ‘‘కుసలఞ్చ అకుసలఞ్చ కతమేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘కుసలఞ్చ అకుసలఞ్చ తదుభయేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వుత్తం. యస్మిం యస్మిం సుత్తే తదుభయం ఆగతం, తస్మిం తస్మిం సుత్తే ఆగతేన తదుభయేన నిద్దిసితబ్బం.
Kammañca vipāko ca yathārahaṃ labbhamānasuttena niddisitabboti sāmaññavasena vibhatto, ‘‘kusalaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha kusala’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu aṭṭhavīsatiyā sāsanapaṭṭhānasuttesu kusalaṃ catūhi suttehi samānatthabhāvena niddisitabbaṃ. ‘‘Katamehi catūhī’’ti vattabbattā ‘‘vāsanābhāgiyenā’’tiādi vuttaṃ. Lokiyakusalaṃ vāsanābhāgiyena niddisitabbaṃ samānatthattā, lokuttarakusalaṃ dassanabhāgiyena, vāsanābhāgiyena, asekkhabhāgiyena ca yathārahaṃ samānatthabhāvena niddisitabbaṃ. Kusalaṃ ettakehi niddisitabbanti niyametvā vibhattaṃ, ‘‘akusalaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘akusala’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Kusalañca akusalañca katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘kusalañca akusalañca tadubhayena niddisitabba’’nti vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte tadubhayaṃ āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatena tadubhayena niddisitabbaṃ.
‘‘అనుఞ్ఞాతం కతమేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘అనుఞ్ఞాత’’న్తిఆది వుత్తం. అనుఞ్ఞాతం భగవతో అనుఞ్ఞాతాయ సమానతాయ నిద్దిసితబ్బం. ‘‘కతివిధం అనుఞ్ఞాత’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తం పఞ్చవిధ’’న్తిఆది వుత్తం. యం అనుఞ్ఞాతం యాసు యాసు భూమీసు దిస్సతి, తం అనుఞ్ఞాతం తాసు తాసు భూమీసు ఆగతేన సమానేన కప్పియానులోమేన నిద్దిసితబ్బం.
‘‘Anuññātaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘anuññāta’’ntiādi vuttaṃ. Anuññātaṃ bhagavato anuññātāya samānatāya niddisitabbaṃ. ‘‘Katividhaṃ anuññāta’’nti vattabbattā ‘‘taṃ pañcavidha’’ntiādi vuttaṃ. Yaṃ anuññātaṃ yāsu yāsu bhūmīsu dissati, taṃ anuññātaṃ tāsu tāsu bhūmīsu āgatena samānena kappiyānulomena niddisitabbaṃ.
అనుఞ్ఞాతం ఇమినా నిద్దిసితబ్బన్తి ఆచరియేన నియమేత్వా విభత్తం, ‘‘పటిక్ఖిత్తం కతమేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘పటిక్ఖిత్తం భగవతా’’తిఆది వుత్తం. భగవతా పటిక్ఖిత్తం భగవతా పటిక్ఖిత్తకారణేన సుత్తే ఆగతేన వత్థునా కారణఫలభావేన నిద్దిసితబ్బం. యం పటిక్ఖిత్తం యాసు యాసు భూమీసు దిస్సతి, తం పన పటిక్ఖిత్తం తాసు తాసు భూమీసు ఆగతేన పాకటేన అకప్పియానులోమేన నిద్దిసితబ్బం.
Anuññātaṃ iminā niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, ‘‘paṭikkhittaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘paṭikkhittaṃ bhagavatā’’tiādi vuttaṃ. Bhagavatā paṭikkhittaṃ bhagavatā paṭikkhittakāraṇena sutte āgatena vatthunā kāraṇaphalabhāvena niddisitabbaṃ. Yaṃ paṭikkhittaṃ yāsu yāsu bhūmīsu dissati, taṃ pana paṭikkhittaṃ tāsu tāsu bhūmīsu āgatena pākaṭena akappiyānulomena niddisitabbaṃ.
‘‘అనుఞ్ఞాతఞ్చ పటిక్ఖిత్తఞ్చ కతమేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘అనుఞ్ఞాతఞ్చ పటిక్ఖిత్తఞ్చ తదుభయేన నిద్దిసితబ్బ’’న్తి వుత్తం. యస్మిం యస్మిం సుత్తే అనుఞ్ఞాతఞ్చ పటిక్ఖిత్తఞ్చ ఆగతం, తస్మిం తస్మిం సుత్తే ఆగతేన తదుభయేన నిద్దిసితబ్బం.
‘‘Anuññātañca paṭikkhittañca katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘anuññātañca paṭikkhittañca tadubhayena niddisitabba’’nti vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte anuññātañca paṭikkhittañca āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatena tadubhayena niddisitabbaṃ.
‘‘థవో కతమేన నిద్దిసితబ్బో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘థవో పసంసాయా’’తిఆది వుత్తం. యస్మిం యస్మిం సుత్తే యా యా పసంసా ఆగతా, తస్మిం తస్మిం సుత్తే ఆగతాయ తాయ తాయ పసంసాయ థవో నిద్దిసితబ్బో. ‘‘యో థవో పసంసాయ నిద్దిసితబ్బో, సో థవో కతివిధేన నిద్దిసితబ్బో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘సో పఞ్చవిధేనా’’తిఆది వుత్తం. భగవతో థవో చ ధమ్మస్స థవో చ అరియసఙ్ఘస్స థవో చ అరియధమ్మానం సిక్ఖాయ థవో చ లోకియగుణసమ్పత్తియా థవో చాతి పఞ్చవిధేన వేదితబ్బో. ఇతి ఏవం వుత్తప్పకారేన పఞ్చవిధేన థవో నిద్దిసితబ్బో.
‘‘Thavo katamena niddisitabbo’’ti vattabbattā ‘‘thavo pasaṃsāyā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte yā yā pasaṃsā āgatā, tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatāya tāya tāya pasaṃsāya thavo niddisitabbo. ‘‘Yo thavo pasaṃsāya niddisitabbo, so thavo katividhena niddisitabbo’’ti vattabbattā ‘‘so pañcavidhenā’’tiādi vuttaṃ. Bhagavato thavo ca dhammassa thavo ca ariyasaṅghassa thavo ca ariyadhammānaṃ sikkhāya thavo ca lokiyaguṇasampattiyā thavo cāti pañcavidhena veditabbo. Iti evaṃ vuttappakārena pañcavidhena thavo niddisitabbo.
అమ్హాకాచరియ అమ్హాకాచరియేన అట్ఠారస మూలపదా సాసనపట్ఠానే దట్ఠబ్బాతి వుత్తా, ‘‘కతమాని తాని అట్ఠారస మూలపదానీ’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘ఇన్ద్రియభూమీ’’తిఆది వుత్తం. సాసనపట్ఠానే ఇన్ద్రియభూమి సద్ధిన్ద్రియాదిఇన్ద్రియభూమి యేహి నవహి పదేహి నిద్దిసితబ్బా, సాసనపట్ఠానే కిలేసభూమి యేహి నవహి పదేహి నిద్దిసితబ్బా, ఏవం ఇమినా పకారేన ఏతాని మూలపదాని నవ పదాని కుసలపదాని, నవ పదాని అకుసలపదానీతి అట్ఠారస మూలపదాని హోన్తి. సాసనపట్ఠానే దట్ఠబ్బా, ‘‘కేన కారణేన అట్ఠారస మూలపదా సాసనపట్ఠానే దట్ఠబ్బాతి విఞ్ఞాయతీ’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తథా హీ’’తిఆది వుత్తం. తథా హీతి తతో ఏవ అట్ఠారసమూలపదానం సాసనపట్ఠానే దట్ఠబ్బత్తా ‘‘అట్ఠారస మూలపదా కుహిం దట్ఠబ్బా? సాసనపట్ఠానే’’తి యం వచనం వుత్తం, తేన వచనేన విఞ్ఞాయతీతి. ‘‘కేన మూలపదానం నవకుసలపదనవఅకుసలపదభావేన అట్ఠారసభావో విఞ్ఞాయతీ’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తేనాహా’’తిఆది వుత్తం. తేన మూలపదానం నవకుసలపదనవఅకుసలపదభావతో ఆయస్మా మహాకచ్చానో –
Amhākācariya amhākācariyena aṭṭhārasa mūlapadā sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbāti vuttā, ‘‘katamāni tāni aṭṭhārasa mūlapadānī’’ti pucchitabbattā ‘‘indriyabhūmī’’tiādi vuttaṃ. Sāsanapaṭṭhāne indriyabhūmi saddhindriyādiindriyabhūmi yehi navahi padehi niddisitabbā, sāsanapaṭṭhāne kilesabhūmi yehi navahi padehi niddisitabbā, evaṃ iminā pakārena etāni mūlapadāni nava padāni kusalapadāni, nava padāni akusalapadānīti aṭṭhārasa mūlapadāni honti. Sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbā, ‘‘kena kāraṇena aṭṭhārasa mūlapadā sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbāti viññāyatī’’ti vattabbattā ‘‘tathā hī’’tiādi vuttaṃ. Tathā hīti tato eva aṭṭhārasamūlapadānaṃ sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbattā ‘‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā? Sāsanapaṭṭhāne’’ti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, tena vacanena viññāyatīti. ‘‘Kena mūlapadānaṃ navakusalapadanavaakusalapadabhāvena aṭṭhārasabhāvo viññāyatī’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tena mūlapadānaṃ navakusalapadanavaakusalapadabhāvato āyasmā mahākaccāno –
‘‘నవహి చ పదేహి కుసలా, నవహి చ యుజ్జన్తి అకుసలపక్ఖా;
‘‘Navahi ca padehi kusalā, navahi ca yujjanti akusalapakkhā;
ఏతే ఖో మూలపదా, భవన్తి అట్ఠారస పదానీ’’తి. –
Ete kho mūlapadā, bhavanti aṭṭhārasa padānī’’ti. –
యం వచనం ఆహ, తేన ‘‘నవహి…పే॰… పదానీ’’తి వచనేన మూలపదానం నవకుసలపదనవఅకుసలపదభావేన అట్ఠారసభావో విఞ్ఞాయతీతి.
Yaṃ vacanaṃ āha, tena ‘‘navahi…pe… padānī’’ti vacanena mūlapadānaṃ navakusalapadanavaakusalapadabhāvena aṭṭhārasabhāvo viññāyatīti.
‘‘యం యం సంకిలేసభాగియాదిసోళసవిధం సాసనపట్ఠానఞ్చేవ యం యం లోకియాదిఅట్ఠవీసతివిధం సాసనపట్ఠానఞ్చ ఆచరియేన నిద్ధారితం, ఏత్తకమేవ పరిపుణ్ణం, అఞ్ఞం సాసనపట్ఠానం నిద్ధారేత్వా యుత్తం యుజ్జితబ్బం నత్థీ’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘నియుత్తం సాసనపట్ఠాన’’న్తి వుత్తం. యథానిద్ధారితసాసనపట్ఠానతో యం యం అఞ్ఞం సాసనపట్ఠానం నిద్ధారితం అత్థి, తం తం అఞ్ఞం సాసనపట్ఠానం నియుత్తం యథారహం నిద్ధారేత్వా యుత్తం యుజ్జితబ్బన్తి అత్థో గహేతబ్బోతి.
‘‘Yaṃ yaṃ saṃkilesabhāgiyādisoḷasavidhaṃ sāsanapaṭṭhānañceva yaṃ yaṃ lokiyādiaṭṭhavīsatividhaṃ sāsanapaṭṭhānañca ācariyena niddhāritaṃ, ettakameva paripuṇṇaṃ, aññaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ niddhāretvā yuttaṃ yujjitabbaṃ natthī’’ti vattabbattā ‘‘niyuttaṃ sāsanapaṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Yathāniddhāritasāsanapaṭṭhānato yaṃ yaṃ aññaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ niddhāritaṃ atthi, taṃ taṃ aññaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ niyuttaṃ yathārahaṃ niddhāretvā yuttaṃ yujjitabbanti attho gahetabboti.
‘‘యం లోకో పూజయతే…పే॰… నియుత్తం సాసనపట్ఠానన్తి యత్తకో వచనక్కమో భాసితో, ఏత్తకేన వచనక్కమేన కిం నేత్తి సమత్తా, ఉదాహు అసమత్తా’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘ఏత్తావతా’’తిఆది వుత్తం. ఆయస్మతా మహాకచ్చానేన యా నేత్తి భాసితా, భగవతా సా నేత్తి అనుమోదితా, మూలసఙ్గీతియం సఙ్గాయన్తేహి థేరాసభేహి యా నేత్తి సఙ్గీతా, సా నేత్తి ‘‘యం లోకో పూజయతే…పే॰… నియుత్తం సాసనపట్ఠాన’’న్తి ఏత్తావతా వచనక్కమేన సమత్తా పరిపుణ్ణావ హోతి.
‘‘Yaṃ loko pūjayate…pe… niyuttaṃ sāsanapaṭṭhānanti yattako vacanakkamo bhāsito, ettakena vacanakkamena kiṃ netti samattā, udāhu asamattā’’ti vattabbattā ‘‘ettāvatā’’tiādi vuttaṃ. Āyasmatā mahākaccānena yā netti bhāsitā, bhagavatā sā netti anumoditā, mūlasaṅgītiyaṃ saṅgāyantehi therāsabhehi yā netti saṅgītā, sā netti ‘‘yaṃ loko pūjayate…pe… niyuttaṃ sāsanapaṭṭhāna’’nti ettāvatā vacanakkamena samattā paripuṇṇāva hoti.
ఇతి సమత్తాయ ఆయస్మతా మహాకచ్చానేన భాసితాయ భగవతా అనుమోదితాయ మూలసఙ్గీతియం సఙ్గాయన్తేహి థేరాసభేహి సఙ్గీతాయ నేత్తియా అత్థవణ్ణనా సద్ధమ్మపాలనామేన మహాధమ్మరాజగురునా మహాథేరేన రచితా జినపుత్తానం హితకరా నేత్తివిభావనా ఛబ్బీసాధికనవసతే సక్కరాజే సావణమాసే సుక్కపక్ఖే నవమదివసే సూరియుగ్గమనసమయే సమత్తా.
Iti samattāya āyasmatā mahākaccānena bhāsitāya bhagavatā anumoditāya mūlasaṅgītiyaṃ saṅgāyantehi therāsabhehi saṅgītāya nettiyā atthavaṇṇanā saddhammapālanāmena mahādhammarājagurunā mahātherena racitā jinaputtānaṃ hitakarā nettivibhāvanā chabbīsādhikanavasate sakkarāje sāvaṇamāse sukkapakkhe navamadivase sūriyuggamanasamaye samattā.
ఇతి సాసనపట్ఠానే సత్తిబలానురూపా రచితా విభావనా
Iti sāsanapaṭṭhāne sattibalānurūpā racitā vibhāvanā
నిట్ఠితా.
Niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / నేత్తిప్పకరణపాళి • Nettippakaraṇapāḷi / సాసనపట్ఠానం • Sāsanapaṭṭhānaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / నేత్తిప్పకరణ-అట్ఠకథా • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / సాసనపట్ఠానవారవణ్ణనా • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ఖుద్దకనికాయ (టీకా) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / నేత్తిప్పకరణ-టీకా • Nettippakaraṇa-ṭīkā / సాసనపట్ఠానవారవణ్ణనా • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā