Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਨੇਤ੍ਤਿવਿਭਾવਿਨੀ • Nettivibhāvinī

    ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਾવਨਾ

    Sāsanapaṭṭhānavibhāvanā

    ੮੯. ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਨਯਸਮੁਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਆਚਰਿਯੇਨ ਸਬ੍ਬਥਾ ਨਯਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਠਪਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਪਞ੍ਚਨਯਅਟ੍ਠਾਰਸਮੂਲਪਦੇਸੁ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਕਥਂ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਕੁਹਿਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾવਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਕੁਹਿਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਪਞ੍ਚਨਯਅਟ੍ਠਾਰਸਮੂਲਪਦੇਸੁ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਕੇਨ ਪਦੇਨ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਕੁਹਿਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ ਮਯਾ વਿਭਤ੍ਤਾ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਚ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ। વਿਭਤ੍ਤਾਯੇવ ਹਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੮੯) ਪਨ –

    89. ‘‘Tattha katamaṃ nayasamuṭṭhāna’’ntiādinā ācariyena sabbathā nayasamuṭṭhānaṃ ṭhapitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘soḷasahārapañcanayaaṭṭhārasamūlapadesu aṭṭhārasa mūlapadā kathaṃ vibhattā, kuhiṃ amhehi daṭṭhabbā’’ti vattabbabhāvato ‘‘tattha aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasahārapañcanayaaṭṭhārasamūlapadesu aṭṭhārasa mūlapadā kena padena ācariyena vibhattā, kuhiṃ amhehi vitthārato daṭṭhabbāti pucchati. Aṭṭhārasa mūlapadā sāsanapaṭṭhāne mayā vibhattā, tumhehi ca vitthārato sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbāti vissajjeti. Vibhattāyeva hi aṭṭhārasa mūlapadā daṭṭhabbā bhavanti. Aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 89) pana –

    ‘‘ਏવਂ ਸਬ੍ਬਥਾ ਨਯਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ વਿਭਜਨ੍ਤੋ ਯਸ੍ਮਾ ਸਙ੍ਗਹવਾਰਾਦੀਸੁ ਮੂਲਪਦੇਹੇવ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਰੂਪਤੋ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਮੂਲਪਦੇਹਿ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਂ, ਏવਂ ਪਟ੍ਠਾਨਤੋਪਿ ਮੂਲਪਦਾਨਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਕੁਹਿਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ? ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ’ਤਿ ਆਹਾ’’ਤਿ –

    ‘‘Evaṃ sabbathā nayasamuṭṭhānaṃ vibhajitvā idāni sāsanapaṭṭhānaṃ vibhajanto yasmā saṅgahavārādīsu mūlapadeheva paṭṭhānaṃ saṅgahetvā sarūpato na dassitaṃ, tasmā yathā mūlapadehi paṭṭhānaṃ niddhāretabbaṃ, evaṃ paṭṭhānatopi mūlapadāni niddhāretabbānīti dassanatthaṃ ‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā? Sāsanapaṭṭhāne’ti āhā’’ti –

    વੁਤ੍ਤਂ। ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ વੁਤ੍ਤਾ, ‘‘ਕਤਮਂ ਤਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠਾਰਸਮੂਲਪਦਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਕਤਮਂ ਤਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਯਮਾਨਂ ਭਗવਤਾ ਦੇਸਿਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦਿਸੁਤ੍ਤਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮਾਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ। ਸਾਸਨਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਂ। ਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਸ੍ਸ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਤਾਦੀਹਿ ਪਕਾਰੇਹਿ ਠਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਨਂ ਪਟ੍ਠਾਨਂ, ਤਂਦੀਪਨਸੁਤ੍ਤਂ ਪਨ ਇਧ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਅਥ વਾ ਸਾਸਨਨ੍ਤਿ ਅਧਿਸੀਲਅਧਿਚਿਤ੍ਤਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਂ ਸਾਸਨਂ ਨਾਮ, ਤਂ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਹਤਿ ਏਤੇਨ ਸਂਕਿਲੇਸਾਦਿਨਾਤਿ ਪਟ੍ਠਾਨਂ, ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸ੍ਸ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ। ਤਦਾਧਾਰਭੂਤਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਠਾਨ੍ਯੂਪਚਾਰਤੋ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ। ਤਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤਂ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ –

    Vuttaṃ. Sāsanapaṭṭhāne aṭṭhārasa mūlapadā daṭṭhabbāti ācariyena vuttā, ‘‘katamaṃ taṃ sāsanapaṭṭhāna’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ sāsanapaṭṭhāna’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu aṭṭhārasamūlapadasāsanapaṭṭhānesu katamaṃ taṃ sāsanapaṭṭhānanti idāni mayā niddhāriyamānaṃ bhagavatā desitaṃ saṃkilesabhāgiyādisuttaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ nāmāti vissajjeti. Sāsananti pariyattisāsanaṃ. Paṭṭhānanti tassa pariyattisāsanassa saṃkilesabhāgiyatādīhi pakārehi ṭhānaṃ pavattanaṃ paṭṭhānaṃ, taṃdīpanasuttaṃ pana idha paṭṭhānaṃ nāma. Tena vuttaṃ – ‘‘saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi. Atha vā sāsananti adhisīlaadhicittaadhipaññāsikkhattayaṃ sāsanaṃ nāma, taṃ sikkhattayaṃ patiṭṭhahati etena saṃkilesādināti paṭṭhānaṃ, sikkhattayassa sāsanassa paṭṭhānanti sāsanapaṭṭhānaṃ. Tadādhārabhūtaṃ suttampi ṭhānyūpacārato sāsanapaṭṭhānaṃ nāma. Taṃ sāsanapaṭṭhānasuttaṃ sarūpato dassetuṃ –

    ‘‘ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ, વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਤਣ੍ਹਾવੋਦਾਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਦਿਟ੍ਠਿવੋਦਾਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਦੁਚ੍ਚਰਿਤવੋਦਾਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ –

    ‘‘Saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, taṇhāvodānabhāgiyaṃ suttaṃ, diṭṭhivodānabhāgiyaṃ suttaṃ, duccaritavodānabhāgiyaṃ sutta’’nti –

    વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਤੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਯੇ ਸਂਕਿਲੇਸਾਦਯੋ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਸੁ ਸਂਕਿਲੇਸਾਦੀਸੁ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਕਿਤ੍ਤਕੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਤਿવਿਧੋ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇਸੁ ਸਂਕਿਲੇਸਾਦੀਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ। ‘‘ਤਿવਿਧੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਂਕਿਲੇਸੇ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸੋ ਕਤਮੇਨ ਕੁਸਲੇਨ વਿਸੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸੋ ਸਮਥੇਨ વਿਸੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਿવਿਧੇ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਾਦਿਕੇ। ‘‘ਸੋ ਸਮਥੋ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਕਤਮੋ ਖਨ੍ਧੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਸਮਥੋ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸੋ ਕੇਨ વਿਸੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ વਿਸੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਸਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਕਤਮੋ ਖਨ੍ਧੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸੋ ਕੇਨ વਿਸੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸੋ ਸੁਚਰਿਤੇਨ વਿਸੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਤਂ ਸੁਚਰਿਤਂ ਕਤਮੋ ਖਨ੍ਧੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਂ ਸੁਚਰਿਤਂ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੀਲੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਕਿਂ ਭવਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੀਲੇ ਸੁਚਰਿਤਸਙ੍ਖਾਤੇ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਸੀਲવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਭવੇਸੁ ਕਾਮਭવਰੂਪਾਰੂਪਭવੇਸੁ ਆਸਤ੍ਤਿ ਭવਪਤ੍ਥਨਾ ਯਦਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਂਸਾਯਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਸ੍ਸ ਅਯਨ੍ਤਿ ਪਦਚ੍ਛੇਦੋ। ਏવਂ ਸਤਿ ਅਸ੍ਸ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਯਂ ਆਸਤ੍ਤਿ ਭવਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾਮਯਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ ਚ ਭવਤਿ, -ਸਦ੍ਦੇਨ ਦਾਨਮਯਸੀਲਮਯਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯવਤ੍ਥੁ ਚ ਭવਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ। ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਤੇਸੁ ਕਾਮਭવਰੂਪਾਰੂਪਭવੇਸੁ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਂવਤ੍ਤਤੀਤਿ।

    Vuttaṃ. ‘‘Tesu suttesu ye saṃkilesādayo bhagavatā vuttā, tesu saṃkilesādīsu saṃkileso kittako’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha saṃkileso tividho taṇhāsaṃkileso diṭṭhisaṃkileso duccaritasaṃkileso’’ti vuttaṃ. Tatthāti tesu suttantesu saṃkilesādīsu dhammesu. ‘‘Tividhe tasmiṃ saṃkilese taṇhāsaṃkileso katamena kusalena visujjhatī’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha taṇhāsaṃkileso samathena visujjhatī’’ti vuttaṃ. Tatthāti tasmiṃ tividhe taṇhāsaṃkilesādike. ‘‘So samatho khandhesu katamo khandho’’ti pucchitabbattā ‘‘so samatho samādhikkhandho’’ti vuttaṃ. ‘‘Diṭṭhisaṃkileso kena visujjhatī’’ti pucchitabbattā ‘‘diṭṭhisaṃkileso vipassanāya visujjhatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Sā vipassanā katamo khandho’’ti vattabbattā ‘‘sā vipassanā paññākkhandho’’ti vuttaṃ. ‘‘Duccaritasaṃkileso kena visujjhatī’’ti vattabbattā ‘‘duccaritasaṃkileso sucaritena visujjhatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Taṃ sucaritaṃ katamo khandho’’ti vattabbattā ‘‘taṃ sucaritaṃ sīlakkhandho’’ti vuttaṃ. ‘‘Tasmiṃ sīle ṭhitassa puggalassa kiṃ bhavatī’’ti vattabbattā ‘‘tassa sīle patiṭṭhitassā’’tiādi vuttaṃ. Sīle sucaritasaṅkhāte sīlakkhandhe patiṭṭhitassa tassa sīlavantassa puggalassa bhavesu kāmabhavarūpārūpabhavesu āsatti bhavapatthanā yadi uppajjati, evaṃsāyanti evaṃ assa ayanti padacchedo. Evaṃ sati assa sīle patiṭṭhitassa ayaṃ āsatti bhavapatthanā samathavipassanābhāvanāmayapuññakiriyavatthu ca bhavati, ca-saddena dānamayasīlamayapuññakiriyavatthu ca bhavatīti attho saṅgahito. Tatrāti tesu kāmabhavarūpārūpabhavesu upapattiyā saṃvattatīti.

    ‘‘ਸਂਕਿਲੇਸਾਦਯੋ ਯੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਤਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਕਿਤ੍ਤਕਾਨੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤવਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ, ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯવਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤ, વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਕਤਾਨਿ ਮਿਸ੍ਸਿਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਭવਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਅਟ੍ਠ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿਯੇવ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ। ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤ- ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯવਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਸਂਕਿਲੇਸ- ਭਾਗਿਯવਾਸਨਾਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤ- ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤ- વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤ- ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯવਾਸਨਾਭਾਗਿਯਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤ- ਨੇવਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਨવਾਸਨਾ- ਭਾਗਿਯਨਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਨਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਕਤਾਨਿ ਮਿਸ੍ਸਿਤਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਭવਨ੍ਤੀਤਿ ਸੋਲ਼ਸ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਏਕਕਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਦੁਕਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਦ੍વੇ ਤਿਕਾਨਿ ਚ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਾਨਿ, ਦ੍વੇ ਦੁਕਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਦ੍વੇ ਤਿਕਾਨਿ ਚ ਦ੍વੇ ਚਤੁਕ੍ਕਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੮੯) ਆਗਤਾਨਿ।

    ‘‘Saṃkilesādayo yehi suttehi dassitā, tāni suttāni kittakānī’’ti vattabbattā ‘‘imāni cattāri suttānī’’tiādi vuttaṃ. Asādhāraṇāni saṃkilesabhāgiyasuttavāsanābhāgiyasuttanibbedhabhāgiyasuttaasekkhabhāgiyasuttāni cattāri suttāni bhavanti, sādhāraṇāni saṃkilesabhāgiyavāsanābhāgiyasutta, saṃkilesabhāgiyanibbedhabhāgiyasutta, saṃkilesabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta, vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyasuttāni katāni missitāni cattāri bhavanti. Iti aṭṭha suttāni bhavanti. Tāniyeva vuttappakārāni aṭṭha suttāni bhavanti. Sādhāraṇāni vāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasuttanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- saṃkilesabhāgiyavāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyasuttasaṃkilesa- bhāgiyavāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- saṃkilesabhāgiyanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- saṃkilesabhāgiyavāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyaasekkhabhāgiyasutta- nevasaṃkilesabhāgiyanavāsanā- bhāgiyananibbedhabhāgiyanaasekkhabhāgiyasuttāni katāni missitāni aṭṭha suttāni bhavantīti soḷasa suttāni bhavanti. Tesu soḷasasuttesu cattāri ekakāni suttāni ca cattāri dukāni suttāni ca dve tikāni ca pāḷiyaṃ āgatāni, dve dukāni suttāni ca dve tikāni ca dve catukkāni suttāni ca aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 89) āgatāni.

    ‘‘ਯਦਿ ਪਟ੍ਠਾਨਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨਿ ਸੋਲ਼ਸ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿਯੇવ વਿਭਤ੍ਤਾਨਿ, ਏવਂ ਸਤਿ ਸੁਤ੍ਤਗੇਯ੍ਯਾਦਿਨવવਿਧਂ ਸਕਲਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸਾਸਨਂ ਪਟ੍ਠਾਨਨਯੇਨ ਅવਿਭਤ੍ਤਂ ਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਮੇਹਿ ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟ੍ਠਾਨਨਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤੇਹਿ ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਇਮੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਨવવਿਧਂ ਸਕਲਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤਂ ਪਟ੍ਠਾਨਨਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਂਯੇવ ਹੁਤ੍વਾ ਭਿਨ੍ਨਂ ਭવਤਿ। ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦਿਪਭੇਦਾਯ ਗਾਥਾਯ ਗਾਥਾ ਅਨੁਮਿਨਿਤਬ੍ਬਾ, ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦਿਪਭੇਦੇਨ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਨ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਂ ਅਨੁਮਿਨਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦਿਪਭੇਦੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਨੁਮਿਨਿਤਬ੍ਬਂ ਭવਤਿਯੇવਾਤਿ।

    ‘‘Yadi paṭṭhānanayena vuttappakārāni soḷasa suttāniyeva vibhattāni, evaṃ sati suttageyyādinavavidhaṃ sakalaṃ pariyattisāsanaṃ paṭṭhānanayena avibhattaṃ bhaveyyā’’ti vattabbattā ‘‘imehi soḷasahi suttehī’’tiādi vuttaṃ. Paṭṭhānanayena vibhattehi soḷasahi imehi suttehi navavidhaṃ sakalaṃ pariyattisuttaṃ paṭṭhānanayena vibhattaṃyeva hutvā bhinnaṃ bhavati. Saṃkilesabhāgiyādipabhedāya gāthāya gāthā anuminitabbā, saṃkilesabhāgiyādipabhedena veyyākaraṇena veyyākaraṇaṃ anuminitabbaṃ. Saṃkilesabhāgiyādipabhedena suttena suttaṃ anuminitabbaṃ bhavatiyevāti.

    ੯੦. ‘‘ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    90. ‘‘Tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati.

    ‘‘ਕਾਮਨ੍ਧਾ ਜਾਲਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ, ਤਣ੍ਹਾਛਦਨਛਾਦਿਤਾ।

    ‘‘Kāmandhā jālasañchannā, taṇhāchadanachāditā;

    ਪਮਤ੍ਤਬਨ੍ਧਨਾਬਦ੍ਧਾ, ਮਚ੍ਛਾવ ਕੁਮਿਨਾਮੁਖੇ।

    Pamattabandhanābaddhā, macchāva kumināmukhe;

    ਜਰਾਮਰਣਮਨ੍વੇਨ੍ਤਿ, વਚ੍ਛੋ ਖੀਰਪਕੋવ ਮਾਤਰ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Jarāmaraṇamanventi, vaccho khīrapakova mātara’’nti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਯੇ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਮਨ੍ਧਾ ਕਾਮੇਨ ਅਨ੍ਧਾ ਜਾਲਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾ ਤਣ੍ਹਾਛਦਨੇਨ ਛਾਦਿਤਾ, ਪਮਤ੍ਤਬਨ੍ਧਨਾਯ ਬਦ੍ਧਾ ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਾ, ਤੇ ਸਤ੍ਤੇ ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨ੍વੇਤਿ, ਯਥਾ ਤਂ ਕੁਮਿਨਾਮੁਖੇ ਯੇ ਮਚ੍ਛਾ ਗਹਿਤਾ, ਤੇ ਮਚ੍ਛੇ ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਤੇ ਸਤ੍ਤੇ ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨ੍વੇਤਿ। ਖੀਰਪਕੋ વਚ੍ਛੋ ਮਾਤਰਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਤੇ ਸਤ੍ਤੇ ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨ੍વੇਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਅਥ વਾ ਖੀਰਪਕੋ વਚ੍ਛੋ ਮਾਤਰਂ ਅਨ੍વੇਤਿ ਇવ, ਕੁਮਿਨਾਮੁਖੇ ਗਹਿਤਾ ਮਚ੍ਛਾ ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨ੍વੇਨ੍ਤਿ ਇવ ਚ, ਏવਂ ਯੇ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਮਨ੍ਧਾ ਪਮਤ੍ਤਬਨ੍ਧਨਾਯ ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਾ, ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਜਰਾਮਰਣਂ ਅਨ੍વੇਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ye sattā kāmandhā kāmena andhā jālasañchannā taṇhāchadanena chāditā, pamattabandhanāya baddhā bandhitabbā, te satte jarāmaraṇaṃ anveti, yathā taṃ kumināmukhe ye macchā gahitā, te macche jarāmaraṇaṃ anveti iva, evaṃ te satte jarāmaraṇaṃ anveti. Khīrapako vaccho mātaraṃ anveti iva, evaṃ te satte jarāmaraṇaṃ anvetīti yojanā kātabbā. Atha vā khīrapako vaccho mātaraṃ anveti iva, kumināmukhe gahitā macchā jarāmaraṇaṃ anventi iva ca, evaṃ ye sattā kāmandhā pamattabandhanāya bandhitabbā, te sattā jarāmaraṇaṃ anventīti yojanā.

    ‘‘ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

    ‘‘Idaṃ suttaṃyevā’’ti vattabbattā –

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਗਤਿਗਮਨਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ਛਨ੍ਦਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਦੋਸਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਮੋਹਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਭਯਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਗਤਿਗਮਨਾਨਿ। ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ, ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ ਸੁਗਤੋ, ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –

    ‘‘Cattārimāni, bhikkhave, agatigamanāni. Katamāni cattāri? Chandāgatiṃ gacchati, dosāgatiṃ gacchati, mohāgatiṃ gacchati, bhayāgatiṃ gacchati, imāni kho, bhikkhave, cattāri agatigamanāni. Idamavoca bhagavā, idaṃ vatvāna sugato, athāparaṃ etadavoca satthā –

    ‘‘ਛਨ੍ਦਾ ਦੋਸਾ ਭਯਾ ਮੋਹਾ, ਯੋ ਧਮ੍ਮਂ ਅਤਿવਤ੍ਤਤਿ।

    ‘‘Chandā dosā bhayā mohā, yo dhammaṃ ativattati;

    ਨਿਹੀਯਤਿ ਤਸ੍ਸ ਯਸੋ, ਕਾਲ਼ਪਕ੍ਖੇવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ’’ਤਿ॥ –

    Nihīyati tassa yaso, kāḷapakkheva candimā’’ti. –

    ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ –

    Idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttanti –

    વੁਤ੍ਤਂ। ਛਨ੍ਦਾ ਛਨ੍ਦਹੇਤੁਨਾ ਦੋਸਾ ਦੋਸਹੇਤੁਨਾ ਭਯਾ ਭਯਹੇਤੁਨਾ ਮੋਹਾ ਮੋਹਹੇਤੁਨਾ ਯੋ ਰਾਜਾਦਿਕੋ ਯੋ વਿਨਯਧਰਾਦਿਕੋ વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਧਮ੍ਮਂ ਅਤਿવਤ੍ਤਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਤ੍ਤਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਾਦਿਨੋ વਾ ਤਸ੍ਸ વਿਨਯਧਰਾਦਿਨੋ વਾ ਯਸੋ ਕਿਤ੍ਤਿ ਚ ਪਰਿવਾਰੋ ਚ ਭੋਗੋ ਚ ਨਿਹੀਯਤਿ। ਚਨ੍ਦਿਮਾ ਕਾਲ਼ਪਕ੍ਖੇ ਪਭਾਯ ਨਿਹੀਯਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਨਿਹੀਯਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Vuttaṃ. Chandā chandahetunā dosā dosahetunā bhayā bhayahetunā mohā mohahetunā yo rājādiko yo vinayadharādiko vā dhammaṃ sappurisadhammaṃ ativattati atikkamitvā vattati, tassa rājādino vā tassa vinayadharādino vā yaso kitti ca parivāro ca bhogo ca nihīyati. Candimā kāḷapakkhe pabhāya nihīyati iva, evaṃ nihīyatīti yojanā.

    ‘‘ਏਤ੍ਤਕਂਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਮਨੋਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਧਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਚਕ੍ਕਂવ વਹਤੋ ਪਦਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਮ੍ਪਿ વਿਭਤ੍ਤੋ।

    ‘‘Ettakaṃyevā’’ti vattabbattā ‘‘manopubbaṅgamā dhammā…pe… cakkaṃva vahato padanti idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’nti vuttaṃ. Attho pākaṭo. Aṭṭhakathāyampi vibhatto.

    ‘‘ਮਿਦ੍ਧੀ ਯਦਾ ਹੋਤਿ ਮਹਗ੍ਘਸੋ ਚ, ਨਿਦ੍ਦਾਯਿਤਾ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਸਾਯੀ।

    ‘‘Middhī yadā hoti mahagghaso ca, niddāyitā samparivattasāyī;

    ਮਹਾવਰਾਹੋવ ਨਿવਾਪਪੁਟ੍ਠੋ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਗਬ੍ਭਮੁਪੇਤਿ ਮਨ੍ਦੋ’’ਤਿ॥ –

    Mahāvarāhova nivāpapuṭṭho, punappunaṃ gabbhamupeti mando’’ti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗੇ વਿਸਯੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਨਿવਾਪਪੁਟ੍ਠੋ ਮਹਾવਰਾਹੋ ਗਾਮਸੂਕਰੋ ਨਿਦ੍ਦਾਯਿਤਾ ਸੁਪਨਸੀਲੋ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਸਾਯੀ ਹੋਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਯੋ ਮਨ੍ਦੋ ਸਤ੍ਤੋ ਯਦਾ ਮਹਗ੍ਘਸੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਮਨ੍ਦੋ ਸਤ੍ਤੋ ਮਿਦ੍ਧੀ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਾਭਿਭੂਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਾਯਿਤਾ ਮੁਦੁਫਸ੍ਸਸਯਨੇ ਮੁਦੁਹਤ੍ਥੇਹਿ ਪਰਾਮਸਿਤੋ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਸਾਯੀ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਗਬ੍ਭਂ ਉਪੇਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Nivāpapuṭṭho mahāvarāho gāmasūkaro niddāyitā supanasīlo samparivattasāyī hoti iva, evaṃ yo mando satto yadā mahagghaso hoti, so mando satto middhī thinamiddhābhibhūto hutvā niddāyitā muduphassasayane muduhatthehi parāmasito samparivattasāyī punappunaṃ gabbhaṃ upetīti yojanā.

    ‘‘ਅਯਸਾવ ਮਲਂ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ, ਤਤੁਟ੍ਠਾਯ ਤਮੇવ ਖਾਦਤਿ।

    ‘‘Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, tatuṭṭhāya tameva khādati;

    ਏવਂ ਅਤਿਧੋਨਚਾਰਿਨਂ, ਸਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਨਯਨ੍ਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni kammāni nayanti duggati’’nti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਅਯਸਾ ਅਯਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ ਜਾਤਮਲਂ ਤਤੁਟ੍ਠਾਯ ਤਤੋ ਅਯਤੋ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਤਮੇવ ਅਯਂ ਖਾਦਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਅਤਿਧੋਨਚਾਰਿਨਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਧੋਨਚਾਰਿਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਾਨਿ ਸਯਂ ਕਤਾਨਿ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਾਨਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਯਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ayasā ayato samuṭṭhitaṃ jātamalaṃ tatuṭṭhāya tato ayato uṭṭhahitvā tameva ayaṃ khādati iva, evaṃ atidhonacārinaṃ atikkamitvā dhonacāripuggalaṃ sāni sayaṃ katāni akusalakammāni duggatiṃ nayantīti yojanā.

    ‘‘ਚੋਰੋ ਯਥਾ ਸਨ੍ਧਿਮੁਖੇ ਗਹੀਤੋ, ਸਕਮ੍ਮੁਨਾ ਹਞ੍ਞਤਿ ਬਜ੍ਝਤੇ ਚ।

    ‘‘Coro yathā sandhimukhe gahīto, sakammunā haññati bajjhate ca;

    ਏવਂ ਅਯਂ ਪੇਚ੍ਚ ਪਜਾ ਪਰਤ੍ਥ, ਸਕਮ੍ਮੁਨਾ ਹਞ੍ਞਤਿ ਬਜ੍ਝਤੇ ਚਾ’’ਤਿ॥ –

    Evaṃ ayaṃ pecca pajā parattha, sakammunā haññati bajjhate cā’’ti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਸਨ੍ਧਿਮੁਖੇ ਰਾਜਪੁਰਿਸਾਦੀਹਿ ਗਹਿਤੋ ਚੋਰੋ ਸਕਮ੍ਮੁਨਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤੇਨ ਚੋਰਕਮ੍ਮੇਨ ਹਞ੍ਞਤਿ ਚ ਬਜ੍ਝਤੇ ਚ ਯਥਾ, ਏવਂ ਅਯਂ ਪਾਪਕਾਰਿਨੀ ਪਜਾ ਪਰਤ੍ਥ ਪਰਲੋਕੇ ਪੇਚ੍ਚ ਸਕਮ੍ਮੁਨਾ ਸਯਂ ਕਤੇਨ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮੁਨਾ ਸਤ੍ਥਾਦੀਹਿ ਹਞ੍ਞਤਿ ਚ ਅਦ੍ਦੁਬਨ੍ਧਨਾਦੀਹਿ ਬਜ੍ਝਤੇ ਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sandhimukhe rājapurisādīhi gahito coro sakammunā attanā katena corakammena haññati ca bajjhate ca yathā, evaṃ ayaṃ pāpakārinī pajā parattha paraloke pecca sakammunā sayaṃ katena akusalakammunā satthādīhi haññati ca addubandhanādīhi bajjhate cāti yojanā.

    ‘‘ਸੁਖਕਾਮਾਨਿ ਭੂਤਾਨਿ, ਯੋ ਦਣ੍ਡੇਨ વਿਹਿਂਸਤਿ।

    ‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena vihiṃsati;

    ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਖਮੇਸਾਨੋ, ਪੇਚ੍ਚ ਸੋ ਨ ਲਭਤੇ ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Attano sukhamesāno, pecca so na labhate sukha’’nti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਖਂ ਏਸਾਨੋ ਏਸਮਾਨੋ ਯੋ ਸਤ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਾਨਿ ਸੁਖਕਾਮਾਨਿ ਭੂਤਾਨਿ ਦਣ੍ਡੇਨ વਿਹਿਂਸਤਿ, ਸੋ ਹਿਂਸਕੋ ਸਤ੍ਤੋ ਪਰਲੋਕੇ ਪੇਚ੍ਚ ਸੁਖਂ ਨ ਲਭਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attano sukhaṃ esāno esamāno yo satto aññāni sukhakāmāni bhūtāni daṇḍena vihiṃsati, so hiṃsako satto paraloke pecca sukhaṃ na labhatīti yojanā.

    ‘‘ਗੁਨ੍ਨਂ ਚੇ ਤਰਮਾਨਾਨਂ, ਜਿਮ੍ਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪੁਙ੍ਗવੋ।

    ‘‘Gunnaṃ ce taramānānaṃ, jimhaṃ gacchati puṅgavo;

    ਸਬ੍ਬਾ ਤਾ ਜਿਮ੍ਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨੇਤ੍ਤੇ ਜਿਮ੍ਹਂ ਗਤੇ ਸਤਿ॥

    Sabbā tā jimhaṃ gacchanti, nette jimhaṃ gate sati.

    ‘‘ਏવਮੇવ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ, ਯੋ ਹੋਤਿ ਸੇਟ੍ਠਸਮ੍ਮਤੋ।

    ‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;

    ਸੋ ਚੇ ਅਧਮ੍ਮਂ ਚਰਤਿ, ਪਗੇવ ਇਤਰਾ ਪਜਾ।

    So ce adhammaṃ carati, pageva itarā pajā;

    ਸਬ੍ਬਂ ਰਟ੍ਠਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸੇਤਿ, ਰਾਜਾ ਚੇ ਹੋਤਿ ਅਧਮ੍ਮਿਕੋ’’ਤਿ॥ –

    Sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko’’ti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਨਦਿਂ ਤਰਮਾਨਾਨਂ ਗੁਨ੍ਨਂ ਪੁਙ੍ਗવੋ ਜਿਮ੍ਹਂ ਚੇ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਂ ਨੇਤ੍ਤੇ ਜਿਮ੍ਹਂ ਗਤੇ ਸਤਿ ਸਬ੍ਬਾ ਤਾ ਗਾવਿਯੋ ਜਿਮ੍ਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਯਥਾ, ਏવਮੇવ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਯੋ ਰਾਜਾ ਸੇਟ੍ਠਸਮ੍ਮਤੋ, ਸੋ ਰਾਜਾ ਅਧਮ੍ਮਂ ਚਰਤਿ, ਏવਂ ਰਞ੍ਞੇ ਅਧਮ੍ਮਂ ਚਰਨ੍ਤੇ ਸਤਿ ਇਤਰਾ ਪਜਾ ਪਗੇવ ਪਠਮਮੇવ ਅਧਮ੍ਮਂ ਚਰਤਿ। ਰਾਜਾ ਅਧਮ੍ਮਿਕੋ ਚੇ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਰਞ੍ਞੇ ਅਧਮ੍ਮਿਕੇ ਸਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਰਟ੍ਠਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸੇਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Nadiṃ taramānānaṃ gunnaṃ puṅgavo jimhaṃ ce gacchati, evaṃ nette jimhaṃ gate sati sabbā gāviyo jimhaṃ gacchanti yathā, evameva manussesu yo rājā seṭṭhasammato, so rājā adhammaṃ carati, evaṃ raññe adhammaṃ carante sati itarā pajā pageva paṭhamameva adhammaṃ carati. Rājā adhammiko ce hoti, evaṃ raññe adhammike sati sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ setīti yojanā.

    ‘‘ਸੁਕਿਚ੍ਛਰੂਪਾ વਤਿਮੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ, ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਪਾਪਂ ਉਪਧੀਸੁ ਰਤ੍ਤਾ।

    ‘‘Sukiccharūpā vatime manussā, karonti pāpaṃ upadhīsu rattā;

    ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਤੇ ਬਹੁਜਨਸਨ੍ਨਿવਾਸਂ, ਨਿਰਯਂ ਅવੀਚਿਂ ਕਟੁਕਂ ਭਯਾਨਕ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Gacchanti te bahujanasannivāsaṃ, nirayaṃ avīciṃ kaṭukaṃ bhayānaka’’nti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਯੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਉਪਧੀਸੁ ਕਾਮਗੁਣੂਪਧੀਸੁ ਰਤ੍ਤਾ ਰਾਗਾਭਿਭੂਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਾਪਂ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਇਮੇ ਪਾਪਕਮ੍ਮਕਰਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸੁਕਿਚ੍ਛਰੂਪਾ વਤ ਸੁਟ੍ਠੁ ਕਿਚ੍ਛਾਪਨ੍ਨਰੂਪਾ વਤ ਭવਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਾਪਕਮ੍ਮਕਰਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਕਟੁਕਂ ਭਯਾਨਕਂ ਬਹੁਜਨਸਨ੍ਨਿવਾਸਂ ਨਿਰਯਂ ਅવੀਚਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ye manussā upadhīsu kāmaguṇūpadhīsu rattā rāgābhibhūtā hutvā pāpaṃ akusalakammaṃ karonti, ime pāpakammakarā manussā sukiccharūpā vata suṭṭhu kicchāpannarūpā vata bhavanti, te pāpakammakarā manussā kaṭukaṃ bhayānakaṃ bahujanasannivāsaṃ nirayaṃ avīciṃ gacchantīti yojanā.

    ‘‘ਫਲਂ વੇ ਕਦਲਿਂ ਹਨ੍ਤਿ, ਫਲਂ વੇਲ਼ੁਂ ਫਲਂ ਨਲ਼ਂ।

    ‘‘Phalaṃ ve kadaliṃ hanti, phalaṃ veḷuṃ phalaṃ naḷaṃ;

    ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਕਾਪੁਰਿਸਂ ਹਨ੍ਤਿ, ਗਬ੍ਭੋ ਅਸ੍ਸਤਰਿਂ ਯਥਾ’’ਤਿ॥ –

    Sakkāro kāpurisaṃ hanti, gabbho assatariṃ yathā’’ti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਫਲਂ ਕਦਲਿਯਾ ਫਲਂ ਕਦਲਿਂ વੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਹਨ੍ਤਿ ਯਥਾ, ਫਲਂ વੇਲ਼ੁਂ વੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਹਨ੍ਤਿ ਯਥਾ, ਫਲਂ ਨਲ਼ਂ વੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਹਨ੍ਤਿ ਯਥਾ, ਗਬ੍ਭੋ ਅਸ੍ਸਤਰਿਂ ਮਾਤਰਂ વੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਹਨ੍ਤਿ ਯਥਾ, ਏવਂ ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਕਾਪੁਰਿਸਂ વੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Phalaṃ kadaliyā phalaṃ kadaliṃ ve ekantena hanti yathā, phalaṃ veḷuṃ ve ekantena hanti yathā, phalaṃ naḷaṃ ve ekantena hanti yathā, gabbho assatariṃ mātaraṃ ve ekantena hanti yathā, evaṃ sakkāro kāpurisaṃ ve ekantena hantīti yojanā.

    ‘‘ਕੋਧਮਕ੍ਖਗਰੁ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਗਾਰવੋ।

    ‘‘Kodhamakkhagaru bhikkhu, lābhasakkāragāravo;

    ਸੁਖੇਤ੍ਤੇ ਪੂਤਿਬੀਜਂવ, ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇ ਨ વਿਰੂਹਤੀ’’ਤਿ॥ –

    Sukhette pūtibījaṃva, saddhamme na virūhatī’’ti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਸੁਖੇਤ੍ਤੇ ਸੁਨ੍ਦਰੇ ਖੇਤ੍ਤੇਪਿ ਖਿਤ੍ਤਂ ਪੂਤਿਬੀਜਂ ਨ ਰੁਹਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਗਾਰવੋ ਕੋਧਂ ਕੁਜ੍ਝਨਲਕ੍ਖਣਂ ਕੋਧਂ, ਮਕ੍ਖਂ ਪਰਗੁਣਸੀਲਮਕ੍ਖਨਲਕ੍ਖਣਂ ਮਕ੍ਖਞ੍ਚ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾ ਚਰਤਿ, ਸੋ ਚਰਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸ੍ਮਿਂ ਨ ਰੁਹਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sukhette sundare khettepi khittaṃ pūtibījaṃ na ruhati iva, evaṃ yo bhikkhu lābhasakkāragāravo kodhaṃ kujjhanalakkhaṇaṃ kodhaṃ, makkhaṃ paraguṇasīlamakkhanalakkhaṇaṃ makkhañca garuṃ katvā carati, so caranto bhikkhu saddhammasmiṃ na ruhatīti yojanā.

    ੯੧. ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ…ਪੇ॰… ਇਤਿ ਮੇ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਭਿਕ੍ਖવੇ ਇਧ ਸਾਸਨੇ, ਲੋਕੇ વਾ ਅਹਂ ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਂ ਮਮ ਚੇਤਸਾ ਤਸ੍ਸ ਚੇਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਨਾ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਮਿ। ‘‘ਕਥਂ ਪਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ ਚੇ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਯਞ੍ਚ ਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ, ਯਞ੍ਚ ਮਗ੍ਗਂ ਸਮਾਰੁਲ਼੍ਹੋ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਯਥਾ ਯਾਯ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਦਾਯ ਯੇਨ ਦੁਮ੍ਮਗ੍ਗੇਨ ਇਰਿਯਤਿ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਤਾਯ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਦਾਯ ਤੇਨ ਦੁਮ੍ਮਗ੍ਗੇਨ ਇਮਮ੍ਹਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਜ੍ਜਨਕਾਲੇ ਅਯਂ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਦੁਮ੍ਮਗ੍ਗਸਮਾਰੁਲ਼੍ਹੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚੇ ਕਾਲਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਸਤਿ ਆਭਤਂ વਤ੍ਥੁ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਯਥਾ, ਏવਂ ਨਿਰਯੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਭਿਕ੍ਖવੇ ਅਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਦੁਟ੍ਠਂ ਪਦੋਸਿਤਂ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ। ਏવਂ ਇਧ ਸਾਸਨੇ, ਲੋਕੇ વਾ ਚੇਤੋਪਦੋਸਹੇਤੁ ਚ ਪਨ ਏਕਚ੍ਚੇ ਸਤ੍ਤਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਮੀਤਿ। ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਭਗવਾ ਅવੋਚ। ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਏਤਂ ‘‘ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾਨ…ਪੇ॰… ਨਿਰਯਂ ਸੋ ਉਪਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਗਾਥਾવਚਨਂ ਇਤਿ ਏવਂ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    91. ‘‘Idhāhaṃ, bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ paduṭṭhacittaṃ evaṃ cetasā ceto paricca pajānāmi…pe… iti me suta’’nti idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Bhikkhave idha sāsane, loke vā ahaṃ ekaccaṃ puggalaṃ paduṭṭhacittaṃ mama cetasā tassa ceto cittaṃ paricca paricchinditvā buddhacakkhunā evaṃ pajānāmi. ‘‘Kathaṃ pajānāmī’’ti ce puccheyya, yañca paṭipadaṃ paṭipanno, yañca maggaṃ samāruḷho ayaṃ puggalo yathā yāya duppaṭipadāya yena dummaggena iriyati pavattati, tāya duppaṭipadāya tena dummaggena imamhi imasmiṃ samaye duppaṭipajjanakāle ayaṃ duppaṭipannaṃ paṭipanno dummaggasamāruḷho puggalo ce kālaṃ kareyya, evaṃ sati ābhataṃ vatthu nikkhittaṃ yathā, evaṃ niraye nikkhitto. Taṃ kissa hetu? Bhikkhave assa puggalassa cittaṃ paduṭṭhaṃ padositaṃ hi yasmā hoti, tasmā nikkhitto. Evaṃ idha sāsane, loke vā cetopadosahetu ca pana ekacce sattā puggalā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ upapajjantīti pajānāmīti. Etamatthaṃ bhagavā avoca. Tattha tasmiṃ sutte etaṃ ‘‘paduṭṭhacittaṃ ñatvāna…pe… nirayaṃ so upapajjatī’’ti gāthāvacanaṃ iti evaṃ vuccati.

    ਸਤ੍ਥਾ ਇਧ ਸਾਸਨੇ, ਲੋਕੇ વਾ ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਞਤ੍વਾਨ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਇਮਮ੍ਹਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚੇ ਕਾਲਂ ਕਯਿਰਾਥ, ਏવਂ ਸਤਿ ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਸਮਙ੍ਗੀ ਹਿ ਨਿਰਯਸ੍ਮਿਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਦੂਸਿਤਂ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਚੇਤੋਪਦੋਸਹੇਤੁ ਸਤ੍ਤਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਆਭਤਂ વਤ੍ਥੁਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ ਯਥਾ, ਏવਮੇવਂ ਤਥਾવਿਧੋ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਸੋ ਪਦੋਸਚਿਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤੋ, ਇਤਿ ਮੇ ਮਯਾ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Satthā idha sāsane, loke vā paduṭṭhacittaṃ ekaccaṃ puggalaṃ ñatvāna bhikkhūnaṃ santike etamatthaṃ byākāsi. Imamhi imasmiṃ samaye ayaṃ puggalo ce kālaṃ kayirātha, evaṃ sati paduṭṭhacittasamaṅgī hi nirayasmiṃ upapajjeyya, puggalassa cittaṃ padūsitaṃ hi yasmā hoti, tasmā upapajjeyya, cetopadosahetu sattā duggatiṃ gacchanti ābhataṃ vatthuṃ nikkhipeyya yathā, evamevaṃ tathāvidho duppañño so padosacitto puggalo kāyassa bhedā paraṃ maraṇā nirayaṃ upapajjatīti ayampi attho bhagavatā vutto, iti me mayā sutanti yojanā.

    ‘‘ਸਚੇ ਭਾਯਥ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਸਚੇ વੋ ਦੁਕ੍ਖਮਪ੍ਪਿਯਂ।

    ‘‘Sace bhāyatha dukkhassa, sace vo dukkhamappiyaṃ;

    ਮਾਕਤ੍ਥ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਆવਿ વਾ ਯਦਿ વਾ ਰਹੋ॥

    Mākattha pāpakaṃ kammaṃ, āvi vā yadi vā raho.

    ‘‘ਸਚੇ ਚ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਕਰਿਸ੍ਸਥ ਕਰੋਥ વਾ।

    ‘‘Sace ca pāpakaṃ kammaṃ, karissatha karotha vā;

    ਨ વੋ ਦੁਕ੍ਖਾ ਪਮੁਤ੍ਯਤ੍ਥਿ, ਉਪੇਚ੍ਚਪਿ ਪਲਾਯਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Na vo dukkhā pamutyatthi, upeccapi palāyata’’nti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਤੁਮ੍ਹੇ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਜਾਤਿਦੁਕ੍ਖਜਰਾਦੁਕ੍ਖਬ੍ਯਾਧਿਦੁਕ੍ਖਮਰਣਦੁਕ੍ਖਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖ- ਅਤੀਤવਟ੍ਟਮੂਲਕਦੁਕ੍ਖਅਨਾਗਤવਟ੍ਟਮੂਲਕਦੁਕ੍ਖਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਹਾਰਮੂਲਕਦੁਕ੍ਖਾਤਿ ਅਟ੍ਠવਿਧਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਚੇ ਭਾਯਥ, વੋ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਥਾ ਅਟ੍ਠવਿਧਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਚੇ ਅਪ੍ਪਿਯਂ, ਏવਂ ਸਤਿ ਆવਿ વਾ ਯਦਿ ਰਹੋ વਾ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਂ ਮਾਕਤ੍ਥ ਮਾ ਅਕਤ੍ਥ। ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਤੁਮ੍ਹੇ ਆવਿ વਾ ਯਦਿ ਰਹੋ વਾ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਂ ਸਚੇ ਕਰਿਸ੍ਸਥ વਾ ਸਚੇ ਕਰੋਥ વਾ, ਏવਂ ਸਤਿ ਉਪੇਚ੍ਚਪਿ ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚਾਪਿ ਪਲਾਯਤਂ ਪਲਾਯਨ੍ਤਾਨਂ વੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਦੁਕ੍ਖਾ ਅਟ੍ਠવਿਧਾ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਪਮੁਤ੍ਤਿ ਮੁਚ੍ਚਨਂ ਨਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sappurisā tumhe dukkhassa jātidukkhajarādukkhabyādhidukkhamaraṇadukkhaapāyadukkha- atītavaṭṭamūlakadukkhaanāgatavaṭṭamūlakadukkhapaccuppannāhāramūlakadukkhāti aṭṭhavidhassa dukkhassa sace bhāyatha, vo tumhehi dukkhaṃ tathā aṭṭhavidhaṃ dukkhaṃ sace appiyaṃ, evaṃ sati āvi vā yadi raho vā pāpakaṃ kammaṃ mākattha mā akattha. Sappurisā tumhe āvi vā yadi raho vā pāpakaṃ kammaṃ sace karissatha vā sace karotha vā, evaṃ sati upeccapi sañciccāpi palāyataṃ palāyantānaṃ vo tumhākaṃ dukkhā aṭṭhavidhā dukkhato pamutti muccanaṃ natthevāti yojanā.

    ‘‘ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਧਨਂ ਲਦ੍ਧਾ, ਮੁਸਾવਾਦੇਨ ਚੂਭਯਂ।

    ‘‘Adhammena dhanaṃ laddhā, musāvādena cūbhayaṃ;

    ਮਮੇਤਿ ਬਾਲਾ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਕਥਂ ਨੁ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥

    Mameti bālā maññanti, taṃ kathaṃ nu bhavissati.

    ‘‘ਅਨ੍ਤਰਾਯਾ ਸੁ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਮ੍ਭਤਸ੍ਸ વਿਨਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Antarāyā su bhavissanti, sambhatassa vinassati;

    ਮਤਾ ਸਗ੍ਗਂ ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨਨੁ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਹਤਾ’’ਤਿ॥ –

    Matā saggaṃ na gacchanti, nanu ettāvatā hatā’’ti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਯੇ ਬਾਲਾ ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਚ ਮੁਸਾવਾਦੇਨ ਚ ਧਨਂ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਾવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਸਬ੍ਬਂ ਲਭਿਤਬ੍ਬਂ ਧਨਂ ਲਦ੍ਧਾ ਉਭਯਂ ਧਨਂ ‘‘ਮਮ ਧਨ’’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਬਾਲਾਨਂ ਤਂ ਉਭਯਂ ਧਨਂ ਕਥਂ ਕੇਨ ਨੁ ਪਕਾਰੇਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮ੍ਭਤਤ੍ਤਾ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਅਨ੍ਤਰਾਯਾ ਰਾਜਨ੍ਤਰਾਯਾਦਯੋ ਅਨ੍ਤਰਾਯਾ ਤੇਸਂ ਬਾਲਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਯੇਨ ਅਧਮ੍ਮવੋਹਾਰਾਦਿਕੇਨ ਯਂ ਧਨਂ ਸਮ੍ਭਤਂ, ਅਸ੍ਸ ਅਧਮ੍ਮવੋਹਾਰਾਦਿਕਸ੍ਸ ਤਂ ਸਮ੍ਭਤਂ ਧਨਂ વਿਨਸ੍ਸਤਿ। ਮਤਾ ਮਰਨ੍ਤਾ ਤੇ ਬਾਲਾ ਸਗ੍ਗਂ ਸੁਗਤਿਂ ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਸੁਗਤਿ ਹਿ ਸੋਭਨੇਹਿ ਭੋਗੇਹਿ ਅਗ੍ਗੋਤਿ ‘‘ਸਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ । ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਾਨਂ ਅਤ੍ਤਹਿਤਾਨਂ ਹਾਯਨੇਨ ਤੇ ਬਾਲਾ ਹਤਾ વਿਨਟ੍ਠਾ ਭવਨ੍ਤਿ ਨਨੂਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Ye bālā adhammena ca musāvādena ca dhanaṃ saviññāṇāviññāṇaṃ sabbaṃ labhitabbaṃ dhanaṃ laddhā ubhayaṃ dhanaṃ ‘‘mama dhana’’nti maññanti, tesaṃ bālānaṃ taṃ ubhayaṃ dhanaṃ kathaṃ kena nu pakārena bhavissati, adhammena sambhatattā ciraṭṭhitikaṃ na hoti. Antarāyā rājantarāyādayo antarāyā tesaṃ bālānaṃ bhavissanti. Yena adhammavohārādikena yaṃ dhanaṃ sambhataṃ, assa adhammavohārādikassa taṃ sambhataṃ dhanaṃ vinassati. Matā marantā te bālā saggaṃ sugatiṃ na gacchanti. Sugati hi sobhanehi bhogehi aggoti ‘‘saggo’’ti adhippetā . Ettāvatā ettakena diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ attahitānaṃ hāyanena te bālā hatā vinaṭṭhā bhavanti nanūti yojanā.

    ‘‘ਕਥਂ ਖਣਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ, ਕਥਂ ਮਿਤ੍ਤੇਹਿ ਜੀਰਤਿ।

    ‘‘Kathaṃ khaṇati attānaṃ, kathaṃ mittehi jīrati;

    ਕਥਂ વਿવਟ੍ਟਤੇ ਧਮ੍ਮਾ, ਕਥਂ ਸਗ੍ਗਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ’’॥

    Kathaṃ vivaṭṭate dhammā, kathaṃ saggaṃ na gacchati’’.

    ‘‘ਲੋਭਾ ਖਣਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ, ਲੁਦ੍ਧੋ ਮਿਤ੍ਤੇਹਿ ਜੀਰਤਿ।

    ‘‘Lobhā khaṇati attānaṃ, luddho mittehi jīrati;

    ਲੋਭਾ વਿવਟ੍ਟਤੇ ਧਮ੍ਮਾ, ਲੋਭਾ ਸਗ੍ਗਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ॥ –

    Lobhā vivaṭṭate dhammā, lobhā saggaṃ na gacchatī’’ti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਯੋਜਨਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Yojanattho pākaṭo.

    ‘‘ਚਰਨ੍ਤਿ ਬਾਲਾ ਦੁਮ੍ਮੇਧਾ, ਅਮਿਤ੍ਤੇਨੇવ ਅਤ੍ਤਨਾ।

    ‘‘Caranti bālā dummedhā, amitteneva attanā;

    ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਯਂ ਹੋਤਿ ਕਟੁਕਪ੍ਫਲਂ॥

    Karontā pāpakaṃ kammaṃ, yaṃ hoti kaṭukapphalaṃ.

    ‘‘ਨ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ ਸਾਧੁ, ਯਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਤਪ੍ਪਤਿ।

    ‘‘Na taṃ kammaṃ kataṃ sādhu, yaṃ katvā anutappati;

    ਯਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖੋ ਰੋਦਂ, વਿਪਾਕਂ ਪਟਿਸੇવਤੀ’’ਤਿ॥ –

    Yassa assumukho rodaṃ, vipākaṃ paṭisevatī’’ti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਦੁਮ੍ਮੇਧਾ ਨਿਪ੍ਪਞ੍ਞਾ ਬਾਲਾ ਅਮਿਤ੍ਤੇਨ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ ਇવ, ਏવਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਟੁਕਪ੍ਫਲਂ ਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਪਾਪਕਂ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਚਰਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਚ੍ਛਾ ਅਨੁਤਪ੍ਪਤਿ, ਤਂ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸਾਧੁ। ਯਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕਂ ਰੋਦਂ ਰੁਦਨ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖੋ ਪਟਿਸੇવਤਿ, ਤਂ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸਾਧੂਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Dummedhā nippaññā bālā amittena pāpakaṃ kammaṃ kataṃ iva, evaṃ attanā kaṭukapphalaṃ yaṃ kammaṃ kataṃ hoti, taṃ pāpakaṃ kataṃ kammaṃ karontā caranti. Yaṃ kammaṃ katvā karonto pacchā anutappati, taṃ kataṃ kammaṃ na sādhu. Yassa kammassa vipākaṃ rodaṃ rudanto assumukho paṭisevati, taṃ kataṃ kammaṃ na sādhūti yojanā.

    ‘‘ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਦੁਤ੍ਤਿਤਿਕ੍ਖਞ੍ਚ…ਪੇ॰… ਅવੀਤਰਾਗੋ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੁਤ੍ਤੋ।

    ‘‘Dukkaraṃ duttitikkhañca…pe… avītarāgo’’ti idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Suttattho aṭṭhakathāyaṃ vitthārato vutto.

    ‘‘ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਂ ਪਮਿਨਨ੍ਤੋ, ਕੋਧ વਿਦ੍વਾ વਿਕਪ੍ਪਯੇ।

    ‘‘Appameyyaṃ paminanto, kodha vidvā vikappaye;

    ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਂ ਪਮਾਯਿਨਂ, ਨਿવੁਤਂ ਤਂ ਮਞ੍ਞੇ ਅਕਿਸ੍ਸવ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Appameyyaṃ pamāyinaṃ, nivutaṃ taṃ maññe akissava’’nti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਇਧ ਸਾਸਨੇ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਂ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਗੁਣਂ ਖੀਣਾਸવਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ‘‘ਅਯਂ ਖੀਣਾਸવੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਏਤ੍ਤਕਸੀਲੋ ਏਤ੍ਤਕਸਮਾਧਿ ਏਤ੍ਤਕਪਞ੍ਞੋ’’ਤਿ ਪਮਿਨਨ੍ਤੋ ਕੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ વਿਕਪ੍ਪਯੇ। ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਂ ਖੀਣਾਸવਪੁਗ੍ਗਲਂ ਪਮਾਯਿਨਂ ਪਮਾਯਨ੍ਤਂ ਤਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਂ ਅਯਂ ਨਿવੁਤਂ ਅવਕੁਜ੍ਜਪਞ੍ਞਂ ਅਕਿਸ੍ਸવਂ ਅਪਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞੇ ਮਞ੍ਞਾਮੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Idha sāsane appameyyaṃ appameyyaguṇaṃ khīṇāsavaṃ puggalaṃ ‘‘ayaṃ khīṇāsavo puggalo ettakasīlo ettakasamādhi ettakapañño’’ti paminanto ko puthujjano vikappaye. Appameyyaṃ khīṇāsavapuggalaṃ pamāyinaṃ pamāyantaṃ taṃ puthujjanaṃ ayaṃ nivutaṃ avakujjapaññaṃ akissavaṃ apaññanti maññe maññāmīti yojanā.

    ‘‘ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਹਿ ਜਾਤਸ੍ਸ, ਕੁਠਾਰੀ ਜਾਯਤੇ ਮੁਖੇ।

    ‘‘Purisassa hi jātassa, kuṭhārī jāyate mukhe;

    ਯਾਯ ਛਿਨ੍ਦਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ, ਬਾਲੋ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਂ ਭਣਂ॥

    Yāya chindati attānaṃ, bālo dubbhāsitaṃ bhaṇaṃ.

    ‘‘ਨ ਹਿ ਸਤ੍ਥਂ ਸੁਨਿਸਿਤਂ, વਿਸਂ ਹਲਾਹਲਂ ਇવ।

    ‘‘Na hi satthaṃ sunisitaṃ, visaṃ halāhalaṃ iva;

    ਏવਂ વਿਰਦ੍ਧਂ ਪਾਤੇਤਿ, વਾਚਾ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਾ ਯਥਾ’’ਤਿ॥ –

    Evaṃ viraddhaṃ pāteti, vācā dubbhāsitā yathā’’ti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਂ ਅਰਿਯੂਪવਾਦਸਙ੍ਖਾਤਂ ਫਰੁਸવਾਚਂ ਭਣਂ ਭਣਨ੍ਤੋ ਬਾਲੋ ਦੁਟ੍ਠੋ ਪੁਰਿਸੋ ਯਾਯ ਕੁਠਾਰੀਸਦਿਸਿਯਾ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤવਾਚਾਯ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਸਾ ਕੁਠਾਰੀਸਦਿਸੀ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤવਾਚਾ ਜਾਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਮੁਖੇ ਜਾਯਤੇ ਜਾਯਤਿ, ਸਾ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤવਾਚਾ ਮੁਖੇ ਜਾਯਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਸੁਨਿਸਿਤਂ ਸਤ੍ਥਂ ਮੁਖੇ ਨ ਜਾਯਤਿ, ਯਥਾ ਹਲਾਹਲਂ વਿਸਂ ਮੁਖੇ ਨ ਜਾਯਤਿ, ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਾ વਾਚਾ ਅਪਾਯੇਸੁ વਿਰਦ੍ਧਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਪਾਤੇਤਿ ਯਥਾ, ਏવਂ ਸੁਨਿਸਿਤਂ ਸਤ੍ਥਂ ਅਪਾਯੇਸੁ ਨ ਪਾਤੇਤਿ, ਹਲਾਹਲਂ વਿਸਂ ਅਪਾਯੇਸੁ ਨ ਪਾਤੇਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Dubbhāsitaṃ ariyūpavādasaṅkhātaṃ pharusavācaṃ bhaṇaṃ bhaṇanto bālo duṭṭho puriso yāya kuṭhārīsadisiyā dubbhāsitavācāya attānaṃ chindati, sā kuṭhārīsadisī dubbhāsitavācā jātassa purisassa mukhe jāyate jāyati, sā dubbhāsitavācā mukhe jāyati iva, evaṃ sunisitaṃ satthaṃ mukhe na jāyati, yathā halāhalaṃ visaṃ mukhe na jāyati, dubbhāsitā vācā apāyesu viraddhaṃ puggalaṃ pāteti yathā, evaṃ sunisitaṃ satthaṃ apāyesu na pāteti, halāhalaṃ visaṃ apāyesu na pātetīti yojanā.

    ੯੨.

    92.

    ‘‘ਯੋ ਨਿਨ੍ਦਿਯਂ ਪਸਂਸਤਿ, ਤਂ વਾ ਨਿਨ੍ਦਤਿ ਯੋ ਪਸਂਸਿਯੋ।

    ‘‘Yo nindiyaṃ pasaṃsati, taṃ vā nindati yo pasaṃsiyo;

    વਿਚਿਨਾਤਿ ਮੁਖੇਨ ਸੋ ਕਲਿਂ, ਕਲਿਨਾ ਤੇਨ ਸੁਖਂ ਨ વਿਨ੍ਦਤਿ॥

    Vicināti mukhena so kaliṃ, kalinā tena sukhaṃ na vindati.

    ‘‘ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਅਯਂ ਕਲਿ, ਯੋ ਅਕ੍ਖੇਸੁ ਧਨਪਰਾਜਯੋ।

    ‘‘Appamatto ayaṃ kali, yo akkhesu dhanaparājayo;

    ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਾਪਿ ਸਹਾਪਿ ਅਤ੍ਤਨਾ, ਅਯਮੇવ ਮਹਨ੍ਤਤਰੋ ਕਲਿ।

    Sabbassāpi sahāpi attanā, ayameva mahantataro kali;

    ਯੋ ਸੁਗਤੇਸੁ ਮਨਂ ਪਦੋਸਯੇ॥

    Yo sugatesu manaṃ padosaye.

    ‘‘ਸਤਂ ਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਨਿਰਬ੍ਬੁਦਾਨਂ, ਛਤ੍ਤਿਂਸਤੀ ਪਞ੍ਚ ਚ ਅਬ੍ਬੁਦਾਨਿ।

    ‘‘Sataṃ sahassānaṃ nirabbudānaṃ, chattiṃsatī pañca ca abbudāni;

    ਯਮਰਿਯਗਰਹੀ ਨਿਰਯਂ ਉਪੇਤਿ, વਾਚਂ ਮਨਞ੍ਚ ਪਣਿਧਾਯ ਪਾਪਕ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Yamariyagarahī nirayaṃ upeti, vācaṃ manañca paṇidhāya pāpaka’’nti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨਿਨ੍ਦਿਯਂ ਦੁਚ੍ਚਰਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਪਸਂਸਤਿ, ਸੋ ਪਸਂਸਕੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮੁਖੇਨ ਕਲਿਂ વਿਚਿਨਾਤਿ ਉਪਚਿਨਾਤਿ, ਤੇਨ ਕਲਿਨਾ ਸੁਖਂ ਨ વਿਨ੍ਦਤਿ। ਯੋ ਸੁਚਾਰੀ ਸੀਲવਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਸਂਸਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ વਾ ਸੁਚਾਰਿਂ વਾ ਸੀਲવਨ੍ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨਿਨ੍ਦਤਿ, ਸੋ ਨਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮੁਖੇਨ ਕਲਿਂ વਿਚਿਨਾਤਿ ਉਪਚਿਨਾਤਿ, ਤੇਨ ਕਲਿਨਾ ਸੁਖਂ ਨ વਿਨ੍ਦਤਿ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Yo puggalo nindiyaṃ duccaraṃ dussīlaṃ puggalaṃ pasaṃsati, so pasaṃsako puggalo mukhena kaliṃ vicināti upacināti, tena kalinā sukhaṃ na vindati. Yo sucārī sīlavā puggalo pasaṃsiyo hoti, taṃ vā sucāriṃ vā sīlavantaṃ puggalaṃ yo puggalo nindati, so nindanto puggalo mukhena kaliṃ vicināti upacināti, tena kalinā sukhaṃ na vindati.

    ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹਾਪਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਧਨਸ੍ਸ વਸੇਨਪਿ ਅਕ੍ਖੇਸੁ ਯੋ ਧਨਪਰਾਜਯੋ ਭવਤਿ, ਅਯਂ ਕਲਿ ਅਯਂ ਧਨਪਰਾਜਯੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਗਤੇਸੁ ਮਨਂ ਪਦੋਸਯੇ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਯੋ ਕਲਿ ਭવਤਿ, ਅਯਮੇવ ਕਲਿ ਮਹਨ੍ਤਤਰੋ ਹੋਤਿ।

    Attanā sahāpi sabbassa dhanassa vasenapi akkhesu yo dhanaparājayo bhavati, ayaṃ kali ayaṃ dhanaparājayo appamatto hoti. Yo puggalo sugatesu manaṃ padosaye, tassa puggalassa yo kali bhavati, ayameva kali mahantataro hoti.

    ਕਸ੍ਮਾ? વਾਚਞ੍ਚ ਮਨਞ੍ਚ ਪਣਿਧਾਯ ਅਰਿਯਗਰਹੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਯਂ ਕਾਲਂ ਪਾਪਕਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪੇਤਿ, ਸੋ ਕਾਲੋ ‘‘ਸਤਂ ਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਨਿਰਬ੍ਬੁਦਾਨਞ੍ਚ ਛਤ੍ਤਿਂਸ ਨਿਰਬ੍ਬੁਦਾਨਿ ਚ ਪਞ੍ਚ ਅਬ੍ਬੁਦਾਨਿ ਚ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਗਣੀਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਤੇਨ ਕਾਲੇਨ ਸਮੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਹਨ੍ਤਤਰੋ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Kasmā? Vācañca manañca paṇidhāya ariyagarahī puggalo yaṃ kālaṃ pāpakaṃ nirayaṃ upeti, so kālo ‘‘sataṃ sahassānaṃ nirabbudānañca chattiṃsa nirabbudāni ca pañca abbudāni ca yasmiṃ kāle gaṇīyantī’’ti tena kālena samo hoti, tasmā mahantataro hotīti yojanā.

    ‘‘ਯੋ ਲੋਭਗੁਣੇ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ…ਪੇ॰…

    ‘‘Yo lobhaguṇe anuyutto…pe…

    ਗਚ੍ਛਸਿ ਖੋ ਪਪਤਂ ਚਿਰਰਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Gacchasi kho papataṃ ciraratta’’nti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਲੋਭਗੁਣੇ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਅਨੁ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਞ੍ਞੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ વਚਸਾ ਪਰਿਭਾਸਤਿ, ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਕਦਰਿਯੋ ਅવਦਞ੍ਞੂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਓવਾਦਞ੍ਞੂ ਨ ਹੋਤਿ, ਮਚ੍ਛਰੀ ਪੇਸੁਣਿਯਂ ਪੇਸੁਣਿਯਸ੍ਮਿਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।

    Idaṃ suttampi saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Yo puggalo lobhaguṇe anuyutto anu punappunaṃ yutto hoti, so puggalo aññe puggale vacasā paribhāsati, assaddho kadariyo avadaññū buddhānaṃ ovādaññū na hoti, maccharī pesuṇiyaṃ pesuṇiyasmiṃ anuyutto hoti.

    ਮੁਖਦੁਗ੍ਗ ਮੁਖવਿਸਮ વਿਭੂਤ વਿਗਤਭੂਤ ਅਨਰਿਯ ਭੂਨਹੁ ਬੁਦ੍ਧਿવਿਨਾਸਕ ਪਾਪਕ ਦੁਕ੍ਕਟਕਾਰਿ ਪੁਰਿਸਨ੍ਤ ਪੁਰਿਸਲਾਮਕ ਕਲਿ ਅਲਕ੍ਖਿ ਅવਜਾਤਪੁਤ੍ਤ ਤ੍વਂ ਨੇਰਯਿਕੋ ਅਸਿ। ਇਧ ਇਦਾਨਿ ਬਹੁਭਾਣੀ ਮਾ ਹੋਹਿ।

    Mukhadugga mukhavisama vibhūta vigatabhūta anariya bhūnahu buddhivināsaka pāpaka dukkaṭakāri purisanta purisalāmaka kali alakkhi avajātaputta tvaṃ nerayiko asi. Idha idāni bahubhāṇī mā hohi.

    ਅਹਿਤਾਯ ਰਜਂ ਅਤ੍ਤਨਿ ਮਾ ਆਕਿਰਸਿ ਮਾ ਪਕ੍ਖਿਪਸਿ। ਕਿਬ੍ਬਿਸਕਾਰਿ ਤ੍વਂ ਸਨ੍ਤੇ ਖੀਣਾਸવੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਗਰਹਸਿ, ਬਹੂਨਿ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਚਰਸਿ, ਚਰਿਤ੍વਾ ਤ੍વਂ ਚਿਰਰਤ੍ਤਂ ਰਚਨવਿਰਹਿਤਂ ਪਪਤਂ ਨਰਕਂ ਨਿਰਯਂ ਗਚ੍ਛਸਿ ਖੋ ਏਕਂਸੇਨਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Ahitāya rajaṃ attani mā ākirasi mā pakkhipasi. Kibbisakāri tvaṃ sante khīṇāsave puggale garahasi, bahūni duccaritāni kammāni carasi, caritvā tvaṃ cirarattaṃ racanavirahitaṃ papataṃ narakaṃ nirayaṃ gacchasi kho ekaṃsenāti yojanā.

    ਨਾਨਾવਿਧਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ‘‘ਮਨੋਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਧਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਛਾਯਾવ ਅਨਪਾਯਿਨੀ’’ਤਿ ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗੇ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗੇ વਿਸਯੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਅਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ।

    Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ vāsanābhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati. ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā…pe… chāyāva anapāyinī’’ti idaṃ vāsanābhāge puññabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.

    ੯੩. ‘‘ਮਹਾਨਾਮੋ ਸਕ੍ਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ…ਪੇ॰… ਅਪਾਪਿਕਾ ਕਾਲਙ੍ਕਿਰਿਯਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਾਸਨਾਭਾਗੇ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗੇ વਿਸਯੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਅਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ।

    93. ‘‘Mahānāmo sakko bhagavantaṃ etadavoca…pe… apāpikā kālaṅkiriyā’’ti idaṃ suttampi vāsanābhāge puññabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.

    ‘‘ਸੁਖਕਾਮਾਨਿ ਭੂਤਾਨਿ, ਯੋ ਦਣ੍ਡੇਨ ਨ ਹਿਂਸਤਿ।

    ‘‘Sukhakāmāni bhūtāni, yo daṇḍena na hiṃsati;

    ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਖਮੇਸਾਨੋ, ਪੇਚ੍ਚ ਸੋ ਲਭਤੇ ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Attano sukhamesāno, pecca so labhate sukha’’nti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਅਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ।

    Idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.

    ‘‘ਗੁਨ੍ਨਂ ਚੇ ਤਰਮਾਨਾਨਂ…ਪੇ॰… ਰਾਜਾ ਚੇ ਹੋਤਿ ਧਮ੍ਮਿਕੋ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਅਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ।

    ‘‘Gunnaṃ ce taramānānaṃ…pe… rājā ce hoti dhammiko’’ti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.

    ੯੪. ‘‘ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਾਸਨਾ…ਪੇ॰… ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਅਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ।

    94. ‘‘Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati…pe… evaṃ pajānātī’’ti idaṃ suttampi vāsanā…pe… suttaṃ nāma. Attho pākaṭo.

    ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਜਨਪਦਚਾਰਿਕਂ ਚਰਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਸਤ੍ਤਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਜਨਪਦਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਸਤ੍ਤਹਿ? ਦੇਸਨ੍ਤਰਗਤਾਨਂ વੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ વਿਨਯਨਤ੍ਥਂ, ਤਤ੍ਰ ਠਿਤਾਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਸਮੁਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ, ਸਾવਕਾਨਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਨਿਬਦ੍ਧવਾਸਨਿવਾਰਣਤ੍ਥਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਤਤ੍ਥ ਨਿਬਦ੍ਧવਾਸੇ ਅਨਾਸਙ੍ਗਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧવਸਿਤਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਦੇਸਾਨਂ ਚੇਤਿਯਭਾવਸਮ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ, ਬਹੂਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨੂਪਸਙ੍ਕਮਨਾਦੀਹਿ ਪੁਞ੍ਞੋਘਪ੍ਪਸવਨਤ੍ਥਂ, ਅવੁਟ੍ਠਿਆਦਿਉਪਦ੍ਦવੂਪਸਮਨਤ੍ਥਞ੍ਚਾਤਿ ਇਮੇਹਿ ਸਤ੍ਤਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਜਨਪਦਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਜਨਪਦਚਰਣਕਾਰਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    ‘‘Kasmā bhagavā janapadacārikaṃ caratī’’ti puccheyya, sattahi kāraṇehi buddhā bhagavanto janapadacārikaṃ caranti. Katamehi sattahi? Desantaragatānaṃ veneyyānaṃ vinayanatthaṃ, tatra ṭhitānaṃ ussukkasamuppādanatthaṃ, sāvakānaṃ ekasmiṃ ṭhāne nibaddhavāsanivāraṇatthaṃ, attano ca tattha nibaddhavāse anāsaṅgadassanatthaṃ, sambuddhavasitaṭṭhānatāya desānaṃ cetiyabhāvasampādanatthaṃ, bahūnaṃ sattānaṃ dassanūpasaṅkamanādīhi puññoghappasavanatthaṃ, avuṭṭhiādiupaddavūpasamanatthañcāti imehi sattahi kāraṇehi buddhā bhagavanto janapadacārikaṃ carantīti janapadacaraṇakāraṇaṃ veditabbaṃ.

    ‘‘ਏਕਪੁਪ੍ਫਂ ਚਜਿਤ੍વਾਨ, ਸਹਸ੍ਸਂ ਕਪ੍ਪਕੋਟਿਯੋ।

    ‘‘Ekapupphaṃ cajitvāna, sahassaṃ kappakoṭiyo;

    ਦੇવੇ ਚੇવ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਚ, ਸੇਸੇਨ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ॥ –

    Deve ceva manusse ca, sesena parinibbuto’’ti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਸਹਸ੍ਸਂ ਕਪ੍ਪਕੋਟਿਯੋਤਿ ਸਹਸ੍ਸਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਕੋਟਿਯੋ।

    Idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Sahassaṃ kappakoṭiyoti sahassaṃ attabhāvato koṭiyo.

    ‘‘ਅਸ੍ਸਤ੍ਥੇ ਹਰਿਤੋਭਾਸੇ, ਸਂવਿਰੂਲ਼੍ਹਮ੍ਹਿ ਪਾਦਪੇ।

    ‘‘Assatthe haritobhāse, saṃvirūḷhamhi pādape;

    ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਗਤਂ ਸਞ੍ਞਂ, ਅਲਭਿਂਹਂ ਪਤਿਸ੍ਸਤੋ॥

    Ekaṃ buddhagataṃ saññaṃ, alabhiṃhaṃ patissato.

    ‘‘ਅਜ੍ਜ ਤਿਂਸਂ ਤਤੋ ਕਪ੍ਪਾ, ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ।

    ‘‘Ajja tiṃsaṃ tato kappā, nābhijānāmi duggatiṃ;

    ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਸਞ੍ਞਾਯ વਾਸਨਾ’’ਤਿ॥ –

    Tisso vijjā sacchikatā, tassā saññāya vāsanā’’ti. –

    ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਹਰਿਤੋਭਾਸੇਤਿ ਹਰਿਤਓਭਾਸੇ। ਅਲਭਿਂਹਨ੍ਤਿ ਅਹਂ ਅਲਭਿਂ।

    Idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Haritobhāseti haritaobhāse. Alabhiṃhanti ahaṃ alabhiṃ.

    ‘‘ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਕੋਸਲਂ ਪੁਰਂ…ਪੇ॰… વਿਪਾਕੋ ਹੋਤਿ ਅਚਿਨ੍ਤਿਯੋ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਤਣ੍ਹਾਨਿਘਾਤਕੋ ਮੁਨਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਿਣ੍ਡਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਕੋਸਲਂ ਪੁਰਂ ਪਾવਿਸਿ।

    ‘‘Piṇḍāya kosalaṃ puraṃ…pe… vipāko hoti acintiyo’’ti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Aggapuggalo anukampako taṇhānighātako muni sambuddho purebhattaṃ piṇḍāya piṇḍaṃ paṭiggaṇhituṃ kosalaṃ puraṃ pāvisi.

    ਯਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇ ਸਬ੍ਬਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਅਲਙ੍ਕਤੋ વਟਂਸਕੋ ਪੁਪ੍ਫવਟਂਸਕੋવ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਅਯਂ ਪੁਰਿਸੋ ਰਾਜਮਗ੍ਗੇਨ ਕੋਸਲਪੁਰਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪੁਰਕ੍ਖਤਂ ਦੇવਮਾਨੁਸਪੂਜਿਤਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਦ੍ਦਸ, ਦਿਸ੍વਾ ਹਟ੍ਠੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਸਿ; ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿ।

    Yassa purisassa hatthe sabbapupphehi alaṅkato vaṭaṃsako pupphavaṭaṃsakova atthi, so ayaṃ puriso rājamaggena kosalapuraṃ pavisantaṃ bhikkhusaṅghapurakkhataṃ devamānusapūjitaṃ sambuddhaṃ addasa, disvā haṭṭho cittaṃ pasādesi; pasādetvā sambuddhaṃ upasaṅkami.

    ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸੋ ਅਯਂ ਪਸਨ੍ਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸੁਰਭਿਂ વਣ੍ਣવਨ੍ਤਂ ਮਨੋਰਮਂ ਤਂ વਟਂਸਕਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸੇਹਿ ਪਾਣੀਭਿ ਉਪਨਾਮੇਸਿ।

    Upasaṅkamitvā so ayaṃ pasanno hutvā surabhiṃ vaṇṇavantaṃ manoramaṃ taṃ vaṭaṃsakaṃ sambuddhassa sehi pāṇībhi upanāmesi.

    ਤਤੋ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਲਪਨਨ੍ਤਰਾ ਲਪਨਸ੍ਸ વਦਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾ ਅਗ੍ਗਿਸਿਖਾ વਣ੍ਣਾ ਸਹਸ੍ਸਰਂਸਿ ਓਕ੍ਕਾ ਪਭਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ, ਅਬ੍ਭਾ વਿਜ੍ਜੁ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਆਨਨਾ ਸਹਸ੍ਸਰਂਸਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਆਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁਨੋ ਸੀਸੇ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਰਿਤ੍વਾਨ ਪਰਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਮੁਦ੍ਧਨਿ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਥ।

    Tato buddhassa lapanantarā lapanassa vadanassa antarā aggisikhā vaṇṇā sahassaraṃsi okkā pabhā nikkhami, abbhā vijju nikkhamati iva, evaṃ ānanā sahassaraṃsi nikkhamitvā ādiccabandhuno sīse tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ karitvāna parivaṭṭetvā muddhani antaradhāyatha.

    ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ ਅਬ੍ਭੁਤਂ ਲੋਮਹਂਸਨਂ ਇਦਂ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਚੀવਰਂ ਏਕਂਸਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਏਤਂ ਅਬ੍ਰવਿ – ‘‘ਮਹਾਮੁਨਿ, ਸਿਤਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁ ਕੋ? ਤਂ ਹੇਤੁਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਹਿ, ਧਮ੍ਮਾਲੋਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ।

    Ānando acchariyaṃ abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ idaṃ pāṭihāriyaṃ disvā cīvaraṃ ekaṃsaṃ karitvā etaṃ abravi – ‘‘mahāmuni, sitakammassa hetu ko? Taṃ hetuṃ byākarohi, dhammāloko bhavissatī’’ti.

    ਯਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ ਞਾਣਂ ਸਦਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੋ ਮੁਨਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਕਙ੍ਖਿਂ વੇਮਤਿਕਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਥੇਰਂ ਏਤਂ ਅਬ੍ਰવਿ। ਆਨਨ੍ਦ, ਯੋ ਸੋਪੁਰਿਸੋ ਮਯਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦਯਿ, ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਕਪ੍ਪਾਨਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਦੇવੇਸੁ ਦੇવਸੋਭਗ੍ਗਂ ਦਿਬ੍ਬਂ ਰਜ੍ਜਂ ਪਸਾਸਿਤ੍વਾ ਮਨੁਜੇਸੁ ਰਟ੍ਠੇ ਸਕਲਰਟ੍ਠੇ ਮਨੁਜਿਨ੍ਦੋ ਰਾਜਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਚਰਿਮਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ, ਧਮ੍ਮਤਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਚ ਧੁਤਰਾਗੋ વਟਂਸਕੋ ਨਾਮ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।

    Yassa bhagavato sabbadhammesu ñāṇaṃ sadā pavattati, kaṅkhāvitaraṇo muni so bhagavā kaṅkhiṃ vematikaṃ ānandaṃ theraṃ etaṃ abravi. Ānanda, yo sopuriso mayi cittaṃ pasādayi, so puriso caturāsītikappāni duggatiṃ na gamissati, devesu devasobhaggaṃ dibbaṃ rajjaṃ pasāsitvā manujesu raṭṭhe sakalaraṭṭhe manujindo rājā bhavissati. So puriso carimaṃ pabbajitvā, dhammataṃ sacchikatvā ca dhutarāgo vaṭaṃsako nāma paccekabuddho bhavissati.

    ਤਥਾਗਤੇ વਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇ વਾ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇ વਾ ਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੇ વਾ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਸਨ੍ਨਮ੍ਹਿ ਦਕ੍ਖਿਣਾ ਅਪ੍ਪਕਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।

    Tathāgate vā sammāsambuddhe vā paccekasambuddhetassa tathāgatassa sāvake vā citte pasannamhi dakkhiṇā appakā nāma natthi.

    ਬੁਦ੍ਧਾ ਏવਂ ਏਤ੍ਤਕਾਤਿ ਅਚਿਨ੍ਤਿਯਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾ ਏવਂ ਏਤ੍ਤਕਾਤਿ ਅਚਿਨ੍ਤਿਯਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਅਚਿਨ੍ਤਿਯੇ ਪਸਨ੍ਨਾਨਂ વਿਪਾਕੋ ਪੁਞ੍ਞવਿਪਾਕੋ ਏવਂ ਏਤ੍ਤਕੋਤਿ ਅਚਿਨ੍ਤਿਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਏਤਂ ਅਬ੍ਰવੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Buddhā evaṃ ettakāti acintiyā bhavanti. Buddhadhammā buddhaguṇā evaṃ ettakāti acintiyā bhavanti, acintiye pasannānaṃ vipāko puññavipāko evaṃ ettakoti acintiyo hotīti etaṃ abravīti yojanā.

    ੯੬. ‘‘ਇਧਾਹਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ…ਪੇ॰… ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤਾ ਇਤਿ ਮੇ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਅਹਂ ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਮਮ ਚੇਤਸਾ ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਚੇਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਚ੍ਚ ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਨਾ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਮਿ, ਯਥਾ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਯਞ੍ਚ ਦਾਨਾਦਿਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ, ਯਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸਨਾਦਿਮਗ੍ਗਂ ਸਮਾਰੁਲ਼੍ਹੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਂ ਪਟਿਪਦਂ, ਮਗ੍ਗਞ੍ਚ ਇਰਿਯਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ, ਇਮਮ੍ਹਿ ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਸਮਯੇ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚੇ ਕਾਲਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਸਤਿ ਆਭਤਂ વਤ੍ਥੁਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਤਿ ਯਥਾ, ਏવਂ ਤਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਗ੍ਗੇ ਅਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਭવੇ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਪਸਨ੍ਨਂ ਪਸਾਦਿਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਭવੇ। ਇਧ ਸਾਸਨੇ, ਲੋਕੇ વਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਸਤ੍ਤਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਚੇਤੋਪਸਾਦਹੇਤੁ ਖੋ ਪਨ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਂ ਅਹਂ ਪਜਾਨਾਮੀਤਿ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਅવੋਚ। ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਸਙ੍ਗਹવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਂ ਏਤਂ ‘‘ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾਨ…ਪੇ॰… ਸਗ੍ਗਂ ਸੋ ਉਪਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਗਾਥਾવਚਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤੋ, ਇਤਿ ਮੇ ਮਯਾ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    96. ‘‘Idhāhaṃ , bhikkhave, ekaccaṃ puggalaṃ…pe… ayampi attho vutto bhagavatā iti me suta’’nti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Bhikkhave, idha imasmiṃ sāsane ahaṃ ekaccaṃ puggalaṃ evaṃ mama cetasā ekaccassa puggalassa ceto cittaṃ paricca buddhacakkhunā evaṃ pajānāmi, yathā yena pakārena ayaṃ puggalo yañca dānādipaṭipadaṃ paṭipanno, yañca dassanādimaggaṃ samāruḷho hutvā taṃ paṭipadaṃ, maggañca iriyati pavatteti, imamhi imasmiñca samaye ayaṃ puggalo ce kālaṃ kareyya, evaṃ sati ābhataṃ vatthuṃ nikkhipati yathā, evaṃ tāya paṭipadāya tena maggena sagge attanikkhitto bhave. Taṃ kissa hetu? Bhikkhave, assa puggalassa cittaṃ hi yasmā pasannaṃ pasāditaṃ, tasmā nikkhitto bhave. Idha sāsane, loke vā ekacce sattā puggalā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ cetopasādahetu kho pana upapajjantīti evaṃ ahaṃ pajānāmīti bhagavā etamatthaṃ avoca. Tattha tasmiṃ atthe saṅgahavasena pavattaṃ etaṃ ‘‘pasannacittaṃ ñatvāna…pe… saggaṃ so upapajjatī’’ti gāthāvacanaṃ vuccati. Ayampi attho bhagavatā vutto, iti me mayā sutanti yojanā.

    ‘‘ਸੁવਣ੍ਣਚ੍ਛਦਨਂ ਨਾવਂ…ਪੇ॰… ਏਤਾਦਿਸਂ ਕਤਪੁਞ੍ਞਾ ਲਭਿ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਨਾਰਿ ਦੇવਧੀਤਾ ਸੁવਣ੍ਣਚ੍ਛਦਨਂ ਸੁવਣ੍ਣਾਲਙ੍ਕਾਰੇਹਿ ਛਾਦਿਤਂ ਨਾવਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਤਿਟ੍ਠਸਿ, ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਦੇવਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਓਗਾਹਸਿ, ਪਦੁਮਂ ਪਾਣਿਨਾ ਛਿਨ੍ਦਸਿ।

    ‘‘Suvaṇṇacchadanaṃ nāvaṃ…pe… etādisaṃ katapuññā labhi’’nti idaṃ suttampi vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Nāri devadhītā suvaṇṇacchadanaṃ suvaṇṇālaṅkārehi chāditaṃ nāvaṃ āruyha tiṭṭhasi, pokkharaṇiṃ devapokkharaṇiṃ ogāhasi, padumaṃ pāṇinā chindasi.

    ਦੇવਤੇ ਕੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਤੇ ਤવ ਤਾਦਿਸੋ વਣ੍ਣੋ ਤਾਦਿਸੋ ਆਨੁਭਾવੋ ਤਾਦਿਸੀ ਜੁਤਿ ਭવਤਿ, ਦੇવਤੇ ਤੇ ਤવ ਯੇ ਕੇਚਿ ਭੋਗਾ ਮਨਸਾ ਇਚ੍ਛਿਤਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਭੋਗਾ ਚ ਕੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਦੇવਤੇ ਮੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਤ੍વਂ ਸਂਸ ਸਂਸਾਹਿ ਇਦਂ ਸਬ੍ਬਂ ਕਿਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚ ਫਲਨ੍ਤਿ ਸਕ੍ਕੋ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    Devate kena kammena te tava tādiso vaṇṇo tādiso ānubhāvo tādisī juti bhavati, devate te tava ye keci bhogā manasā icchitā bhavanti, te bhogā ca kena kammena uppajjanti. Devate me pucchitā tvaṃ saṃsa saṃsāhi idaṃ sabbaṃ kissa kammassa ca phalanti sakko pucchati.

    ਦੇવਰਾਜੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਸਾ ਦੇવਧੀਤਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠਾ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਦੇવਰਾਜਾ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਦੀਘਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਹਂ ਯਸਸ੍ਸਿਨੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਮਨੋਰਮਂ ਥੂਪਂ ਅਦ੍ਦਸ੍ਸਂ, ਦਿਸ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਥੂਪੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਸਿਂ। ਪਸਨ੍ਨਾਹਂ ਸੇਹਿ ਪਾਣੀਹਿ ਪਦੁਮਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜੇਸਿਂ। ਤਸ੍ਸੇવ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਇਦਂ ਸਬ੍ਬਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ ਭવੇ। ਕਤਪੁਞ੍ਞਾਹਂ ਏਤਾਦਿਸਂ ਫਲਂ ਅਲਭਿਨ੍ਤਿ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਇਤਿ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ વਦਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Devarājena pucchitā sā devadhītā attamanā hutvā pañhaṃ puṭṭhā sakkassa byākāsi. Devarājā addhānaṃ dīghamaggaṃ paṭipannā ahaṃ yasassino kassapassa bhagavato manoramaṃ thūpaṃ addassaṃ, disvā tattha thūpe cittaṃ pasādesiṃ. Pasannāhaṃ sehi pāṇīhi padumapupphehi pūjesiṃ. Tasseva kammassa idaṃ sabbaṃ phalaṃ vipāko bhave. Katapuññāhaṃ etādisaṃ phalaṃ alabhinti sakkassa byākāsi. Iti me sutanti mahāmoggallāno vadatīti yojanā.

    ‘‘ਯਥਾਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਸੁਤ੍ਤਾਨਿਯੇવ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਨੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦਾਨਕਥਾ ਸੀਲਕਥਾ ਸਗ੍ਗਕਥਾ ਪੁਞ੍ਞਕਥਾ ਪੁਞ੍ਞવਿਪਾਕਕਥਾਤਿ ਇਦਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਦਾਨਞ੍ਚ ਦਾਨਫਲਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਸਾ ਦੇਸਨਾ ਦਾਨਕਥਾ ਨਾਮ। ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਸੀਲਞ੍ਚ ਸੀਲਫਲਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਸਾ ਦੇਸਨਾ ਸੀਲਕਥਾ ਨਾਮ। ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਸਗ੍ਗਾ ਚ ਸਗ੍ਗੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਕਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਸਾ ਸਗ੍ਗਕਥਾ ਨਾਮ। ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਦਾਨਸੀਲਭਾવਨਾਦਿવਸੇਨ ਦਸવਿਧਂ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਸਾ ਪੁਞ੍ਞਕਥਾ ਨਾਮ। ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿવਿਧੋ ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ વਿਪਾਕੋਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਸਾ ਪੁਞ੍ਞવਿਪਾਕਕਥਾ ਨਾਮ।

    ‘‘Yathāniddhāritasuttāniyeva vāsanābhāgiyasuttāni paripuṇṇānī’’ti vattabbattā ‘‘dānakathā sīlakathā saggakathā puññakathā puññavipākakathāti idaṃ vāsanābhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tattha yāya desanāya dānañca dānaphalañca dassitaṃ, sā desanā dānakathā nāma. Yāya desanāya sīlañca sīlaphalañca dassitaṃ, sā desanā sīlakathā nāma. Yāya desanāya saggā ca saggesu nibbattāpakañca kammaṃ dassitaṃ, sā saggakathā nāma. Yāya desanāya dānasīlabhāvanādivasena dasavidhaṃ puññakammaṃ dassitaṃ, sā puññakathā nāma. Yāya desanāya tādisassa puññakammassa vividho ayaṃ vipāko imassa puññassa vipākoti niyametvā dassito, sā puññavipākakathā nāma.

    ਦਸਬਲਧਰਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸਕਤੇਸੁ ਸਰੀਰਧਾਤੁਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਂਸੂਹਿ ਕਤੇਸੁ ਥੂਪੇਸੁ ਯੇ ਨਰਾ ਪਸਨ੍ਨਾ, ਤੇ ਨਰਾ ਤਤ੍ਥ ਥੂਪੇ ਕਾਰਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਕਤ੍વਾ ਸਗ੍ਗੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਮੋਦਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਾ…ਪੇ॰… ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Dasabaladharānaṃ sammāsambuddhānaṃ uddissakatesu sarīradhātuṃ abbhantare ṭhapetvā paṃsūhi katesu thūpesu ye narā pasannā, te narā tattha thūpe kāraṃ puññaṃ katvā saggesu uppajjitvā pamodantīti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.

    ੯੭. ਦੇવਪੁਤ੍ਤਸਰੀਰવਣ੍ਣਾ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਸਰੀਰਸਦਿਸવਣ੍ਣਾ ਸੁਭਗਸਣ੍ਠਿਤਿ ਸੋਭਗ੍ਗਯੁਤ੍ਤਸਣ੍ਠਾਨਾ ਸਬ੍ਬੇ ਜਨਾ ਉਦਕੇਨ ਪਂਸੁਂ ਤੇਮੇਤ੍વਾ ਥੂਪਂ વਡ੍ਢੇਥ, ਸੋ ਅਯਂ ਥੂਪੋ ਕਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਥੂਪੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    97.Devaputtasarīravaṇṇā devaputtasarīrasadisavaṇṇā subhagasaṇṭhiti sobhaggayuttasaṇṭhānā sabbe janā udakena paṃsuṃ temetvā thūpaṃ vaḍḍhetha, so ayaṃ thūpo kassa puggalassa thūpoti pucchati.

    ਸੁਗਤ੍ਤੇ ਸੁਨ੍ਦਰਗਤ੍ਤੇ ਦੇવਤੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਥੂਪੇ ਪਸਨ੍ਨਾ ਇਮੇ ਦੇવਮਨੁਜਾ ਕਾਰਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਜਰਾਮਰਣਤੋ ਪਮੁਚ੍ਚਰੇ। ਸੋ ਅਯਂ ਥੂਪੋ ਮਹੇਸਿਨੋ ਦਸਬਲਧਮ੍ਮਧਾਰਿਨੋ ਸੁਗਤਸ੍ਸ ਥੂਪੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਆਹਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਾ…ਪੇ॰… ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Sugatte sundaragatte devate tasmiṃ thūpe pasannā ime devamanujā kāraṃ puññaṃ karontā hutvā jarāmaraṇato pamuccare. So ayaṃ thūpo mahesino dasabaladhammadhārino sugatassa thūpoti veditabboti āhāti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.

    ਯਾਹਂ ਯਾ ਅਹਂ ਮਹੇਸਿਨੋ ਥੂਪਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਉਪ੍ਪਲਾਨਿ ਚ ਮਾਲਞ੍ਚ ਅਭਿਰੋਪਯਿਂ, ਤੇਨ ਮਯਾ ਕਤਂ ਤਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਉਲ਼ਾਰਂ વਤ ਆਸਿ ਅਹੋਸਿ। ਤਤੋ ਕਪ੍ਪਤੋ ਅਜ੍ਜ ਕਪ੍ਪਾ ਤਿਂਸਂ ਧਰਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਥੂਪਂ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਤਕਾਨਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨ ਜਾਨਾਮਿ, વਿਨਿਪਾਤਂ ਨ ਗਚ੍ਛਾਮੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਾ…ਪੇ॰… ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Yāhaṃ yā ahaṃ mahesino thūpaṃ cattāri uppalāni ca mālañca abhiropayiṃ, tena mayā kataṃ taṃ puññaṃ uḷāraṃ vata āsi ahosi. Tato kappato ajja kappā tiṃsaṃ dharanti satthuno thūpaṃ pūjetvā tattakāni duggatiṃ na jānāmi, vinipātaṃ na gacchāmīti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.

    ਅਹਂ ਬਾਤ੍ਤਿਂਸਲਕ੍ਖਣਧਰਸ੍ਸ ਬਾਤ੍ਤਿਂਸਲਕ੍ਖਣਧਰੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਿਜਿਤવਿਜਯਸ੍ਸ ਲੋਕਨਾਥਸ੍ਸ ਥੂਪਂ ਅਪੂਜੇਸਿਂ, ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਕਪ੍ਪੇ ਆਯੁਕਪ੍ਪੇ ਪਮੁਦਿਤੋ ਆਸਿਂ। ਮਯਾ ਯਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸੁਤਂ, ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞੇਨ વਿਨਿਪਾਤਂ ਅਨਾਗਨ੍ਤੁਨ ਅਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦੇવਸੋਭਗ੍ਗਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਚ ਦੇવਰਜ੍ਜਾਨਿ ਚ ਤਾਨਿ ਅਕਾਰਿਂ । ਅਥ વਾ ਦੇવਸੋਭਗ੍ਗਞ੍ਚ ਮਯਾ ਕਾਰਿਤਂ, ਰਜ੍ਜਾਨਿ ਚ ਮਯਾ ਕਾਰਿਤਾਨਿ।

    Ahaṃ bāttiṃsalakkhaṇadharassa bāttiṃsalakkhaṇadharena sampannassa vijitavijayassa lokanāthassa thūpaṃ apūjesiṃ, pūjetvā satasahassaṃ kappe āyukappe pamudito āsiṃ. Mayā yaṃ puññaṃ pasutaṃ, tena puññena vinipātaṃ anāgantuna anāgantvā devasobhaggaṃ sampattiṃ ca devarajjāni ca tāni akāriṃ . Atha vā devasobhaggañca mayā kāritaṃ, rajjāni ca mayā kāritāni.

    ਅਦਨ੍ਤਦਮਕਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਯਂ ਚਕ੍ਖੁ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁ ਪਣਿਹਿਤਂ, ਤਥਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਯਂ વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਪਣਿਹਿਤਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁ વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਮੇ ਮਯਾ ਲਦ੍ਧਂ, ਅਹਂ વਿਧੁਤਲਤਾਸਙ੍ਖਾਤਤਣ੍ਹਾ ਹੁਤ੍વਾ વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾ ਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਅਮ੍ਹੀਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਾ…ਪੇ॰… ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Adantadamakassa sāsane yaṃ cakkhu paññācakkhu paṇihitaṃ, tathā cittaṃ yaṃ vimuttacittaṃ paṇihitaṃ, taṃ sabbaṃ paññācakkhu vimuttacittaṃ me mayā laddhaṃ, ahaṃ vidhutalatāsaṅkhātataṇhā hutvā vimuttacittā phalavimuttacittasampannā amhīti avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.

    ੯੮. વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇ ਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਅਖਿਲੇ ਪਞ੍ਚਚੇਤੋਖੀਲਰਹਿਤੇ ਅਨਾਸવੇ ਅਰਣવਿਹਾਰਿਮ੍ਹਿ ਅਰਣવਿਹਾਰਸੀਲੇ ਅਸਙ੍ਗਮਾਨਸੇ ਅਲਗ੍ਗਮਾਨਸੇ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਮਿਂ ਸਾਮਾਕਪਤ੍ਥੋਦਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਦਕ੍ਖਿਣਂ ਅਦਾਸਿਂ।

    98.Vimuttacitte phalavimuttacittasampanne akhile pañcacetokhīlarahite anāsave araṇavihārimhi araṇavihārasīle asaṅgamānase alaggamānase paccekabuddhasmiṃ sāmākapatthodanamattameva dakkhiṇaṃ adāsiṃ.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇ ਉਤ੍ਤਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਧਮ੍ਮਂ ਓਕਪ੍ਪਯਿਂ ‘‘ਸੋ ਉਤ੍ਤਮੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਸਦ੍ਦਹਿਂ। ਏવਂ ਅਰਿਯવਿਹਾਰੇਨ વਿਹਾਰੀਹਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇਹਿ ਮੇ ਮਮ ਸਙ੍ਗਮੋ ਕਤੋ ਸਿਯਾ ਭવੇ, ਕੁਦਾਸੁਪਿ ਚ ਅਹਂ ਅਪੇਕ੍ਖવਾ ਮਾ ਭવੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਮਾਨਸਂ ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਪਣਿਧੇਸਿਂ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇਨ ਲਦ੍ਧਧਮ੍ਮਂ ਅਹਮ੍ਪਿ ਸਚ੍ਛਿਕਰੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਣਿਦਹਿਂ।

    Tasmiṃ paccekabuddhe uttamaṃ dhammaṃ paccekabodhidhammaṃ okappayiṃ ‘‘so uttamo dhammo atthī’’ti saddahiṃ. Evaṃ ariyavihārena vihārīhi paccekabuddhehi me mama saṅgamo kato siyā bhave, kudāsupi ca ahaṃ apekkhavā mā bhaveyyanti mānasaṃ tasmiñca dhamme paṇidhesiṃ ‘‘iminā paccekabuddhena laddhadhammaṃ ahampi sacchikareyya’’nti cittaṃ paṇidahiṃ.

    ਤਸ੍ਸੇવ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇ ਕਤਸ੍ਸੇવ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕਤੋ ਅਹਂ ਦੀਘਾਯੁਕੇਸੁ ਅਮਮੇਸੁ ‘‘ਮਮ ਪਰਿਗ੍ਗਹੋ’’ਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਾਭਾવੇਨ ਅਪਰਿਗ੍ਗਹੇਸੁ વਿਸੇਸਗਾਮੀਸੁ ਅਹੀਨਗਾਮੀਸੁ ਕੁਰੂਸੁ ਉਤ੍ਤਰਕੁਰੂਸੁ ਪਾਣੀਸੁ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਸਹਸ੍ਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਉਪਪਜ੍ਜਥ ਉਪਪਜ੍ਜਿਂ।

    Tasseva paccekabuddhe katasseva kammassa vipākato ahaṃ dīghāyukesu amamesu ‘‘mama pariggaho’’ti pariggahābhāvena apariggahesu visesagāmīsu ahīnagāmīsu kurūsu uttarakurūsu pāṇīsu sattesu sahassakkhattuṃ upapajjatha upapajjiṃ.

    ਤਸ੍ਸੇવ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕਤੋ વਿਚਿਤ੍ਰਮਾਲਾਭਰਣਾਨੁਲੇਪੀਸੁ ਯਸਸ੍ਸੀਸੁ ਪਰਿવਾਰવਨ੍ਤੇਸੁ ਤਿਦਸੋ ਦੇવੋ ਅਹਂ વਿਸਿਟ੍ਠਕਾਯੂਪਗਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਹਸ੍ਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਉਪਪਜ੍ਜਥ।

    Tasseva kammassa vipākato vicitramālābharaṇānulepīsu yasassīsu parivāravantesu tidaso devo ahaṃ visiṭṭhakāyūpagato hutvā sahassakkhattuṃ upapajjatha.

    ਤਸ੍ਸੇવ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕਤੋ ਅਹਂ વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਅਖੀਲੋ ਅਨਾਸવੋ ਹੁਤ੍વਾ ਹਿਤਾਹਿਤਾਸੀਹਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲવੀਤਿવਤ੍ਤੇਹਿ ਅਨ੍ਤਿਮਦੇਹਧਾਰਿਭਿ ਇਮੇਹਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇਹਿ, ਬੁਦ੍ਧਸਾવਕੇਹਿ વਾ ਮੇ ਮਮ ਸਮਾਗਮੋ ਆਸਿ।

    Tasseva kammassa vipākato ahaṃ vimuttacitto akhīlo anāsavo hutvā hitāhitāsīhi kusalākusalavītivattehi antimadehadhāribhi imehi paccekabuddhehi, buddhasāvakehi vā me mama samāgamo āsi.

    ‘‘ਸੀਲવਤੋ ਯਂ ਇਚ੍ਛਿਤਂ, ਤਂ ਸਮਿਜ੍ਝਤੇ’’ਤਿ ਇਮਂ વਚਨਂ ਤਥਾਗਤੋ ਜਿਨੋ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਕਤ੍વਾ ਅવਚ ਖੋ, ਯਥਾ ਯਥਾ ਯੇਨ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਮੇ ਮਨਸਾ વਿਚਿਨ੍ਤਿਤਂ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਤੇਨ ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਸਮਿਦ੍ਧਂ ਭવਤਿ। ਅਯਂ ਭવੋ ਅਨ੍ਤਿਮੋ ਭવੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਾ…ਪੇ॰… ਸੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Sīlavato yaṃ icchitaṃ, taṃ samijjhate’’ti imaṃ vacanaṃ tathāgato jino paccakkhaṃ katvā avaca kho, yathā yathā yena yena pakārena me manasā vicintitaṃ, tathā tathā tena tena pakārena samiddhaṃ bhavati. Ayaṃ bhavo antimo bhavoti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.

    ਏਕਤਿਂਸਮ੍ਹਿ ਕਪ੍ਪਮ੍ਹਿ ਜਿਨੋ ਅਨੇਜੋ ਅਨਨ੍ਤਦਸ੍ਸੀ ‘‘ਸਿਖੀ’’ਤਿ ਇਤਿਨਾਮਕੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਭਗવਤੋ ਰਾਜਾ ਭਾਤਾ ਸਿਖਿਦ੍ਧੇ ਚ ਸਿਖੀ ਇਤਿਨਾਮਕੇ ਬੁਦ੍ਧੇ ਚ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮੇ ਚ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ ਲੋਕવਿਨਾਯਕਮ੍ਹਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਸਤਿ ਦੇવਾਤਿਦੇવਸ੍ਸ ਨਰੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ વਿਪੁਲਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਗਾવੁਤਿਕਂ ਥੂਪਂ ਅਕਾਸਿਂ।

    Ekatiṃsamhi kappamhi jino anejo anantadassī ‘‘sikhī’’ti itināmako uppajji. Tassāpi bhagavato rājā bhātā sikhiddhe ca sikhī itināmake buddhe ca tassa bhagavato dhamme ca abhippasanno lokavināyakamhi parinibbute sati devātidevassa naruttamassa mahesino vipulaṃ mahantaṃ samantato gāvutikaṃ thūpaṃ akāsiṃ.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਥੂਪੇ ਬਲਿਂ ਪੂਜਾਬਲਿਂ ਅਭਿਹਾਰੀ ਮਨੁਸ੍ਸੋ ਜਾਤਿਸੁਮਨਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਪਹਟ੍ਠੋ ਪੂਜੇਸਿ। ਅਸ੍ਸ ਮਨੁਸ੍ਸਸ੍ਸ ਏਕਂ ਪੁਪ੍ਫਂ વਾਤੇਨ ਪਹਰਿਤਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਤਿਤਂ। ਅਹਂ ਤਂ ਪਤਿਤਂ ਏਕਂ ਪੁਪ੍ਫਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਪੁਪ੍ਫਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਅਦਾਸਿਂ।

    Tasmiṃ thūpe baliṃ pūjābaliṃ abhihārī manusso jātisumanaṃ paggayha pahaṭṭho pūjesi. Assa manussassa ekaṃ pupphaṃ vātena paharitaṃ hutvā patitaṃ. Ahaṃ taṃ patitaṃ ekaṃ pupphaṃ gahetvā tasseva pupphasāmikassa adāsiṃ.

    ਸੋ ਮਨੁਸ੍ਸੋ ਪੁਪ੍ਫਸਾਮਿਕੋ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਂ ‘‘ਤ੍વਮੇવ ਏਤਂ ਏਕਂ ਪੁਪ੍ਫਂ ਪੂਜਾ’’ਤਿ ਅਦਾਸਿ। ਦਦਾਸੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਦ-ਕਾਰੋ ਆਗਮੋ। ਅਹਂ ਤਂ ਏਕਂ ਪੁਪ੍ਫਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਂ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇ ਅਭਿਰੋਪਯਿਂ, ਤਤੋ ਕਪ੍ਪਤੋ ਅਜ੍ਜ ਕਪ੍ਪਾ ਤਿਂਸਂ ਅਹੇਸੁਂ। ਤੇਸੁ ਕਪ੍ਪੇਸੁ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, વਿਨਿਪਾਤਞ੍ਚ ਨ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਇਦਂ ਫਲਂ ਥੂਪਪੂਜਾਯ ਫਲਨ੍ਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਾ…ਪੇ॰… ਸੁਤ੍ਤਂ।

    So manusso pupphasāmiko abhippasannacitto hutvā maṃ ‘‘tvameva etaṃ ekaṃ pupphaṃ pūjā’’ti adāsi. Dadāsīti ettha da-kāro āgamo. Ahaṃ taṃ ekaṃ pupphaṃ gahetvā buddhaṃ buddhaguṇaṃ punappunaṃ anussaranto yasmiṃ kappe abhiropayiṃ, tato kappato ajja kappā tiṃsaṃ ahesuṃ. Tesu kappesu duggatiṃ nābhijānāmi, vinipātañca na gacchāmi, idaṃ phalaṃ thūpapūjāya phalanti avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ vā…pe… suttaṃ.

    ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤਨਾਮਕਸ੍ਸ ਰਾਜਿਨੋ ਕਪਿਲਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਸੁવਿਭਤ੍ਤਂ ਭਾਗਤੋ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਮਹਾਪਥਂ ਮਹਾਪਥਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਆਕਿਣ੍ਣਂ, ਨਾਨਾਜਾਤਿਕੇਹਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ, ਇਦ੍ਧਂ ਫੀਤਞ੍ਚ ਆਸਿ।

    Brahmadattassa brahmadattanāmakassa rājino kapilaṃ nāma nagaraṃ suvibhattaṃ bhāgato suṭṭhu vibhattaṃ, mahāpathaṃ mahāpathasampannaṃ ākiṇṇaṃ, nānājātikehi manussehi paripuṇṇaṃ, iddhaṃ phītañca āsi.

    ਪਞ੍ਚਾਲਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਪੁਰੁਤ੍ਤਮੇ ਅਹਂ ਕੁਮ੍ਮਾਸਂ વਿਕ੍ਕਿਣਿਂ, ਸੋ ਅਹਂ ਯਸਸ੍ਸਿਨਂ ਉਪਰਿਟ੍ਠਂ ਉਪਸਮੀਪੇ ਠਿਤਂ ਅਰਿਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਂ ਅਦ੍ਦਸਿਂ, ਦਿਸ੍વਾ ਹਟ੍ਠੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ ਨਰੁਤ੍ਤਮਂ ਅਰਿਟ੍ਠਂ ਮੇ ਗੇਹਸ੍ਮਿਂ ਯਂ ਧੁવਭਤ੍ਤਂ વਿਜ੍ਜਥ વਿਜ੍ਜਿ, ਤੇਨ ਧੁવਭਤ੍ਤੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਸਿਂ।

    Pañcālānaṃ tattha puruttame ahaṃ kummāsaṃ vikkiṇiṃ, so ahaṃ yasassinaṃ upariṭṭhaṃ upasamīpe ṭhitaṃ ariṭṭhaṃ nāma sambuddhaṃ paccekabuddhaṃ addasiṃ, disvā haṭṭho cittaṃ pasādetvā naruttamaṃ ariṭṭhaṃ me gehasmiṃ yaṃ dhuvabhattaṃ vijjatha vijji, tena dhuvabhattena nimantesiṃ.

    ਯਤੋ ਚ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਚ ਕਤ੍ਤਿਕੋ ਯਸ੍ਸਂ ਪਨ੍ਨਰਸੀਪੁਣ੍ਣੋ, ਸਾ ਪੁਣ੍ਣਮਾਸੀ ਪਨ੍ਨਰਸੀ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ, ਤਤੋ ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਚ ਅਹਂ ਨવਂ ਦੁਸ੍ਸਯੁਗਂ ਗਯ੍ਹ ਅਰਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਰਿਟ੍ਠਨਾਮਕਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪਨਾਮੇਸਿਂ।

    Yato ca yasmiṃ kāle ca kattiko yassaṃ pannarasīpuṇṇo, sā puṇṇamāsī pannarasī upaṭṭhitā, tato ca tasmiṃ kāle ca ahaṃ navaṃ dussayugaṃ gayha ariṭṭhassa ariṭṭhanāmakassa paccekabuddhassa upanāmesiṃ.

    ਨਰੁਤ੍ਤਮੋ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਕਾਰੁਣਿਕੋ ਤਣ੍ਹਾਨਿਘਾਤਕੋ ਮੁਨਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਂ ਮਂ ਞਤ੍વਾਨ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿ।

    Naruttamo anukampako kāruṇiko taṇhānighātako muni paccekabuddho pasannacittaṃ maṃ ñatvāna paṭiggaṇhi.

    ਅਹਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਬੁਦ੍ਧવਣ੍ਣਿਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਤ੍વਾਨ ਦੇવੇ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਚ ਸਨ੍ਧਾવਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਨਗਰੇ ਅਡ੍ਢੇ ਕੁਲਸ੍ਮਿਂ ਸੇਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਂ, ਪਾਣੇਹਿ ਚ ਪਿਯਤਰੋ ਆਸਿਂ।

    Ahaṃ kalyāṇaṃ buddhavaṇṇitaṃ kammaṃ karitvāna deve ca manusse ca sandhāvitvā tato cuto bārāṇasiyaṃ nagare aḍḍhe kulasmiṃ seṭṭhissa ekaputtako uppajjiṃ, pāṇehi ca piyataro āsiṃ.

    ਤਤੋ ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੇਨ ਚੋਦਿਤੋ ਅਹਂ ਪਾਸਾਦਾ ਓਰੁਹਿਤ੍વਾਨ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਂ।

    Tato ca tasmiṃ kāle viññutaṃ patto hutvā devaputtena codito ahaṃ pāsādā oruhitvāna sambuddhaṃ bhagavantaṃ gotamaṃ upasaṅkamiṃ.

    ਸੋ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ ਗੋਤਮੋ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਮੇ ਧਮ੍ਮਂ ਅਦੇਸੇਸਿ। ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਪ੍ਪਾਦਂ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਤਿਕ੍ਕਮਂ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਦੁਕ੍ਖੂਪਸਮਗਾਮਿਨਂ ਮਗ੍ਗਂ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਇਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਦੇਸਿਤਾਨਿ, ਤਦੁਪ੍ਪਾਦਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਮੁਨਿ ਭਗવਾ ਗੋਤਮੋ ਅਦੇਸਯਿ।

    So sambuddho bhagavā gotamo anukampāya me dhammaṃ adesesi. Dukkhaṃ dukkhasaccañca dukkhasamuppādaṃ samudayasaccañca dukkhassa atikkamaṃ nirodhasaccañca ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ dukkhūpasamagāminaṃ maggaṃ maggasaccañca iti cattāri saccāni desitāni, taduppādakaṃ dhammaṃ muni bhagavā gotamo adesayi.

    ਅਹਂ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਾਸਨੇ ਰਤੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਹਰਿਂ, ਅਹਂ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਂ ਅਤਨ੍ਦਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਮਥਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਂ।

    Ahaṃ tassa bhagavato gotamassa vacanaṃ sutvā sāsane rato hutvā vihariṃ, ahaṃ rattindivaṃ atandito hutvā samathaṃ paṭivijjhiṃ.

    ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਯੇ ਆਸવਾ, ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਯੇ ਆਸવਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਆਸੁਂ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਆਸવਾ ਮੇ ਮਮ વਿਜ੍ਜਿਂਸੁ, ਪੁਨ ਨ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਰੇ।

    Ajjhattañca ye āsavā, bahiddhā ca ye āsavā maggena samucchinnā āsuṃ, sabbe te āsavā me mama vijjiṃsu, puna na ca uppajjare.

    ਦੁਕ੍ਖਂ ‘‘ਪਰਿਯਨ੍ਤਕਤਂ ਯਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤਕਤਂ ਆਸਿ, ਅਯਂ ਸਮੁਸ੍ਸਯੋ ਜਾਤਿਮਰਣਸਂਸਾਰੋ ਚਰਿਮੋ ਅਨ੍ਤਿਮੋ ਆਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਇਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ ਮਮ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਯਂ ਨਾਨਾવਿਧਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਉਦਾਹਰਣવਸੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਇਦਂ ਨਾਨਾવਿਧਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਾਸਨਾਭਾਗੇ ਪੁਞ੍ਞਕੋਟ੍ਠਾਸੇ વਿਸਯੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    Dukkhaṃ ‘‘pariyantakataṃ yassa dukkhassā’’ti pariyantakataṃ āsi, ayaṃ samussayo jātimaraṇasaṃsāro carimo antimo āsi, idāni imassa attabhāvassa anantaraṃ punabbhavo mama natthīti avocāti yojanā. Yaṃ nānāvidhaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ udāharaṇavasena niddhāritaṃ, idaṃ nānāvidhaṃ suttaṃ vāsanābhāge puññakoṭṭhāse visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ nāma.

    ਨਾਨਾવਿਧਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    Nānāvidhaṃ vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ nibbedhabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati.

    ਉਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਅਧੋ ਕਾਮਾવਚਰੇ ਭવੇ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਭવੇਸੁ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ ਅਰਹਾ ‘‘ਅਯਂ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮੋ ਅਹਂ ਅਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਅਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ, ਏવਂ વਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਰਹਾ ਅਤਿਣ੍ਣਪੁਬ੍ਬਂ ਓਘਂ ਅਪੁਨਬ੍ਭવਾਯ ਉਦਤਾਰਿ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗੇ ਸੇਕ੍ਖਧਮ੍ਮੇ વਿਸਯੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    Uddhaṃ brahmaloke adho kāmāvacare bhave sabbadhi sabbesu bhavesu vippamutto arahā ‘‘ayaṃ nāma dhammo ahaṃ asmī’’ti anānupassī, evaṃ vimutto arahā atiṇṇapubbaṃ oghaṃ apunabbhavāya udatāri uttiṇṇoti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāge sekkhadhamme visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.

    ‘‘ਏਤ੍ਤਕਮੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੀਲવਤੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਨਨ੍ਦ, ਸੀਲવਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਮੇ ਮਮ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਜਾਯੇਯ੍ਯ ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਚੇਤਨਾ ਨ ਕਰਣੀਯਾ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਆਨਨ੍ਦ, ਸੀਲવਤੋ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਯਂ ਜਾਯੇਯ੍ਯ ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਏਸਾ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਸ੍ਸ ਜਾਯਨਾ ਪવਤ੍ਤਨਾ ਧਮ੍ਮਤਾ ਭવਤਿ। ਆਨਨ੍ਦ, ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਮੇ ਮਮ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਜਾਯੇਯ੍ਯ ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਚੇਤਨਾ ਨ ਕਰਣੀਯਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਯਂ ਜਾਯੇਯ੍ਯ ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਏਸਾ ਪਾਮੋਜ੍ਜਸ੍ਸ ਜਾਯਨਾ ਪવਤ੍ਤਨਾ ਧਮ੍ਮਤਾ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਇਮਸ੍ਸ ਯੋਜਨਾਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਯੋਜਨਾਨਯੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘sīlavato’’tiādi vuttaṃ. Ānanda, sīlavato puggalassa ‘‘kinti me mama avippaṭisāro jāyeyya pavatteyyā’’ti cetanā na karaṇīyā na kātabbā. Ānanda, sīlavato avippaṭisāro yaṃ jāyeyya pavatteyya, esā avippaṭisārassa jāyanā pavattanā dhammatā bhavati. Ānanda, avippaṭisārinā puggalena ‘‘kinti me mama pāmojjaṃ jāyeyya pavatteyyā’’ti cetanā na karaṇīyā, ānanda, avippaṭisārino puggalassa pāmojjaṃ yaṃ jāyeyya pavatteyya, esā pāmojjassa jāyanā pavattanā dhammatā. Sesesupi imassa yojanānayānusārena yojanānayo gahetabbo. Idaṃ suttampi nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.

    ਆਤਾਪਿਨੋ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਆਤਾਪੇਨ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਝਾਯਤੋ ਝਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਬਾਹਿਤਪਾਪਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਪਟਿવੇਧਸਾਧਕਾ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾ ਯਦਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਹવੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਅਥ વਾ ਧਮ੍ਮਾ ਚਤੁਅਰਿਯਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਾ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ ਪਕਾਸਯਨ੍ਤਿ ਅਭਿਸਮਯવਸੇਨ ਪਾਕਟਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਥ વਾ ਪਾਤੁਭવਨਕਾਲੇ ਅਸ੍ਸ ਆਤਾਪਿਨੋ ਝਾਯਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਾ ਕਙ੍ਖਾ વਪਯਨ੍ਤਿ ਅਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਸਹੇਤੁਧਮ੍ਮਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਦਿਕੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਸਹ ਪવਤ੍ਤਂ ਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਕਂ ਸੁਖੇਨ ਅਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਂ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਧਮ੍ਮਂ ਯਤੋ ਯਸ੍ਮਾ ਪਜਾਨਾਤਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ , ਤਤੋ ਤਸ੍ਮਾ વਪਯਨ੍ਤਿ ਅਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    Ātāpino kilesānaṃ ātāpena sammappadhānena samannāgatassa jhāyato jhāyantassa brāhmaṇassa bāhitapāpassa khīṇāsavassa dhammā anulomapaccayākārapaṭivedhasādhakā bodhipakkhiyadhammā yadā yasmiṃ kāle have ekantena pātubhavanti uppajjanti. Atha vā dhammā catuariyasaccadhammā pātubhavanti pakāsayanti abhisamayavasena pākaṭā honti. Atha vā pātubhavanakāle assa ātāpino jhāyato brāhmaṇassa khīṇāsavassa sabbā kaṅkhā vapayanti apagacchanti nirujjhanti. Kasmā? Sahetudhammaṃ avijjādikena hetunā saha pavattaṃ saṅkhārādikaṃ sukhena asammissaṃ dukkhakkhandhadhammaṃ yato yasmā pajānāti aññāsi paṭivijjhati , tato tasmā vapayanti apagacchanti nirujjhantīti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.

    ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਖਯਂ ਖਯਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਯਤੋ ਯਸ੍ਮਾ ਅવੇਦਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ, ਤਤੋ ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਕਙ੍ਖਾ વਪਯਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Dutiyagāthāyaṃ pana paccayānaṃ khayaṃ khayasaṅkhātaṃ nibbānaṃ yato yasmā avedi aññāsi paṭivijjhi, tato tasmā sabbāpi kaṅkhā vapayantīti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ਤਿਸ੍ਸ, ਤ੍વਂ ਕਿਂ ਨੁ ਕੁਜ੍ਝਸਿ? ਮਾ ਕੁਜ੍ਝਿ, ਤਿਸ੍ਸ, ਤੇ ਤવ ਅਕ੍ਕੋਧੋ ਅਕੁਜ੍ਝਨਂ વਰਂ ਉਤ੍ਤਮਂ, ਹਿ ਸਚ੍ਚਂ, ਤਿਸ੍ਸ, ਤਯਾ ਕੋਧਮਾਨਮਕ੍ਖવਿਨਯਤ੍ਥਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ વੁਸ੍ਸਤਿ ਨੂਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Tissa, tvaṃ kiṃ nu kujjhasi? Mā kujjhi, tissa, te tava akkodho akujjhanaṃ varaṃ uttamaṃ, hi saccaṃ, tissa, tayā kodhamānamakkhavinayatthaṃ brahmacariyaṃ vussati nūti bhagavā avocāti yojanā.

    ਆਰਞ੍ਞਂ ਆਰਞ੍ਞਕਂ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਂ ਅਞ੍ਞਾਤੁਞ੍ਛੇਨ ਅਞ੍ਞਾਤਅਨਭਿਲਕ੍ਖਿਤਘਰਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਠਤ੍વਾ ਉਞ੍ਛੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਚਰਣવੀਰਿਯੇਨ ਲਦ੍ਧੇਨ ਮਿਸ੍ਸਕਭੋਜਨੇਨ ਯਾਪੇਨ੍ਤਂ ਨਨ੍ਦਂ ਕਦਾ ਕਾਲੇ ਅਹਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Āraññaṃ āraññakaṃ paṃsukūlikaṃ aññātuñchena aññātaanabhilakkhitagharapaṭipāṭiyā ṭhatvā uñchena piṇḍapātacaraṇavīriyena laddhena missakabhojanena yāpentaṃ nandaṃ kadā kāle ahaṃ passeyyanti avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ਗੋਤਮ , ਕਿਂਸੁ ਕਤਮਂ ਛੇਤ੍વਾ વਧਿਤ੍વਾ વਧਨ੍ਤੋ ਕੋਧਪਰਿਲ਼ਾਹੇਨ ਅਪਰਿਦਯ੍ਹਮਾਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸੁਖਂ ਸੇਤਿ ਸਯਤਿ, ਕਿਂਸੁ ਕਤਮਂ ਛੇਤ੍વਾ વਧਿਤ੍વਾ વਧਨ੍ਤੋ ਕੋਧવਿਨਾਸੇਨ વਿਨਟ੍ਠਦੋਮਨਸ੍ਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਸੋਚਤਿ, ਗੋਤਮ, ਤ੍વਂ ਕਿਸ੍ਸ ਏਕਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਧਂ વਧਨਂ ਰੋਚੇਸੀਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    Gotama , kiṃsu katamaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhapariḷāhena aparidayhamāno hutvā sukhaṃ seti sayati, kiṃsu katamaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhavināsena vinaṭṭhadomanasso hutvā na socati, gotama, tvaṃ kissa ekadhammassa vadhaṃ vadhanaṃ rocesīti brāhmaṇo pucchati.

    ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਕੋਧਂ ਕੁਜ੍ਝਨਂ ਛੇਤ੍વਾ વਧਿਤ੍વਾ વਧਨ੍ਤੋ ਕੋਧਪਰਿਲ਼ਾਹੇਨ ਅਪਰਿਦਯ੍ਹਮਾਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸੁਖਂ ਸੇਤਿ ਸਯਤਿ, ਕੋਧਂ ਕੁਜ੍ਝਨਂ ਛੇਤ੍વਾ વਧਿਤ੍વਾ વਧਨ੍ਤੋ ਕੋਧવਿਨਾਸੇਨ વਿਨਟ੍ਠਦੋਮਨਸ੍ਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਸੋਚਤਿ, વਿਸਮੂਲਸ੍ਸ વਿਸਸਦਿਸਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਮੂਲਭੂਤਸ੍ਸ ਮਧੁਰਗ੍ਗਸ੍ਸ ਮਧੁਰਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸੁਖਪਰਿਯੋਸਾਨਸ੍ਸ ਕੋਧਸ੍ਸ ਕੁਜ੍ਝਨਸ੍ਸ વਧਂ વਧਨਂ ਅਰਿਯਾ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਪਸਂਸਨ੍ਤਿ। ਹਿ ਸਚ੍ਚਂ ਤਂ ਕੋਧਂ ਕੁਜ੍ਝਨਂ ਛੇਤ੍વਾ વਧਿਤ੍વਾ વਧਨ੍ਤੋ ਕੋਧવਿਨਾਸੇਨ વਿਨਟ੍ਠਦੋਮਨਸ੍ਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸੇਤਿ ਸਯਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਮਧੁਰਗ੍ਗਸ੍ਸਾਤਿ ਚ ਮਧੁਰਂ ਚੇਤਸਿਕਸੁਖਂ ਅਸ੍ਸਾਦਅਗ੍ਗਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਅਸ੍ਸ ਕੋਧਸ੍ਸਾਤਿ ਮਧੁਰਗ੍ਗੋਤਿ ਸਮਾਸੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਕੁਜ੍ਝਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭਾਸਿਤ੍વਾ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਚੇਤਸਿਕਸੁਖਸ੍ਸਾਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Brāhmaṇa, kodhaṃ kujjhanaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhapariḷāhena aparidayhamāno hutvā sukhaṃ seti sayati, kodhaṃ kujjhanaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhavināsena vinaṭṭhadomanasso hutvā na socati, visamūlassa visasadisassa dukkhassa mūlabhūtassa madhuraggassa madhurasaṅkhātassa sukhapariyosānassa kodhassa kujjhanassa vadhaṃ vadhanaṃ ariyā buddhādayo puggalā pasaṃsanti. Hi saccaṃ taṃ kodhaṃ kujjhanaṃ chetvā vadhitvā vadhanto kodhavināsena vinaṭṭhadomanasso hutvā seti sayatīti yojanā. Madhuraggassāti ca madhuraṃ cetasikasukhaṃ assādaaggaṃ pariyosānaṃ assa kodhassāti madhuraggoti samāso veditabbo. Kujjhantassa hi akkositvā paribhāsitvā paharitvā pariyosāne cetasikasukhassādo uppajjatīti. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ਗੋਤਮ, ਹਨਨ੍ਤੋ ਧੀਰੋ ਉਪ੍ਪਤਿਤਂ ਕਿਂਸੁ ਕਤਮਂ ਹਨੇ ਹਨੇਯ੍ਯ। વਿਨੋਦੇਨ੍ਤੋ ਧੀਰੋ ਜਾਤਂ ਕਿਂਸੁ ਕਤਮਂ વਿਨੋਦਯੇ વਿਨੋਦਯੇਯ੍ਯ। ਪਜਹਨ੍ਤੋ ਧੀਰੋ ਕਿਂ ਚ ਕਤਮਂ ਪਜਹੇ ਪਜਹੇਯ੍ਯ। ਧੀਰਸ੍ਸ ਕਿਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਭਿਸਮਯੋ ਸੁਖੋਤਿ ਦੇવਤਾ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    Gotama, hananto dhīro uppatitaṃ kiṃsu katamaṃ hane haneyya. Vinodento dhīro jātaṃ kiṃsu katamaṃ vinodaye vinodayeyya. Pajahanto dhīro kiṃ ca katamaṃ pajahe pajaheyya. Dhīrassa kissa dhammassa abhisamayo sukhoti devatā pucchati.

    ਦੇવਪੁਤ੍ਤ, ਹਨਨ੍ਤੋ ਧੀਰੋ ਉਪ੍ਪਤਿਤਂ ਕੋਧਂ ਕੁਜ੍ਝਨਂ ਹਨੇ ਹਨੇਯ੍ਯ। વਿਨੋਦੇਨ੍ਤੋ ਧੀਰੋ ਜਾਤਂ ਰਾਗਂ વਿਨੋਦਯੇ વਿਨੋਦਯੇਯ੍ਯ। ਪਜਹਨ੍ਤੋ ਧੀਰੋ ਅવਿਜ੍ਜਂ ਪਜਹੇ ਪਜਹੇਯ੍ਯ। ਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਭਿਸਮਯੋ ਸੁਖੋਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ।

    Devaputta, hananto dhīro uppatitaṃ kodhaṃ kujjhanaṃ hane haneyya. Vinodento dhīro jātaṃ rāgaṃ vinodaye vinodayeyya. Pajahanto dhīro avijjaṃ pajahe pajaheyya. Saccadhammassa abhisamayo sukhoti bhagavā avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ.

    ੧੦੧. ਭਗવਾ ਸਤ੍ਤਿਯਾ ਓਮਟ੍ਠੋ ਉਪਰਿਤੋ ਯਾવ ਹੇਟ੍ਠਾ વਿਦ੍ਧੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਤ੍ਤਿਪ੍ਪਹਾਨਾਯ વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਤਿ વਿਯ, ਅਗ੍ਗਿਨਾ ਮਤ੍ਥਕੇ ਡਯ੍ਹਮਾਨੋ ਆਦਿਤ੍ਤਸਿਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਗ੍ਗਿਨਿਬ੍ਬਾਪਨਤ੍ਥਾਯ વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਕਾਮਰਾਗੇਨ ਡਯ੍ਹਮਾਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਾਮਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨਾਯ ਕਾਮਰਾਗવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਾਯ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ વਾਯਮਮਾਨੋ ਸਤੋ ਸਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਦੇવਤਾ ਕਥੇਸਿ।

    101. Bhagavā sattiyā omaṭṭho uparito yāva heṭṭhā viddho puriso sattippahānāya vīriyaṃ ārabhati viya, agginā matthake ḍayhamāno ādittasiro puriso agginibbāpanatthāya vīriyaṃ ārabhati iva, evaṃ kāmarāgena ḍayhamāno bhikkhu kāmarāgappahānāya kāmarāgavikkhambhanāya appamatto vāyamamāno sato satisampanno hutvā paribbaje vihareyyāti devatā kathesi.

    ਭਗવਾ ਪਨ ‘‘ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਾਯ વੀਰਿਯਂ ਆਰਭੀਯਤੀ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਤ੍ਤਿਯਾ વਿਯ ਓਮਟ੍ਠੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਦੇવਪੁਤ੍ਤ, ਸਤ੍ਤਿਯਾ ਓਮਟ੍ਠੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਤ੍ਤਿਪ੍ਪਹਾਨਾਯ વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਤਿ વਿਯ, ਅਗ੍ਗਿਨਾ ਮਤ੍ਥਕੇ ਡਯ੍ਹਮਾਨੋ ਆਦਿਤ੍ਤਸਿਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਗ੍ਗਿਨਿਬ੍ਬਾਪਨਤ੍ਥਾਯ વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਅਭਿਭੂਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਹਾਨਾਯ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਾਯ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ વਾਯਮਮਾਨੋ ਸਤੋ ਸਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    Bhagavā pana ‘‘samucchedappahānāya vīriyaṃ ārabhīyatī’’ti dassetuṃ ‘‘sattiyā viya omaṭṭho’’tiādimāha. Devaputta, sattiyā omaṭṭho puriso sattippahānāya vīriyaṃ ārabhati viya, agginā matthake ḍayhamāno ādittasiro puriso agginibbāpanatthāya vīriyaṃ ārabhati iva, evaṃ sakkāyadiṭṭhiyā abhibhūto bhikkhu sakkāyadiṭṭhiyā pahānāya maggena samucchedappahānāya appamatto vāyamamāno sato satisampanno hutvā paribbaje vihareyyāti bhagavā avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.

    ਸਬ੍ਬੇ ਨਿਚਯਾ ਭੋਗਾ ਖਯਨ੍ਤਾ ਖਯਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਸਮੁਸ੍ਸਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਤਨਨ੍ਤਾ ਪਤਨਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਮਰਣਮਾਗਮ੍ਮ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜੀવਿਤਂ ਅਦ੍ਧੁવਂ ਭવਤਿ, ਇਤਿ ਏਤਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਭਯਂ ਭਯਹੇਤੁਂ ਮਰਣਂ ਸਮ੍ਮੁਤਿਮਰਣਂ ਅਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸੁਖਾવਹਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਸੁਖਾવਹਾਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਦਾਨਸੀਲਭਾવਨਾਮਯਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਯਿਰਾਥਾਤਿ ਦੇવਤਾ ਅવੋਚ।

    Sabbe nicayā bhogā khayantā khayapariyosānā bhavanti, sabbe samussayā dhammā patanantā patanapariyosānā bhavanti, sabbesaṃ sattānaṃ maraṇamāgamma sabbesaṃ sattānaṃ jīvitaṃ addhuvaṃ bhavati, iti etaṃ vuttappakāraṃ bhayaṃ bhayahetuṃ maraṇaṃ sammutimaraṇaṃ apekkhamāno paṇḍito sukhāvahāni diṭṭhadhammikasamparāyikasukhāvahāni puññāni dānasīlabhāvanāmayapuññāni kayirāthāti devatā avoca.

    ਦੇવਪੁਤ੍ਤ, ਸਬ੍ਬੇ ਨਿਚਯਾ ਭੋਗਾ ਖਯਨ੍ਤਾ ਖਯਪਰਿਯੋਸਾਨਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਸਮੁਸ੍ਸਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਤਨਨ੍ਤਾ ਪਤਨਪਰਿਯੋਸਾਨਾ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਮਰਣਮਾਗਮ੍ਮ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜੀવਿਤਂ ਅਦ੍ਧੁવਂ, ਇਤਿ ਏਤਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਭਯਂ ਭਯਹੇਤੁਂ ਮਰਣਂ ਅਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ ਸਨ੍ਤਿਪੇਕ੍ਖੋ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੁਪਸਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਲੋਕਾਮਿਸਂ ਕਾਮਗੁਣਂ ਪਜਹੇ ਪਜਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    Devaputta, sabbe nicayā bhogā khayantā khayapariyosānā, sabbe samussayā dhammā patanantā patanapariyosānā, sabbesaṃ sattānaṃ maraṇamāgamma sabbesaṃ sattānaṃ jīvitaṃ addhuvaṃ, iti etaṃ vuttappakāraṃ bhayaṃ bhayahetuṃ maraṇaṃ apekkhamāno santipekkho sabbasaṅkhārupasamaṃ nibbānaṃ apekkhamāno paṇḍito lokāmisaṃ kāmaguṇaṃ pajahe pajaheyyāti bhagavā avocāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.

    ਮਾવਿਧ ਯੇਸਂ ਮੁਨੀਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਝਾਨਰਤਂ ਝਾਨੇ ਰਤਂ ਹੋਤਿ, ਤੇ ਮੁਨਯੋ ਸੁਖਂ ਸਯਨ੍ਤਿ ਨ ਸੋਚਨ੍ਤਿ। ਪਞ੍ਞવਾ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞવਾ ਸੁਸਮਾਹਿਤੋ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪੇਸਿਤਚਿਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦੁਤ੍ਤਰਂ ਓਘਂ ਸਂਸਾਰੋਘਂ ਤਰਤਿ।

    Māvidha yesaṃ munīnaṃ cittaṃ jhānarataṃ jhāne rataṃ hoti, te munayo sukhaṃ sayanti na socanti. Paññavā maggapaññavā susamāhito āraddhavīriyo pahitatto nibbānaṃ pesitacitto puggalo duttaraṃ oghaṃ saṃsāroghaṃ tarati.

    ਕਾਮਸਞ੍ਞਾਯ વਿਰਤੋ વਿਗਤਚਿਤ੍ਤੋ ਯੋ ਖੀਣਾਸવੋ ਸਬ੍ਬਸਂਯੋਜਨਾਤੀਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਸਬ੍ਬੇ ਸਂਯੋਜਨੇ ਅਤੀਤੋ ਨਨ੍ਦਿਭવਪਰਿਕ੍ਖੀਣੋ ਅਹੋਸਿ, ਸੋ ਖੀਣਾਸવੋ ਗਮ੍ਭੀਰੇ ਸਂਸਾਰਣ੍ਣવੇ ਨ ਸੀਦਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਨਨ੍ਦਿਸਙ੍ਖਾਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ਚ ਕਾਮਭવਰੂਪਭવਅਰੂਪਭવਾ ਚ ਨਨ੍ਦਿਭવਾ, ਨਨ੍ਦਿਭવਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਯਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸਾਤਿ ਨਨ੍ਦਿਭવਪਰਿਕ੍ਖੀਣੋਤਿ ਸਮਾਸੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    Kāmasaññāya virato vigatacitto yo khīṇāsavo sabbasaṃyojanātīto arahattamaggena sabbe saṃyojane atīto nandibhavaparikkhīṇo ahosi, so khīṇāsavo gambhīre saṃsāraṇṇave na sīdatīti yojanā. Nandisaṅkhātā taṇhā ca kāmabhavarūpabhavaarūpabhavā ca nandibhavā, nandibhavā parikkhīṇā yassa khīṇāsavassāti nandibhavaparikkhīṇoti samāso veditabbo. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.

    ਅਰਹਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਚਰਿਤਾਦਿਭੇਦਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਭੇਦਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਂ ਯੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸਦ੍ਦਹਾਨੋ ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ વਿਚਕ੍ਖਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸੁਸ੍ਸੂਸਂ ਸੁਸ੍ਸੂਸਨ੍ਤੋ ਭવੇ, ਸੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪਞ੍ਞਂ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਪਞ੍ਞਂ ਲਭਤੇ ਲਭਤਿ।

    Arahataṃ arahantānaṃ buddhapaccekabuddhasāvakānaṃ dhammaṃ sucaritādibhedañca sattatiṃsabodhipakkhiyabhedañca dhammaṃ yo paṇḍito saddahāno saddahanto hutvā nibbānappattiyā appamatto vicakkhaṇo hutvā sussūsaṃ sussūsanto bhave, so paṇḍito paññaṃ lokiyalokuttarapaññaṃ labhate labhati.

    ਯੋ વੀਰਿਯવਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਤਿਰੂਪਦੇਸਕਾਰੀ ਦੇਸਕਾਲਾਦੀਨਿ ਅਹਾਪੇਤ੍વਾ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਪਤਿਰੂਪਂ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਧੁਰવਾ ਚੇਤਸਿਕવੀਰਿਯੇਨ ਅਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰੋ ਉਟ੍ਠਾਤਾ ਕਾਯਿਕવੀਰਿਯવਸੇਨ ਉਟ੍ਠਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ વੀਰਿਯવਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਧਨਂ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਨਂ વਿਨ੍ਦਤੇ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤਿ। ਸਚ੍ਚੇਨ વਚੀਸਚ੍ਚੇਨ ਚ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚੇਨ ਚ ਬੁਦ੍ਧਾਦਿਕੋ ਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਕਿਤ੍ਤਿਂ ਪਪ੍ਪੋਤਿ। ਦਦਂ ਦਦਨ੍ਤੋ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਇਚ੍ਛਿਤਂ ਪਤ੍ਥਿਤਂ ਚਤੁਸਙ੍ਗਹવਤ੍ਥੁਂ ਦਦਨ੍ਤੋ ਸਙ੍ਗਹਨ੍ਤੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਏਕਨ੍ਤਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਗਨ੍ਥਤਿ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤਿ, ਏવਂ ਚਤੂਹਿ ਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਧਿਤਿਚਾਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ ਪਰਂ ਲੋਕਂ ਪੇਚ੍ਚ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਸੋਕਕਾਰਣਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਨ ਸੋਚਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Yo vīriyavā puggalo patirūpadesakārī desakālādīni ahāpetvā lokiyalokuttaradhammapatirūpaṃ adhigamūpāyaṃ karoti, dhuravā cetasikavīriyena anikkhittadhuro uṭṭhātā kāyikavīriyavasena uṭṭhānasampanno hoti, so vīriyavā puggalo dhanaṃ lokiyalokuttaradhanaṃ vindate adhigacchati. Saccena vacīsaccena ca paramatthasaccena ca buddhādiko saccadhamme ṭhito sappuriso kittiṃ pappoti. Dadaṃ dadanto yaṃ kiñci icchitaṃ patthitaṃ catusaṅgahavatthuṃ dadanto saṅgahanto sappuriso mittāni ekantamittāni ganthati sampādeti, evaṃ catūhi saccadhammadhiticāgehi samannāgato so sappuriso asmā lokā paraṃ lokaṃ pecca gantvā ekantena sokakāraṇassa abhāvato na socatīti yojanā.

    ਗੋਤਮ, ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਥਪ੍ਪਹੀਨੋ ਤੀਹਿ ਭવੇਹਿ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ ਸਤੋ ਸਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਤ੍વਂ, ਸਮਣੋ, ਅਞ੍ਞਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਦਿਕਂ ਯਂ ਅਨੁਸਾਸਸਿ ਯਂ ਅਨੁਸਾਸਨਂ ਕਰੋਸਿ, ਤਂ ਅਨੁਸਾਸਨਂ ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਥਪ੍ਪਹੀਨਸ੍ਸ ਤੀਹਿ ਭવੇਹਿ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮਣਸ੍ਸ ਤੇ ਤવ ਨ ਸਾਧੂਤਿ ਸਕ੍ਕਨਾਮਕੋ ਮਾਰਪਕ੍ਖਿਕੋ ਯਕ੍ਖੋ ਗਾਥਾਯ ਅਜ੍ਝਭਾਸਿ।

    Gotama, sabbaganthappahīno tīhi bhavehi vippamutto sato satisampanno tvaṃ, samaṇo, aññaṃ devamanussādikaṃ yaṃ anusāsasi yaṃ anusāsanaṃ karosi, taṃ anusāsanaṃ sabbaganthappahīnassa tīhi bhavehi vippamuttassa samaṇassa te tava na sādhūti sakkanāmako mārapakkhiko yakkho gāthāya ajjhabhāsi.

    ‘‘ਸਕ੍ਕ ਸਕ੍ਕਨਾਮਕ ਯਕ੍ਖ ਅਨੁਕਮ੍ਪਿਤੇਨ ਪੁਰਿਸੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ વਣ੍ਣੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਸਂવਾਸੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਸਹવਾਸੋ ਜਾਯਤਿ, ਤਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਿਤਬ੍ਬਂ ਸਹવਾਸਗਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਮਨਸਾ ਅਨੁਕਮ੍ਪਿਤੁਂ ਨ ਅਰਹਤਿ ਅਨੁਕਮ੍ਪਿਤੁਂਯੇવ ਅਰਹਤਿ। ਯਾ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾ ਕਰੁਣਾ, ਯਾ ਅਨੁਦ੍ਦਯਾ ਮੇਤ੍ਤਾ, ਮੁਦਿਤਾ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤਾਯ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਕਰੁਣਾਯ, ਤਾਯ ਅਨੁਦ੍ਦਯਾਯ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਮੁਦਿਤਾਯ ਚ ਸਮੁਸ੍ਸਾਹਿਤੇਨ ਪਸਨ੍ਨੇਨ ਮਨਸਾ ਯੋ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਅਞ੍ਞਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਦਿਕਂ ਯਂ ਅਨੁਸਾਸਤਿ ਯਂ ਅਨੁਸਾਸਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਸੋ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਤੇਨ ਅਨੁਸਾਸਨੇਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਦੀਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ વਸੇਨ ਅਨਨੁਲੋਮਸਂਯੋਗੇਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    ‘‘Sakka sakkanāmaka yakkha anukampitena purisena saddhiṃ yena kenaci vaṇṇena kāraṇena saṃvāso ekasmiṃ ṭhāne sahavāso jāyati, taṃ anukampitabbaṃ sahavāsagataṃ purisaṃ sappañño manasā anukampituṃ na arahati anukampituṃyeva arahati. Yā anukampā karuṇā, yā anuddayā mettā, muditā ca uppannā, tāya anukampāya karuṇāya, tāya anuddayāya mettāya muditāya ca samussāhitena pasannena manasā yo sappañño sappuriso aññaṃ devamanussādikaṃ yaṃ anusāsati yaṃ anusāsanaṃ karoti, so sappañño sappuriso tena anusāsanena saṃyutto kāmacchandādīnaṃ saṃyojanānaṃ vasena ananulomasaṃyogena saṃyutto na hotīti bhagavā avocāti yojanā.

    ੧੦੨. ਸਮਣ , ਰਾਗੋ ਚ ਦੋਸੋ ਚ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾ, ਕਿਂਨਿਦਾਨਾ, ਕਿਂਪਚ੍ਚਯਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਅਰਤਿ ਚ ਰਤਿ ਚ ਲੋਮਹਂਸੋ ਚ ਇਮੇ ਤਯੋ ਕੁਤੋਜਾ ਕੁਤੋ ਭવਨ੍ਤਿ? ਕੁਮਾਰਕਾ ਧਙ੍ਕਂ ਕਾਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਦੀਘਸੁਤ੍ਤਕੇਨ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਸੁਤ੍ਤਕੋਟਿਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਓਸਜਨ੍ਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਮਨੋવਿਤਕ੍ਕਾ ਕੁਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਓਸਜਨ੍ਤੀਤਿ ਸੂਚਿਲੋਮਯਕ੍ਖੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿ।

    102. Samaṇa , rāgo ca doso ca ime dve dhammā kutonidānā, kiṃnidānā, kiṃpaccayā bhavanti, arati ca rati ca lomahaṃso ca ime tayo kutojā kuto bhavanti? Kumārakā dhaṅkaṃ kākaṃ gahetvā pāde dīghasuttakena bandhitvā suttakoṭiṃ aṅguliyaṃ veṭhetvā osajanti iva, evaṃ manovitakkā kuto samuṭṭhāya cittaṃ osajantīti sūcilomayakkho bhagavantaṃ pucchi.

    ਰਾਗੋ ਚ ਦੋਸੋ ਚ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਾ ਇਤੋਨਿਦਾਨਾ ਇਤੋ ਅਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਨਿਦਾਨਾ ਜਾਯਨ੍ਤਿ; ਅਰਤਿ ਚ ਰਤਿ ਚ ਲੋਮਹਂਸੋ ਚ ਇਮੇ ਤਯੋ ਇਤੋਜਾ ਇਤੋ ਅਤ੍ਤਤੋ ਭવਨ੍ਤਿ; ਕੁਮਾਰਕਾ ਧਙ੍ਕਂ ਕਾਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਦੀਘਸੁਤ੍ਤਕੇਨ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਸੁਤ੍ਤਕੋਟਿਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਓਸਜਨ੍ਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਮਨੋવਿਤਕ੍ਕਾ ਇਤੋ ਅਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਓਸਜਨ੍ਤਿ।

    Rāgo ca doso ca ime dve dhammā itonidānā ito attabhāvato nidānā jāyanti; arati ca rati ca lomahaṃso ca ime tayo itojā ito attato bhavanti; kumārakā dhaṅkaṃ kākaṃ gahetvā pāde dīghasuttakena bandhitvā suttakoṭiṃ aṅguliyaṃ veṭhetvā osajanti iva, evaṃ manovitakkā ito attabhāvato samuṭṭhāya cittaṃ osajanti.

    ਨਿਗ੍ਰੋਧਸ੍ਸ ਖਨ੍ਧਜਾ ਪਾਰੋਹਾ ਸਾਖਾਸੁ ਜਾਯਨ੍ਤਿ ਇવ, વਨੇ ਰੁਕ੍ਖਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜਾਤਾ ਮਾਲੁવਾ ਲਤਾ ਤਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ વਿਤਤਾ ਓਤਤવਿਤਤਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਇવ, ਏવਂ, ਯਕ੍ਖ, ਤ੍વਂ ਸੁਣੋਹਿ ਸ੍ਨੇਹਜਾ ਤਣ੍ਹਾਸ੍ਨੇਹਤੋ ਜਾਤਾ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਭੂਤਾ ਅਤ੍ਤਨਿ ਸਮ੍ਭੂਤਾ ਪੁਨ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਾ ਮਨੋવਿਤਕ੍ਕਾ ਪਾਪਮਨੋવਿਤਕ੍ਕਾ ਚੇવ ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਿਲੇਸਾ ਚ ਕਾਮੇਸੁ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ વਿਸਤ੍ਤਾ ਲਗ੍ਗਾ ਸਂਸਿਬ੍ਬਿਤਾ ਠਿਤਾ।

    Nigrodhassa khandhajā pārohā sākhāsu jāyanti iva, vane rukkhaṃ nissāya jātā māluvā latā taṃ rukkhaṃ ajjhottharitvā vitatā otatavitatā tiṭṭhati iva, evaṃ, yakkha, tvaṃ suṇohi snehajā taṇhāsnehato jātā attasambhūtā attani sambhūtā puna anekappakārā manovitakkā pāpamanovitakkā ceva taṃsampayuttakilesā ca kāmesu vatthukāmesu visattā laggā saṃsibbitā ṭhitā.

    ਯੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ‘‘ਯਂ ਨਿਦਾਨਂ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਯਤੋਨਿਦਾਨਂ ਨਂ ਕਿਲੇਸਗਹਨਂ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਅਤ੍ਤਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਭੂਤਂ ਨਂ ਕਿਲੇਸਗਹਨਂ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚੇਨ વਿਨੋਦੇਨ੍ਤਿ। ਅਪੁਨਬ੍ਭવਾਯ ਅਪੁਨਭવਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਤ੍ਥਾਯ ਅਤਿਣ੍ਣਪੁਬ੍ਬਂ ਅਨਮਤਗ੍ਗੇ ਸਂਸਾਰੇ ਸੁਪਿਨੇਨਾਪਿ ਅਤਿਣ੍ਣਪੁਬ੍ਬਂ ਦੁਤ੍ਤਰਂ ਇਮਂ ਓਘਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋਘਂ ਤਰਨ੍ਤੀਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Ye paṇḍitā ‘‘yaṃ nidānaṃ assa attabhāvassā’’ti yatonidānaṃ naṃ kilesagahanaṃ samudayasaccaṃ pajānanti, te paṇḍitā attabhāvasaṅkhātassa dukkhasaccassa nidānabhūtaṃ naṃ kilesagahanaṃ samudayasaccaṃ maggasaccena vinodenti. Apunabbhavāya apunabhavasaṅkhātāya nirodhasaccatthāya atiṇṇapubbaṃ anamatagge saṃsāre supinenāpi atiṇṇapubbaṃ duttaraṃ imaṃ oghaṃ catubbidhaṃ saṃkilesoghaṃ tarantīti bhagavā avocāti yojanā.

    ‘‘ਭਗવਾ, ਸਮਣਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਰਣਂ ਨਾਮ ਦੁਕ੍ਕਰਂ, ਭਗવਾ, ਸਮਣਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਰਣਂ ਨਾਮ ਸੁਦੁਕ੍ਕਰਂ ਸੁਟ੍ਠੁਤਰਂ ਦੁਕ੍ਕਰ’’ਨ੍ਤਿ ਏਕੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅਰਿਯਭੂਮਿਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਹ। ਕਾਮਦ, ਸੀਲਸਮਾਹਿਤਾ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਠਿਤਸਭਾવਾ ਸਤ੍ਤ ਸੇਕ੍ਖਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਦੁਕ੍ਕਰਂ વਾਪਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਅਨਗਾਰਿਯੁਪੇਤਸ੍ਸ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਨਿਗ੍ਗੇਹਭਾવਂ ਉਪਗਤਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ ਤੁਟ੍ਠਿ ਚਤੁਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸੋ ਸੁਖਾવਹਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ।

    ‘‘Bhagavā, samaṇadhammassa karaṇaṃ nāma dukkaraṃ, bhagavā, samaṇadhammassa karaṇaṃ nāma sudukkaraṃ suṭṭhutaraṃ dukkara’’nti eko kulaputto pabbajitvā samaṇadhammaṃ katvā ariyabhūmiṃ appatvā kālaṃ katvā devaloke nibbatto, so devaputto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā āha. Kāmada, sīlasamāhitā ṭhitattā ṭhitasabhāvā satta sekkhā puggalā dukkaraṃ vāpi samaṇadhammaṃ karonti. Anagāriyupetassa anagāriyaṃ niggehabhāvaṃ upagatassa pabbajitassa tuṭṭhi catupaccayasantoso sukhāvahā hotī’’ti bhagavā avoca.

    ‘‘ਭਗવਾ, ਯਦਿਦਂ ਯਾ ਏਸਾ ਤੁਟ੍ਠਿ ਸੁਖਾવਹਾ, ਏਸਾ ਤੁਟ੍ਠਿ ਦੁਲ੍ਲਭਾ’’ਤਿ ਸੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਆਹ। ‘‘ਕਾਮਦ, ਯੇਸਂ ਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਮਨੋ ਦਿવਾ ਚ ਰਤ੍ਤੋ ਚ ਭਾવਨਾਯ ਰਤੋ ਚਿਤ੍ਤવੂਪਸਮੇ ਰਤੋ, ਤੇ ਸੇਕ੍ਖਾ ਦੁਲ੍ਲਭਂ વਾਪਿ ਤੁਸ੍ਸਨਂ ਲਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ।

    ‘‘Bhagavā, yadidaṃ yā esā tuṭṭhi sukhāvahā, esā tuṭṭhi dullabhā’’ti so devaputto āha. ‘‘Kāmada, yesaṃ sekkhānaṃ mano divā ca ratto ca bhāvanāya rato cittavūpasame rato, te sekkhā dullabhaṃ vāpi tussanaṃ labhantī’’ti bhagavā avoca.

    ‘‘ਭਗવਾ, ਯਦਿਦਂ ਯਂ ਇਦਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવਨਾਯ ਰਤਂ, ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਦੁਸ੍ਸਮਾਦਹ’’ਨ੍ਤਿ ਸੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਆਹ। ‘‘ਕਾਮਦ, ਯੇ ਅਰਿਯਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੂਪਸਮੇ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਂ ਰਤਾ, ਤੇ ਅਰਿਯਾ ਦੁਸ੍ਸਮਾਦਹਂ વਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਨ੍ਤਿ, ਕਾਮਦ, ਤੇ ਅਰਿਯਾ ਮਚ੍ਚੁਨੋ ਜਾਲਂ ਕਿਲੇਸਜਾਲਂ ਛੇਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ।

    ‘‘Bhagavā, yadidaṃ yaṃ idaṃ cittaṃ bhāvanāya rataṃ, taṃ cittaṃ dussamādaha’’nti so devaputto āha. ‘‘Kāmada, ye ariyā indriyūpasame rattindivaṃ ratā, te ariyā dussamādahaṃ vāpi cittaṃ samādahanti, kāmada, te ariyā maccuno jālaṃ kilesajālaṃ chetvā maggaṃ gacchantī’’ti bhagavā avoca.

    ‘‘ਭਗવਾ, ਯੋ ਮਗ੍ਗੋ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾવਸੇਨ વਿਸਮੋ, ਸੋ ਮਗ੍ਗੋ ਦੁਗ੍ਗਮੋ’’ਤਿ ਸੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਆਹ। ‘‘ਕਾਮਦ, ਅਰਿਯਾ ਦੁਗ੍ਗਮੇ વਿਸਮੇ વਾਪਿ ਮਗ੍ਗਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਨਰਿਯਾ વਿਸਮੇ ਮਗ੍ਗੇ ਅવਂਸਿਰਾ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਅਰਿਯਾਨਂ ਸੋ ਮਗ੍ਗੋ ਸਮੋવ ਭવੇ, ਨ ਅਸਮੋ। ਹਿ ਸਚ੍ਚਂ વਿਸਮੇ વਿਸਤ੍ਤਕਾਯੇ ਅਰਿਯਾ ਸਮਾ ਭવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    ‘‘Bhagavā, yo maggo pubbabhāgapaṭipadāvasena visamo, so maggo duggamo’’ti so devaputto āha. ‘‘Kāmada, ariyā duggame visame vāpi maggaṃ gacchanti, anariyā visame magge avaṃsirā papatanti, ariyānaṃ so maggo samova bhave, na asamo. Hi saccaṃ visame visattakāye ariyā samā bhavantī’’ti bhagavā avocāti yojanā.

    ੧੦੩. ਯਂ ਜੇਤવਨਂ ਇਸਿਸਙ੍ਘਨਿਸੇવਿਤਂ ਧਮ੍ਮਰਾਜੇਨ ਆવੁਤ੍ਥਂ, ਇਦਂ ਤਂ ਜੇਤવਨਂ ਮਮ ਪੀਤਿਸਞ੍ਜਨਨਂ ਪੀਤਿਯਾ ਸਞ੍ਜਨਨਂ ਕਰਂ ਹਿ ਕਰਂ ਏવ।

    103. Yaṃ jetavanaṃ isisaṅghanisevitaṃ dhammarājena āvutthaṃ, idaṃ taṃ jetavanaṃ mama pītisañjananaṃ pītiyā sañjananaṃ karaṃ hi karaṃ eva.

    ਕਮ੍ਮਂ ਮਗ੍ਗਚੇਤਨਾਕਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਜ੍ਜਾ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾ ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਸਮਾਧਿ ਚੇવ ਸਮਾਧਿਪਕ੍ਖਿਕੋ ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਸੀਲਂ, ਸੀਲੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਂ ਉਤ੍ਤਮਂ, ਏਤੇਨ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਤ੍ਤਾ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਗੋਤ੍ਤੇਨ વਾ ਧਨੇਨ વਾ ਸਤ੍ਤਾ ਨ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ।

    Kammaṃ maggacetanākammañca vijjā maggapaññā ca dhammo samādhi ceva samādhipakkhiko ca dhammo sīlaṃ, sīle ṭhitassa jīvitaṃ uttamaṃ, etena aṭṭhaṅgikena maggena sattā sujjhanti, gottena vā dhanena vā sattā na sujjhanti.

    ਤਸ੍ਮਾ ਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸੁਜ੍ਝਨਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪੋਸੋ ਯੋਨਿਸੋ ਉਪਾਯੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਂ વਿਚਿਨੇ વਿਚਿਨੇਯ੍ਯ, ਏવਂ વਿਚਿਨਨੇ ਸਤਿ ਤਤ੍ਥ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਜ੍ਝਤਿ।

    Tasmā maggeneva sattānaṃ visujjhanato attano atthaṃ sampassaṃ passanto paṇḍito poso yoniso upāyena dhammaṃ bodhipakkhiyadhammaṃ vicine vicineyya, evaṃ vicinane sati tattha ariyamagge vicinanto puggalo sujjhati.

    ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਸੀਲੇਨ ਚ ਉਪਸਮੇਨ ਚ ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਇવ, ਏવਂ ਯੋਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲੇਨ ਚ ਉਪਸਮੇਨ ਚ ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ, ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਏਤਾવ ਪਰਮੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸਦਿਸੋવ ਸਿਯਾਤਿ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਨਾਮੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਹਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    Sāriputto sīlena ca upasamena ca pāraṅgato iva, evaṃ yopi bhikkhu sīlena ca upasamena ca pāraṅgato, so bhikkhu etāva paramo sāriputtasadisova siyāti anāthapiṇḍikanāmo devaputto bhagavantaṃ upasaṅkamitvā āhāti yojanā. Idaṃ suttaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.

    ਅਤੀਤਂ ਅਤੀਤਕ੍ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਨਾਨ੍વਾਗਮੇਯ੍ਯ, ਅਨਾਗਤਂ ਅਨਾਗਤਕ੍ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਨਪ੍ਪਟਿਕਙ੍ਖੇ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯ। ਯਂ ਯਸ੍ਮਾ ਅਤੀਤਂ ਪਹੀਨਂ ਨਿਰੁਦ੍ਧਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਤੀਤਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਨਿਰੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤਤ੍ਤਾ ਨਾਨ੍વਾਗਮੇਯ੍ਯ। ਯਂ ਯਸ੍ਮਾ ਅਨਾਗਤਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਪਟਿਕਙ੍ਖੇ।

    Atītaṃ atītakkhandhapañcakaṃ taṇhādiṭṭhīhi nānvāgameyya, anāgataṃ anāgatakkhandhapañcakaṃ taṇhādiṭṭhīhi nappaṭikaṅkhe na pattheyya. Yaṃ yasmā atītaṃ pahīnaṃ niruddhaṃ atthaṅgataṃ, tasmā atītassa pahīnattā niruddhattā atthaṅgatattā nānvāgameyya. Yaṃ yasmā anāgataṃ appattaṃ, tasmā na paṭikaṅkhe.

    ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ વਯਧਮ੍ਮਂ ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਸਨ੍ਤਾਨੇ વਾ, ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਅਰਞ੍ਞਾਦੀਸੁ વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਤਾਨੇ વਾ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਅਰਞ੍ਞਾਦੀਸੁ વਾ ਨਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮਂ ਯਾਹਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦੀਹਿ વਿਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਾਹਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦੀਹਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਰਾਗਾਦੀਹਿ ਅਸਂਹੀਰਂ ਅਸਂਕੁਪ੍ਪਂ ਭવਤਿ, ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ વਿਪਸ੍ਸਕੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਦ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਰਮ੍ਮਣਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਅਪ੍ਪੇਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਨੁਬ੍ਰੂਹਯੇ વਡ੍ਢੇਯ੍ਯ।

    Paccuppannaṃ khandhapañcakaṃ vayadhammaṃ yattha yattha santāne vā, yattha yattha araññādīsu vā uppannaṃ, tattha tattha santāne vā, tattha tattha araññādīsu vā naṃ paccuppannadhammaṃ yāhi aniccānupassanādīhi vipassati, tāhi aniccānupassanādīhi nibbānaṃ rāgādīhi asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ bhavati, taṃ nibbānaṃ vipassako puggalo vidvā nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appento hutvā anubrūhaye vaḍḍheyya.

    ਆਤਪ੍ਪਂ ਸਂਕਿਲੇਸਾਨਂ ਆਤਪਨ੍ਤਂ વੀਰਿਯਂ ਅਜ੍ਜੇવ ਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਸੁવੇ ਜੀવਿਤਂ વਾ ਮਰਣਂ વਾ ਕੋ ਜਞ੍ਞਾ ਜਾਨੇਯ੍ਯ, ‘‘ਸੁવੇ વਾ ਦਾਨਾਦਿਪੁਞ੍ਞਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਜ੍ਜੇવ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ વੀਰਿਯਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਹਿ ਸਚ੍ਚਂ ਮਰਣਕਾਰਣਭਾવਤਾਯ ਅਹਿવਿਚ੍ਛਿਕવਿਸਸਤ੍ਥਾਦਿਅਨੇਕਾਯ ਸੇਨਾਯ વਸੇਨ ਮਹਾਸੇਨੇਨ ਤੇਨ ਮਚ੍ਚੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਿਤ੍ਤਸਨ੍ਥવਾਕਾਰੇਨ વਾ ਲਞ੍ਜਦਾਨੇਨ વਾ ਸਙ੍ਗਰਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ।

    Ātappaṃ saṃkilesānaṃ ātapantaṃ vīriyaṃ ajjeva kiccaṃ kātabbaṃ, suve jīvitaṃ vā maraṇaṃ vā ko jaññā jāneyya, ‘‘suve vā dānādipuññaṃ jānissāmī’’ti cittaṃ anuppādetvā ‘‘ajjeva karissāmī’’ti evaṃ vīriyaṃ kātabbaṃ. Hi saccaṃ maraṇakāraṇabhāvatāya ahivicchikavisasatthādianekāya senāya vasena mahāsenena tena maccunā saddhiṃ mittasanthavākārena vā lañjadānena vā saṅgaraṃ natthīti.

    ਏવਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍વਾ વਿਹਾਰਿਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਆਤਾਪਿਂ ਅਹੋਰਤ੍ਤਂ ਅਤਨ੍ਦਿਤਂ ਅਨਲਸਂ ਉਟ੍ਠਾਹਕਂ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਂ ‘‘ਭਦ੍ਦੇਕਰਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਸਨ੍ਤੋ ਮੁਨਿ વੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਆਚਿਕ੍ਖਤੇ ਆਚਿਕ੍ਖਤਿਯੇવਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Evaṃ manasi katvā vihāriṃ viharantaṃ ātāpiṃ ahorattaṃ atanditaṃ analasaṃ uṭṭhāhakaṃ sappurisaṃ ‘‘bhaddekaratto’’ti santo muni ve ekantena ācikkhate ācikkhatiyevāti yojanā.

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤ੍ਯਾਦਿਸੁਤ੍ਤਂ ਪਾਲ਼ਿਤੋ ਚ ਅਟ੍ਠਕਥਾਤੋ ਚ ਪਾਕਟਂ।

    ‘‘Cattārimāni bhikkhave’’tyādisuttaṃ pāḷito ca aṭṭhakathāto ca pākaṭaṃ.

    ੧੦੪. ਨਾਨਾવਿਧਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    104. Nānāvidhaṃ nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ asekkhabhāgiyaṃ sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ nāmāti pucchati.

    ਯਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸੇਲੂਪਮਂ ਠਿਤਂ ਲੋਕਧਮ੍ਮવਾਤੇਹਿ ਨਾਨੁਕਮ੍ਪਤਿ, ਰਜਨੀਯੇਸੁ ਲਾਭਾਦੀਸੁ વਿਰਤ੍ਤਂ ਭવੇ, ਸੋ ਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸੋ ਕੋਪਨੇਯ੍ਯੇ ਅਲਾਭਾਦਿਕੇ ਨ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏવਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦਿਨਾ ਭਾવਿਤਂ, ਨਂ ਭਾવਿਤਚਿਤ੍ਤਂ ਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸਂ વੀਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਲੋਕਧਮ੍ਮਹੇਤੁਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਕੁਤੋ ਏਸ੍ਸਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗੇ વਿਸਯੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਏਸ ਨਯੋ ਇਤੋ ਪਰੇਸੁਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Yassa uttamapurisassa cittaṃ selūpamaṃ ṭhitaṃ lokadhammavātehi nānukampati, rajanīyesu lābhādīsu virattaṃ bhave, so uttamapuriso kopaneyye alābhādike na kuppati, tassa uttamapurisassa cittaṃ evaṃ aniccatādinā bhāvitaṃ, naṃ bhāvitacittaṃ uttamapurisaṃ vītikkantalokadhammahetukaṃ dukkhaṃ kuto essatīti yojanā. Idaṃ suttaṃ asekkhabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma. Esa nayo ito paresupi veditabbo.

    ‘‘ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾવਤੋ ‘‘ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ idamevā’’ti vattabbabhāvato ‘‘āyasmato cā’’tiādi vuttaṃ.

    ਯੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਬਾਹਿਤਪਾਪਧਮ੍ਮਤ੍ਤਾ ਬਾਹਿਤਪਾਪਧਮ੍ਮੋ ਭવੇ, ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਨਿਗ੍ਗਤਹੁਂਹੁਂਕਤ੍ਤਾ ਨਿਹੁਂਹੁਙ੍ਕੋ ਭવੇ, ਨਿਗ੍ਗਤਕਿਲੇਸਕਸਾવਤ੍ਤਾ ਨਿਕ੍ਕਸਾવੋ ਭવੇ, ਸੀਲਸਂવਰੇਨ ਸਂਯਤਚਿਤ੍ਤਤਾਯ ਯਤਤ੍ਤੋ ਭવੇ, ਯੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਚਤੁਮਗ੍ਗਞਾਣવੇਦੇਹਿ ਅਨ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਗਤਤ੍ਤਾ વੇਦਨ੍ਤਗੂ ਭવੇ, ਧਮ੍ਮੇਨ વੁਸਿਤਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਤ੍ਤਾ વੁਸਿਤਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੋ ਭવੇ। ਯਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਕੁਹਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ ਉਸ੍ਸਦਾ ਰਾਗੁਸ੍ਸਦੋ ਦੋਸੁਸ੍ਸਦੋ ਮੋਹੁਸ੍ਸਦੋ ਮਾਨੁਸ੍ਸਦੋ ਦਿਟ੍ਠੁਸ੍ਸਦੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਾਦਂ ‘‘ਅਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ વਾਚਂ વਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Yo brāhmaṇo bāhitapāpadhammattā bāhitapāpadhammo bhave, so brāhmaṇo niggatahuṃhuṃkattā nihuṃhuṅko bhave, niggatakilesakasāvattā nikkasāvo bhave, sīlasaṃvarena saṃyatacittatāya yatatto bhave, yo brāhmaṇo catumaggañāṇavedehi antaṃ nibbānaṃ gatattā vedantagū bhave, dhammena vusitabrahmacariyattā vusitabrahmacariyo bhave. Yassa brāhmaṇassa kuhiñci loke ussadā rāgussado dosussado mohussado mānussado diṭṭhussado natthi, so brāhmaṇo brahmavādaṃ ‘‘ahaṃ brāhmaṇomhī’’ti vācaṃ vadeyyāti bhagavā avocāti yojanā.

    ਯੇ ਬੁਦ੍ਧਾ ਪਾਪਕੇ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਬਾਹਿਤ੍વਾ ਸਦਾ ਚਰਨ੍ਤਿ ਸਤਾ ਸਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਖੀਣਸਂਯੋਜਨਾ, ਤੇ ਬੁਦ੍ਧਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ વੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਕਥੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Ye buddhā pāpake akusale dhamme bāhitvā sadā caranti satā satisampannā khīṇasaṃyojanā, te buddhā lokasmiṃ brāhmaṇāti ve ekantena kathīyantīti avocāti yojanā.

    ਯਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਆਪੋ ਚ ਪਥવੀ ਚ ਤੇਜੋ ਚ વਾਯੋ ਚ ਨ ਗਾਧਤਿ ਨ ਪਤਿਟ੍ਠਹਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਸੁਕ੍ਕਾ ਗਹਾ ਚੇવ ਤਾਰਕਾ ਚ ਨ ਜੋਤਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਆਦਿਚ੍ਚੋ ਨਪ੍ਪਕਾਸਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਚਨ੍ਦਿਮਾ ਨ ਭਾਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਤਮੋ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।

    Yattha nibbāne āpo ca pathavī ca tejo ca vāyo ca na gādhati na patiṭṭhahati, tattha nibbāne sukkā gahā ceva tārakā ca na jotanti, tattha nibbāne ādicco nappakāsati, tattha nibbāne candimā na bhāti, tattha nibbāne tamo na vijjati.

    ਯੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਯਂ ਮੁਨਿ ਮੋਨੇਨ ਯਦਾ ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅવੇਦਿ વਿਨ੍ਦਤਿ ਪਟਿਲਭਤਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ, ਅਥ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਕ੍ਖਣੇ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਰੂਪਾ ਰੂਪਧਮ੍ਮਤੋ ਚ ਅਰੂਪਾ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਤੋ ਚ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਤੋ ਚ ਪਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Yo brāhmaṇo attanā sayaṃ muni monena yadā taṃ nibbānaṃ avedi vindati paṭilabhati paṭivijjhati, atha paṭivijjhanakkhaṇe so brāhmaṇo rūpā rūpadhammato ca arūpā arūpadhammato ca sukhadukkhā sukhadukkhato ca pamuccatīti avocāti yojanā.

    ਯਕ੍ਖ, ਯੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਸਕੇਸੁ ਸਕਅਤ੍ਤਭਾવੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਸਚ੍ਚੇਸੁ, ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚ ਪਾਰਗੂ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਪਾਰਗਮਨਕ੍ਖਣੇ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਏਤਂ ਅਜਕਲਾਪਕਂ ਤਯਾ વੁਤ੍ਤਂ ਏਤਂ ਪਿਸਾਚਂ ਕਿਲੇਸਪਿਸਾਚਞ੍ਚ , ਤਯਾ ਕਤਂ ਅਕ੍ਕੁਲਞ੍ਚ ਅਕ੍ਕੁਲਂ, ਪਕ੍ਕੁਲਕਰਣਂ ਅਤਿવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Yakkha, yo brāhmaṇo sakesu sakaattabhāvesu dhammesu upādānakkhandhesu saccesu, dhammesu ca pāragū hoti, atha pāragamanakkhaṇe so brāhmaṇo etaṃ ajakalāpakaṃ tayā vuttaṃ etaṃ pisācaṃ kilesapisācañca , tayā kataṃ akkulañca akkulaṃ, pakkulakaraṇaṃ ativattatīti avocāti yojanā.

    ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਯਨ੍ਤਿਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿਂ ਪੁਰਾਣਦੁਤਿਯਿਕਂ ਭਰਿਯਂ વਾ, ਅਞ੍ਞਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿਂ ਇਤ੍ਥਿਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਨ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ, ਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿਂ ਪੁਰਾਣਦੁਤਿਯਿਕਂ ਭਰਿਯਂ વਾ, ਅਞ੍ਞਂ ਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿਂ ਇਤ੍ਥਿਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਨ ਸੋਚਤਿ, ਸਙ੍ਗਾ ਪਞ੍ਚવਿਧਤੋਪਿ ਸਙ੍ਗਤੋ ਮੁਤ੍ਤਂ ਸਙ੍ਗਾਮਜਿਂ ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ’’ਨ੍ਤਿ ਅਹਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Yo bhikkhu āyantiṃ āgacchantiṃ purāṇadutiyikaṃ bhariyaṃ vā, aññaṃ āgacchantiṃ itthiṃ vā cittena na abhinandati, pakkamantiṃ purāṇadutiyikaṃ bhariyaṃ vā, aññaṃ pakkamantiṃ itthiṃ vā cittena na socati, saṅgā pañcavidhatopi saṅgato muttaṃ saṅgāmajiṃ taṃ bhikkhuṃ ‘‘brāhmaṇa’’nti ahaṃ vadāmīti avocāti yojanā.

    ਏਤ੍ਥ ਨਦਿਯਂ ਬਹੁਜਨੋ ਨ੍ਹਾਯਤਿ, ਸੋ ਬਹੁਜਨੋ ਨ੍ਹਾਯਕੋ ਉਦਕੇਨ ਉਦਕਨ੍ਹਾਨੇਨ ਸੁਚੀ ਨ ਹੋਤਿ। ਯਮ੍ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਸਚ੍ਚਂ, ਸਚ੍ਚਤੋ ਸੇਸਧਮ੍ਮੋ ਚ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਚੀ ਚ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਚ ਹੋਤੀਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ; ਸੁਚਿਅਸੁਚਿਭਾવੋ ਟੀਕਾਯਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੁਤ੍ਤੋવ।

    Ettha nadiyaṃ bahujano nhāyati, so bahujano nhāyako udakena udakanhānena sucī na hoti. Yamhi puggale saccaṃ, saccato sesadhammo ca atthi, so puggalo sucī ca hoti, so puggalo brāhmaṇo ca hotīti avocāti yojanā; suciasucibhāvo ṭīkāyaṃ vitthārato vuttova.

    ਆਤਾਪਿਨੋ ਝਾਯਤੋ ਯਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ ਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਾ ਯਦਾ ਹવੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਾਤੁਭવਨਕ੍ਖਣੇ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਮਾਰਸੇਨਂ વਿਧੂਪਯਂ વਿਧੂਪਯਨ੍ਤੋ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ‘‘ਕਿਮਿવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੂਰਿਯੋવ ਓਭਾਸਯਮਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੂਰਿਯੋ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖਂ ਓਭਾਸਯਨ੍ਤੋ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Ātāpino jhāyato yassa brāhmaṇassa dhammā saccadhammā yadā have ekantena pātubhavanti, tadā dhammānaṃ pātubhavanakkhaṇe so brāhmaṇo mārasenaṃ vidhūpayaṃ vidhūpayanto tiṭṭhati. ‘‘Kimivā’’ti vattabbattā ‘‘sūriyova obhāsayamantalikkha’’nti vuttaṃ. Sūriyo antalikkhaṃ obhāsayanto tiṭṭhati iva, evaṃ tiṭṭhatīti yojanā.

    ਯੋ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਯੋਗਾਨਿ ਉਪਾਤਿવਤ੍ਤੋ ਸਕਿਞ੍ਚਨੇ ਲੋਕੇ ਅਕਿਞ੍ਚਨੋ ਇਰਿਯਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਇਰਿਯਾਪਥਂ વਤ੍ਤੇਤਿ। ਅਪਹਾਨਧਮ੍ਮਂ ਕੇਨਚਿ ਮਗ੍ਗੇਨ ਅਪ੍ਪਹਾਨਸਭਾવਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਕਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਤੇવਿਜ੍ਜਪਤ੍ਤਂ, ਇਰਿਯਮਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਤਂ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਪਸ੍ਸਥ।

    Yo paṃsukūliko bhikkhu sabbāni cattāri yogāni upātivatto sakiñcane loke akiñcano iriyati catubbidhairiyāpathaṃ vatteti. Apahānadhammaṃ kenaci maggena appahānasabhāvaṃ appattakāyena appattaṃ tevijjapattaṃ, iriyamānaṃ santindriyaṃ taṃ paṃsukūlikaṃ bhikkhuṃ tumhe passatha.

    ਆਜਾਨਿਯਂ ਪੁਰਿਸਆਜਾਨੀਯਂ ਜਾਤਿਬਲਨਿਸੇਧਂ ‘‘ਅਹਂ ਜਾਤਿਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ ਜਾਤਿਮਤ੍ਤਕੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਬਲਨਿਸੇਧਕਂ ਤਂ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਉਲ਼ਾਰਾ ਦੇવਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਂ વਿਮਾਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਇਧ ਸਾਸਨੇ, ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਮਾਨੇ વਾ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਨਿਧਾਤਿ ਚ ਏਤ੍ਥ -ਕਾਰੋ ਆਗਮੋ।

    Ājāniyaṃ purisaājānīyaṃ jātibalanisedhaṃ ‘‘ahaṃ jātibrāhmaṇo’’ti jātimattakena pavattamānabalanisedhakaṃ taṃ paṃsukūlikaṃ bhikkhuṃ sambahulā uḷārā devatā brahmaṃ vimānaṃ upasaṅkamitvā idha sāsane, brahmavimāne vā pasannacittā hutvā namassanti. Nidhāti ca ettha na-kāro āgamo.

    ਪੁਰਿਸਾਜਞ੍ਞ ਤੇ ਤવ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਨਮੋ ਅਤ੍ਥੁ, ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮ ਤੇ ਤવ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਨਮੋ ਅਤ੍ਥੁ, ਯਸ੍ਸ ਤੇ ਤવ ਨਿਸ੍ਸਯਂ ਮਯਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮ, ਸੋ ਤ੍વਂ ਕਿਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਯਸੀਤਿ ਅવੋਚੁਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Purisājañña te tava amhākaṃ namo atthu, purisuttama te tava amhākaṃ namo atthu, yassa te tava nissayaṃ mayaṃ nābhijānāma, so tvaṃ kiṃ puggalaṃ nissāya jhāyasīti avocunti yojanā.

    ਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨવਸੇਨ ਚਿਰਰਤ੍ਤਂ ਸਮੇਤਿਕਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਇਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਹਾਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વਤ। ਨੇਸਂ ਸਹਾਯਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮੇ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪવੇਦਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋ ਸਮੇਤਿ।

    Ye bhikkhū kālena kālaṃ dhammassavanavasena cirarattaṃ sametikā bhavanti, ime bhikkhū sahāyā honti vata. Nesaṃ sahāyānaṃ bhikkhūnaṃ dhamme buddhappavedite dhamme saddhammo sameti.

    ਕਪ੍ਪਿਨੇਨ ਅਰਿਯਪ੍ਪવੇਦਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸੁવਿਨੀਤਾ ਤੇ ਸਹਾਯਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸવਾਹਿਨਿਂ ਮਾਰਂ ਜੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਿਮਂ ਦੇਹਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Kappinena ariyappavedite dhamme suvinītā te sahāyakā bhikkhū savāhiniṃ māraṃ jetvā antimaṃ dehaṃ attabhāvaṃ dhārentīti avocāti yojanā.

    ਸਿਥਿਲਂ વੀਰਿਯਂ ਆਰਬ੍ਭ ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਮੋਚਨਂ ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਨ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਅਪ੍ਪੇਨ ਅਪ੍ਪਕੇਨ ਥਾਮਸਾ ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ।

    Sithilaṃ vīriyaṃ ārabbha sabbadukkhappamocanaṃ idaṃ nibbānaṃ yogāvacarena na adhigantabbaṃ, appena appakena thāmasā idaṃ nibbānaṃ na adhigantabbaṃ.

    ਅਯਞ੍ਚ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦਹਰੋ, ਯੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸવਾਹਿਨਿਂ ਮਾਰਂ ਜੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਿਮਂ ਦੇਹਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਧਾਰੇਤਿ, ਸੋ ਅਯਂ ਪੁਰਿਸੋ ਸੋ ਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸੋવਾਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘ਪੁਰਿਸੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਛਨ੍ਦਾਨੁਰਕ੍ਖਣવਸੇਨ ‘‘ਪੋਰਿਸੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Ayañca yogāvacaro bhikkhu daharo, yo puriso savāhiniṃ māraṃ jetvā antimaṃ dehaṃ attabhāvaṃ dhāreti, so ayaṃ puriso so uttamapurisovāti avocāti yojanā. ‘‘Puriso’’ti vattabbe chandānurakkhaṇavasena ‘‘poriso’’ti vuttaṃ.

    ਮੋਘਰਾਜ, ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਕੋ ਲੂਖਚੀવਰੋ ਸਦਾ ਸਤੋ ਸਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਖੀਣਾਸવੋ ਚ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਚ ਕਤਕਿਚ੍ਚੋ ਚ ਅਨਾਸવੋ ਚ ਤੇવਿਜ੍ਜੋ ਚ ਇਦ੍ਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਚ ਚੇਤੋਪਰਿਯਾਯਕੋવਿਦੋ ਚ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸવਾਹਿਨਿਂ ਮਾਰਂ ਜੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਿਮਂ ਦੇਹਂ ਧਾਰੇਤੀਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Mogharāja, dubbaṇṇako lūkhacīvaro sadā sato satisampanno khīṇāsavo ca visaṃyutto ca katakicco ca anāsavo ca tevijjo ca iddhippatto ca cetopariyāyakovido ca so bhikkhu savāhiniṃ māraṃ jetvā antimaṃ dehaṃ dhāretīti avocāti yojanā.

    ੧੦੫. ‘‘ਤਥਾਗਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਯੋਜਨਾ ਪਾਕਟਾ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗੇ વਿਸਯੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    105.‘‘Tathāgato’’tiādīsu yojanā pākaṭā. Idaṃ suttaṃ asekkhabhāge visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ nāma.

    ੧੦੬. ਨਾਨਾવਿਧਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    106. Nānāvidhaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca sutta’’nti vattabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu katamaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāmāti pucchati.

    ਛਨ੍ਨਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਛਨ੍ਨਂ ਛਾਦੇਨ੍ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਦੁਕ੍ਕਟਾਦਿવਸ੍ਸੋ ਅਤਿવਸ੍ਸਤਿ, વਿવਟਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વਿવਟਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਂ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਦੁਕ੍ਕਟਾਦਿવਸ੍ਸੋ ਨਾਤਿવਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਛਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਤਿવਸ੍ਸਨਤੋ ਚ વਿવਟਸ੍ਸ ਨਾਤਿવਸ੍ਸਨਤੋ ਚ ਛਨ੍ਨਂ ਛਾਦਿਤਬ੍ਬਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ વਿવਰੇਥ ਦੇਸੇਥ ਆਰੋਚੇਥ , ਏવਂ વਿવਰਣੇ ਸਤਿ ਤਂ વਿવਰਨ੍ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਦੁਕ੍ਕਟਾਦਿવਸ੍ਸੋ ਨਾਤਿવਸ੍ਸਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Channaṃ āpattiṃ āpajjitvā channaṃ chādentaṃ bhikkhuṃ dukkaṭādivasso ativassati, vivaṭaṃ āpattiṃ āpajjitvā vivaṭaṃ desentaṃ ācikkhantaṃ bhikkhuṃ dukkaṭādivasso nātivassati, tasmā channassa ativassanato ca vivaṭassa nātivassanato ca channaṃ chāditabbaṃ āpattiṃ vivaretha desetha ārocetha , evaṃ vivaraṇe sati taṃ vivarantaṃ bhikkhuṃ dukkaṭādivasso nātivassatīti yojanā.

    ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ વਾਸਨਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਛਨ੍ਨਮਤਿવਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਸਂਕਿਲੇਸੋ, ‘વਿવਟਂ ਨਾਤਿવਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ વਾਸਨਾ, ‘ਤਸ੍ਮਾ ਛਨ੍ਨਂ વਿવਰੇਥ, ਏવਂ ਤਂ ਨਾਤਿવਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਚ વਾਸਨਾ ਚਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਛਨ੍ਨਮਤਿવਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ‘‘વਿવਟਂ ਨਾਤਿવਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇਨ વਾਸਨਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਛਨ੍ਨਂ વਿવਰੇਥ, ਏવਂ ਤਂ ਨਾਤਿવਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਅਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਚ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਅਯਂ વਾਸਨਾ ਚ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਇਦਂ ‘‘ਛਨ੍ਨਂ…ਪੇ॰.. વਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗੇ વਿਸਯੇ ਚ વਾਸਨਾਭਾਗੇ વਿਸਯੇ ਚ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Imasmiṃ sutte kittakena saṃkileso dassito, kittakena vāsanā dassitā’’ti pucchitabbattā ‘‘channamativassatī’’ti saṃkileso, ‘vivaṭaṃ nātivassatī’ti vāsanā, ‘tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’ti ayaṃ saṃkileso ca vāsanā cā’’ti vuttaṃ. ‘‘Channamativassatī’’ti ettakena saṃkileso dassito. ‘‘Vivaṭaṃ nātivassatī’’ti ettakena vāsanā dassitā. ‘‘Tasmā channaṃ vivaretha, evaṃ taṃ nātivassatī’’ti ettakena ayaṃ saṃkileso ca dassito, ayaṃ vāsanā ca dassitā. Idaṃ ‘‘channaṃ…pe... vassatī’’ti suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca vāsanābhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāma.

    ‘‘ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਏਤ੍ਤਕਮੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਕਤਮੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾ, ਕਤਮੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਤਮੋਤਮਪਰਾਯਣਾਦੀਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ। ਇਦਂ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਚ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘cattārome mahārājā’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Tesu catūsu puggalesu katame puggalā saṃkilesabhāgiyā, katame puggalā vāsanābhāgiyā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yo ca puggalo’’tiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu catūsu tamotamaparāyaṇādīsu puggalesu. Tassattho pākaṭo. Idaṃ ‘‘cattārome’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyesu dvīsu puggalesu ca vāsanābhāgiyesu dvīsu puggalesu ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāma.

    ਨਾਨਾવਿਧਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ nāmā’’ti pucchitabbattā tattha katamaṃsaṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tassattho vuttanayena veditabbo.

    ਅਯਸਂ ਯਂ ਬਨ੍ਧਨਞ੍ਚ ਦਾਰੁਜਂ ਯਂ ਬਨ੍ਧਨਞ੍ਚ ਪਬ੍ਬਜਂ ਯਂ ਬਨ੍ਧਨਞ੍ਚ ਲੋਕੇ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਅਯਸਾਦਿਬਨ੍ਧਨਂ ‘‘ਦਲ਼੍ਹਂ ਬਨ੍ਧਨ’’ਨ੍ਤਿ ਧੀਰਾ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਪਣ੍ਡਿਤਪੁਰਿਸਾ ਨ ਆਹੁ। ਮਣਿਕੁਣ੍ਡਲੇਸੁ ਚ ਪੁਤ੍ਤੇਸੁ ਚ ਦਾਰੇਸੁ ਚ ਯਾ ਸਾਰਤ੍ਤਰਤ੍ਤਾ ਬਲવਰਾਗਰਤ੍ਤਾ ਅਪੇਕ੍ਖਾ ਲੋਕੇ વਿਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਸਾਰਤ੍ਤਰਤ੍ਤਅਪੇਕ੍ਖਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਰਾਗਬਨ੍ਧਨਂ ‘‘ਦਲ਼੍ਹਂ ਬਨ੍ਧਨ’’ਨ੍ਤਿ ਧੀਰਾ ਪਣ੍ਡਿਤਪੁਰਿਸਾ ਆਹੁ। ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਸਾਰਤ੍ਤਰਤ੍ਤਅਪੇਕ੍ਖਾਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮੋ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    Ayasaṃ yaṃ bandhanañca dārujaṃ yaṃ bandhanañca pabbajaṃ yaṃ bandhanañca loke atthi, taṃ ayasādibandhanaṃ ‘‘daḷhaṃ bandhana’’nti dhīrā buddhādayo paṇḍitapurisā na āhu. Maṇikuṇḍalesu ca puttesu ca dāresu ca yā sārattarattā balavarāgarattā apekkhā loke vijjati, taṃ sārattarattaapekkhāsaṅkhātaṃ rāgabandhanaṃ ‘‘daḷhaṃ bandhana’’nti dhīrā paṇḍitapurisā āhu. Iminā suttappadesena ayaṃ sārattarattaapekkhāsaṅkhāto akusaladhammo saṃkileso dassito.

    ‘‘ਕੇਨ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਏਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਧੀਰਾ ਪਣ੍ਡਿਤਪੁਰਿਸਾ ਏਤਂ ਰਾਗਬਨ੍ਧਨਂ ‘‘ਦਲ਼੍ਹਂ ਬਨ੍ਧਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹੁ। ਏਤਂ ਰਾਗਬਨ੍ਧਨਂ ਓਹਾਰਿਨਂ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਪਾਯਂ ਅવਹਰਣਂ ਹੋਤਿ, ਸਿਥਿਲਂ ਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠਾਨੇ ਛવਿਆਦੀਨਿ ਅਕੋਪੇਤਤ੍ਤਾ ਸਿਥਿਲਂ ਹੋਤਿ, ਦੁਪ੍ਪਮੁਞ੍ਚਂ ਲੋਭવਸੇਨ ਏਕવਾਰਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਰਾਗਬਨ੍ਧਨਸ੍ਸ ਦੁਮ੍ਮੋਚਯਤ੍ਤਾ ਦੁਪ੍ਪਮੁਞ੍ਚਂ ਹੋਤਿ, ਪਣ੍ਡਿਤਪੁਰਿਸਾ ਏਤਮ੍ਪਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਰਾਗਬਨ੍ਧਨਮ੍ਪਿ ਮਗ੍ਗੇਨ ਛੇਤ੍વਾਨ ਅਨਪੇਕ੍ਖਿਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕਾਮਸੁਖਂ ਪਹਾਯ ਪਰਿਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਇਦਂ ‘‘ਅਯਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਰਾਗਾਦਿਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗੇ વਿਸਯੇ ਚ વਾਸਨਾਭਾਗੇ વਿਸਯੇ ਚ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘eta’’ntiādi vuttaṃ. Dhīrā paṇḍitapurisā etaṃ rāgabandhanaṃ ‘‘daḷhaṃ bandhana’’nti āhu. Etaṃ rāgabandhanaṃ ohārinaṃ heṭṭhā apāyaṃ avaharaṇaṃ hoti, sithilaṃ bandhanaṭṭhāne chaviādīni akopetattā sithilaṃ hoti, duppamuñcaṃ lobhavasena ekavārampi uppannassa rāgabandhanassa dummocayattā duppamuñcaṃ hoti, paṇḍitapurisā etampi vuttappakāraṃ rāgabandhanampi maggena chetvāna anapekkhino hutvā kāmasukhaṃ pahāya paribbajanti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ maggo nibbedho dassito. Idaṃ ‘‘ayasa’’ntiādikaṃ suttaṃ rāgādisaṃkilesabhāge visaye ca vāsanābhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ nāma.

    ੧੦੭. ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਞ੍ਚ ਚੇਤੇਤਿ ਯਞ੍ਚ ਚੇਤਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਪਕਪ੍ਪੇਤਿ ਯਞ੍ਚ ਪਕਪ੍ਪਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਅਨੁਸੇਤਿ ਯਞ੍ਚ ਅਨੁਸਯਨਂ ਭવਤਿ, ਏਤਂ ਚੇਤਨਂ ਏਤਂ ਪਕਪ੍ਪਨਂ ਏਤਂ ਅਨੁਸਯਨਂ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਠਿਤਿਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਸਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇ વਿਰੁਲ਼੍ਹੇ ਸਤਿ ਆਯਤਿਂ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ। ਆਯਤਿਂ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ ਆਯਤਿਂ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਂ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਆਯਤਿਂ ਸੋਕ…ਪੇ॰… ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤਿ।

    107. Bhikkhave, yañca ceteti yañca cetanaṃ nibbatteti, yañca pakappeti yañca pakappanaṃ karoti, yañca anuseti yañca anusayanaṃ bhavati, etaṃ cetanaṃ etaṃ pakappanaṃ etaṃ anusayanaṃ viññāṇassa ṭhitiyā ārammaṇaṃ paccayo hoti. Ārammaṇe paccaye sati tassa abhisaṅkhāra viññāṇassa patiṭṭhā hoti. Tasmiṃ abhisaṅkhāraviññāṇe patiṭṭhite viruḷhe sati āyatiṃ punabbhavābhinibbatti viññāṇādinibbatti hoti. Āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā sati āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ sambhavati. Āyatiṃ soka…pe… samudayo hoti.

    ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚੇ ਨੋ ਚੇਤੇਤਿ, ਚੇ ਨੋ ਪਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਅਥ ਤਥਾਪਿ ਚੇ ਅਨੁਸੇਤਿ ਅਨੁਸਯਨਂ ਭવਤਿ, ਏવਂ ਸਤਿ ਏਤਂ ਅਨੁਸਯਨਂ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤਿ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੋ ਚੇਤਯਨਾਦਿਕੋ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮੋ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    Bhikkhave, ce no ceteti, ce no pakappeti, atha tathāpi ce anuseti anusayanaṃ bhavati, evaṃ sati etaṃ anusayanaṃ viññāṇassa abhisaṅkhāraviññāṇassa ārammaṇaṃ paccayo hoti…pe… samudayo hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ vuttappakāro cetayanādiko akusaladhammo saṃkileso dassito.

    ‘‘ਕੇਨ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਤੋ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਤੋ ਚ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਿਕੋ ਨੇવ ਚੇਤੇਤਿ, ਨੋ ਚ ਪਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਨੋ ਚ ਅਨੁਸੇਤਿ, ਏਤਂ ਅਚੇਤਯਨਂ ਏਤਂ ਅਕਪ੍ਪਨਂ ਏਤਂ ਅਨਨੁਸਯਨਂ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਆਯਤਿਂ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਆਯਤਿਂ ਸੋਕ…ਪੇ॰… ਯਾਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਨਿਰੋਧੋ ਹੋਤਿ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਇਦਂ ‘‘ਯਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗੇ વਿਸਯੇ ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗੇ વਿਸਯੇ ਚ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘yato cā’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhave, yato ca ariyamaggiko neva ceteti, no ca pakappeti, no ca anuseti, etaṃ acetayanaṃ etaṃ akappanaṃ etaṃ ananusayanaṃ viññāṇassa abhisaṅkhāraviññāṇassa ārammaṇaṃ paccayo na hoti…pe… āyatiṃ jātijarāmaraṇaṃ nirujjhati, āyatiṃ soka…pe… yāsā nirujjhanti…pe… nirodho hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ ariyamaggo nibbedho dassito. Idaṃ ‘‘yañca bhikkhave’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca nibbedhabhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ nāma.

    ੧੦੮. ਨਾਨਾવਿਧਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    108. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ. Tassattho vuttanayena veditabbo.

    ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸ੍ਸੁਤવਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਜਲਸਾਗਰਸਮੁਦ੍ਦੋ ‘‘ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਸਮੁਦ੍ਦੋ’’ਤਿ ਭਾਸਤਿ। ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਭਾਸਤਿ? ਦੁਪ੍ਪੂਰਣਟ੍ਠੇਨ ਚ ਸਂਸਰਣਟ੍ਠੇਨ ਚ ਦੁਰਤਿਕ੍ਕਮਨਟ੍ਠੇਨ ਚ ਸਮੁਦ੍ਦੋਤਿ ਭਾਸਤਿ। ਏવਂ ਸਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਸੋ ਜਲਸਾਗਰਸਮੁਦ੍ਦੋ ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਿਨਯੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਟ੍ਠੇਨ ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਸੋ ਜਲਸਾਗਰਸਮੁਦ੍ਦੋ ਮਹਾ ਉਦਕਰਾਸਿ ਮਹਾ ਉਦਕਣ੍ਣવੋ ਹੋਤਿ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਕ੍ਖੁ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਰੂਪਮਯੋ ਰੂਪਾਯਤਨਮਯੋ વੇਗੋ। ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ? ਪਥવਿਤੋ ਯਾવ ਅਕਨਿਟ੍ਠਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਾ ਨੀਲਾਦਿਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਸਮੋਸਰਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਪ੍ਪੂਰਣਟ੍ਠੇਨ ਚ ਅਨਮਤਗ੍ਗੇ ਸਂਸਾਰੇ ਸਂਸਰਣਟ੍ਠੇਨ ਚ ਦੁਰਤਿਕ੍ਕਮਨਟ੍ਠੇਨ ਚ ਚਕ੍ਖੁਮੇવ ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਹੋਤਿ। ਨੀਲਾਦਿਰੂਪਾਯਤਨਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੇਨ ਊਮਿਮਯੇਨ વੇਗੇਨ ਸਂਸਰਣਟ੍ਠੇਨ ਨੀਲਾਦਿਰੂਪਮੇવ વੇਗੋ ਹੋਤਿ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਚਕ੍ਖੁ ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਰੂਪਮਯੋ વੇਗੋ ਚ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਸਂਕਿਲੇਸਹੇਤੁ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    Bhikkhave, assutavā puthujjano samuddo jalasāgarasamuddo ‘‘samuddo samuddo’’ti bhāsati. Kenaṭṭhena bhāsati? Duppūraṇaṭṭhena ca saṃsaraṇaṭṭhena ca duratikkamanaṭṭhena ca samuddoti bhāsati. Evaṃ sati, bhikkhave, eso jalasāgarasamuddo ariyassa bhagavato vinaye vuttappakāraṭṭhena samuddo na hoti. Bhikkhave, eso jalasāgarasamuddo mahā udakarāsi mahā udakaṇṇavo hoti. Bhikkhave, cakkhu purisassa samuddo hoti, tassa cakkhussa rūpamayo rūpāyatanamayo vego. Kenaṭṭhena? Pathavito yāva akaniṭṭhabrahmalokā nīlādirūpārammaṇaṃ samosarantampi duppūraṇaṭṭhena ca anamatagge saṃsāre saṃsaraṇaṭṭhena ca duratikkamanaṭṭhena ca cakkhumeva samuddo hoti. Nīlādirūpāyatanassa appameyyassa appameyyena ūmimayena vegena saṃsaraṇaṭṭhena nīlādirūpameva vego hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ cakkhu samuddo rūpamayo vego ca saṃkileso saṃkilesahetu dassito.

    ‘‘ਕੇਨ ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੋ ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇ ਠਿਤੋ ਯੋ ਅਰਹਾ ਰੂਪਮਯਂ ਤਂ વੇਗਂ ਸਹਤਿ ਮਨਾਪੇ ਰੂਪੇ ਰਾਗਂ, ਅਮਨਾਪੇ ਰੂਪੇ ਦੋਸਂ, ਅਸਮਪੇਕ੍ਖਨੇ ਮੋਹਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪੇਕ੍ਖਕਭਾવੇਨ ਸਹਤਿ, ਅਯਂ ਅਰਹਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਊਮਿਂ ਸਾવਟ੍ਟਂ ਸਗਹਂ ਸਰਕ੍ਖਸਂ ਚਕ੍ਖੁਸਮੁਦ੍ਦਂ ਅਤਰੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਿਣ੍ਣੋ ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਥਲੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਭੂਤੋ ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    ‘‘Kena asekkho dassito’’ti vattabbattā ‘‘yo ta’’ntiādi vuttaṃ. Yasmiṃ arahattaphale ṭhito yo arahā rūpamayaṃ taṃ vegaṃ sahati manāpe rūpe rāgaṃ, amanāpe rūpe dosaṃ, asamapekkhane mohaṃ anuppādento hutvā upekkhakabhāvena sahati, ayaṃ arahā, bhikkhave, saūmiṃ sāvaṭṭaṃ sagahaṃ sarakkhasaṃ cakkhusamuddaṃ atarīti vuccati, tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇoti vuccati. Iti iminā suttappadesena ayaṃ arahattaphalabhūto asekkho dassito.

    ‘‘ਸੋਤਂ ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਯਥਾਸਮ੍ਭવਂ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਦਂ ‘‘ਸਮੁਦ੍ਦੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗੇ વਿਸਯੇ ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗੇ વਿਸਯੇ ਚ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Sotaṃbhikkhave’’tiādīsupi iminā nayena yathāsambhavaṃ attho veditabbo. Idaṃ ‘‘samuddo’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca asekkhabhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ nāma.

    ‘‘ਏਤ੍ਤਕਮੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਛਯਿਮੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨਯਾਯ ਅਨਤ੍ਥਾਯ ਪਾਣੀਨਂ ਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯ ਇਮੇ ਮਯਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਬਲ਼ਿਸਾ ਛ ਭવਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇ ਛ? ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਕਾਮਨੀਯਾ ਮਨਾਪਾ ਮਨવਡ੍ਢਕਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਪਿਯਸਭਾવਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਕਿਲੇਸਕਾਮਸਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ ਰੂਪਾ ਨੀਲਾਦਿਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾ ਸਨ੍ਤਿ, ਤਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਰੂਪਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਚੇ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਤਣ੍ਹਾਯ ਅਭਿਮੁਖੋ ਨਨ੍ਦਤਿ, ਚੇ ਅਭਿવਦਤਿ ‘‘ਅਹੋ ਸੁਖਂ ਅਹੋ ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ વਦਾਪੇਨ੍ਤਿਯਾ ਤਣ੍ਹਾਯਨવਸੇਨ ਅਭਿવਦਤਿ, ਚੇ ਅਜ੍ਝੋਸਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਗਿਲਿਤ੍વਾ વਿਯ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏવਂ ਸਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਯਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ‘‘ਗਿਲਿਤਬਲ਼ਿਸੋ…ਪੇ॰… ਪਾਪਿਮਤੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਨੀਲਾਦਿਭੇਦੇਨ ਅਨੇਕવਿਧਤ੍ਤਾ ‘‘ਰੂਪਾ ਇਟ੍ਠਾ…ਪੇ॰… ਰਜਨੀਯਾ’’ਤਿ ਬਹੁવਚਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋਪਿ ਰੂਪਾਯਤਨਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਭਾવੇਨ ਚ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਭਾવੇਨ ਚ ਏਕવਿਧਤਂ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਨਤੋ ‘‘ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏਕવਚਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਯਥਾਸਮ੍ਭવਂ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਦਿਕੋ ਛਬ੍ਬਿਧੋ ਬਲ਼ਿਸੋ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਕਿਲੇਸਹੇਤੁ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    ‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘chayime’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhave, lokasmiṃ sattānaṃ anayāya anatthāya pāṇīnaṃ byābādhāya ime mayā vuccamānā baḷisā cha bhavanti. Katame cha? Bhikkhave, cakkhuviññeyyā cakkhuviññāṇena viññeyyā iṭṭhā kantā kāmanīyā manāpā manavaḍḍhakā piyarūpā piyasabhāvā kāmūpasaṃhitā kilesakāmasahitā rajanīyā rūpā nīlādirūpārammaṇā santi, taṃ vuttappakāraṃ rūpaṃ bhikkhu ce abhinandati sappītikataṇhāya abhimukho nandati, ce abhivadati ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’nti vadāpentiyā taṇhāyanavasena abhivadati, ce ajjhosāya tiṭṭhati gilitvā viya pariniṭṭhapetvā tiṭṭhati, evaṃ sati, bhikkhave, ayaṃ bhikkhu ‘‘gilitabaḷiso…pe… pāpimato’’ti vuccati. Ettha ca nīlādibhedena anekavidhattā ‘‘rūpā iṭṭhā…pe… rajanīyā’’ti bahuvacananiddeso katopi rūpāyatanarūpārammaṇabhāvena ca cakkhuviññeyyabhāvena ca ekavidhataṃ anativattanato ‘‘ta’’nti ekavacananiddeso katoti veditabbo. ‘‘Santi, bhikkhave, sotaviññeyyā’’tiādīsupi iminā nayena yathāsambhavaṃ attho veditabbo. Iti iminā suttappadesena ayaṃ cakkhuviññeyyādiko chabbidho baḷiso saṃkileso kilesahetu dassito.

    ‘‘ਕੇਨ ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਨ੍ਤਿ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Kena asekkho dassito’’ti vattabbattā ‘‘santi cā’’tiādi vuttaṃ.

    ਅਭੇਦਿ ਭਿਨ੍ਦਿ, ਪਰਿਭੇਦਿ ਪਰਿਸਮਨ੍ਤਤੋ ਭਿਨ੍ਦਿ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਭੂਤੋ ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਇਦਂ ‘‘ਛਯਿਮੇ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    Abhedi bhindi, paribhedi parisamantato bhindi. Iti iminā suttappadesena ayaṃ arahattaphalabhūto asekkho dassito. Idaṃ ‘‘chayime’’tiādikaṃ suttaṃ vuttanayena saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ nāma.

    ੧੦੯. ਨਾਨਾવਿਧਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    109. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca sutta’’ntiādi vuttaṃ.

    ਅਯਂ ਲੋਕੋ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਸਨ੍ਤਾਪਜਾਤੋ ਞਾਤਿਬ੍ਯਸਨਾਦਿવਸੇਨ ਜਾਤਸੋਕਸਨ੍ਤਾਪੋ ਚੇવ ਰਾਗਾਦਿવਸੇਨ ਜਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਸਨ੍ਤਾਪੋ ਚ ਫਸ੍ਸਪਰੇਤੋ ਅਨੇਕੇਹਿ ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਹਿ ਅਭਿਭੂਤੋ ਰੋਦਂ ਰੋਦਨ੍ਤੋ વਦਤਿ। ਕਿਨ੍ਤਿ વਦਤਿ? ਅਤ੍ਤਨਾ ਫੁਟ੍ਠਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਭਾવਿਤਕਾਯਤਾਯ ਅਧਿવਾਸੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਹੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਈਦਿਸਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਮਯ੍ਹਂ ਸਤ੍ਤੁਨੋਪਿ ਮਾ ਹੋਤੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਰੋਦਨ੍ਤੋ વਿਲਪਨ੍ਤੋ વਦਤਿ, ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਏવਂ વਦਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਤ੍ਤਤੋ ਯੇਨ ਯੇਨ ਹਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਯੇਨ ਯੇਨ ਕਾਮਜ੍ਝੋਸਾਦਿਨਾ ਪਕਾਰੇਨ ਅਤ੍ਤਤੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਟਿਕਾਰਂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਪਕਾਰਤੋ ਅਞ੍ਞਥਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਿਕਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਂ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਹੋਤਿ।

    Ayaṃloko sattaloko santāpajāto ñātibyasanādivasena jātasokasantāpo ceva rāgādivasena jātapariḷāhasantāpo ca phassapareto anekehi dukkhasamphassehi abhibhūto rodaṃ rodanto vadati. Kinti vadati? Attanā phuṭṭhaṃ dukkhaṃ abhāvitakāyatāya adhivāsetuṃ asakkonto hutvā ‘‘aho dukkhaṃ, īdisaṃ dukkhaṃ mayhaṃ sattunopi mā hotū’’tiādinā rodanto vilapanto vadati, ‘‘kasmā evaṃ vadatī’’ti vattabbattā ‘‘attato yena yena hi maññantī’’tiādi vuttaṃ. Ete sattā yena yena kāmajjhosādinā pakārena attato dukkhassa paṭikāraṃ maññanti, tato pakārato aññathā aññena pakārena taṃ dukkhaṃ tikicchitabbaṃ hi yasmā hoti.

    ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੀਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਰੋਦਂ ਰੋਦਨ੍ਤੋ વਦਤਿ, ਯੇਨ ਯੇਨ વਾ ਪਰવਿਹਿਂਸਾਦਿਪਕਾਰੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ વਡ੍ਢਿਂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਆਸੀਸਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਪਕਾਰਤੋ ਅਞ੍ਞਥਾ ਅવਡ੍ਢਿ ਏવ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਆਸੀਸਿਤਬ੍ਬਂ ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવਿ ਅવਡ੍ਢਿਤਭਾવਿ ਏવ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਞ੍ਞਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਆਸੀਸਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਥਾ ਭવਨਸੀਲਤ੍ਤਾ ਰੋਦਂ ਰੋਦਨ੍ਤੋ વਦਤਿ, ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਰੋਦਨ੍ਤੋ ਚ ਹੁਤ੍વਾ વਦਤਿ। ‘‘ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਭવਸਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭવਸਤ੍ਤੋ ਕਾਮਭવਾਦੀਸੁ ਸਤ੍ਤੋ વਿਸਤ੍ਤੋ ਲੋਕੋ ਭવਮੇવ ਕਾਮਭવਾਦਿਭવਮੇવ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ। ਯਂ ਭવਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤਿ, ਤਂ ਜਰਾਮਰਣਾਦਿਅਨੇਕਬ੍ਯਸਨਾਨੁਬਨ੍ਧਤ੍ਤਾ ਭਯਾਨਕਟ੍ਠੇਨ ਭਯਂ ਹੋਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਯਤੋ ਜਰਾਮਰਣਾਦਿਤੋ ਭਾਯਤਿ, ਤਂ ਜਰਾਮਰਣਾਦਿਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਭਾવਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੁਕ੍ਖਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਸਨ੍ਤਾਪਾਦਿਕੋ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਸਂਕਿਲੇਸਹੇਤੁ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    Aññathābhāvīti yasmā rodaṃ rodanto vadati, yena yena vā paravihiṃsādipakārena attano vaḍḍhiṃ maññanti āsīsanti, tato pakārato aññathā avaḍḍhi eva hoti. Taṃ āsīsitabbaṃ aññathābhāvi avaḍḍhitabhāvi eva hi yasmā hoti, tasmā maññitabbassa āsīsitabbassa aññathā bhavanasīlattā rodaṃ rodanto vadati, ayaṃ sattaloko rodanto ca hutvā vadati. ‘‘Ki’’nti pucchitabbattā ‘‘bhavasatto’’tiādi vuttaṃ. Bhavasatto kāmabhavādīsu satto visatto loko bhavameva kāmabhavādibhavameva abhinandati. Yaṃ bhavaṃ abhinandati, taṃ jarāmaraṇādianekabyasanānubandhattā bhayānakaṭṭhena bhayaṃ hoti. Yassa yato jarāmaraṇādito bhāyati, taṃ jarāmaraṇādidukkhassa adhiṭṭhānabhāvato dukkhaṃ dukkhādhiṭṭhānaṃ hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ santāpādiko saṃkileso saṃkilesahetu dassito.

    ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ‘‘ਕੇਨ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਭવવਿਪ੍ਪਹਾਨਾਯ ਖੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭવવਿਪ੍ਪਹਾਨਾਯ ਖੋ ਪਨ ਕਾਮਭવਾਦਿਕਸ੍ਸ ਭવਸ੍ਸ ਪਜਹਨਤ੍ਥਾਯ ਏવ ਇਦਂ ਮਯਾ ਅਧਿਗਤਂ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ વੁਸ੍ਸਤਿ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਭੂਤੋ ਮਗ੍ਗੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    Saṃkileso dassito, ‘‘kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘bhavavippahānāya kho’’tiādi vuttaṃ. Bhavavippahānāya kho pana kāmabhavādikassa bhavassa pajahanatthāya eva idaṃ mayā adhigataṃ maggabrahmacariyaṃ vussati. Iti iminā suttappadesena ayaṃ brahmacariyabhūto maggo nibbedho dassito.

    ‘‘ਭવવਿਪ੍ਪਹਾਨਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਮਗ੍ਗੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤੋ, ‘‘ਕਤਮੋ ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ ਸਮਣਾ વਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਹਿ-ਸਦ੍ਦੋ વਾਚਾਸਿਲਿਟ੍ਠਤ੍ਥੋ। ਯੇ ਕੇਚਿ ਸਮਣਾ વਾ ਯੇ ਕੇਚਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਭવੇਨ ਰੂਪਭવੇਨ ਭવਸ੍ਸ ਕਾਮਭવਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖਂ ਆਹਂਸੁ, ਭવੇਨ ਅਰੂਪਭવੇਨ ਭવਸ੍ਸ ਕਾਮਭવਸ੍ਸ ਚੇવ ਰੂਪਭવਸ੍ਸ ਚ વਿਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖਂ ਆਹਂਸੁ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਸਮਣਾ વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਭવਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਭવਤੋ ਅવਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤਾ ਭવਨ੍ਤੀਤਿ ਅਹਂ વਦਾਮਿ।

    ‘‘Bhavavippahānāyā’’tiādinā ekantena niyyānikamaggo nibbedho ācariyena dassito, amhehi ca ñāto, ‘‘katamo aniyyānikamaggo’’ti pucchitabbattā ‘‘ye hi keci samaṇā vā’’tiādi vuttaṃ. Hi-saddo vācāsiliṭṭhattho. Ye keci samaṇā vā ye keci brāhmaṇā vā bhavena rūpabhavena bhavassa kāmabhavassa vippamokkhaṃ āhaṃsu, bhavena arūpabhavena bhavassa kāmabhavassa ceva rūpabhavassa ca vippamokkhaṃ āhaṃsu, sabbe te samaṇā vā sabbe te brāhmaṇā vā bhavasmā vuttappakārabhavato avippamuttā bhavantīti ahaṃ vadāmi.

    ‘‘ਰੂਪਭવਾਦਿਨਾ ਯੇ ਚ ਕਾਮਭવਾਦਿਭવਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖਂ ਆਹਂਸੂ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ વਿਭવੇਨ ਭવਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਆਹਂਸੂਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ વਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੇ વਾ ਪਨ ਕੇਚਿ ਸਮਣਾ વਾ ਯੇ વਾ ਪਨ ਕੇਚਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ વਿਭવੇਨ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਭવਸ੍ਸ ਸਂਸਾਰਭવਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਆਹਂਸੁ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਸਮਣਾ વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਭવਸ੍ਮਾ ਸਂਸਾਰਭવਤੋ ਅਨਿਸ੍ਸਟਾવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਹਂ વਦਾਮਿ। ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਅਨਿਸ੍ਸਟਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਨਿਸ੍ਸਟਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਉਪਧਿਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਂਸਾਰਦੁਕ੍ਖਂ ਉਪਧਿਂ ਖਨ੍ਧੂਪਧਿਕਿਲੇਸੂਪਧਿਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੂਪਧਯੋ ਪਟਿਚ੍ਚ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਸਮ੍ਭੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਨਿਸ੍ਸਟਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    ‘‘Rūpabhavādinā ye ca kāmabhavādibhavassa vippamokkhaṃ āhaṃsū’’ti vattabbattā vibhavena bhavassa nissaraṇaṃ āhaṃsūti dassetuṃ ‘‘ye vā panā’’tiādi vuttaṃ. Ye vā pana keci samaṇā vā ye vā pana keci brāhmaṇā vā vibhavena ucchedadiṭṭhiyā bhavassa saṃsārabhavassa nissaraṇaṃ āhaṃsu, sabbe te samaṇā vā sabbe te brāhmaṇā vā bhavasmā saṃsārabhavato anissaṭāva hontīti ahaṃ vadāmi. ‘‘Kasmā anissaṭā’’ti vattabbattā anissaṭakāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘upadhiṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ dukkhaṃ saṃsāradukkhaṃ upadhiṃ khandhūpadhikilesūpadhiabhisaṅkhārūpadhayo paṭicca hi yasmā sambhoti, tasmā anissaṭā honti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ micchādiṭṭhisaṅkhāto saṃkileso dassito.

    ਯੇ ਹਿ ‘‘ਕੇਚੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ‘‘ਕੇਨ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਬ੍ਬੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਯਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਯਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਤੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਂਸਾਰਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    Ye hi ‘‘kecī’’tiādinā saṃkileso dassito, ‘‘kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘sabbupādānakkhayā’’tiādi vuttaṃ. Sabbupādānakkhayā ariyamaggato dukkhassa saṃsāradukkhassa sambhavo natthi. Iti iminā suttappadesena ayaṃ ariyamaggo nibbedho dassito.

    ‘‘વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਅਞ੍ਞਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨਪਿ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਲੋਕਮਿਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਥੂ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਪਰੇਤਂ ਅਭਿਭੂਤਂ ਭੂਤਰਤਂ ਭੂਤੇਸੁ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸੇਸੁ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਰਤਂ ਭੂਤਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਭવੇਹਿ ਅਪਰਿਮੁਤ੍ਤਂ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਮਮ ਚਿਤ੍ਤ ਤ੍વਂ ਪਸ੍ਸ। ਯੇ ਕੇਚਿ ਭવਾ ਇਤ੍ਤਰਖਣਾ વਾ ਭવਾ, ਦੀਘਾਯੁਕਾ વਾ ਭવਾ, ਸਾਤવਨ੍ਤੋ વਾ ਭવਾ, ਅਸਾਤવਨ੍ਤੋ વਾ ਭવਾ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਸਬ੍ਬਧਿ ‘‘ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਤਿਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਤਾਯ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਅਹੇਸੁਂ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਭવਾ ਨਿਚ੍ਚਧੁવਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਸਮ੍ਪੀਲ਼ਿਤਤ੍ਤਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વਿਪਰਿਣਾਮਭਾવਤੋ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਦਿਕੋ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    ‘‘Vuttappakārā aññasuttappadesenapi dassito’’ti dassetuṃ ‘‘lokamima’’ntiādi vuttaṃ. Puthū visuṃ visuṃ avijjāya paretaṃ abhibhūtaṃ bhūtarataṃ bhūtesu itthipurisesu aññamaññarataṃ bhūtaṃ khandhapañcakaṃ bhavehi aparimuttaṃ imaṃ lokaṃ mama citta tvaṃ passa. Ye keci bhavā ittarakhaṇā vā bhavā, dīghāyukā vā bhavā, sātavanto vā bhavā, asātavanto vā bhavā pañcakkhandhā sabbadhi ‘‘uddhaṃ adho tiriya’’nti imesu sabbesu sabbatthatāya sabbatthabhāvena ahesuṃ, sabbe te vuttappakārā bhavā niccadhuvarahitattā aniccā sampīḷitattā dukkhā vipariṇāmabhāvato vipariṇāmadhammā ahesuṃ. Iti iminā suttappadesena ayaṃ avijjādiko saṃkileso dassito.

    ‘‘ਲੋਕਮਿਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਂਕਿਲੇਸੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ‘‘ਕੇਨ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਏવਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਏਤਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਯ વਾ ਪਸ੍ਸਤੋ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਭવਤਣ੍ਹਾ ਪਹੀਯਤਿ, ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਯਥਾਭੂਤਂ ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વਿਭવਂ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਨ ਪਤ੍ਥੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸੋ ਤਣ੍ਹਾਨਂ ਖਯਾ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧੋ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬੁਤਿ ਹੋਤਿ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।

    ‘‘Lokamima’’ntiādinā saṃkileso dassito, ‘‘kena nibbedho dassito’’ti vattabbattā ‘‘evameta’’ntiādi vuttaṃ. Evaṃ vuttappakārena etaṃ khandhapañcakaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya sassa attano maggapaññāya, vipassanāpaññāya vā passato passantassa puggalassa bhavataṇhā pahīyati, sammappaññāya yathābhūtaṃ khandhapañcakaṃ passanto vibhavaṃ ucchedadiṭṭhiṃ nābhinandati na pattheti. Tassa puggalassa sabbaso taṇhānaṃ khayā asesavirāganirodho asesavirāgasaṅkhātena maggena nirodho nirujjhanaṃ nibbānaṃ nibbuti hoti. Iti iminā suttappadesena ayaṃ maggo nibbedho dassito.

    ‘‘ਏવਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ‘‘ਕੇਨ ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬੁਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿਬ੍ਬੁਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਨੁਪਾਦਾ ਕਿਲੇਸਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਤੋ ਅਗ੍ਗਹਣਤੋ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਏવਂਭੂਤੇਨ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਞ੍ਚવਿਧੋ ਮਾਰੋ વਿਜਿਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਅਨੇਨ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਪਞ੍ਚਹਿ ਮਾਰੇਹਿ ਸਙ੍ਗਾਮੋ વਿਜਿਤੋ, ਸਙ੍ਗਾਮੇ, ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠਾਦੀਸੁ વਾ ਤਾਦੀ ਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਬ੍ਬਭવਾਨਿ ਉਪਚ੍ਚਗਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋવ ਜਾਤੋ। ਇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਅਯਂ ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ‘‘ਅਯਂ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗੇ વਿਸਯੇ ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗੇ વਿਸਯੇ ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗੇ વਿਸਯੇ ਚ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਏਕਦੇਸવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Evameta’’ntiādinā nibbedho dassito, ‘‘kena asekkho dassito’’ti vattabbattā ‘‘tassa nibbutassā’’tiādi vuttaṃ. Taṇhādiṭṭhinibbutassa tassa bhikkhuno anupādā kilesābhisaṅkhārānaṃ anuppādanato aggahaṇato punabbhavo na hoti, evaṃbhūtena ariyapuggalena pubbe attānaṃ abhibhūto pañcavidho māro vijito ahosi, anena ariyapuggalena pañcahi mārehi saṅgāmo vijito, saṅgāme, iṭṭhāniṭṭhādīsu vā tādī tādilakkhaṇappatto ariyapuggalo sabbabhavāni upaccagā atikkantova jāto. Iti iminā suttappadesena ayaṃ asekkho dassito. Idaṃ vuttappakāraṃ ‘‘ayaṃ loko’’tiādikaṃ suttaṃ saṃkilesabhāge visaye ca nibbedhabhāge visaye ca asekkhabhāge visaye ca vācakañāpakabhāvena ekadesavasena pavattanato saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ nāma.

    ‘‘ਏਤ੍ਤਕਮੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਨ੍ਧਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਸਂਸਾਰਸੋਤਸ੍ਸ ਅਨੁਕੂਲਭਾવੇਨ ਗਚ੍ਛਨਤੋ ਅਨੁਸੋਤਗਾਮੀ ਨਾਮ, ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਸਂਸਾਰਸੋਤਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦੀਹਿ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਪਟਿਸੋਤਗਾਮੀ ਨਾਮ, ਸੇਕ੍ਖੋ ਅਚਲਪ੍ਪਸਾਦਾਦਿਸਮਨ੍ਨਾਗਮੇਨ ਠਿਤਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਠਿਤਤ੍ਤੋ ਨਾਮ, ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਸਂਸਾਰਪਾਰਙ੍ਗਤવਸੇਨ ਤਿਟ੍ਠਨਤੋ ‘‘ਥਲੇ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    ‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘cattārome’’tiādi vuttaṃ. Andhaputhujjano saṃsārasotassa anukūlabhāvena gacchanato anusotagāmī nāma, kalyāṇaputhujjano saṃsārasotassa nibbidānupassanādīhi paṭikkūlavasena pavattanato paṭisotagāmī nāma, sekkho acalappasādādisamannāgamena ṭhitasabhāvattā ṭhitatto nāma, asekkho saṃsārapāraṅgatavasena tiṭṭhanato ‘‘thale tiṭṭhatī’’ti vuccati.

    ‘‘ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਕਤਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾવਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯੋਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Tesu catūsu puggalesu katamo puggalo saṃkilesabhāgiyādī’’ti vattabbabhāvato ‘‘tattha yoya’’ntiādi vuttaṃ.

    ੧੧੦. ਨਾਨਾવਿਧਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    110. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katama’’ntiādi vuttaṃ.

    ਅਭਿਜਾਤਿਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਛ ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਕਣ੍ਹੇ ਨੀਚੇ ਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਕੋ, ਕਣ੍ਹਧਮ੍ਮਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ વਾ ਕਣ੍ਹੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕਣ੍ਹਂ ਕਾਲ਼ਕਂ ਦਸવਿਧਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ ਪਸવਤਿ, ਏਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਥਿ। વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਕਣ੍ਹੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸੁਕ੍ਕਂ ਦਸવਿਧਂ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ, ਏਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਕਣ੍ਹੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਅਕਣ੍ਹਅਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਦਿਟ੍ਠਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਰਾਧੇਤਿ, ਏਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਥਿ। વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਤਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾ।

    Abhijātiyo puggalā cha saṃvijjanti lokasmiṃ, kaṇhe nīce kule nibbatto kaṇhābhijātiko, kaṇhadhammasamannāgatattā vā kaṇho kaṇhābhijātiko hutvā kaṇhaṃ kāḷakaṃ dasavidhaṃ dussīlyadhammaṃ abhijāyati pasavati, eso puggalo atthi. Vuttappakārena kaṇho kaṇhābhijātiko hutvā sukkaṃ dasavidhaṃ kusaladhammaṃ abhijāyati, eso puggalo atthi. Kaṇho kaṇhābhijātiko hutvā akaṇhaṃ asukkaṃ akaṇhaasukkavipākaṃ accantadiṭṭhaṃ nibbānaṃ ārādheti, eso puggalo atthi. Vuttavipariyāyena tayo puggalā jānitabbā.

    ‘‘ਤੇਸੁ ਕਤਮੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Tesu katame puggalā saṃkilesabhāgiyā’’tiādinā vattabbattā ‘‘tattha yo cā’’tiādi vuttaṃ.

    ‘‘ਏਤ੍ਤਕਮੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘cattārimānī’’tiādi vuttaṃ.

    ੧੧੧. ਨਾਨਾવਿਧਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਞ੍ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    111. Nānāvidhaṃ saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañcā’’tiādi vuttaṃ.

    ਮਾਨੁਸਤ੍ਤਂ ਮਨੁਸ੍ਸਭਾવਂ ਲਦ੍ਧਾਨ ਕਿਚ੍ਚਂ, ਅਕਿਚ੍ਚਞ੍ਚ ਦ੍વੇ ਭવਨ੍ਤਿ, ਦ੍વੇ ਕਿਚ੍ਚਾਨਿਯੇવ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਤੇਨਾਹ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੋ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੧੧) ‘‘ਕਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਕਤਮਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਕਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸੁਕਿਚ੍ਚਂ ਚੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸੁਕਿਚ੍ਚਂ ਏવ, ਸਂਯੋਜਨવਿਪ੍ਪਹਾਨਂ વਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸੁਕਿਚ੍ਚਂ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Mānusattaṃ manussabhāvaṃ laddhāna kiccaṃ, akiccañca dve bhavanti, dve kiccāniyeva kattabbāni. Tenāha aṭṭhakathācariyo (netti. aṭṭha. 111) ‘‘kattabba’’nti dasseti. ‘‘Katamaṃ kattabbaṃ kicca’’nti vattabbattā kattabbakiccaṃ dassetuṃ ‘‘sukiccaṃ cevā’’tiādi vuttaṃ. Puññāni ca kattabbattā sukiccaṃ eva, saṃyojanavippahānaṃ vā kattabbattā sukiccaṃ nāmāti yojanā.

    ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤੇ ਕਤਮੇਨ ਕਤਮੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੁਕਿਚ੍ਚਂਚੇવ ਪੁਞ੍ਞਾਨੀਤਿ વਾਸਨਾ, ਸਂਯੋਜਨવਿਪ੍ਪਹਾਨਂ વਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ।

    ‘‘Tattha sutte katamena katamo dassito’’ti vattabbattā ‘‘sukiccaṃceva puññānīti vāsanā, saṃyojanavippahānaṃ vāti nibbedho’’ti vutto.

    ‘‘ਏਤ੍ਤਕਮੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰਿਤ੍વਾਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰਿਤ੍વਾਨ ਕਤਪੁਞ੍ਞਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਗ੍ਗਾ ਸਗ੍ਗਤੋ ਸਗ੍ਗਂਯੇવ વਜਨ੍ਤਿ। ਸਂਯੋਜਨਪ੍ਪਹਾਨਾ ਅਰਿਯਾ ਜਰਾਮਰਣਾ ਜਰਾਮਰਣਤੋ વਿਪ੍ਪਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘puññāni karitvānā’’tiādi vuttaṃ. Puññāni karitvāna katapuññā puggalā saggā saggato saggaṃyeva vajanti. Saṃyojanappahānā ariyā jarāmaraṇā jarāmaraṇato vippamuccanti.

    ‘‘ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤੇ ਕਤਮੇਨ ਕਤਮੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰਿਤ੍વਾਨ, ਸਗ੍ਗਾ ਸਗ੍ਗਂ વਜਨ੍ਤਿ ਕਤਪੁਞ੍ਞਾ’ਤਿ વਾਸਨਾ, ‘ਸਂਯੋਜਨਪ੍ਪਹਾਨਾ, ਜਰਾਮਰਣਾ વਿਪ੍ਪਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Tattha sutte katamena katamo dassito’’ti vattabbattā ‘‘puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’ti vāsanā, ‘saṃyojanappahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’ti nibbedho’’ti vuttaṃ.

    ‘‘ਏਤ੍ਤਕਮੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦ੍વੇਮਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਕਤਮੇਨ ਕਤਮੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯੋ…ਪੇ॰… ਅਯਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘dvemānī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Katamena katamo dassito’’ti vattabbattā ‘‘tattha yo…pe… ayaṃ nibbedho’’ti vuttaṃ.

    ਨਾਨਾવਿਧਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ , ‘‘ਕਤਮਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਤਣ੍ਹਾਪਕ੍ਖੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਬਹੁવਿਸਯਤ੍ਤਾ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਕੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੀਹਿ ਤਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭવਤਣ੍ਹਾਯਾਤਿ ਰੂਪਭવਤਣ੍ਹਾਯ। વਿਭવਤਣ੍ਹਾਯਾਤਿ ਅਰੂਪਭવਤਣ੍ਹਾਯ। ਯੇਨ ਯੇਨ વਾ ਪਨ વਤ੍ਥੁਨਾ ਤਣ੍ਹਾਪਭੇਦਉਚ੍ਛੇਦਾਦਿવਤ੍ਥੁਨਾ ਅਜ੍ਝੋਸਿਤਾ ਭવਤਣ੍ਹਾਦਿવਸੇਨ ਅਜ੍ਝੋਸਿਤਾ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਤਣ੍ਹਾਦਿਨਾ વਾ ਤਣ੍ਹਾਪਭੇਦਉਚ੍ਛੇਦਾਦਿવਤ੍ਥੁਨਾ વਾ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Nānāvidhaṃ vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ , ‘‘katamaṃ taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha taṇhāsaṃkilesabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasasu saṃkilesabhāgiyādīsu suttesu taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ taṇhāpakkheneva niddisitabbaṃ, bahuvisayattā niyametvāna niddhāressāmīti vuttaṃ hoti. ‘‘Kena pakārena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tīhi taṇhāhī’’tiādi vuttaṃ. Bhavataṇhāyāti rūpabhavataṇhāya. Vibhavataṇhāyāti arūpabhavataṇhāya. Yena yena vā pana vatthunā taṇhāpabhedaucchedādivatthunā ajjhositā bhavataṇhādivasena ajjhositā, tena tena pakārena taṇhādinā vā taṇhāpabhedaucchedādivatthunā vā taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.

    ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਤਣ੍ਹਾਪਕ੍ਖੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਲਕ੍ਖਿਤਂ, ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕੇਨ ਪਕ੍ਖੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੇਨ ਯੇਨ વਾ ਪਨ વਤ੍ਥੁਨਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਭੇਦਅਮਰਾવਿਕ੍ਖੇਪਾਦਿવਤ੍ਥੁਨਾ।

    Taṇhāsaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ taṇhāpakkheneva niddisitabbanti ācariyena vuttaṃ, amhehi ca lakkhitaṃ, ‘‘diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ kena pakkhena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha diṭṭhisaṃkilesabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Yena yena vā pana vatthunāti diṭṭhippabhedaamarāvikkhepādivatthunā.

    ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਪਕ੍ਖੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਲਕ੍ਖਿਤਂ, ‘‘ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾવੋਦਾਨਭਾਗਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿવੋਦਾਨਭਾਗਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਦੁਚ੍ਚਰਿਤવੋਦਾਨਭਾਗਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Diṭṭhisaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ diṭṭhipakkheneva niddisitabbanti ācariyena vuttaṃ, amhehi ca lakkhitaṃ, ‘‘duccaritasaṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ kena pakārena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha duccaritasaṃkilesabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tatheva vattabbattā ‘‘tattha taṇhāvodānabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ, ‘‘diṭṭhivodānabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ, ‘‘duccaritavodānabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ.

    ੧੧੨. ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ, ਤਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਏਕਦੇਸਨਿਦ੍ਧਾਰਣવਸੇਨ વਿਭਜਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਤੇਹਿ ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਏવ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀਹਿ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਂ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿਪਿ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅਟ੍ਠવੀਸਸੁਤ੍ਤੇਹਿਪਿ વਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ? ਲੋਕਿਯਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ । ‘‘ਯਦਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿਪਿ ਅਟ੍ਠવੀਸਸੁਤ੍ਤੇਹਿ વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਂ ਸਤਿ ‘ਲੋਕਿਯ’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਮੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਕਸ੍ਮਾ ‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਚੇ? ਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਾਗੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਮੂਲਪਦੇਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ, ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾਪਿ વਿਭਜਿਤੇ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਮੂਲਪਦਾ વਿਭਤ੍ਤਾਯੇવ। ਤਾਨਿ ਮੂਲਪਦਾਨਿ વਿਭਜਿਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੧੨) ਪਨ –

    112. Yasmiṃ sāsanapaṭṭhāne aṭṭhārasa mūlapadā daṭṭhabbā, taṃ sāsanapaṭṭhānaṃ soḷasahi saṃkilesabhāgiyādīhi suttehi ekadesaniddhāraṇavasena vibhajitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kiṃ pana taṃ sāsanapaṭṭhānaṃ tehi soḷasahi eva saṃkilesabhāgiyādīhi vibhajitabbaṃ, udāhu aññehi suttehipi vibhajitabba’’nti vattabbattā aññehi aṭṭhavīsasuttehipi vibhajituṃ ‘‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā? Lokiyaṃ lokuttara’’ntiādi vuttaṃ . ‘‘Yadi aññehipi aṭṭhavīsasuttehi vibhajitabbaṃ, evaṃ sati ‘lokiya’ntiādivacanameva vattabbaṃ, kasmā ‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā’ti vuttā’’ti ce? Tassa sāsanapaṭṭhānavibhāgo aṭṭhārasahi mūlapadehi saṅgahito, aṭṭhārasa mūlapadāpi vibhajite sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbā, tasmā mūlapadā vibhattāyeva. Tāni mūlapadāni vibhajituṃ ‘‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā’’ti vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 112) pana –

    ‘‘ਏવਂ ਸੋਲ਼ਸવਿਧੇਨ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਨਾਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਉਦਾਹਰਣવਸੇਨ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧੇਨ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਯਸ੍ਮਾ ਅਯਮ੍ਪਿ ਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਾਗੋ ਮੂਲਪਦੇਹਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤੋ, ਨ ਇਮਸ੍ਸਾਪਿ ਤੇਹਿ ਅਸਙ੍ਗਹਿਤੋ ਪਦੇਸੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮੂਲਪਦਂ, વਿਭਜਿਤਬ੍ਬਤਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾਯ વਸੇਨ ਮੂਲਪਦਾਨਿ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ‘ਲੋਕਿਯਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰ’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨવ ਤਿਕਾ, ਥવੋ ਚਾਤਿ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ –

    ‘‘Evaṃ soḷasavidhena sāsanapaṭṭhānaṃ nānāsuttehi udāharaṇavasena vibhajitvā idāni aṭṭhavīsatividhena sāsanapaṭṭhānaṃ dassentena yasmā ayampi paṭṭhānavibhāgo mūlapadehi saṅgahito, na imassāpi tehi asaṅgahito padeso atthi, tasmā mūlapadaṃ, vibhajitabbatañca dassetuṃ ‘tattha katame aṭṭhārasa mūlapadā’ti pucchāya vasena mūlapadāni uddharitvā ‘lokiyaṃ lokuttara’ntiādinā nava tikā, thavo cāti aṭṭhavīsatividhaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ uddiṭṭha’’nti –

    વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਪਞ੍ਚਕਨਯਅਟ੍ਠਾਰਸਮੂਲਪਦੇਸੁ ਕਤਮਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਮੂਲਪਦਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਲੋਕੇ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ ਸਭਾવਧਮ੍ਮੋਤਿ ਲੋਕਿਯੋ, ਲੋਕੇ વਾ વਿਦੂਹਿ વਿਦਿਤੋ ਸਭਾવੋਤਿਪਿ ਲੋਕਿਯੋ, ਲੋਕਿਯੋ ਸਭਾવਧਮ੍ਮੋ ਅਸ੍ਸ વਿਸੇਸਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਤਂ વਿਸੇਸਸੁਤ੍ਤਂ ਲੋਕਿਯਂ ਨਾਮ। ਏਸ ਨਯੋ ‘‘ਲੋਕੁਤ੍ਤਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਞਾਣਂ, ਞਾਣਂ ਅਸ੍ਸ વਿਸੇਸਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਞਾਣਂ। ਞਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਞੇਯ੍ਯਾ, ਞੇਯ੍ਯਾ ਅਸ੍ਸ વਿਸੇਸਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਞੇਯ੍ਯਂ। ਏਸੇવ ਨਯੋ – ‘‘ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਠਮਂ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਂ, ਪਠਮਮਗ੍ਗਞਾਣਂ, ਦਸ੍ਸਨਂ ਅਸ੍ਸ વਿਸੇਸਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਂ। ਭਾવਨਾ ਅਸ੍ਸ વਿਸੇਸਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਭਾવਨਾ। ‘‘ਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਭਾવਨਾ ਚਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸ ਨਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ વਚਨਨ੍ਤਿ ਸਕਂ, ਸਕਂ વਚਨਂ ਸਕવਚਨਂ, ਭਗવਤੋ વਚਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰਸ੍ਸ વਚਨਂ ਪਰવਚਨਂ। વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯੋ ਅਸ੍ਸ વਿਸੇਸਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਨਤ੍ਥਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯੋ ਅਸ੍ਸ વਿਸੇਸਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਕਮ੍ਮਂ ਅਸ੍ਸ વਿਸੇਸਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਕਮ੍ਮਂ। વਿਪਾਕੋ ਅਸ੍ਸ ਪਾਠਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ વਿਪਾਕੋ । ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਅਸ੍ਸਤ੍ਥਿਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਅਥ વਾ ਲੋਕਿਯਾਦਿਅਤ੍ਥੋ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਥੋ, ਤਂવਾਚਕਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਠਾਨ੍ਯੂਪਚਾਰੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਗੁਣੇ ਅਭਿਤ੍ਥવਤਿ ਏਤੇਨ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇਨਾਤਿ ਥવੋ, ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੋ।

    Vuttaṃ. Tatthāti tesu soḷasahārapañcakanayaaṭṭhārasamūlapadesu katamāni padāni mūlapadāni hontīti pucchati. Loke niyutto sabhāvadhammoti lokiyo, loke vā vidūhi vidito sabhāvotipi lokiyo, lokiyo sabhāvadhammo assa visesasuttassa atthīti taṃ visesasuttaṃ lokiyaṃ nāma. Esa nayo ‘‘lokuttara’’ntiādīsupi veditabbo. Jānātīti ñāṇaṃ, ñāṇaṃ assa visesasuttassa atthīti ñāṇaṃ. Ñātabbāti ñeyyā, ñeyyā assa visesasuttassa atthīti ñeyyaṃ. Eseva nayo – ‘‘ñāṇañca ñeyyañcā’’ti etthāpi veditabbo. Nibbānaṃ paṭhamaṃ passatīti dassanaṃ, paṭhamamaggañāṇaṃ, dassanaṃ assa visesasuttassa atthīti dassanaṃ. Bhāvanā assa visesasuttassa pāḷiyā atthīti bhāvanā. ‘‘Dassanañca bhāvanā cā’’ti etthāpi esa nayo veditabbo. Sassa attano vacananti sakaṃ, sakaṃ vacanaṃ sakavacanaṃ, bhagavato vacananti attho. Parassa vacanaṃ paravacanaṃ. Vissajjanīyo assa visesasuttassa atthīti vissajjanīyaṃ. Natthi vissajjanīyo assa visesasuttassāti avissajjanīyaṃ. Kammaṃ assa visesasuttassa atthīti kammaṃ. Vipāko assa pāṭhassa atthīti vipāko. Sesesupi assatthiattho gahetabbo. Atha vā lokiyādiattho mukhyattho, taṃvācakasuttampi ṭhānyūpacārena vuttaṃ. Buddhādīnaṃ guṇe abhitthavati etena suttappadesenāti thavo, suttappadeso.

    ‘‘ਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧੇਸੁ ਲੋਕਿਯਾਦੀਸੁ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਲੋਕਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਲੋਕਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧੇਸੁ ਲੋਕਿਯਾਦੀਸੁ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਲੋਕਿਯਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    ‘‘Tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttesu katamaṃ suttaṃ lokiyaṃ sutta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ lokiya’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttesu katamaṃ suttaṃ lokiyaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ suttanti pucchati.

    ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧੇਨੁਯਾ ਥਨੇਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ਸਜ੍ਜੁਖੀਰਂ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਕ੍ਖਣੇ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤਿ ਨ ਪਰਿਣਮਤਿ ਖੀਰਭਾવਂ ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਦਧਿਭਾવਂ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਕ੍ਕਾਦਿਅਮ੍ਬਿਲਸਮਾਯੋਗਤੋ ਪਚ੍ਛਾ ਖੀਰਭਾવਂ ਪਜਹਤਿ ਦਧਿਭਾવਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਯੇਨ ਬਾਲੇਨ ਪਾਪਂ ਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ, ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰਣਕ੍ਖਣੇ ਤਸ੍ਸ ਬਾਲਸ੍ਸ ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖਾਦਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਨવਸੇਨ ਨ વਿਪਚ੍ਚਤਿ। ਦੁਤਿਯੇ ਪਨ વਾ ਤਤਿਯਾਦਿਮ੍ਹਿ વਾ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ વਿਪਚ੍ਚਤਿ। ਭਸ੍ਮਚ੍ਛਨ੍ਨੋ ਛਾਰਿਕਾਯ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ ਪਾવਕੋ ਅਗ੍ਗਿ ਅਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਜਨਂ ਅਕ੍ਕਮਨਕ੍ਖਣੇ ਨ ਡਹਤਿ। ਛਾਰਿਕਂ ਪਨ ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਕਾਲਨ੍ਤਰੇ ਡਹਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਯੇਨ ਬਾਲੇਨ ਪਾਪਂ ਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ, ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰਣਕ੍ਖਣੇ ਤਂ ਬਾਲਂ ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖਾਦਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਨવਸੇਨ ਡਹਾਪੇਨ੍ਤਂ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਅਨ੍વੇਤਿ। ਦੁਤਿਯੇ વਾ ਤਤਿਯਾਦਿਮ੍ਹਿ વਾ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖਾਦਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਨવਸੇਨ ਡਹਾਪੇਨ੍ਤਂ ਹੁਤ੍વਾ ਡਹਨ੍ਤਂ ਤਂ ਬਾਲਂ ਤਂ ਅਨ੍વੇਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਨ ਹਿ…ਪੇ॰… ਪਾવਕੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਲੋਕਿਯੇ ਅਤ੍ਥੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਲੋਕਿਯਂ ਨਾਮ।

    Bhikkhave, dhenuyā thanehi nikkhantaṃ sajjukhīraṃ nikkhantakkhaṇe na muccati na pariṇamati khīrabhāvaṃ pajahitvā dadhibhāvaṃ na pāpuṇāti, takkādiambilasamāyogato pacchā khīrabhāvaṃ pajahati dadhibhāvaṃ pāpuṇāti iva, evaṃ yena bālena pāpaṃ yaṃ kammaṃ kataṃ, taṃ kammaṃ karaṇakkhaṇe tassa bālassa apāyadukkhādinibbattāpanavasena na vipaccati. Dutiye pana vā tatiyādimhi vā attabhāve vipaccati. Bhasmacchanno chārikāya paṭicchanno pāvako aggi akkantaṃ janaṃ akkamanakkhaṇe na ḍahati. Chārikaṃ pana tāpetvā kālantare ḍahati iva, evaṃ yena bālena pāpaṃ yaṃ kammaṃ kataṃ, taṃ kammaṃ karaṇakkhaṇe taṃ bālaṃ apāyadukkhādinibbattāpanavasena ḍahāpentaṃ hutvā na anveti. Dutiye vā tatiyādimhi vā attabhāve apāyadukkhādinibbattāpanavasena ḍahāpentaṃ hutvā ḍahantaṃ taṃ bālaṃ taṃ anvetīti yojanā. Idaṃ ‘‘na hi…pe… pāvako’’ti suttaṃ lokiye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.

    ‘‘ਏਤ੍ਤਕਮੇવ ਲੋਕਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ। ਇਦਂ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ…ਪੇ॰… ਕਾਲ਼ਪਕ੍ਖੇવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ’’ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਲੋਕਿਯੇ ਅਤ੍ਥੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਲੋਕਿਯਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Ettakameva lokiya’’nti vattabbattā ‘‘cattārimānī’’tiādi vuttaṃ. Attho pākaṭo. Idaṃ ‘‘cattārimāni…pe… kāḷapakkheva candimā’’ti suttaṃ lokiye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.

    ‘‘ਏવਂ ਦੁવਿਧਂਯੇવ ਲੋਕਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਟ੍ਠਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲੋਕਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ। ਇਦਂ ‘‘ਅਟ੍ਠਿਮੇ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਲੋਕਿਯੇਸੁ ਅਟ੍ਠવਿਧੇਸੁ ਅਤ੍ਥੇਸੁ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਲੋਕਿਯਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Evaṃ duvidhaṃyeva lokiya’’nti vattabbattā ‘‘aṭṭhime, bhikkhave, lokadhammā’’tiādi vuttaṃ. Attho pākaṭo. Idaṃ ‘‘aṭṭhime’’tiādikaṃ suttaṃ lokiyesu aṭṭhavidhesu atthesu vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.

    ਨਾਨਾવਿਧਂ ਲੋਕਿਯਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ । ਇਤੋ ਪਰੇਸੁਪਿ ਏਸ ਨਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧੇਸੁ ਲੋਕਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ।

    Nānāvidhaṃ lokiyaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ suttaṃ lokuttara’’nti vattabbattā ‘‘tattha katamaṃ lokuttara’’ntiādi vuttaṃ . Ito paresupi esa nayo veditabbo. Tatthāti tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu suttesu.

    ਛੇਕੇਨ ਸਾਰਥਿਨਾ ਸੁਦਨ੍ਤਾ ਅਸ੍ਸਾ ਸਮਥਙ੍ਗਤਾ ਯਥਾ, ਏવਂ ਪਹੀਨਮਾਨਸ੍ਸ ਪਹੀਨਨવવਿਧਮਾਨਸ੍ਸ ਯਸ੍ਸ ਅਨਾਸવਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਛਬ੍ਬਿਧਾਨਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ ਸਮਥਙ੍ਗਤਾਨਿ। ਤਾਦਿਨੋ ਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਅਨਾਸવਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਦੇવਾਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾਪਿ ਪਿਹਯਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਯਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੇ ਅਤ੍ਥੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਨਾਮ।

    Chekena sārathinā sudantā assā samathaṅgatā yathā, evaṃ pahīnamānassa pahīnanavavidhamānassa yassa anāsavassa bhikkhuno indriyāni chabbidhāni cakkhundriyādīni samathaṅgatāni. Tādino tādilakkhaṇena samannāgatassa anāsavassa tassa bhikkhuno devāpi manussāpi pihayantīti yojanā. Idaṃ ‘‘yassindriyānī’’tiādikaṃ suttaṃ lokuttare atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokuttaraṃ nāma.

    ‘‘ਏਤ੍ਤਕਮੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਦਂ ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੇ ਅਤ੍ਥੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਨਾਮ। (੧)

    ‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘pañcimāni bhikkhave indriyānī’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘pañcimānī’’tiādikaṃ suttampi lokuttare atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokuttaraṃ nāma. (1)

    ‘‘ਲਦ੍ਧਾਨ ਮਾਨੁਸਤ੍ਤਂ ਦ੍વੇ, ਕਿਚ੍ਚਂ ਅਕਿਚ੍ਚਮੇવ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਇਹ ਗਾਥਾਸੁ ‘‘ਸੁਕਿਚ੍ਚਂ ਚੇવ ਪੁਞ੍ਞਾਨੀ’’ਤਿ ਯਂ ਗਾਥਾਪਦਞ੍ਚ ‘‘ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰਿਤ੍વਾਨ, ਸਗ੍ਗਾ ਸਗ੍ਗਂ વਜਨ੍ਤਿ ਕਤਪੁਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਯਂ ਗਾਥਾਪਦਞ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਗਾਥਾਪਦਂ ਲੋਕਿਯੇ ਅਤ੍ਥੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਲੋਕਿਯਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Laddhāna mānusattaṃ dve, kiccaṃ akiccameva cā’’tiādikā dve gāthā vuttā. Iha gāthāsu ‘‘sukiccaṃ ceva puññānī’’ti yaṃ gāthāpadañca ‘‘puññāni karitvāna, saggā saggaṃ vajanti katapuññā’’ti yaṃ gāthāpadañca vuttaṃ, idaṃ gāthāpadaṃ lokiye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato lokiyaṃ nāma.

    ਇਹ ਗਾਥਾਸੁ ‘‘ਸਂਯੋਜਨવਿਪ੍ਪਹਾਨਂ વਾ’’ਤਿ ਯਂ ਗਾਥਾਪਦਞ੍ਚ ‘‘ਸਂਯੋਜਨવਿਪ੍ਪਹਾਨਾ, ਜਰਾਮਰਣਾ વਿਪ੍ਪਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਯਂ ਗਾਥਾਪਦਞ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਗਾਥਾਪਦਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਨਾਮ। ਇਦਂ ‘‘ਲਦ੍ਧਾਨਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਲੋਕਿਯਞ੍ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚ।

    Iha gāthāsu ‘‘saṃyojanavippahānaṃ vā’’ti yaṃ gāthāpadañca ‘‘saṃyojanavippahānā, jarāmaraṇā vippamuccantī’’ti yaṃ gāthāpadañca vuttaṃ, idaṃ gāthāpadaṃ vuttanayena lokuttaraṃ nāma. Idaṃ ‘‘laddhānā’’tiādikaṃ vuttappakārena lokiyañca lokuttarañca.

    ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਞ੍ਞਾਣੇ ਆਹਾਰੇ ਆਹਾਰਪਟਿਬਦ੍ਧੇ ਛਨ੍ਦਰਾਗੇ ਸਤਿ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਅવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਹੋਤਿ। ‘‘વਿਞ੍ਞਾਣੇ…ਪੇ॰… ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਲੋਕਿਯਂ ਨਾਮ। ‘‘વਿਞ੍ਞਾਣੇ…ਪੇ॰… ਨਿਰੋਧੋ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਨਾਮ। ਇਦਂ ‘‘વਿਞ੍ਞਾਣੇ ਚੇ ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਲੋਕਿਯੇ ਅਤ੍ਥੇ ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੇ ਅਤ੍ਥੇ ਚ ਏਕਦੇਸવਸੇਨ વਾਚਕਞਾਪਕવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਲੋਕਿਯਞ੍ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚ। (੨)

    Bhikkhave, viññāṇe āhāre āhārapaṭibaddhe chandarāge sati nāmarūpassa avakkanti hoti. ‘‘Viññāṇe…pe… hotī’’ti idaṃ vuttanayena lokiyaṃ nāma. ‘‘Viññāṇe…pe… nirodho’’ti idaṃ suttaṃ lokuttaraṃ nāma. Idaṃ ‘‘viññāṇe ce bhikkhave’’tiādikaṃ suttaṃ lokiye atthe ca lokuttare atthe ca ekadesavasena vācakañāpakavasena pavattanato lokiyañca lokuttarañca. (2)

    ੧੧੩. ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ ਸਬ੍ਬਾ ਦਿਸਾ ਅਨੁਪਰਿਗਮ੍ਮ ਕ੍વਚਿ ਦਿਸਾਯਂ ਚੇਤਸਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਤ੍ਤਤੋ ਪਿਯਤਰਂ ਅਞ੍ਞਂ ਨੇવ ਅਜ੍ਝਗਾ, ਅਤ੍ਤਾવ ਪਿਯਤਰੋ ਯਥਾ , ਏવਂ ਪਰੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪੁਥੁ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਅਤ੍ਤਾવ ਪਿਯੋ ਪਿਯਤਰੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਨੋવ ਪਿਯਤਰਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਕਾਮੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਿਤਕਾਮੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਪਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪਰਂ ਨ ਹਿਂਸੇ ਨ ਹਿਂਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਸਬ੍ਬਾ ਦਿਸਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤੇਸੁ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ।

    113. Sattaloke sabbā disā anuparigamma kvaci disāyaṃ cetasā attanā attato piyataraṃ aññaṃ neva ajjhagā, attāva piyataro yathā , evaṃ paresaṃ sattānaṃ puthu visuṃ visuṃ attāva piyo piyataro, tasmā attanova piyatarattā attakāmo attano hitakāmo paṇḍito sattaloko attānaṃ upamaṃ katvā paraṃ na hiṃse na hiṃseyyāti yojanā. Idaṃ ‘‘sabbā disā’’tiādikaṃ suttaṃ sattesu vācakañāpakabhāvena pavattanato sattādhiṭṭhānaṃ nāma.

    ਯੇ ਕੇਚਿ ਖੀਣਾਸવਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਭੂਤਾવ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਖੀਣਾਸવਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਦੇਹਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਪਹਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਯੇ ਚ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਦਯੋ ਸਤ੍ਤਾ ਪੁਨਬ੍ਭવੇਸੁ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਦਯੋ ਸਤ੍ਤਾ ਦੇਹਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਪਹਾਯ ਪਰਲੋਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਜਾਨਿਂ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਾਨਿਂ ਮਰਣਂ, વਿਨਾਸਂ વਾ ਕੁਸਲੋ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਸੋ ਕੁਸਲੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਂ ਸਬ੍ਬਜਾਨਿਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਆਤਾਪਿਯੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਯੇ ਕੇਚੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।

    Ye keci khīṇāsavā puggalā bhūtāva na bhavissanti, sabbe te khīṇāsavā puggalā dehaṃ attabhāvaṃ pahāya nibbānaṃ gamissanti. Ye ca puthujjanādayo sattā punabbhavesu bhavissanti, sabbe te puthujjanādayo sattā dehaṃ attabhāvaṃ pahāya paralokaṃ gamissanti, taṃ sabbajāniṃ sabbassa sattassa hāniṃ maraṇaṃ, vināsaṃ vā kusalo yo puggalo vijānāti, so kusalo puggalo taṃ sabbajāniṃ viditvā ātāpiyo brahmacariyaṃ careyyāti yojanā. Idaṃ ‘‘ye kecī’’tiādikaṃ vuttanayena sattādhiṭṭhānaṃ.

    ਸਤ੍ਤਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਂ ਯਾવਜੀવਂ ਕੁਸਲੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਨ વਿਜਹਿਤਬ੍ਬਂ। ਕਤਮੇਹਿ ਸਤ੍ਤਹਿ? ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਰਿਸੁਦ੍ਧਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਪਿਯੋ ਚ ਪਿਯਾਯਿਤਬ੍ਬੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਪਾਸਾਣਛਤ੍ਤਂ વਿਯ ਗਰੁ ਚ ਹੋਤਿ, ਸਮ੍ਭਾવੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਭਾવਨੀਯੋ ਚ ਹੋਤਿ, ‘‘ਕਾਲੇਨ વਦਾਮਿ, ਨੋ ਅਕਾਲੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਕੇ ਪਞ੍ਚਧਮ੍ਮੇ ਅਤ੍ਤਨਿ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਨਂ વਾ ਸਿਸ੍ਸਾਨਂ વਾ વਿਨਿਚ੍ਛਯਉਲ੍ਲੁਮ੍ਪਨਓવਾਦਦਾਨਭਾવੇ ਠਤ੍વਾ વਤ੍ਤਾ ਚ ਹੋਤਿ, ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਹਿ વਾ ਸਿਸ੍ਸਾਦੀਹਿ વਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਸੁવਚੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤੇਸਂ વਚਨਕ੍ਖਮੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਸਚ੍ਚਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਗਮ੍ਭੀਰਂ વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਗਮ੍ਭੀਰਂ વਾ ਕਥਂ ਕਤ੍ਤਾ ਚ ਹੋਤਿ, ਧਮ੍ਮવਿਨਯਾਦਿવਸੇਨੇવ ਦੀਪਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਨੇ ਚ ਨ ਨਿਯੋਜਕੋ ਹੋਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਸਤ੍ਤਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਂ ਯਾવਜੀવਂ ਨ વਿਜਹਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਂ ‘‘ਸਤ੍ਤਹੀ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਂ ਭਗવਾ ਅવੋਚ। ਇਦਂ ‘‘ਸਤ੍ਤਹੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વਚਨਂ ਸੁਗਤੋ વਤ੍વਾ ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਂ ਗਾਥਾવਚਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅવੋਚ। ਕਿਂ ਅવੋਚ?

    Sattahi aṅgehi samannāgataṃ kalyāṇamittaṃ yāvajīvaṃ kusalena puggalena na vijahitabbaṃ. Katamehi sattahi? Parisuddhasīlasampattiparisuddhadiṭṭhisampattīhi samannāgatattā piyo ca piyāyitabbo ca hoti, pāsāṇachattaṃ viya garu ca hoti, sambhāvetabbatāya bhāvanīyo ca hoti, ‘‘kālena vadāmi, no akālenā’’tiādike pañcadhamme attani upaṭṭhāpetvā sabrahmacārīnaṃ vā sissānaṃ vā vinicchayaullumpanaovādadānabhāve ṭhatvā vattā ca hoti, sabrahmacārīhi vā sissādīhi vā vuccamāno suvaco hutvā tesaṃ vacanakkhamo ca hoti, saccapaṭiccasamuppādādigambhīraṃ vā aññaṃ gambhīraṃ vā kathaṃ kattā ca hoti, dhammavinayādivaseneva dīpanato aṭṭhāne ca na niyojako hoti. Imehi sattahi aṅgehi samannāgataṃ kalyāṇamittaṃ yāvajīvaṃ na vijahitabbaṃ. Idaṃ ‘‘sattahī’’tiādivacanaṃ bhagavā avoca. Idaṃ ‘‘sattahī’’tiādikaṃ vacanaṃ sugato vatvā athāparaṃ etaṃ gāthāvacanaṃ satthā avoca. Kiṃ avoca?

    ‘‘ਪਿਯੋ ਗਰੁ ਭਾવਨੀਯੋ, વਤ੍ਤਾ ਚ વਚਨਕ੍ਖਮੋ।

    ‘‘Piyo garu bhāvanīyo, vattā ca vacanakkhamo;

    ਗਮ੍ਭੀਰਞ੍ਚ ਕਥਂ ਕਤ੍ਤਾ, ਨ ਚਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਯੋਜਕੋ।

    Gambhīrañca kathaṃ kattā, na caṭṭhāne niyojako;

    ਤਂ ਮਿਤ੍ਤਂ ਮਿਤ੍ਤਕਾਮੇਨ, ਯਾવਜੀવਮ੍ਪਿ ਸੇવਿਯ’’ਨ੍ਤਿ॥ –

    Taṃ mittaṃ mittakāmena, yāvajīvampi seviya’’nti. –

    ਏਤਂ ਗਾਥਾવਚਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘ਨ ਚ ਅਟ੍ਠਾਨਯੋਜਕੋ’’ਤਿ ਪਾਠੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਇਦਂ ‘‘ਸਤ੍ਤਹੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વਚਨਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।

    Etaṃ gāthāvacanaṃ satthā avocāti yojanā. ‘‘Na ca aṭṭhānayojako’’ti pāṭho atthi. Idaṃ ‘‘sattahī’’tiādikaṃ vacanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ.

    ਲੋਕੇ ਯਂ ਕਾਮਸੁਖਞ੍ਚ ਯਂ ਇਦਂ ਦਿવਿਯਂ ਸੁਖਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਿ, ਏਤੇ ਕਾਮਸੁਖਦਿવਿਯਸੁਖਾ ਤਣ੍ਹਾਕ੍ਖਯਸੁਖਸ੍ਸ ਸੋਲ਼ਸਿਂ ਕਲਂ ਨ ਅਗ੍ਘਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਯਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ।

    Loke yaṃ kāmasukhañca yaṃ idaṃ diviyaṃ sukhañca atthi, ete kāmasukhadiviyasukhā taṇhākkhayasukhassa soḷasiṃ kalaṃ na agghantīti yojanā. Idaṃ ‘‘yañcā’’tiādikaṃ suttaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ.

    ਯਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਦੇਸਿਤਂ ਅਸੋਕਂ વਿਰਜਂ ਖੇਮਂ ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸੁਸੁਖਂ વਤਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਸੁਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ। (੩)

    Yattha nibbāne dukkhaṃ nirujjhati, sammāsambuddhadesitaṃ asokaṃ virajaṃ khemaṃ taṃ nibbānaṃ susukhaṃ vatāti yojanā. Idaṃ ‘‘susukha’’ntiādikaṃ suttampi dhammādhiṭṭhānaṃ. (3)

    ਤੀਸੁ ਭવੇਸੁ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜਨਨਤੋ ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਮਾਤਰਞ੍ਚ, ਪਿਤਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਾਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਮਾਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਿਤਰਞ੍ਚ, ਰਟ੍ਠੇ ਲੋਕੋ ਰਟ੍ਠਿਸ੍ਸਰਂ ਰਾਜਾਨਂ ਭਜਤਿ વਿਯ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠੀਨਂ ਸਬ੍ਬਦਿਟ੍ਠਿਗਤੇਹਿ ਭਜਨੀਯਤ੍ਤਾ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਖਾਤੇ ਖਤ੍ਤਿਯੇ ਦ੍વੇ ਰਾਜਾਨੋ ਚ, ਆਯਸਾਧਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਰਟ੍ਠੇ ਅਤ੍ਥਂ ਅਨੁਚਰਤਿ ਇવ ਨਨ੍ਦਿਰਾਗਸ੍ਸ ਦ੍વਾਦਸਾਯਤਨੇ ਅਨੁਚਰਣਤੋ ਨਨ੍ਦਿਰਾਗਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਅਨੁਚਰਣੇਨ ਸਹ ਪવਤ੍ਤਨਟ੍ਠਾਨਂ ਦ੍વਾਦਸਾਯਤਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਰਟ੍ਠਞ੍ਚ ਖੀਣਾਸવੋ ਯੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹਨਤਿ, ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹਨ੍ਤ੍વਾ ਅਨੀਘੋ ਨਿਦ੍ਦੁਕ੍ਖੋ ਹੁਤ੍વਾ ਯਾਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਹ ‘‘ਮਾਤਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯਂ ‘‘ਮਾਤਰਂ…ਪੇ॰… ਹਨ੍ਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਗਾਥਾવਚਨਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ। ‘‘ਅਨੀਘੋ ਯਾਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ ਇਦਂ ਗਾਥਾવਚਨਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਇਦਂ ‘‘ਮਾਤਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ।

    Tīsu bhavesu sattānaṃ jananato taṇhāsaṅkhātaṃ mātarañca, pitaraṃ nissāya mānassa uppajjanato mānasaṅkhātaṃ pitarañca, raṭṭhe loko raṭṭhissaraṃ rājānaṃ bhajati viya dvinnaṃ sassatucchedadiṭṭhīnaṃ sabbadiṭṭhigatehi bhajanīyattā sassatucchedadiṭṭhisaṅkhāte khattiye dve rājāno ca, āyasādhako puriso raṭṭhe atthaṃ anucarati iva nandirāgassa dvādasāyatane anucaraṇato nandirāgasaṅkhātena anucaraṇena saha pavattanaṭṭhānaṃ dvādasāyatanasaṅkhātaṃ raṭṭhañca khīṇāsavo yo brāhmaṇo hanati, so brāhmaṇo hantvā anīgho niddukkho hutvā yātīti yojanā. Iha ‘‘mātara’’ntiādigāthāyaṃ ‘‘mātaraṃ…pe… hantvā’’ti idaṃ gāthāvacanaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ. ‘‘Anīgho yāti brāhmaṇo’’ti idaṃ gāthāvacanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ. Idaṃ ‘‘mātara’’ntiādikaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca.

    ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸવਚਨਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਸੋ ਚਤੂਹਿ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯੇਪਿ ਕਰਜਕਾਯੇਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮੋਦਹਤਿ ਪਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿਸ੍ਸਮਾਨਕਾਯੇਨ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਕਰਜਕਾਯਗਤਿਕਂ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹਤਿ। ਚਿਤ੍ਤੇਪਿ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤੇਪਿ ਕਾਯਂ ਕਰਜਕਾਯਂ ਸਮੋਦਹਤਿ ਪਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੀਘਂ ਅਞ੍ਞਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਗਤਿਕਂ ਕਰਜਕਾਯਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹਤਿ। ਕਾਯੇ ਕਰਜਕਾਯੇ ਸੁਖਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਸੁਖવਿਹਾਰਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਲਹੁਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਲਹੁਗਮਨਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਓਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਗਮਨੇਯ੍ਯਂ ਇਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਏਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣੇਨੇવ ਚ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ ‘‘ਸੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸવਚਨਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਇਦਂ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ। (੪)

    ‘‘Cattārome bhikkhave iddhipādā’’ti idaṃ suttappadesavacanaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ. So catūhi iddhipādehi samannāgato puggalo kāyepi karajakāyepi cittaṃ pādakajjhānacittaṃ samodahati pakkhipati, so puggalo dissamānakāyena gantukāmo karajakāyagatikaṃ pādakajjhānacittaṃ adhiṭṭhahati. Cittepi pādakajjhānacittepi kāyaṃ karajakāyaṃ samodahati pakkhipati, so puggalo sīghaṃ aññaṃ gantukāmo pādakajjhānacittagatikaṃ karajakāyaṃ adhiṭṭhahati. Kāye karajakāye sukhasaññañca sukhavihārasaññañca lahusaññañca lahugamanasaññañca okkamitvā aññaṃ gamaneyyaṃ icchitaṭṭhānaṃ ekacittakkhaṇeneva ca gantvā upasampajja viharati. Idaṃ ‘‘so’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ sattādhiṭṭhānaṃ. Idaṃ ‘‘cattārome’’tiādikaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca. (4)

    ੧੧੪. ਯਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਲੋਕਂ ਉਤ੍ਤਰਿਤ੍વਾ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਠਿਤਂ, ਯੇਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਭਗવਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਰਿਹਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਸਬ੍ਬਕਾਲੇ ਜਾਨਿਤੁਂ ਆવਜ੍ਜਨਕਾਲੇ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਯਂ ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਞਾਣੇ ਅਤ੍ਥੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨਪਿ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਞਾਣਂ ਨਾਮ।

    114. Yaṃ sabbaññutañāṇaṃ lokuttaraṃ lokaṃ uttaritvā abhibhavitvā ṭhitaṃ, yena sabbaññutaññāṇena bhagavā ‘‘sabbaññū’’ti vuccati, tassa sabbaññutaññāṇassa parihānaṃ natthi, taṃ sabbaññutaññāṇaṃ sabbakāle jānituṃ āvajjanakāle pavattatīti yojanā. Idaṃ ‘‘yaṃ ta’’ntiādikaṃ ñāṇe atthe vācakañāpakabhāvenapi pavattanato ñāṇaṃ nāma.

    ਯਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨਿਯਾ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਜਾਤਿਮਰਣਸਙ੍ਖਯਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਸਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨੀ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾ ਸਬ੍ਬਾਹਿ ਲੋਕਿਯਾਹਿ ਪਞ੍ਞਾਹਿ ਸੇਟ੍ਠਾ ਪਸਤ੍ਥਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਪਞ੍ਞਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਞਾਣਂ ਨਾਮ।

    Yāya nibbānagāminiyā maggapaññāya jātimaraṇasaṅkhayaṃ pajānāti, sā nibbānagāminī maggapaññā sabbāhi lokiyāhi paññāhi seṭṭhā pasatthāti yojanā. Idaṃ ‘‘paññā hī’’tiādikaṃ vuttanayena ñāṇaṃ nāma.

    ‘‘ਧੋਤਕ, વੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਂ ਅਹਂ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ। ‘‘ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਾਦਿਧਮ੍ਮੇ વਾ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ વਾ ਸਤੋ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿਸਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਰਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਅਨੀਤਿਹਂ ਯਂ ਸਨ੍ਤਿਂ ਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ વਿਦਿਤ੍વਾ ਲੋਕੇ ਸਂਸਾਰਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ વਿਸਪ੍ਪਕਂ ਤਣ੍ਹਂ ਤਰੇ ਤਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ।

    ‘‘Dhotaka, vo tumhākaṃ santiṃ ahaṃ kittayissāmī’’ti bhagavā avoca. ‘‘Diṭṭhe dhamme dukkhādidhamme vā attabhāve vā sato aniccānupassanādisatisampanno hutvā caraṃ caranto yogāvacaro anītihaṃ yaṃ santiṃ yaṃ nibbānaṃ ariyamaggena viditvā loke saṃsāraloke visattikaṃ visappakaṃ taṇhaṃ tare tareyyā’’ti bhagavā avoca.

    ਧੋਤਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਦਤਿ ‘‘ਮਹੇਸਿ ਮਹਨ੍ਤੇ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦੀ ਏਸਨਸੀਲ, ਗੋਤਮ, ਸਤੋ ‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’ਤਿਆਦਿਸਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਰਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਉਤ੍ਤਮਂ ਯਂ ਸਨ੍ਤਿਂ ਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ વਿਦਿਤ੍વਾ ਲੋਕੇ ਸਂਸਾਰਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਂ ਤਣ੍ਹਂ ਤਰੇ ਤਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਞ੍ਚ વਚਨਂ ਤਞ੍ਚ ਸਨ੍ਤਿਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਹਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਾਮਿ ਅਭਿਪਤ੍ਥਯਾਮਿ, ਮਹੇਸਿ ਤ੍વਂ, ਯਞ੍ਚ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿ ਧੋਤਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਦਤਿ।

    Dhotako bhagavantaṃ vadati ‘‘mahesi mahante sīlakkhandhādī esanasīla, gotama, sato ‘sabbe saṅkhārā aniccā’tiādisaraṇasampanno hutvā caraṃ caranto yogāvacaro uttamaṃ yaṃ santiṃ yaṃ nibbānaṃ ariyamaggena viditvā loke saṃsāraloke visattikaṃ taṇhaṃ tare tareyyāti tañca vacanaṃ tañca santiṃ nibbānaṃ ahaṃ abhinandāmi abhipatthayāmi, mahesi tvaṃ, yañca sampajānāsī’’ti dhotako bhagavantaṃ vadati.

    ‘‘ਧੋਤਕਾ’’ਤਿ ਆਲਪਿਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਧੋਤਕਂ ਅવੋਚ। ‘‘ਉਦ੍ਧਂ ਅਨਾਗਤਂ ਉਪਰਿ ਅਧੋ ਅਤੀਤਂ ਹੇਟ੍ਠਾ ਚ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਿਤੋ ਚ ਲੋਕੇ ਸਂਸਾਰਲੋਕੇ ਏਤਂ ਤਣ੍ਹਂ ਭવਾਭવਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕਭવਮਹਨ੍ਤਭવਤ੍ਥਾਯ ਸਙ੍ਗੋ ਲਗ੍ਗੋਤਿ વਿਦਿਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਤ੍વਂ ਤਣ੍ਹਂ ਮਾਕਾਸਿ ਮਾ ਅਕਾਸੀ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਧੋਤਕਂ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਞੇਯ੍ਯੇ વਿਸਯੇ ਅਤ੍ਥੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਞੇਯ੍ਯਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Dhotakā’’ti ālapitvā bhagavā dhotakaṃ avoca. ‘‘Uddhaṃ anāgataṃ upari adho atītaṃ heṭṭhā ca tiriyañcāpi majjhe paccuppannaṃ parito ca loke saṃsāraloke etaṃ taṇhaṃ bhavābhavāya khuddakabhavamahantabhavatthāya saṅgo laggoti viditvā vicaranto tvaṃ taṇhaṃ mākāsi mā akāsī’’ti bhagavā dhotakaṃ avocāti yojanā. Idaṃ ‘‘kittayissāmī’’tiādikaṃ ñeyye visaye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato ñeyyaṃ nāma.

    ‘‘ਏਤ੍ਤਕਮੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ ਅਰਿਯਭਾવਕਰਾਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਬੁਜ੍ਝਨੇਨ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨੇਨ ਏવਂ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਮਮਞ੍ਚੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਇਦਂ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਨ੍ਧਾવਨਂ, ਇਦਂ ਸਂਸਰਿਤਂ ਸਂਸਰਣਂ ਅਹੋਸੀਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਜ੍ਜ ਤਯਿਦਂ ਤਂ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਮਯਾ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ…ਪੇ॰… ਤਯਿਦਂ ਤਂ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਮਯਾ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ, ਮਮ ਭવਤਣ੍ਹਾ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ, ਭવਨੇਤ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾ ਖੀਣਾ, ਇਦਾਨਿ ਮਮ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਚਤੁਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਭਗવਾ ਅવੋਚ, ਸੁਗਤੋ ਇਦਂ ‘‘ਚਤੁਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ વਤ੍વਾ ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਂ ‘‘ਚਤੁਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਗਾਥਾવਚਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਗਾਥਾਯਞ੍ਚ ਤਥੇવ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਇਦਂ ‘‘ਚਤੁਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਞੇਯ੍ਯਂ ਨਾਮ। (੫)

    ‘‘Ettakamevā’’ti vattabbattā ‘‘catunnaṃ bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Bhikkhave, catunnaṃ ariyasaccānaṃ ariyabhāvakarānaṃ saccānaṃ ananubodhā abujjhanena appaṭivedhā appaṭivijjhanena evaṃ iminā kāraṇena mamañceva tumhākañca dīghamaddhānaṃ idaṃ sandhāvitaṃ sandhāvanaṃ, idaṃ saṃsaritaṃ saṃsaraṇaṃ ahosīti, bhikkhave, ajja tayidaṃ taṃ idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ mayā anubuddhaṃ paṭividdhaṃ…pe… tayidaṃ taṃ idaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ mayā anubuddhaṃ paṭividdhaṃ, mama bhavataṇhā ucchinnā, bhavanetti taṇhā khīṇā, idāni mama punabbhavo natthi, iti idaṃ ‘‘catunna’’ntiādikaṃ bhagavā avoca, sugato idaṃ ‘‘catunna’’ntiādikaṃ vatvā athāparaṃ etaṃ ‘‘catunna’’ntiādigāthāvacanaṃ satthā avocāti yojetvā gāthāyañca tatheva yojanā kātabbā. Idaṃ ‘‘catunna’’ntiādikaṃ vuttanayena ñeyyaṃ nāma. (5)

    ‘‘ਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚਂ…ਪੇ॰… વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਞੇਯ੍ਯੇ ਰੂਪਾਦਿਧਮ੍ਮੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਞੇਯ੍ਯਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Rūpaṃ aniccaṃ…pe… viññāṇaṃ anicca’’nti idaṃ suttaṃ ñeyye rūpādidhamme vācakañāpakabhāvena pavattanato ñeyyaṃ nāma.

    ਏવਂ ‘‘ਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਕਾਰੇਨ ਜਾਨਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਏવਂ ‘‘ਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਕਾਰੇਨ ਪਸ੍ਸਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕੋ ‘‘ਇਦਂ ਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਰੂਪਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ‘‘ਅਯਂ વੇਦਨਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ વੇਦਨਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ‘‘ਅਯਂ ਸਞ੍ਞਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ‘‘ਇਮੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਪਸ੍ਸਤਿ, ‘‘ਇਦਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਇਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਰੂਪਾਦਿਪਸ੍ਸਨੇ ਞਾਣੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਞਾਣਂ ਨਾਮ।

    Evaṃ ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādinā pakārena jānaṃ jānanto evaṃ ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādinā pakārena passaṃ passanto ariyasāvako ariyassa bhagavato sāvako ‘‘idaṃ rūpaṃ anicca’’nti rūpaṃ passati, ‘‘ayaṃ vedanā aniccā’’ti vedanaṃ passati, ‘‘ayaṃ saññā aniccā’’ti saññaṃ passati, ‘‘ime saṅkhārā aniccā’’ti saṅkhāre passati, ‘‘idaṃ viññāṇaṃ anicca’’nti viññāṇaṃ passati. Iti idaṃ suttaṃ rūpādipassane ñāṇe vācakañāpakabhāvena pavattanato ñāṇaṃ nāma.

    ਸੋ ‘‘ਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਕਾਰੇਨ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਰੂਪੇਨ ਰੂਪਰਾਗੇਨ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ…ਪੇ॰… વਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਹਾ વਿਞ੍ਞਾਣਰਾਗਮ੍ਹਾ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਮਾ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਹਂ વਦਾਮੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਸੋ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਞਾਣੇ ਚ ਞੇਯ੍ਯੇ ਚ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ ਹੋਤਿ।

    So ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādinā pakārena passanto ariyasāvako rūpena rūparāgena parimuccati…pe… viññāṇamhā viññāṇarāgamhā parimuccatīti dukkhasmā parimuccatīti ahaṃ vadāmīti yojanā. Idaṃ ‘‘so parimuccatī’’tiādikaṃ suttaṃ ñāṇe ca ñeyye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato ñāṇañca ñeyyañca hoti.

    ਸਬ੍ਬੇ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਸਙ੍ਖਰਿਤਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਆਦਿਅਨ੍ਤવਨ੍ਤਭਾવਤੋ, ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿਕਭਾવਤੋ, ਤਾવਕਾਲਿਕਭਾવਤੋ ਚ ਖਣਪਰਿਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸવਚਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਞੇਯ੍ਯਂ ਨਾਮ। ਯਦਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਰਣਕਾਲੇ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦਿਕਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਇਦਂ ‘‘ਯਦਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸવਚਨਂ ਞਾਣਂ ਨਾਮ। ਅਥ ਪਸ੍ਸਨਕ੍ਖਣੇ ਦੁਕ੍ਖੇ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧੇ વਿਪਸ੍ਸਕੋ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦੁਕ੍ਖਾਦਿਜਾਨਨਾਦਿવਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ, ਏਸੋ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪਟਿવੇਧੋ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ વਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਥਾਯ ਮਗ੍ਗੋਤਿ। ਇਦਂ ‘‘ਅਥਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸવਚਨਂ ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ ਹੋਤਿ।

    Sabbe pañcakkhandhā paccayehi saṅkharitattā saṅkhārā ādiantavantabhāvato, aniccantikabhāvato, tāvakālikabhāvato ca khaṇaparittabhāvato aniccā bhavanti. Idaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti suttappadesavacanaṃ vuttanayena ñeyyaṃ nāma. Yadā vipassanākaraṇakāle paññāya vipassanāpaññāya passati aniccatādikaṃ passati. Idaṃ ‘‘yadā paññāya passatī’’ti suttappadesavacanaṃ ñāṇaṃ nāma. Atha passanakkhaṇe dukkhe pañcakkhandhe vipassako nibbindati, nibbindanto puggalo dukkhādijānanādivasena cattāri saccāni paṭivijjhati, eso catusaccapaṭivedho visuddhiyā visuddhatthāya maggoti. Idaṃ ‘‘athā’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ ñāṇañca ñeyyañca hoti.

    ਸੋਣਾਤਿ ਸੋਣਂ ਆਲਪਤਿ। ਸਮਣਾ ਬਾਹਿਰਕਸਮਣਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਜਾਤਿਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਨਿਚ੍ਚੇਨ ਰੂਪੇਨ, ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਰੂਪੇਨ, વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮੇਨ ਰੂਪੇਨ ‘‘ਅਹਂ ਪਰੇਹਿ ਸੇਯ੍ਯੋ ਉਤ੍ਤਮੋ ਅਸ੍ਮੀ’’ਤਿ વਾ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ‘‘ਅਹਂ ਪਰੇਨ ਸਦਿਸੋ ਸਮਾਨੋ ਅਸ੍ਮੀ’’ਤਿ વਾ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ‘‘ਅਹਂ ਪਰਤੋ ਹੀਨੋ ਲਾਮਕੋ ਅਸ੍ਮੀ’’ਤਿ વਾ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਯਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਅਦਸ੍ਸਨਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਕਿਂ ਨਾਮ ਕਾਰਣਂ ਸਿਯਾ, ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਦਸ੍ਸਨਤੋ ਤਾવ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਂ ਕਾਰਣਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਦਸ੍ਸਨਮੇવ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਾਯ વੇਦਨਾਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਇਦਂ ‘‘ਯੇ ਹਿ ਕੇਚੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸવਚਨਂ ਞੇਯ੍ਯਂ ਨਾਮ। ‘‘ਯੇ ਚ ਖੋ ਕੇਚੀ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੋ ਪਨ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਦਂ ‘‘ਯੇ ਚ ਖੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸવਚਨਂ ਞਾਣਂ ਨਾਮ। ਇਦਂ ‘‘ਯੇ ਹਿ ਕੇਚੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਞਾਣੇ ਚ ਞੇਯ੍ਯੇ ਚ ਅਤ੍ਥੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ ਹੋਤਿ। (੬)

    Soṇāti soṇaṃ ālapati. Samaṇā bāhirakasamaṇā brāhmaṇā jātibrāhmaṇā aniccena rūpena, dukkhena rūpena, vipariṇāmadhammena rūpena ‘‘ahaṃ parehi seyyo uttamo asmī’’ti vā samanupassanti, ‘‘ahaṃ parena sadiso samāno asmī’’ti vā samanupassanti, ‘‘ahaṃ parato hīno lāmako asmī’’ti vā samanupassanti, yathābhūtassa adassanā aññatra vajjetvā aññaṃ kiṃ nāma kāraṇaṃ siyā, yathābhūtaṃ adassanato tāva samanupassanassa aññaṃ kāraṇaṃ natthi, yathābhūtaṃ adassanameva kāraṇanti veditabbaṃ. ‘‘Aniccāya vedanāyā’’tiādīsupi iminā vuttanayena vuttanayānusārena yojanā kātabbā. Idaṃ ‘‘ye hi kecī’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ ñeyyaṃ nāma. ‘‘Ye ca kho kecī’’tiādiko sukkapakkho pana vuttavipariyāyena veditabbo. Idaṃ ‘‘ye ca kho’’tiādikaṃ suttappadesavacanaṃ ñāṇaṃ nāma. Idaṃ ‘‘ye hi kecī’’tiādikaṃ suttaṃ ñāṇe ca ñeyye ca atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato ñāṇañca ñeyyañca hoti. (6)

    ਨਾਨਾવਿਧਂ ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਦਸ੍ਸਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਦਸ੍ਸਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਲੋਕਿਯਾਦੀਸੁ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧੇਸੁ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    Nānāvidhaṃ ñāṇañca ñeyyañca sāsanapaṭṭhānasuttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ dassana’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ dassana’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu lokiyādīsu aṭṭhavīsatividhesu sāsanapaṭṭhānesu suttesu katamaṃ suttaṃ dassanaṃ nāmāti pucchati.

    ੧੧੫. ਗਮ੍ਭੀਰਪਞ੍ਞੇਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸੁਦੇਸਿਤਾਨਿ ਸਙ੍ਖੇਪવਿਤ੍ਥਾਰਾਦੀਹਿ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਨਯੇਹਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਦੇਸਿਤਾਨਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਯੇ ਭਾવਿਤਭਾવਨਾ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾ ਪਞ੍ਞਾਓਭਾਸੇਨ વਿਭਾવਯਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਭਾવਿਤਭਾવਨਾ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾ ਦੇવਰਜ੍ਜਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਜ੍ਜਾਦਿਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਮ੍ਮ ਭੁਸਂ ਪਮਤ੍ਤਾ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਤੇ ਭਾવਿਤਭਾવਨਾ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੇਨ ਅਟ੍ਠਮਭવਾਦੀਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਾਨਂ ਨਾਮਰੂਪਾਨਂ ਨਿਰੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਅਟ੍ਠਮਕ੍ਖਤ੍ਤੁવਸੇਨ ਅਟ੍ਠਮਂ ਭવਂ ਨ ਆਦਿਯਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਯੇ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨੇ ਪਠਮਮਗ੍ਗਞਾਣੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਦਸ੍ਸਨਂ ਨਾਮ।

    115.Gambhīrapaññena sabbaññubuddhena sudesitāni saṅkhepavitthārādīhi tehi tehi nayehi suṭṭhu desitāni ariyasaccāni ye bhāvitabhāvanā ariyapuggalā paññāobhāsena vibhāvayanti, te bhāvitabhāvanā ariyapuggalā devarajjacakkavattirajjādipamādaṭṭhānaṃ āgamma bhusaṃ pamattā kiñcāpi honti, tathāpi te bhāvitabhāvanā ariyapuggalā sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena aṭṭhamabhavādīsu uppajjanārahānaṃ nāmarūpānaṃ niruddhattā aṭṭhamakkhattuvasena aṭṭhamaṃ bhavaṃ na ādiyantīti yojanā. Idaṃ ‘‘ye ariyasaccānī’’tiādikaṃ suttaṃ dassane paṭhamamaggañāṇe vācakañāpakabhāvena pavattanato dassanaṃ nāma.

    ਨਗਰਦ੍વਾਰਬਾਹਥਿਰਕਰਣਤ੍ਥਂ ਉਮ੍ਮਾਰਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਪਥવਿਯਂ ਅਟ੍ਠਹਤ੍ਥਦਸਹਤ੍ਥਪ੍ਪਮਾਣਂ ਆવਾਟਂ ਖਣਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਆવਾਟੇ ਉਸ੍ਸਾਪਿਤਤ੍ਤਾ ਪਥવਿਸ੍ਸਿਤੋ ਪਥવਿਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਅਨ੍ਤੋਪਥવਿਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਇਨ੍ਦਖੀਲੋ ਸਾਰਦਾਰੁਮਯੋ ਥਮ੍ਭੋ ਚਤੁਬ੍ਭਿ ਚਤੂਹਿ ਦਿਸਾਹਿ ਆਗਤੇਹਿ વਾਤੇਹਿ ਮਹਾવਾਤੇਹਿ ਅਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿਯੋ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯੋ ਸਿਯਾ ਯਥਾ, ਯੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਅવੇਚ੍ਚ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਂ ਸਬ੍ਬਤਿਤ੍ਥਿਯવਾਦવਾਤੇਹਿ ਅਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿਯਤ੍ਤਾ ਤਥੂਪਮਂ ਅਹਂ વਦਾਮੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਯਥਿਨ੍ਦਖੀਲੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਦਸ੍ਸਨਂ ਨਾਮ।

    Nagaradvārabāhathirakaraṇatthaṃ ummārabbhantare pathaviyaṃ aṭṭhahatthadasahatthappamāṇaṃ āvāṭaṃ khaṇitvā tasmiṃ āvāṭe ussāpitattā pathavissito pathavinissito antopathavinissito indakhīlo sāradārumayo thambho catubbhi catūhi disāhi āgatehi vātehi mahāvātehi asampakampiyo sampakampituṃ asakkuṇeyyo siyā yathā, yo sappuriso ariyasaccāni avecca passati, taṃ sappurisaṃ sabbatitthiyavādavātehi asampakampiyattā tathūpamaṃ ahaṃ vadāmīti yojanā. Idaṃ ‘‘yathindakhīlo’’tiādikaṃ suttaṃ vuttanayena dassanaṃ nāma.

    ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤੂਹਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾવਕੋ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤੁਂ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਸਯਮੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ ‘‘ਭੋ, ਮਮ ਅਤ੍ਤ ਅਹਂ ਇਦਾਨਿ ਖੀਣਨਿਰਯੋ ਅਮ੍ਹਿ, ਖੀਣਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ ਅਮ੍ਹਿ…ਪੇ॰…. ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ। ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਰੂਪਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕਤਮੇਹਿ ਚਤੂਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਦਂ ‘‘ਚਤੂਹੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਨਾਮ।

    Bhikkhave, catūhi sotāpattiyaṅgehi samannāgato ariyasāvako ariyassa bhagavato sammāsambuddhassa sāvako ācikkhituṃ ākaṅkhamāno hutvā attanāva sayameva attānaṃ byākareyya ‘‘bho, mama atta ahaṃ idāni khīṇanirayo amhi, khīṇatiracchānayoni amhi…pe…. dukkhassantaṃ karissāmī’’ti byākareyya. Caturaṅgasarūpaṃ dassetuṃ ‘‘katamehi catūhī’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘catūhī’’tiādikaṃ dassanaṃ nāma.

    ਨਾਨਾવਿਧਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ‘‘ਕਤਮਾ ਭਾવਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਭਾવਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Nānāvidhaṃ dassanaṃ niddhāritaṃ, ‘‘katamā bhāvanā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamā bhāvanā’’tiādi vuttaṃ.

    ਇਧ ਸਾਸਨੇ ਯਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਕਾਮਭવੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਕਾਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਜਹਨવਸੇਨ ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਰੂਪਭવੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਕਾਨਂ ਉਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਜਹਨવਸੇਨ ਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸੁਭਾવਿਤਾਨਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਭਾવਨਾવਸੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਭਾવਿਤਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ, ਭਾવਿਤੋ ਭਾવਿਤਮਗ੍ਗੋ ਸ ਦਨ੍ਤੋ ਸੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਮਂ ਲੋਕਞ੍ਚ ਪਰਂ ਲੋਕਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਝ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਕਾਲਂ ਮਰਣਕਾਲੇ , ਕਾਲਂਕਿਰਿਯਂ વਾ ਕਙ੍ਖਤਿ ਪਤ੍ਥੇਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਯਂ ‘‘ਯਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਪਾਲ਼ਿ ਭਾવਨਾਯ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਭਾવਨਾ ਨਾਮ।

    Idha sāsane yassa ariyasāvakassa ajjhattaṃ kāmabhave nibbattāpakānaṃ orambhāgiyasaṃyojanānaṃ pajahanavasena ca bahiddhā rūpārūpabhavesu nibbattāpakānaṃ uddhambhāgiyasaṃyojanānaṃ pajahanavasena ca indriyāni saddhindriyādīni indriyāni subhāvitāni ariyamaggabhāvanāvasena suṭṭhu bhāvitāni bhavanti, bhāvito bhāvitamaggo sa danto so ariyasāvako imaṃ lokañca paraṃ lokañca nibbijjha nibbijjhitvā paṭivijjhitvā kālaṃ maraṇakāle , kālaṃkiriyaṃ vā kaṅkhati patthetīti yojanā. Ayaṃ ‘‘yassindriyānī’’tiādikā pāḷi bhāvanāya vācakañāpakabhāvena pavattanato bhāvanā nāma.

    ਧਮ੍ਮਪਦਾਨਿ ਝਾਨવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਧਮ੍ਮਕੋਟ੍ਠਾਸਾਨਿ। ਅਨਭਿਜ੍ਝਾ ਧਮ੍ਮਪਦਂ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਸੀਸੇਨ ਅਧਿਗਤਝਾਨવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਨਿਬ੍ਬਾਨਧਮ੍ਮਪਦਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸਂ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਅਯਂ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਪਾਲ਼ਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਭਾવਨਾ ਨਾਮ। (੭)

    Dhammapadāni jhānavipassanāmaggaphalanibbānadhammakoṭṭhāsāni. Anabhijjhā dhammapadaṃ anabhijjhāsīsena adhigatajhānavipassanāmagganibbānadhammapadaṃ koṭṭhāsaṃ. Esa nayo sesesupi. Ayaṃ ‘‘cattārimānī’’tiādikā pāḷi vuttanayena bhāvanā nāma. (7)

    ਦੇવਪੁਤ੍ਤ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਞ੍ਚ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਸਂਯੋਜਨਾਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯੇਨ ਛਿਨ੍ਦੇ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਪਜਹਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਞ੍ਚ ਉਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਸਂਯੋਜਨਾਨਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਜਹੇ ਪਜਹੇਯ੍ਯ, ਭਾવਯਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਞ੍ਚ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ ਚ ਉਤ੍ਤਰਿ ਭਾવਯੇ ਭਾવੇਯ੍ਯ। ਪਞ੍ਚਸਙ੍ਗਾਤਿਗੋ ਰਾਗਸਙ੍ਗਦੋਸਸਙ੍ਗਮੋਹਸਙ੍ਗਮਾਨਸਙ੍ਗਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਗਾਤਿਗੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਓਘਤਿਣ੍ਣੋਤਿ ਕਾਮੋਘਭવੋਘਦਿਟ੍ਠੋਘਅવਿਜ੍ਜੋਘਤਿਣ੍ਣੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕਥੀਯਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘ਪਞ੍ਚ ਛਿਨ੍ਦੇ ਪਞ੍ਚ ਜਹੇ’’ਤਿ ਇਦਂ વਚਨਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਨਾਮ। ‘‘ਪਞ੍ਚ ਚੁਤ੍ਤਰਿ…ਪੇ॰… વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਾਲ਼ਿ ਭਾવਨਾ ਨਾਮ। ਇਦਂ ‘‘ਪਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਭਾવਨਾ ਚ ਹੋਤਿ।

    Devaputta chindanto puggalo pañca orambhāgiyasaṃyojanāni heṭṭhā maggattayena chinde chindeyya, pajahanto puggalo pañca uddhambhāgiyasaṃyojanāni arahattamaggena jahe pajaheyya, bhāvayanto puggalo pañca saddhindriyādīni ca uttari bhāvaye bhāveyya. Pañcasaṅgātigo rāgasaṅgadosasaṅgamohasaṅgamānasaṅgadiṭṭhisaṅgātigo bhikkhu oghatiṇṇoti kāmoghabhavoghadiṭṭhoghaavijjoghatiṇṇoti vuccati kathīyatīti yojanā. ‘‘Pañca chinde pañca jahe’’ti idaṃ vacanaṃ dassanaṃ nāma. ‘‘Pañca cuttari…pe… vuccatī’’ti ayaṃ pāḷi bhāvanā nāma. Idaṃ ‘‘pañcā’’tiādikaṃ suttaṃ dassanañca bhāvanā ca hoti.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਯੋਜਨਾ ਪਾਕਟਾ। (੮)

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave’’tiādīsu yojanā pākaṭā. (8)

    ੧੧੬. ‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣਂ…ਪੇ॰… ਬੁਦ੍ਧਾਨ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਚਨਭਾવਤੋ ਸਕવਚਨਂ ਨਾਮ। ਅਤ੍ਥੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੋવ।

    116. ‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ…pe… buddhāna sāsana’’nti idaṃ suttaṃ sammāsambuddhassa vacanabhāvato sakavacanaṃ nāma. Attho heṭṭhā vuttova.

    ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਾਲਸ੍ਸ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਬਾਲਉਪਲਕ੍ਖਣਕਾਰਣਾਨਿ ਬਾਲਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ‘‘ਅਯਂ ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਗਹਣਕਾਰਣਾਨਿ ਬਾਲਾਪਦਾਨਾਨਿ ਬਾਲਸ੍ਸ ਅਪਦਾਨਾਨਿ ਪੋਰਾਣਾਨਿ વਿਰੁਲ਼੍ਹਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਯੇਹਿ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਾਦੀਹਿ ਬਾਲਂ ‘‘ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਪਰੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਇਮਾਨਿ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਮਯਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾਨਿ ਤੀਣਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਾਲੋ ਦੁਚ੍ਚਿਨ੍ਤਿਤਚਿਨ੍ਤੀ ਚ ਦੁਚ੍ਚਿਨ੍ਤਿਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਬ੍ਯਾਪਾਦਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ ਚਿਨ੍ਤੀ ਚ ਹੋਤਿ, ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਭਾਸੀ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਂ ਮੁਸਾવਾਦਾਦਿਂ ਭਾਸੀ ਚ ਹੋਤਿ. ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਕਾਰੀ ਚ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਕਮ੍ਮਂ ਕਾਰੀ ਚ ਹੋਤਿ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਾਲਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਬਾਲਾਪਦਾਨਾਨਿ ਇਮਿਨਾ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਖੋ ਭવਨ੍ਤਿ। ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੋ ਪਨ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਦਂ ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વਚਨਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਚਨਭਾવਤੋ ਸਕવਚਨਂ ਨਾਮ।

    Bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇāni bālaupalakkhaṇakāraṇāni bālanimittāni ‘‘ayaṃ bālo’’ti gahaṇakāraṇāni bālāpadānāni bālassa apadānāni porāṇāni viruḷhāni kammāni yehi bālalakkhaṇādīhi bālaṃ ‘‘bālo’’ti pare paṇḍitā sañjānanti, imāni bālalakkhaṇāni mayā vuccamānāni tīṇi. Katamāni tīṇi? Bhikkhave, bālo duccintitacintī ca duccintitaṃ abhijjhābyāpādamicchādassanaṃ cintī ca hoti, dubbhāsitabhāsī dubbhāsitaṃ musāvādādiṃ bhāsī ca hoti. dukkaṭakammakārī ca dukkaṭaṃ pāṇātipātādikammaṃ kārī ca hoti. Bhikkhave, bālassa…pe… bālāpadānāni iminā mayā vuttāni tīṇi kho bhavanti. Sukkapakkho pana vuttavipariyāyena veditabbo. Idaṃ ‘‘tīṇimāni bhikkhave’’tiādikaṃ vacanaṃ sammāsambuddhassa vacanabhāvato sakavacanaṃ nāma.

    ਪਥવੀਸਮੋ વਿਤ੍ਥਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਪਾਤਂ વੁਟ੍ਠਂ ਉਦਕਂ ਆਭੁਸੋ ਲਾਭਿ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਪਾਤਾਲੋ, ਪਾਤਾਲੇਨ ਸਮੋ ਪਾਤਾਲਸਮੋ ਨਿਨ੍ਨੋ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਮੇਰੁਸਮੋ ਉਨ੍ਨਤੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸਦਿਸੋ ਪੋਰਿਸੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਪਥવੀਸਮੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વਚਨਂ ਪਰਸ੍ਸ ਦੇવਸ੍ਸ વਚਨਭਾવਤੋ ਪਰવਚਨਂ ਹੋਤਿ।

    Pathavīsamo vitthato sambodho nāma natthi. Pātaṃ vuṭṭhaṃ udakaṃ ābhuso lābhi gaṇhātīti pātālo, pātālena samo pātālasamo ninno na vijjati. Merusamo unnato natthi, cakkavattisadiso poriso natthīti yojanā. Idaṃ ‘‘pathavīsamo’’tiādikaṃ vacanaṃ parassa devassa vacanabhāvato paravacanaṃ hoti.

    ‘‘ਦੇવਾਨਂ ਇਨ੍ਦ, ਤવ ਸੁਭਾਸਿਤੇਨ ਜਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ, ਤવ ਸੁਭਾਸਿਤੇਨ ਜਯੋ ਹੋਤੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ, ਤ੍વਂ ਗਾਥਂ ਭਣ ਭਣਾਹੀ’’ਤਿ ਅવੋਚ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਥ ਖੋ ਅਸੁਰਿਨ੍ਦੋ વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ ਇਮਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ ‘‘ਤੇ ਪਟਿਸੇਧਕੋ ਨੋ ਚੇ ਅਸ੍ਸ ਨੋ ਚੇ ਭવੇਯ੍ਯ , ਏવਂ ਸਤਿ ਬਾਲਾ ਭਿਯ੍ਯੋ ਪਕੁਜ੍ਝੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਧੀਰੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਭੁਸੇਨ ਦਣ੍ਡੇਨ ਬਾਲਂ ਨਿਸੇਧਯੇ’’ਤਿ।

    ‘‘Devānaṃ inda, tava subhāsitena jayo hotī’’ti vatvā ‘‘vepacitti, tava subhāsitena jayo hotū’’ti vatvā ‘‘vepacitti, tvaṃ gāthaṃ bhaṇa bhaṇāhī’’ti avoca. Bhikkhave, atha kho asurindo vepacitti imaṃ vuccamānaṃ gāthaṃ abhāsi ‘‘te paṭisedhako no ce assa no ce bhaveyya , evaṃ sati bālā bhiyyo pakujjheyyuṃ, tasmā dhīro paṇḍito bhusena daṇḍena bālaṃ nisedhaye’’ti.

    ਗਾਥਾਯ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸੁਰਿਨ੍ਦੇਨ વੇਪਚਿਤ੍ਤਿਨਾ ਭਾਸਿਤਾਯ ਅਸੁਰਾ ਅਨੁਮੋਦਿਂਸੁ, ਦੇવਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਥ ਖੋ ਅਸੁਰਿਨ੍ਦੋ વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ ਦੇવਾਨਂ ਇਨ੍ਦਂ ਸਕ੍ਕਂ ਏਤਂ વਚਨਂ ਅવੋਚ ‘‘ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, ਤ੍વਂ ਗਾਥਂ ਭਣ ਭਣਾਹੀ’’ਤਿ ਏਤਂ વਚਨਂ ਅવੋਚ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਥ ਖੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਸਕ੍ਕੋ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ ‘‘ਬਾਲਸ੍ਸ ਪਟਿਸੇਧਨਂ ਪਰਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਂ ਸਙ੍ਕੁਪਿਤਂ ਞਤ੍વਾ ਸਤੋ ਸਤਿਮਾ ਯੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਕੋਧਤੋ ਉਪਸਮ੍ਮਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਏਤਦੇવ ਉਪਸਮਂ વਰਨ੍ਤਿ ਅਹਂ ਮਞ੍ਞੇ’’ਤਿ।

    Gāthāya, bhikkhave, asurindena vepacittinā bhāsitāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Bhikkhave, atha kho asurindo vepacitti devānaṃ indaṃ sakkaṃ etaṃ vacanaṃ avoca ‘‘devānaminda, tvaṃ gāthaṃ bhaṇa bhaṇāhī’’ti etaṃ vacanaṃ avoca. Bhikkhave, atha kho devānamindo sakko imaṃ gāthaṃ abhāsi ‘‘bālassa paṭisedhanaṃ paraṃ paccatthikaṃ saṅkupitaṃ ñatvā sato satimā yo paṇḍito kodhato upasammati, tassa paṇḍitassa etadeva upasamaṃ varanti ahaṃ maññe’’ti.

    ਗਾਥਾਯ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੇਨ ਸਕ੍ਕੇਨ ਭਾਸਿਤਾਯ ਦੇવਾ ਅਨੁਮੋਦਿਂਸੁ, ਅਸੁਰਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਥ ਖੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਸਕ੍ਕੋ ਅਸੁਰਿਨ੍ਦਂ વੇਪਚਿਤ੍ਤਿਂ ਏਤਂ વਚਨਂ ਅવੋਚ ‘‘વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ, ਤ੍વਂ ਗਾਥਂ ਭਣਾਹੀ’’ਤਿ ਏਤਂ વਚਨਂ ਅવੋਚ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਥ ਖੋ ਅਸੁਰਿਨ੍ਦੋ વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ ‘‘વਾਸવ ਯਦਾ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ, ਤਦਾ ਨਂ ਤਿਤਿਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਬਾਲੋ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ ਭਯਾ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਤਿ, ਤਿਤਿਕ੍ਖਾਯ ਏਤਦੇવ વਜ੍ਜਂ ਅਹਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ। વਾਸવ ਗੋਗਣੋ ਪਲਾਯਿਨਂ ਗવਂ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਤਿ ਇવ, ਏવਂ ਦੁਮ੍ਮੇਧੋ ਖਮਨ੍ਤਂ ਭਿਯ੍ਯੋ ਅਜ੍ਝਾਰੁਹਤਿ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਤਿ।

    Gāthāya, bhikkhave, devānamindena sakkena bhāsitāya devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesuṃ. Bhikkhave, atha kho devānamindo sakko asurindaṃ vepacittiṃ etaṃ vacanaṃ avoca ‘‘vepacitti, tvaṃ gāthaṃ bhaṇāhī’’ti etaṃ vacanaṃ avoca. Bhikkhave, atha kho asurindo vepacitti imaṃ gāthaṃ abhāsi ‘‘vāsava yadā titikkhati, tadā naṃ titikkhantaṃ puggalaṃ bālo ‘‘ayaṃ me bhayā titikkhatī’’ti maññati, titikkhāya etadeva vajjaṃ ahaṃ passāmi. Vāsava gogaṇo palāyinaṃ gavaṃ ajjhottharati iva, evaṃ dummedho khamantaṃ bhiyyo ajjhāruhati ajjhottharati.

    ਗਾਥਾਯ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸੁਰਿਨ੍ਦੇਨ વੇਪਚਿਤ੍ਤਿਨਾ ਭਾਸਿਤਾਯ ਅਸੁਰਾ ਅਨੁਮੋਦਿਂਸੁ, ਦੇવਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਜਾਯਮਾਨੇ ਚ ਗੋਯੁਦ੍ਧੇ ਪਠਮਂ ਦ੍વੇਯੇવ ਗੋਣਾ ਯੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਗੋਗਣੋ ਪਨ ਯਾવ ਏਕੋ ਗੋਣੋ ਨ ਪਲਾਯਤਿ, ਤਾવ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਯਦਾ ਚ ਏਕੋ ਗੋਣੋ ਪਲਾਯਤਿ , ਤਦਾ ਸਬ੍ਬੋ ਗੋਣੋ ਤਂ ਪਲਾਯਿਨਂ ਗવਂ ਭਿਯ੍ਯੋ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਤੀਤਿ ਗੋਯੁਦ੍ਧਸਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਅਥ ਖੋ’’ਤਿਆਦੀਨਂ ਯੋਜਨਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ।

    Gāthāya, bhikkhave, asurindena vepacittinā bhāsitāya asurā anumodiṃsu, devā tuṇhī ahesuṃ. Jāyamāne ca goyuddhe paṭhamaṃ dveyeva goṇā yujjhanti, gogaṇo pana yāva eko goṇo na palāyati, tāva olokentova tiṭṭhati. Yadā ca eko goṇo palāyati , tadā sabbo goṇo taṃ palāyinaṃ gavaṃ bhiyyo ajjhottharatīti goyuddhasabhāvo veditabbo. ‘‘Atha kho’’tiādīnaṃ yojanattho pākaṭo.

    વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ, ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ, ਤਂ ਖਮਨ੍ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ ਭਯਾ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ ਕਾਮਂ ਮਞ੍ਞਤੁ વਾ, ਮਾ ਮਞ੍ਞਤੁ વਾ, ਤਂ ਮਞ੍ਞਨਂ ਨਿਪ੍ਫਲਮੇવ। ਅਤ੍ਥਾ ਸਦਤ੍ਥਪਰਮਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਖਨ੍ਤ੍ਯਾ ਖਨ੍ਤਿਤੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਸਦਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।

    Vepacitti, yo puggalo titikkhati, taṃ khamantaṃ puggalaṃ ‘‘ayaṃ me bhayā titikkhatī’’ti kāmaṃ maññatu vā, mā maññatu vā, taṃ maññanaṃ nipphalameva. Atthā sadatthaparamā bhavanti. Khantyā khantito bhiyyo sadattho nāma na vijjati.

    ਯੋ ਬਲવਾ ਸਨ੍ਤੋ ਦੁਬ੍ਬਲਸ੍ਸ ਹવੇ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਬਲવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਤਿਤਿਕ੍ਖਨਂ ਪਰਮਂ ਖਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਆਹੁ, ਦੁਬ੍ਬਲੋ ਨਿਚ੍ਚਂ ਖਮਤਿ ਏવ।

    Yo balavā santo dubbalassa have titikkhatīti tassa balavantassa taṃ titikkhanaṃ paramaṃ khantinti sappurisā āhu, dubbalo niccaṃ khamati eva.

    ਯਸ੍ਸ ਬਾਲਸ੍ਸ ਬਾਲਬਲਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਬਾਲਸ੍ਸ ਬਾਲਬਲਂ ‘‘ਅਬਲ’’ਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਆਹੁ, ਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਗੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਂ ਬਲਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਗੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਬਲਸ੍ਸ ਪਟਿવਤ੍ਤਾ ਪਟਿਪ੍ਫਰਿਤ੍વਾ વਤ੍ਤਾ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।

    Yassa bālassa bālabalaṃ atthi, tassa bālassa bālabalaṃ ‘‘abala’’nti sappurisā āhu, yassa dhammaguttassa yaṃ balaṃ atthi, tassa dhammaguttassa tassa balassa paṭivattā paṭippharitvā vattā na vijjati.

    વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ, ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕੁਦ੍ਧਂ ਪਠਮਂ ਕੁਜ੍ਝਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਕੁਜ੍ਝਤਿ, ਸੋ ਪਟਿਕੁਜ੍ਝਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤੇਨ ਪਟਿਕੁਜ੍ਝਨੇਨ ਤਸ੍ਸ ਪਠਮਂ ਕੁਜ੍ਝਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਪਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਾਪਪੁਗ੍ਗਲਤੋ ਪਾਪਿਯੋ ਏવ ਪਾਪਤਰੋ ਹੀਨਤਰੋ ਏવ ਭવੇ।

    Vepacitti, yo puggalo kuddhaṃ paṭhamaṃ kujjhantassa paṭikujjhati, so paṭikujjhanto puggalo tena paṭikujjhanena tassa paṭhamaṃ kujjhantassa pāpapuggalassa pāpapuggalato pāpiyo eva pāpataro hīnataro eva bhave.

    વੇਪਚਿਤ੍ਤਿ, ਯੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਸਤੋ ਸਤਿਮਾ ਪਰਂ ਸਙ੍ਕੁਪਿਤਂ ਞਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਕੁਜ੍ਝਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਟਿਕੁਜ੍ਝਨ੍ਤੋવ ਭવੇ, ਸੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੋ ਦੁਜ੍ਜਯਂ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਜੇਤਿ ਨਾਮ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਪਰਸ੍ਸ ਚ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਅਤ੍ਥਂ ਚਰਤਿ ਨਾਮ।

    Vepacitti, yo sappuriso sato satimā paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā paṭhamaṃ kujjhantassa appaṭikujjhantova bhave, so sappuriso dujjayaṃ saṅgāmaṃ jeti nāma, attano ca parassa ca ubhinnaṃ atthaṃ carati nāma.

    ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਪਰਸ੍ਸ ਚ ਤਿਕਿਚ੍ਛਨ੍ਤਾਨਂ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਕੋਧੋ ਉਪਸਮ੍ਮਤਿ, ਯੇ ਜਨਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਖਨ੍ਤਿਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੇ, ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇ વਾ ਅਕੋવਿਦਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਜਨਾ ਖਮਨ੍ਤਂ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਂ ‘‘ਅਯਂ ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਅਕੋવਿਦਾਨਂ ਜਨਾਨਂ ਤਂ ਮਞ੍ਞਨਂ ਨਿਪ੍ਫਲਨ੍ਤਿ।

    Attano ca parassa ca tikicchantānaṃ ubhinnaṃ kodho upasammati, ye janā dhammassa khantidhammassa atthe, catusaccadhamme vā akovidā bhavanti, te janā khamantaṃ sappurisaṃ ‘‘ayaṃ bālo’’ti maññanti, tesaṃ akovidānaṃ janānaṃ taṃ maññanaṃ nipphalanti.

    ਗਾਥਾਸੁ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੇਨ ਸਕ੍ਕੇਨ ਭਾਸਿਤਾਸੁ ਦੇવਾ ਅਨੁਮੋਦਿਂਸੁ, ਅਸੁਰਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਭਿਯ੍ਯੋ ਬਾਲਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વਚਨਂ ਸਕ੍ਕવੇਪਚਿਤ੍ਤੀਨਂ વਚਨਭਾવਤੋ ਪਰવਚਨਂ ਨਾਮ। (੯)

    Gāthāsu, bhikkhave, devānamindena sakkena bhāsitāsu devā anumodiṃsu, asurā tuṇhī ahesunti yojanā. Idaṃ ‘‘bhiyyo bālā’’tiādikaṃ vacanaṃ sakkavepacittīnaṃ vacanabhāvato paravacanaṃ nāma. (9)

    ੧੧੭. ਪਤ੍ਤਂ ਏਤਰਹਿ ਅਧਿਗਤਂ ਯਞ੍ਚ ਕਾਮੂਪਕਰਣਂ, ਆਯਤਿਂ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਅਧਿਗਤਂ ਯਞ੍ਚ ਕਾਮੂਪਕਰਣਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਏਤਂ ਉਭਯਂ ਰਜਾਨੁਕਿਣ੍ਣਂ ਰਾਗਰਜਾਦਿਕਿਣ੍ਣਂ ਇਤਿ ਆਤੁਰਸ੍ਸ ਆਤੁਰਾਨਂਯੇવ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਅਨੁਸਿਕ੍ਖਤੋ ਅਨੁਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਰਾ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਸੀਲਂ વਤਂ ਜੀવਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਇਮੇ ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਰਾ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਾਰਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਾਰਤੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾ। ਏਤ੍ਥ ਸੀਲਂ ਨਾਮ ‘‘ਨ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ ਓਰਮਣਂ। વਤਂ ਨਾਮ ਭੋਜਨਕਿਚ੍ਚਕਰਣਾਦਿ। ਜੀવਿਤਂ ਨਾਮ ਆਜੀવੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਨਾਮ ਮੇਥੁਨવਿਰਤਿવਿਸੇਸਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਸਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਾਰਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਅਯਂ વਾਦੋ ਏਕੋ ਪਠਮੋ ਅਨ੍ਤੋ ਲਾਮਕੋ। ਯੇ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ‘‘ਕਾਮੇਸੁ ਦੋਸੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਠਿਤਾ, ਤੇਸਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਅਯਂ વਾਦੋ ਏਕੋ ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋ ਲਾਮਕੋ। ਇਚ੍ਚੇਤੇ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤਾ ਅਨ੍ਤવਾਦਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਕਟਸਿવਡ੍ਢਨਾ ਕਟਸਿਯੋ ਦਿਟ੍ਠਿਂ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤਿ। ਏਤੇ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗੇ ਕਾਮਸੁਖਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗੇ ਏਕੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਅਨਭਿਞ੍ਞਾਯ ਓਲੀਯਨ੍ਤਿ, ਏਕੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਅਤਿਧਾવਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਯਞ੍ਚ ਪਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ વਚਨਂ ਪਰੇਸਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ વਚਨਭਾવਤੋ ਪਰવਚਨਂ ਨਾਮ।

    117.Pattaṃ etarahi adhigataṃ yañca kāmūpakaraṇaṃ, āyatiṃ pattabbaṃ adhigataṃ yañca kāmūpakaraṇaṃ atthi, etaṃ ubhayaṃ rajānukiṇṇaṃ rāgarajādikiṇṇaṃ iti āturassa āturānaṃyeva puggalānaṃ santike anusikkhato anusikkhantassa sikkhāsārā hutvā upaṭṭhahanti, sīlaṃ vataṃ jīvitaṃ brahmacariyaṃ ime sikkhāsārā hutvā upaṭṭhahantīti ye upaṭṭhānasārā puggalā sārato gahetvā ṭhitā. Ettha sīlaṃ nāma ‘‘na karomī’’ti oramaṇaṃ. Vataṃ nāma bhojanakiccakaraṇādi. Jīvitaṃ nāma ājīvo. Brahmacariyaṃ nāma methunavirativisesabhāvo veditabbo. Tesaṃ upaṭṭhānasārānaṃ puggalānaṃ ayaṃ vādo eko paṭhamo anto lāmako. Ye ca puggalā ‘‘kāmesu doso natthī’’ti evaṃvādino evaṃdiṭṭhino hutvā ṭhitā, tesaṃ puggalānaṃ ayaṃ vādo eko dutiyo anto lāmako. Iccete ubho antā antavādā puggalā kaṭasivaḍḍhanā kaṭasiyo diṭṭhiṃ vaḍḍhenti. Ete ubho ante attakilamathānuyoge kāmasukhallikānuyoge eke puggalā anabhiññāya olīyanti, eke puggalā atidhāvantīti yojanā. Idaṃ ‘‘yañca patta’’ntiādikaṃ vacanaṃ paresaṃ puggalānaṃ vacanabhāvato paravacanaṃ nāma.

    ਯੇ ਚ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪੁਗ੍ਗਲਾ ਤੇ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗਕਾਮਸੁਖਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਤਤ੍ਰ ਚ ਅਨ੍ਤੇ ਨ ਅਹੇਸੁਂ। ਤੇਨ ਚ ਅਭਿਜਾਨਨੇਨ ਤੇ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਨ ਅਮਞ੍ਞਿਂਸੁ, ਤੇਸਂ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ વਟ੍ਟਂ ਤਿવਿਧਂ વਟ੍ਟਂ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾਯ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਤਿ ਏવਂ ਇਦਂ ‘‘ਯੇ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વਚਨਂ ਭਗવਤੋ વਚਨਭਾવਤੋ ਸਕવਚਨਂ ਨਾਮ। ਅਯਂ ਉਦਾਨੋ ‘‘ਯਞ੍ਚ ਪਤ੍ਤਂ…ਪੇ॰… ਪਞ੍ਞਾਪਨਾਯਾ’’ਤਿ ਅਯਂ ਉਦਾਨੋ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸਕવਚਨਞ੍ਚ ਪਰવਚਨਞ੍ਚ ਹੋਤਿ।

    Ye ca sammādiṭṭhipuggalā te ubho ante attakilamathānuyogakāmasukhallikānuyoge abhiññāya tatra ca ante na ahesuṃ. Tena ca abhijānanena te ubho ante na amaññiṃsu, tesaṃ sammādiṭṭhipuggalānaṃ vaṭṭaṃ tividhaṃ vaṭṭaṃ paññāpanāya natthi. Iti evaṃ idaṃ ‘‘ye cā’’tiādikaṃ vacanaṃ bhagavato vacanabhāvato sakavacanaṃ nāma. Ayaṃ udāno ‘‘yañca pattaṃ…pe… paññāpanāyā’’ti ayaṃ udāno vuttanayena sakavacanañca paravacanañca hoti.

    ਪਸੇਨਦਿ ਨਾਮ ਕੋਸਲੋ ਕੋਸਲਿਸ੍ਸਰੋ ਰਾਜਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਂ ‘‘ਇਧ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਤੇਸਂ ਪਿਯੋ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਚਨਂ ਅવੋਚ। ਭਨ੍ਤੇ, ਇਧ ਰਹੋਗਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ ਮਮ ਚੇਤਸੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦਿ, ਕੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਤਾ ਪਿਯੋ ਨੁ ਖੋ, ਕੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਨੁ ਖੋ ਇਤਿ ਏਤਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਨਂ ਉਦਪਾਦਿ। ਭਨ੍ਤੇ, ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ ਏਤਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਨਂ ਅਹੋਸਿ, ਯੇ ਚ ਕੇਚਿ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ ਖੋ…ਪੇ॰… ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਤੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਖੋ। ਤੇ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾ ‘‘ਨੋ ਅਤ੍ਤਾ ਪਿਯੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ વਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਥ ਖੋ ਤੇਸਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਿਯੋવ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਪ੍ਪਿਯੋ ਅਪ੍ਪਿਯਸ੍ਸ ਅਨਤ੍ਥਾਯ ਯਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਤੇ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨਾવ. ਸਯਮੇવ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨਤ੍ਥਾਯ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਿਯੋવਾਤਿ ਏਤਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਨਂ ਅਹੋਸਿ।

    Pasenadi nāma kosalo kosalissaro rājā bhagavantaṃ etaṃ ‘‘idha mayhaṃ…pe… tesaṃ piyo attā’’ti vacanaṃ avoca. Bhante, idha rahogatassa paṭisallīnassa mayhaṃ mama cetaso cittassa evaṃ parivitakko udapādi, kesaṃ sattānaṃ attā piyo nu kho, kesaṃ sattānaṃ attā appiyo nu kho iti etaṃ parivitakkanaṃ udapādi. Bhante, tassa mayhaṃ etaṃ parivitakkanaṃ ahosi, ye ca keci sattā kāyena duccaritaṃ caranti kho…pe… manasā duccaritaṃ caranti kho, tesaṃ sattānaṃ attā appiyo kho. Te duccaritaṃ carantā sattā ‘‘no attā piyo’’ti evaṃ kiñcāpi vadeyyuṃ, atha kho tesaṃ duccaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā appiyova. Taṃ kissa hetu? Appiyo appiyassa anatthāya yaṃ duccaritaṃ kareyya, taṃ duccaritaṃ te duccaritaṃ carantā sattā attanāva. sayameva. Attano anatthāya hi yasmā karonti, tasmā tesaṃ duccaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā appiyovāti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi.

    ਭਨ੍ਤੇ , ਯੇ ਚ ਕੇਚਿ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯੇਨ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ ਖੋ…ਪੇ॰… ਮਨਸਾ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਤੇਸਂ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਤਾ ਪਿਯੋ ਖੋ, ਤੇ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾ ‘‘ਨੋ ਅਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਿਯੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ વਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਥ ਖੋ ਤੇਸਂ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਤਾ ਪਿਯੋવ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਪਿਯੋ ਪਿਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਾਯ ਯਂ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਸੁਚਰਿਤਂ ਤੇ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਸਯਮੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ , ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਤਾ ਪਿਯੋવਾਤਿ ਏਤਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਨਂ ਅਹੋਸਿ। ਏਤਂ વਚਨਂ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Bhante , ye ca keci sattā kāyena sucaritaṃ caranti kho…pe… manasā sucaritaṃ caranti kho, tesaṃ sucaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā piyo kho, te sucaritaṃ carantā sattā ‘‘no attā appiyo’’ti evaṃ kiñcāpi vadeyyuṃ, atha kho tesaṃ sucaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā piyova. Taṃ kissa hetu? Piyo piyassa atthāya yaṃ sucaritaṃ careyya, taṃ sucaritaṃ te sucaritaṃ carantā sattā attanāva sayameva attano atthāya hi yasmā karonti , tasmā tesaṃ sucaritaṃ carantānaṃ sattānaṃ attā piyovāti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi. Etaṃ vacanaṃ avocāti yojanā.

    ‘‘ਏવਮੇਤਂ ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ વਚਨਂ ਪਠਮਂ વਤ੍વਾ ‘‘ਯੇ ਹਿ ਕੇਚੀ’’ਤਿਆਦਿਕੇ ਭਗવਤੋ વੁਤ੍ਤવਚਨੇਪਿ ਯੋਜਨਾ ਤਥੇવ ਕਾਤਬ੍ਬਾ।

    ‘‘Evametaṃ mahārājā’’ti vacanaṃ paṭhamaṃ vatvā ‘‘ye hi kecī’’tiādike bhagavato vuttavacanepi yojanā tatheva kātabbā.

    ਗਾਥਾਸੁ ਪਨ ਯੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ‘‘ਪਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚੇ ਜਞ੍ਞਾ, ਏવਂ ਸਤਿ ਸੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਨਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਾਪੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਨ ਸਂਯੁਜੇ ਨ ਸਂਯੋਜੇਯ੍ਯ, ਤਂ વਚਨਂ ਹਿ ਸਚ੍ਚਂ ਪਿਯਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਲਭਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਦੁਕ੍ਕਟਕਾਰਿਨਾ ਸੁਖਂ ਸੁਲਭਂ ਨ ਹੋਤਿ।

    Gāthāsu pana yo paṇḍito attānaṃ ‘‘piya’’nti ce jaññā, evaṃ sati so paṇḍito naṃ attānaṃ pāpena kammena na saṃyuje na saṃyojeyya, taṃ vacanaṃ hi saccaṃ piyaṃ attānaṃ sulabhaṃ na hoti, dukkaṭakārinā sukhaṃ sulabhaṃ na hoti.

    ਅਨ੍ਤਕੇਨ ਮਚ੍ਚੁਨਾ ਅਧਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਮਾਨੁਸਂ ਭવਂ ਜਹਤੋ ਪਜਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਮਰਣਮੁਖੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਂ ਸਕਂ ਹੋਤਿ, ਮਰਣਮੁਖੇ ਠਿਤੋ ਸੋ ਸਤ੍ਤੋ ਕਿਞ੍ਚ ਆਦਾਯ ਪਰਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਛਾਯਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤਂ ਅਨਪਾਯਿਨੀ ਇવ, ਏવਂ ਅਸ੍ਸ ਪਰਲੋਕਗਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਞ੍ਚ ਅਨੁਗਂ ਹੋਤਿ।

    Antakena maccunā adhipannassa mānusaṃ bhavaṃ jahato pajahantassa tassa maraṇamukhe ṭhitassa sattassa kiṃ sakaṃ hoti, maraṇamukhe ṭhito so satto kiñca ādāya paralokaṃ gacchati, chāyā gacchantaṃ sattaṃ anapāyinī iva, evaṃ assa paralokagatassa sattassa kiñca anugaṃ hoti.

    ਇਤਿ ਭਗવਾ ਏવਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਉਭੋ’’ਤਿਆਦਿવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨવਚਨਞ੍ਚ ਆਹ। ਇਧ ਲੋਕੇ ਯੋ ਮਚ੍ਚੋ ਯਂ ਪੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਯਂ ਪਾਪਞ੍ਚ ਉਭੋ ਕਮ੍ਮੇ ਕੁਰੁਤੇ ਕਰੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਰਲੋਕਗਤਸ੍ਸ ਮਚ੍ਚਸ੍ਸ ਤਂ ਪੁਞ੍ਞਪਾਪਦ੍વਯਂ ਸਕਂ ਹੋਤਿ। ਪਰਲੋਕਂ ਗਤੋ ਮਚ੍ਚੋ ਤਂવ ਪੁਞ੍ਞਪਾਪਦ੍વਯਂ ਆਦਾਯ ਪਰਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਛਾਯਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤਂ ਅਨਪਾਯਿਨੀ ਇવ, ਏવਂ ਅਸ੍ਸ ਪਰਲੋਕਗਤਸ੍ਸ ਮਚ੍ਚਸ੍ਸ ਤਂવ ਪੁਞ੍ਞਪਾਪਦ੍વਯਂ ਅਨੁਗਂ ਹੋਤਿ।

    Iti bhagavā evaṃ pucchati, pucchitvā ‘‘ubho’’tiādivissajjanavacanañca āha. Idha loke yo macco yaṃ puññañca yaṃ pāpañca ubho kamme kurute karoti, tassa paralokagatassa maccassa taṃ puññapāpadvayaṃ sakaṃ hoti. Paralokaṃ gato macco taṃva puññapāpadvayaṃ ādāya paralokaṃ gacchati, chāyā gacchantaṃ sattaṃ anapāyinī iva, evaṃ assa paralokagatassa maccassa taṃva puññapāpadvayaṃ anugaṃ hoti.

    ਤਸ੍ਮਾ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਂ ਸਮ੍ਪਰਾਯੇ ਫਲਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪਕਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਨਿਚਯਂ ਨਿਚਯਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਪਾਣਿਨਂ ਪਰਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ਭਗવਾ ਆਹਾਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਇਦਂ ‘‘ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕੋਸਲਰਞ੍ਞੋ વਚਨਭਾવਤੋ ਪਰવਚਨਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਏવਮੇਤਂ , ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਮੇਤਂ ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਅਨੁਗੀਤਿ ਭਗવਤੋ વਚਨਭਾવਤੋ ਸਕવਚਨਂ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ਦ੍વਯਂ વਚਨਂ ਸਕવਚਨਞ੍ਚ ਪਰવਚਨਞ੍ਚ ਹੋਤਿ। (੧੦)

    Tasmā paṇḍito samparāyikaṃ samparāye phalanibbattāpakaṃ kalyāṇaṃ nicayaṃ nicayanto hutvā kareyya. Pāṇinaṃ paralokasmiṃ puññāni patiṭṭhā honti, iti bhagavā āhāti yojanā kātabbā. Idaṃ ‘‘rājā pasenadī’’tiādikaṃ suttaṃ kosalarañño vacanabhāvato paravacanaṃ hoti. ‘‘Evametaṃ , mahārāja, evametaṃ mahārājā’’tiādikā anugīti bhagavato vacanabhāvato sakavacanaṃ hoti. Idaṃ dvayaṃ vacanaṃ sakavacanañca paravacanañca hoti. (10)

    ੧੧੮. ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ, ਇਦਂ ਸਮੁਦਯਸਚ੍ਚਂ ਪਹਾਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚਂ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਨਿਰੋਧਸਚ੍ਚਂ, ਫਲਂ વਾ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਇਮੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਏવਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਾ ਅਨવਜ੍ਜਸਾવਜ੍ਜਭਾવੇਨ વਾ ਗਹਿਤਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਭਾવੇਨ વਾ ਗਹਿਤਾ , ਇਦਂ ਇਟ੍ਠવਿਪਾਕਂ ਇਦਂ ਅਨਿਟ੍ਠવਿਪਾਕਂ ਫਲਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਯਇਤਿ ਏવਂਗਹਿਤਾਨਂ ਤੇਸਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਯਂ વੁਡ੍ਢਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਅਯਂ ਹਾਨਿ ਅਤ੍ਥੋਤਿ। ਇਤਿ ਇਦਂ ‘‘ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯੇ ਅਤ੍ਥੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ ਨਾਮ।

    118. Pañhe pucchite idaṃ dukkhasaccaṃ abhiññeyyaṃ, idaṃ samudayasaccaṃ pahātabbaṃ, idaṃ maggasaccaṃ bhāvetabbaṃ, idaṃ nirodhasaccaṃ, phalaṃ vā sacchikātabbaṃ, ime kusalākusalā dhammā evaṃ kusalākusalabhāvena gahitā anavajjasāvajjabhāvena vā gahitā sukhavipākadukkhavipākabhāvena vā gahitā, idaṃ iṭṭhavipākaṃ idaṃ aniṭṭhavipākaṃ phalaṃ nibbattayaiti evaṃgahitānaṃ tesaṃ kusalākusaladhammānaṃ ayaṃ vuḍḍhi attho, ayaṃ hāni atthoti. Iti idaṃ ‘‘pañhe pucchite’’tiādikaṃ suttaṃ vissajjanīye atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato vissajjanīyaṃ nāma.

    ‘‘ਉਲ਼ਾਰੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਬੁਦ੍ਧਉਲ਼ਾਰਤਂ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਏਕਕੋਟ੍ਠਾਸੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸੇ। ‘‘ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਧਮ੍ਮਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤਤਂ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਏਕਕੋਟ੍ਠਾਸੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸੇ। ‘‘ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਸਙ੍ਘੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਸਙ੍ਘਸੁਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਏਕਕੋਟ੍ਠਾਸੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸੇ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਿਚ੍ਚਤਂ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸੇ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਤਂ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸੇ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਧਮ੍ਮਾਨਤ੍ਤਤਂ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸੇ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਨ ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਅਞ੍ਞਂ ਯਂ વਾ ਪਨ ਮਗ੍ਗਫਲਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਮਗ੍ਗਫਲਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਜਾਤਮ੍ਪਿ ਏવਂਜਾਤਿਯਂ ਏવਂ ਏਕਂਸਬ੍ਯਾਕਰਣੀਯਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਫਲਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਜਾਤਸ੍ਸਾਪਿ ਅਨਤ੍ਤਤਂ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸੇਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਉਲ਼ਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯੇ ਬੁਦ੍ਧਉਲ਼ਾਰਤਾਦਿਕੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Uḷāro buddho bhagavā’’ti iminā padena buddhauḷārataṃ ekaṃseneva ekakoṭṭhāseneva niddise. ‘‘Svākkhāto dhammo’’ti iminā padena dhammasvākkhātataṃ ekaṃseneva ekakoṭṭhāseneva niddise. ‘‘Suppaṭipanno saṅgho’’ti iminā padena saṅghasuppaṭipattiṃ ekaṃseneva ekakoṭṭhāseneva niddise ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti iminā padena saṅkhārāniccataṃ ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti iminā padena saṅkhāradukkhataṃ ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe dhammā anattā’’ti iminā padena dhammānattataṃ ekaṃseneva niddise. ‘‘Sabbe saṅkhārā anattā’’ti avatvā ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti vuttena iminā padena saṅkhārehi aññaṃ yaṃ vā pana maggaphalanirodhasamāpattidhammajātaṃ atthi, taṃ maggaphalanirodhasamāpattidhammajātampi evaṃjātiyaṃ evaṃ ekaṃsabyākaraṇīyanti maggaphalanirodhasamāpattidhammajātassāpi anattataṃ ekaṃseneva niddiseti yojanā. Idaṃ ‘‘uḷāro’’tiādikaṃ suttaṃ vissajjanīye buddhauḷāratādike vācakañāpakabhāvena pavattanato vissajjanīyaṃ nāma.

    ਨਰਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਆਕਙ੍ਖਤੋ ਤੇ ਭਗવਤੋ ਮਨਸਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਸਹਿਤਾਦਿਮਨਸਾ વਿਚਿਨ੍ਤਿਤਂ ਞੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ ਦੇવਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਾਣਿਨੋ ਨ ਜਞ੍ਞਾ ਨ ਜਾਨੇਯ੍ਯੁਂ। ਸਨ੍ਤਂ ਅਰਣਂ ਸਮਾਧਿਂ ਨਿਸੇવਤੋ ਤੇ ਭਗવਤੋ ਮਨਸਾ વਿਚਿਨ੍ਤਿਤਾ ਕਸਿਣਾਪਿ ਸਬ੍ਬੇ ਪਾਣਿਨੋ ਨ ਜਞ੍ਞਾ ਨ ਜਾਨੇਯ੍ਯੁਂ। ਕਸਿਣਾਪਿ વਾ ਕਸਿਣਾਰਮ੍ਮਣਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯਪਿ ਨ ਜਞ੍ਞਾ ਨ ਜਾਨੇਯ੍ਯੁਂ। ਕਸਿਣਾਪੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਕਸਿਣਾਯਪੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇਪਿ ਯ-ਕਾਰ ਲੋਪવਸੇਨ ‘‘ਕਸਿਣਾਪੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਥ વਾ ‘‘ਯਂ ਆਕਙ੍ਖਤਿ ਯਂ ਆਕਙ੍ਖਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਂ ਆਕਙ੍ਖਨਂ ਕਿਂ ਕਤਮ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅવਿਸਯਤ੍ਤਾ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਆਕਙ੍ਖਤੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯੇ વਿਸਯੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ ਨਾਮ।

    Naradammasārathi ākaṅkhato te bhagavato manasā sabbaññutaññāṇasahitādimanasā vicintitaṃ ñeyyadhammaṃ devā manussā sabbe pāṇino na jaññā na jāneyyuṃ. Santaṃ araṇaṃ samādhiṃ nisevato te bhagavato manasā vicintitā kasiṇāpi sabbe pāṇino na jaññā na jāneyyuṃ. Kasiṇāpi vā kasiṇārammaṇāya paññāyapi na jaññā na jāneyyuṃ. Kasiṇāpīti ettha ca ‘‘kasiṇāyapī’’ti vattabbepi ya-kāra lopavasena ‘‘kasiṇāpī’’ti vuttaṃ. Atha vā ‘‘yaṃ ākaṅkhati yaṃ ākaṅkhanaṃ karoti, taṃ ākaṅkhanaṃ kiṃ katama’’nti pucchitaṃ pañhaṃ aññesaṃ avisayattā avissajjanīyaṃ hotīti yojanā. Idaṃ ‘‘ākaṅkhato’’tiādikaṃ suttaṃ avissajjanīye visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato avissajjanīyaṃ nāma.

    ਭਗવਾ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਹੇਤੁ ਏਤ੍ਤਕੋ ਏਤਪਰਿਮਾਣੋ, ਭਗવਾ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧਹੇਤੁ ਏਤ੍ਤਕੋ ਏਤਪਰਿਮਾਣੋ, ਭਗવਾ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧਹੇਤੁ ਏਤ੍ਤਕੋ ਏਤਪਰਿਮਾਣੋ, ਭਗવਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇ વਿਮੁਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਹੇਤੁ ਏਤ੍ਤਕੋ ਏਤਪਰਿਮਾਣੋ, ਭਗવਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਕ੍ਖਨ੍ਧਹੇਤੁ ਏਤ੍ਤਕੋ ਏਤਪਰਿਮਾਣੋ, ਭਗવਾ ਇਰਿਯਾਯਂ ਕਾਯવਚੀਸਮਾਚਾਰੇ ਕਾਯવਚੀਸਮਾਚਾਰਹੇਤੁ ਏਤ੍ਤਕੋ ਏਤਪਰਿਮਾਣੋ, ਭਗવਾ ਪਭਾવੇ ਆਨੁਭਾવਹੇਤੁ ਏਤ੍ਤਕੋ ਏਤਪਰਿਮਾਣੋ, ਭਗવਾ ਹਿਤੇਸਿਤਾਯਂ ਮੇਤ੍ਤਾਹੇਤੁ ਏਤ੍ਤਕੋ ਏਤਪਰਿਮਾਣੋ, ਭਗવਾ ਕਰੁਣਾਯਂ ਕਰੁਣਾਹੇਤੁ ਏਤ੍ਤਕੋ ਏਤਪਰਿਮਾਣੋ, ਭਗવਾ ਇਦ੍ਧਿਯਂ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਹੇਤੁ ਏਤ੍ਤਕੋ ਏਤਪਰਿਮਾਣੋਤਿ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਏਤ੍ਤਕੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯੇ વਿਸਯੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ ਨਾਮ।

    Bhagavā sīlakkhandhe sīlakkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā samādhikkhandhe samādhikkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā paññākkhandhe paññākkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā vimuttikkhandhe vimuttikkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā vimuttiñāṇadassanakkhandhe vimuttiñāṇadassanakkhandhahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā iriyāyaṃ kāyavacīsamācāre kāyavacīsamācārahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā pabhāve ānubhāvahetu ettako etaparimāṇo, bhagavā hitesitāyaṃ mettāhetu ettako etaparimāṇo, bhagavā karuṇāyaṃ karuṇāhetu ettako etaparimāṇo, bhagavā iddhiyaṃ iddhividhahetu ettako etaparimāṇoti avissajjanīyoti yojanā. Idaṃ ‘‘ettako’’tiādikaṃ suttaṃ avissajjanīye visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato avissajjanīyaṃ nāma.

    ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਾਦਾ ਉਪ੍ਪਾਦਹੇਤੁ ਤਿਣ੍ਣਂ ਰਤਨਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਆਯਤਿਂ ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਏਕਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਸ੍ਸ ਧਰਮਾਨਕ੍ਖਣੇਨ ਹਿ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਰਤਨਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਤੋ ਆਯਤਿਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਧਮ੍ਮਰਤਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਸਙ੍ਘਰਤਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ਤੀਣਿ ਰਤਨਾਨਿ। ‘‘ਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਰਤਨਾਨਿ ਗੁਣਤੋ ਕਿਂਪਮਾਣਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਸਤਿ ਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਰਤਨਾਨਿ ਗੁਣਤੋ ਏਤਪਰਿਮਾਣਾਨੀਤਿ ਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਤਥਾਗਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯੇ વਿਸਯੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ ਨਾਮ।

    Bhikkhave, arahato sammāsambuddhassa tathāgatassa loke uppādā uppādahetu tiṇṇaṃ ratanānaṃ uppādo sambhavati, āyatiṃ buddharatanassa uppādo sambhavati, ekassa buddharatanassa dharamānakkhaṇena hi aññassa buddharatanassa anuppajjanato āyatinti vuttaṃ, dhammaratanassa uppādo sambhavati, saṅgharatanassa uppādo sambhavatīti tīṇi ratanāni. ‘‘Tāni tīṇi ratanāni guṇato kiṃpamāṇānī’’ti pucchite sati tāni tīṇi ratanāni guṇato etaparimāṇānīti na vissajjitabbānīti yojanā. Idaṃ ‘‘tathāgatassā’’tiādikaṃ suttaṃ avissajjanīye visaye vācakañāpakabhāvena pavattanato avissajjanīyaṃ nāma.

    ਬੁਦ੍ਧવਿਸਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਪਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲਪਧਾਨੋ ਪਞ੍ਹੋ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯੋ, ਬੁਦ੍ਧવਿਸਯਾવ ਪੁਗ੍ਗਲਪਰੋਪਰਞ੍ਞੁਤਾ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਾ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ, ਸਕਿਂ ਨਿਰਯਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਸਕਿਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਸਕਿਂ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਸਕਿਂ ਅਸੁਰਯੋਨਿਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਸਕਿਂ ਦੇવੇ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਸਕਿਂ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਨ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਉਪਲਬ੍ਭਤੀਤਿ। ‘‘ਸਾ ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਕਤਮਾ’’ਤਿ ਕੇਨਚਿ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ ਸਂਸਾਰਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਕੋਟਿਯਾ ਅਭਾવਤੋ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਸਾવਕਾਨਂ ਞਾਣવੇਕਲ੍ਲੇਨ ਕਤਾ, ਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣવੇਕਲ੍ਲੇਨ। ‘‘ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚੇવ ਸਾવਕਾਨਞ੍ਚ ਞਾਣવੇਕਲ੍ਲੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯਾਤਿ ਚੋਦਨਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਦੁવਿਧਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਦੇਸਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਤਾ ਉਪਨੇਤਬ੍ਬੋ ਏਤਿਸ੍ਸਾ ਦੇਸਨਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਤੂਪਨਾਯਿਕਾ। ਪਰੋ ਉਪਨੇਤਬ੍ਬੋ ਏਤਿਸ੍ਸਾ ਦੇਸਨਾਯਾਤਿ ਪਰੂਪਨਾਯਿਕਾ। ‘‘ਕਤਮਾ ਅਤ੍ਤੂਪਨਾਯਿਕਾ ਦੇਸਨਾ, ਕਤਮਾ ਪਰੂਪਨਾਯਿਕਾ ਦੇਸਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਸਾવਕਾਨਂ ਨੇਤਬ੍ਬਾਨਂ વਸੇਨ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਪਰੂਪਨਾਯਿਕਾ ਦੇਸਨਾ ਨਾਮ, ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਅવਿਜਾਨਨਾ’’ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ વਸੇਨ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤੂਪਨਾਯਿਕਾ ਦੇਸਨਾ ਨਾਮ। ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਅવਿਜਾਨਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪੁਬ੍ਬਾਯ ਕੋਟਿਯਾ ਅਭਾવਤੋ ਏવ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਭਗવਤੋ ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਨਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਨ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ ਤੇਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਅવਿਜਾਨਨਾਤਿ ਏਤੇਨ ਪੁਰਿਮਾਯ ਕੋਟਿਯਾ ਅਭਾવਤੋ ਏવ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਨ ਤਤ੍ਥ ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੀ’’ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੧੮) વੁਤ੍ਤਂ।

    Buddhavisayo puggalaparo puggalapadhāno pañho avissajjanīyo, buddhavisayāva puggalaparoparaññutā avissajjanīyā. Bhikkhave, avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ pubbā koṭi na paññāyati taṇhāsaṃyojanānaṃ, sakiṃ nirayaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ tiracchānayoniṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ pettivisayaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ asurayoniṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ deve sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ, sakiṃ manusse sandhāvataṃ saṃsarataṃ sattānaṃ pubbā koṭi na paññāyati na dissati na upalabbhatīti. ‘‘Sā pubbā koṭi katamā’’ti kenaci kataṃ pucchanaṃ avissajjanīyaṃ saṃsārassa pubbakoṭiyā abhāvato avissajjanīyaṃ hoti. ‘‘Na paññāyatī’’ti desanā sāvakānaṃ ñāṇavekallena katā, na attano ñāṇavekallena. ‘‘Na paññāyatī’’ti desanā attano ceva sāvakānañca ñāṇavekallena kātabbā siyāti codanaṃ manasi katvā ‘‘duvidhā buddhānaṃ bhagavantānaṃ desanā’’tiādi vuttaṃ. Attā upanetabbo etissā desanāyāti attūpanāyikā. Paro upanetabbo etissā desanāyāti parūpanāyikā. ‘‘Katamā attūpanāyikā desanā, katamā parūpanāyikā desanā’’ti pucchitabbattā niyametvā dassetuṃ ‘‘na paññāyatī’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Na paññāyatī’’ti desanā sāvakānaṃ netabbānaṃ vasena desitattā parūpanāyikā desanā nāma, ‘‘natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanā’’ti desanā attano netabbassa vasena desitattā attūpanāyikā desanā nāma. ‘‘Natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanā’’ti vuttattā pubbāya koṭiyā abhāvato eva na paññāyatīti viññāyati, bhagavato ñāṇassa paññāpanaṃ kātuṃ asamatthattā na paññāyatīti na viññāyati tena aṭṭhakathāyaṃ ‘‘natthi buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanāti etena purimāya koṭiyā abhāvato eva na paññāyati, na tattha ñāṇassa paṭighātoti dassetī’’ti (netti. aṭṭha. 118) vuttaṃ.

    ‘‘ਕਥਂ ਪਨ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਅવਿਜਾਨਨਾਯ ਨਤ੍ਥਿਭਾવੋવਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅવਿਜਾਨਨਾਯ ਨਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਜਾਨਾਪੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਭਗવਾ ਕੋਕਾਲਿਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ – ‘‘ਯਂ ਪਨ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ ਭਗવਤੋ ਨ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਭਗવਤੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਞਾਣਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘ਯਥਾ ਭਗવਾ ਕੋਕਾਲਿਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਰਬ੍ਭਾ’ਤਿਆਦਿਮਾਹਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਗવਾ ਕੋਕਾਲਿਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਰਬ੍ਭ ‘‘ਕੀવ ਦੀਘਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਦੁਮੇ ਨਿਰਯੇ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਯਥਾ ਯੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ…ਪੇ॰… ਆਘਾਤੇਤ੍વਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਹ। ਤਤੋ ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਅવਿਜਾਨਨਾਯ ਨਤ੍ਥਿਭਾવੋ વਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।

    ‘‘Kathaṃ pana buddhānaṃ bhagavantānaṃ avijānanāya natthibhāvovijānitabbo’’ti vattabbattā avijānanāya natthibhāvaṃ jānāpetuṃ ‘‘yathā bhagavā kokālikaṃ bhikkhu’’ntiādi vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘yaṃ pana atthi, taṃ aññesaṃ appameyyampi bhagavato na appameyyanti bhagavato sabbattha appaṭihatañāṇataṃ dassetuṃ ‘yathā bhagavā kokālikaṃ bhikkhuṃ ārabbhā’tiādimāhā’’ti vuttaṃ. Bhagavā kokālikaṃ bhikkhuṃ ārabbha ‘‘kīva dīghaṃ nu kho, bhante, padume niraye āyuppamāṇa’’nti pañhaṃ pucchitvā nisinnaṃ aññataraṃ bhikkhuṃ yathā yena pakārena ‘‘seyyathāpi…pe… āghātetvā’’ti evamāha. Tato tena pakārena avijānanāya natthibhāvo vijānitabboti attho gahetabbo.

    ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤ੍વਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਹਿ, ਕੋਕਾਲਿਕੋ વੀਸਤਿਖਾਰਿਕੋ ਕੋਸਲਕੋ ਤਿਲવਾਹੋ ਰਾਸਿਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋ, ਤਤੋ ਤਿਲਤੋ ਪੁਰਿਸੋ વਸ੍ਸਸਤਸ੍ਸ વਸ੍ਸਸਤਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਏਕਮੇਕਂ ਤਿਲਂ ਉਦ੍ਧਰੇਯ੍ਯ, ਸੋ વੀਸਤਿਖਾਰਿਕੋ ਕੋਸਲਕੋ ਤਿਲવਾਹੋ ਇਮਿਨਾ ਉਦ੍ਧਰਾਨੁਪਕ੍ਕਮੇਨ ਖਿਪ੍ਪਤਰਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਏਕੋ ਅਬ੍ਬੁਦੋ ਨਿਰਯੋ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਨ ਤ੍વੇવ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। વੀਸਤਿ ਅਬ੍ਬੁਦਾ ਨਿਰਯਾ ਤਤ੍ਤਕੇ ਕਾਲੇ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁਂ, ਏવਮੇવ ਏਕੋ ਨਿਰਬ੍ਬੁਦੋ ਨਿਰਯੋ ਤਤ੍ਤਕੇ ਕਾਲੇ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਨ ਤ੍વੇવ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਘਾਤੇਤ੍વਾ ਪਦੁਮਂ ਨਿਰਯਂ ਕੋਕਾਲਿਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤ੍વਂ ਏવਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਹੀਤਿ ਭਗવਾ ਆਹਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਭਗવਾ ‘‘ਅਯਂ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ ਅਯਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ વਾ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਆਹ। ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੇ ਕਤਮੋ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯੇ ਕਤਮੋ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ ਕੇਨਚਿ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਬੁਦ੍ਧવਿਸਯਤ੍ਤਾ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਇਦਂ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। (੧੧)

    Bhikkhu, tvaṃ sallakkhehi, kokāliko vīsatikhāriko kosalako tilavāho rāsiṃ katvā ṭhapito, tato tilato puriso vassasatassa vassasatassa accayena ekamekaṃ tilaṃ uddhareyya, so vīsatikhāriko kosalako tilavāho iminā uddharānupakkamena khippataraṃ parikkhayaṃ pariyādānaṃ seyyathāpi gaccheyya, eko abbudo nirayo parikkhayaṃ pariyādānaṃ na tveva gaccheyya. Vīsati abbudā nirayā tattake kāle parikkhayaṃ pariyādānaṃ seyyathāpi gaccheyyuṃ, evameva eko nirabbudo nirayo tattake kāle parikkhayaṃ pariyādānaṃ na tveva gaccheyya. Esa nayo sesesupi. Sāriputtamoggallānesu cittaṃ āghātetvā padumaṃ nirayaṃ kokāliko bhikkhu upapanno kho, bhikkhu, tvaṃ evaṃ sallakkhehīti bhagavā āhāti yojanā. Bhagavā ‘‘ayaṃ appameyyo ayaṃ asaṅkhyeyyo’’ti vā na kiñci āha. ‘‘Tasmiṃ appameyye katamo appameyyo, tasmiṃ asaṅkhyeyye katamo asaṅkhyeyyo’’ti kenaci kataṃ pucchanaṃ buddhavisayattā avissajjanīyaṃ. Idaṃ appameyyaasaṅkhyeyyasuttaṃ vuttanayena avissajjanīyaṃ. (11)

    ੧੧੯. ‘‘ਯਦਾ ਸੋ ਉਪਕੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਯੋਜਨਾ ਪਾਕਟਾ।

    119.‘‘Yadā so upako’’tiādīsu yojanā pākaṭā.

    ‘‘ਕਥਂ ਕੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਜਿਨੋ’’ਤਿ ਉਪਕੇਨ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ‘‘ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਪਕਾਰੇਨ ਜਿਨੋ’’ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਤ੍ਤਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ‘‘ਕੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਜਿਨੋ’’ਤਿ ਉਪਕੇਨ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ‘‘ਪਾਪਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਜਿਤਤ੍ਤਾ ਜਿਨੋ’’ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਤ੍ਤਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ‘‘ਕਤਮੋ ਜਿਨੋ’’ਤਿ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ‘‘ਰੂਪਾਦਿਕੋ ਜਿਨੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਰੂਪਾਦਿਕਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੋ ਜਿਨੋ’’ਤਿ વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ‘‘ਕਤਮੋ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ, ਕਤਮੋ ਰਾਗਕ੍ਖਯੋ, ਕਤਮੋ ਦੋਸਕ੍ਖਯੋ, ਕਤਮੋ ਮੋਹਕ੍ਖਯੋ’’ਤਿ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ‘‘ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਂ ਰਾਗਕ੍ਖਯੋ’’ਤਿ વਾ ਇਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਤ੍ਤਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ‘‘ਕਿਤ੍ਤਕੋ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ, ਕਿਤ੍ਤਕੋ ਰਾਗਕ੍ਖਯੋ, ਕਿਤ੍ਤਕੋ ਦੋਸਕ੍ਖਯੋ, ਕਿਤ੍ਤਕੋ ਮੋਹਕ੍ਖਯੋ’’ਤਿ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ‘‘ਏਤ੍ਤਕੋ ਏਤਪਰਿਮਾਣੋ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਤ੍ਤਾ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ ਹੋਤਿ। (੧੨)

    ‘‘Kathaṃ kena pakārena jino’’ti upakena kataṃ pucchanaṃ ‘‘kilesappahānapakārena jino’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Kena pakārena jino’’ti upakena kataṃ pucchanaṃ ‘‘pāpakānaṃ dhammānaṃ jitattā jino’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Katamo jino’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘rūpādiko jino’’ti vā ‘‘rūpādikaṃ muñcitvā añño jino’’ti vā vissajjetuṃ asakkuṇeyyattā avissajjanīyaṃ. ‘‘Katamo āsavakkhayo, katamo rāgakkhayo, katamo dosakkhayo, katamo mohakkhayo’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘nibbānaṃ āsavakkhayo’’ti vā ‘‘arahattamaggo āsavakkhayo’’ti vā ‘‘arahattaphalaṃ rāgakkhayo’’ti vā iti evamādinā vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Kittako āsavakkhayo, kittako rāgakkhayo, kittako dosakkhayo, kittako mohakkhayo’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘ettako etaparimāṇo āsavakkhayo’’ti evamādinā avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ. Idaṃ vuttappakāraṃ suttaṃ vuttanayena vissajjanīyañca avissajjanīyañca hoti. (12)

    ‘‘ਤਥਾਗਤੋ ਸਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ‘‘ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਉਪਾਦਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬੋ ਸਤ੍ਤਭੂਤੋ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਤ੍ਤਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਰੂਪਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ ‘‘ਆਮਨ੍ਤਾ’’ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਤ੍ਤਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ, ‘‘ਰੂਪਂ ਤਥਾਗਤੋ’’ਤਿ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਤਥਾਭਾવਤੋ ਅਲਬ੍ਭਨਤੋ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਤ੍ਤਾ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ‘‘ਰੂਪવਾ ਤਥਾਗਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸ ਨਯੋ ਯਥਾਸਮ੍ਭવਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ ਹੋਤਿ।

    ‘‘Tathāgato satto atthī’’ti pucchanaṃ ‘‘pañcakkhandhe upādāya paññāpetabbo sattabhūto atthī’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Atthi rūpa’’nti kataṃ pucchanaṃ rūpassa vissajjamānattā ‘‘āmantā’’ti vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ, ‘‘rūpaṃ tathāgato’’ti kataṃ pucchanaṃ tathābhāvato alabbhanato avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ. ‘‘Rūpavā tathāgato’’tiādīsupi esa nayo yathāsambhavaṃ yojetabbo. Idaṃ vuttappakāraṃ suttaṃ vuttanayena vissajjanīyañca avissajjanīyañca hoti.

    ‘‘ਪਸ੍ਸਤਿ ਭਗવਾ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ…ਪੇ॰… ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ‘‘ਪਸ੍ਸਤਿ ਭਗવਾ’’ਤਿ વਾ…ਪੇ॰… ‘‘ਪਜਾਨਾਤਿ ਭਗવਾ’’ਤਿ વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਤ੍ਤਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ‘‘ਕਤਮੇ ਸਤ੍ਤਾ, ਕਤਮੋ ਤਥਾਗਤੋ’’ਤਿ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਲਬ੍ਭਨਤੋ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਤ੍ਤਾ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ

    ‘‘Passati bhagavā dibbena cakkhunā…pe… yathākammūpage satte pajānātī’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘passati bhagavā’’ti vā…pe… ‘‘pajānāti bhagavā’’ti vā vissajjanīyattā vissajjanīyaṃ. ‘‘Katame sattā, katamo tathāgato’’ti kataṃ pucchanaṃ paramatthato alabbhanato avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ.

    ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤੋ’’ਤਿ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’’ਤਿ ਕਤਂ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’’ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਮਾਨੇ ਸਤਿ ਚ ਇਧਲੋਕੋ ਏવ ਪਰਲੋਕੋਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’’ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਮਾਨੇ ਸਤਿ ਚ ਇਧਲੋਕਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਪਰਲੋਕੋਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਤ੍ਤਾ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯੇ વਿਸਯੇ ਚ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯੇ વਿਸਯੇ ਚ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਞ੍ਚ ਹੋਤਿ।

    ‘‘Atthitathāgato’’ti kataṃ pucchanaṃ heṭṭhā vuttanayena vissajjanīyaṃ. ‘‘Atthi tathāgato paraṃ maraṇā’’ti kataṃ pucchanaṃ ‘‘atthi tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vissajjamāne sati ca idhaloko eva paralokoti āpajjati, ‘‘natthi tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vissajjamāne sati ca idhalokato añño paralokoti āpajjati, tasmā avissajjanīyattā avissajjanīyaṃ. Idaṃ vuttappakāraṃ suttaṃ vissajjanīye visaye ca avissajjanīye visaye ca vācakañāpakabhāvena pavattanato vissajjanīyañca avissajjanīyañca hoti.

    ੧੨੦. ਨਾਨਾવਿਧਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੀਯਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    120. Nānāvidhaṃ vissajjanīyāvissajjanīyasuttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ suttaṃ kamma’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ kamma’’ntiādi vuttaṃ.

    ‘‘ਅਨ੍ਤਕੇਨਾਧਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਅਤ੍ਥੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਪਾਕਟੋ ‘‘ਮਰਣੇਨਾਭਿਭੂਤਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਛਾਯਾવ ਅਨਪਾਯਿਨੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਪਾਪਕਮ੍ਮਦ੍વਯੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Antakenādhipannassā’’tiādīsu attho heṭṭhā vuttanayattā pākaṭo ‘‘maraṇenābhibhūtassa…pe… chāyāva anapāyinī’’ti idaṃ suttaṃ puññakammapāpakammadvaye vācakañāpakabhāvena pavattanato kammaṃ nāma.

    ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਪੁਨ ਚਪਰਂ ਕਮ੍ਮਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਥ। (ਅਨੁਟ੍ਠਾਨਗਿਲਾਨਂ) ਅਨੁਟ੍ਠਾਨਗਿਲਾਨਸ੍ਸ ਪੀਠਸਮਾਰੁਲ਼੍ਹਂ ਪੀਠਸਮਾਰੁਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ਬਾਲਂ ਬਾਲਸ੍ਸ વਾ ਮਞ੍ਚਸਮਾਰੁਲ਼੍ਹਂ ਮਞ੍ਚਸਮਾਰੁਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ਬਾਲਂ ਬਾਲਸ੍ਸ વਾ ਛਮਾਯਂ ਭੂਮਿਯਂ ਸੇਮਾਨਂ ਸੇਮਾਨਸ੍ਸ ਸਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਬਾਲਂ ਬਾਲਸ੍ਸ વਾ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿ ਪਾਪਕਾਨਿ ਯਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪੁਬ੍ਬਕਾਲੇ વਾ ਅਤੀਤੇ ਅਨੇਕਕਪ੍ਪਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸੇ વਾ ਅਸ੍ਸ ਬਾਲੇਨ ਕਤਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਪਾਪਕਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਤਮ੍ਹਿ ਪੀਠਸਮਾਰੁਲ਼੍ਹਾਦਿਸਮਯੇ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ વਿਯ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ વਿਯ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ વਿਯ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਮਹਤਂ ਮਹਨ੍ਤਾਨਂ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਾਨਂ ਛਾਯਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਪਥવਿਯਂ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯਥਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏવਮੇવ ਬਾਲਂ…ਪੇ॰… ਅਭਿਪ੍ਪਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਤ੍ਰ ਤਸ੍ਮਿਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਾਕਾਰੇ ਉਪਟ੍ਠਾਨਾਕਾਰਹੇਤੁ ਬਾਲਸ੍ਸ ਕਤਪਾਪਸ੍ਸ ਏવਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਹੋਤਿ ‘‘ਮੇ ਮਯਾ ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਅਕਤਂ વਤ, ਮੇ ਮਯਾ ਕੁਸਲਂ ਅਕਤਂ વਤ, ਭੀਰੁਤ੍ਤਾਣਂ ਕਤਂ વਤ, ਮੇ ਮਯਾ ਪਾਪਂ ਕਤਂ વਤ, ਮੇ ਮਯਾ ਲੁਦ੍ਦਂ ਕਤਂ વਤ, ਮੇ ਮਯਾ ਕਿਬ੍ਬਿਸਂ ਕਤਂ વਤ, ਭੋ ਅਗਿਲਾਨ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸ ਅਕਤਕਲ੍ਯਾਣਾਨਂ ਅਕਤਕੁਸਲਾਨਂ ਅਕਤਭੀਰੁਤ੍ਤਾਣਾਨਂ ਕਤਪਾਪਾਨਂ ਕਤਲੁਦ੍ਦਾਨਂ ਕਤਕਿਬ੍ਬਿਸਾਨਂ ਯਾવਤਾ ਗਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਗਤਿਂ ਅਹਂ ਪੇਚ੍ਚ ਗਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ વਿਤਕ੍ਕੇਨ੍ਤੋ ਸੋ ਬਾਲੋ ਸੋਚਤਿ ਕਿਲਮਤਿ ਪਰਿਦੇવਤਿ, ਉਰਤ੍ਤਾਲ਼ਿਂ ਕਨ੍ਦਤਿ ਸਮ੍ਮੋਹਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Bhikkhave, tumhe puna caparaṃ kammaṃ sallakkhetha. (Anuṭṭhānagilānaṃ) anuṭṭhānagilānassa pīṭhasamāruḷhaṃ pīṭhasamāruḷhassa bālaṃ bālassa vā mañcasamāruḷhaṃ mañcasamāruḷhassa bālaṃ bālassa vā chamāyaṃ bhūmiyaṃ semānaṃ semānassa sayantassa bālaṃ bālassa vā kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni pāpakāni yāni kammāni pubbe pubbakāle vā atīte anekakappakoṭisatasahasse vā assa bālena katāni, tāni pāpakāni kammāni tamhi pīṭhasamāruḷhādisamaye olambanti viya upaṭṭhahanti ajjholambanti viya upaṭṭhahanti abhippalambanti viya upaṭṭhahanti. Bhikkhave , mahataṃ mahantānaṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyanhasamayaṃ pathaviyaṃ seyyathāpi olambanti ajjholambanti abhippalambanti yathā, bhikkhave, evameva bālaṃ…pe… abhippalambanti. Bhikkhave, tatra tasmiṃ upaṭṭhānākāre upaṭṭhānākārahetu bālassa katapāpassa evaṃ parivitakko hoti ‘‘me mayā kalyāṇaṃ akataṃ vata, me mayā kusalaṃ akataṃ vata, bhīruttāṇaṃ kataṃ vata, me mayā pāpaṃ kataṃ vata, me mayā luddaṃ kataṃ vata, me mayā kibbisaṃ kataṃ vata, bho agilāna sappurisa akatakalyāṇānaṃ akatakusalānaṃ akatabhīruttāṇānaṃ katapāpānaṃ kataluddānaṃ katakibbisānaṃ yāvatā gati duggati atthi, taṃ gatiṃ ahaṃ pecca gacchāmī’’ti evaṃ parivitakko hoti. Evaṃ vitakkento so bālo socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjatīti yojanā.

    ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਾਨਂ ਛਾਯਾ ਨਾਮ ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਕਾਲੇਪਿ ਪਥવਿਯਾ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤੀਪਿ ਛਾਯਾ ਹਾਯਨવਸੇਨ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਪਨ ਛਾਯਾ વਡ੍ਢਨવਸੇਨ ਓਲਮ੍ਬਨ੍ਤਿ, ਤਥੇવ ਕਮ੍ਮਾਨਿਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ વਡ੍ਢਨવਸੇਨ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਮੇવ વਡ੍ਢਨੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੇਪਿ ਯੋਜਨਾ ਕਣ੍ਹਪਕ੍ਖੇ ਯੋਜਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਇਦਂ ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਦ੍વਯਂ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮੇਸੁ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ।

    Pabbatakūṭānaṃ chāyā nāma sūriyuggamanakālepi pathaviyā olambantīpi chāyā hāyanavasena olambanti. Sāyanhasamayaṃ pana chāyā vaḍḍhanavasena olambanti, tatheva kammānipi tasmiṃ kāle vaḍḍhanavasena upaṭṭhahanti, tasmā tameva vaḍḍhanupaṭṭhānaṃ sandhāya ‘‘sāyanhasamaya’’nti vuttaṃ. Sukkapakkhepi yojanā kaṇhapakkhe yojanānusārena kātabbā. Idaṃ ‘‘puna capara’’ntiādikaṃ suttadvayaṃ kusalakammaakusalakammesu vācakañāpakabhāvena pavattanato kammaṃ nāma.

    ਨਾਨਾવਿਧਂ ਕਮ੍ਮਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮੋ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧੇਸੁ ਲੋਕਿਯਾਦੀਸੁ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਕਤਮੋ વਿਪਾਕੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੋ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਯੇ ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਸਦ੍ਧਾਪਟਿਲਾਭਾਦਯੋ ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ, ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਸਦ੍ਧਾਪਟਿਲਾਭਾਦਯੋ વੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਲਾਭਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਯਂ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਾਦਿਸਮ੍ਪਾਦਨਂ ਲਦ੍ਧਂ, ਤਂ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਾਦਿਸਮ੍ਪਾਦਨਂ વੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸੁਲਦ੍ਧਂ ਭવਤਿ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯੋ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੋ ਨવਮੋ ਖਣੋ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਲਦ੍ਧੋ, ਸੋ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੋ ਨવਮੋ ਖਣੋ વੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸਾਯ ਪਟਿਲਦ੍ਧੋ ਭવਤਿ।

    Nānāvidhaṃ kammaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamo vipāko’’ti pucchitabbattā tattha katamo vipāko’’tiādi vuttaṃ. Tattha tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānesu katamo vipākoti pucchati. Bhikkhave, vo tumhehi ye manussattasaddhāpaṭilābhādayo paṭiladdhā, te manussattasaddhāpaṭilābhādayo vo tumhākaṃ lābhā bhavanti. Tumhehi pabbajitvā yaṃ catupārisuddhisīlādisampādanaṃ laddhaṃ, taṃ catupārisuddhisīlādisampādanaṃ vo tumhākaṃ suladdhaṃ bhavati. Bhikkhave, yo buddhuppādo navamo khaṇo tumhehi laddho, so buddhuppādo navamo khaṇo vo tumhākaṃ brahmacariyavāsāya paṭiladdho bhavati.

    ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਯਾ ਛਫਸ੍ਸਾਯਤਨਿਕਾ ਨਾਮ ਨਿਰਯਾ ਦਿਟ੍ਠਾ, ਤਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਛਫਸ੍ਸਾਯਤਨਿਕੇਸੁ ਨਾਮ ਨਿਰਯੇਸੁ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਰੂਪਂ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਅਨਿਟ੍ਠਰੂਪਂਯੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਇਟ੍ਠਰੂਪਂ। ਅਕਨ੍ਤਰੂਪਂਯੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਕਨ੍ਤਰੂਪਂ। ਅਮਨਾਪਰੂਪਂਯੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਮਨਾਪਰੂਪਂ।

    Bhikkhave, mayā chaphassāyatanikā nāma nirayā diṭṭhā, tattha tesu diṭṭhesu chaphassāyatanikesu nāma nirayesu yaṃ kiñci rūpaṃ cakkhunā passati, taṃ aniṭṭharūpaṃyeva passati, no iṭṭharūpaṃ. Akantarūpaṃyeva passati, no kantarūpaṃ. Amanāparūpaṃyeva passati, no manāparūpaṃ.

    ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਦ੍ਦਂ ਸੋਤੇਨ…ਪੇ॰… ਘਾਨੇਨ…ਪੇ॰… ਜਿવ੍ਹਾਯ…ਪੇ॰… ਕਾਯੇਨ…ਪੇ॰… ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਧਮ੍ਮਂ ਮਨਸਾ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਤਂ ਅਨਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਂਯੇવ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਨੋ ਇਟ੍ਠਧਮ੍ਮਂ। ਅਕਨ੍ਤਧਮ੍ਮਂਯੇવ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਨੋ ਕਨ੍ਤਧਮ੍ਮਂ। ਅਮਨਾਪਧਮ੍ਮਂਯੇવ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਨੋ ਮਨਾਪਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਪਾਠੋ ਯੁਤ੍ਤੋ। ‘‘ਅਨਿਟ੍ਠਰੂਪਂਯੇવ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਨੋ ਇਟ੍ਠਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਪਾਠੋ ਅਯੁਤ੍ਤੋ, ਕਤ੍ਥਚਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਅਯੁਤ੍ਤਪਾਠੋ ਦਿਟ੍ਠੋ। ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੇ વੁਤ੍ਤਨਯવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਅਯਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ‘‘ਲਾਭਾ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿਕੋ ਪਾਠੋ વਿਪਾਕੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ વਿਪਾਕੋ ਨਾਮ।

    Yaṃ kiñci saddaṃ sotena…pe… ghānena…pe… jivhāya…pe… kāyena…pe… yaṃ kiñci dhammaṃ manasā vijānāti, taṃ aniṭṭhadhammaṃyeva vijānāti, no iṭṭhadhammaṃ. Akantadhammaṃyeva vijānāti, no kantadhammaṃ. Amanāpadhammaṃyeva vijānāti, no manāpadhammanti pāṭho yutto. ‘‘Aniṭṭharūpaṃyeva vijānāti, no iṭṭharūpa’’ntiādipāṭho ayutto, katthaci pāḷiyaṃ ayuttapāṭho diṭṭho. Sukkapakkhe vuttanayavipariyāyena yojanā kātabbā. Ayaṃ vuttappakārā ‘‘lābhā vo, bhikkhave’’tiādiko pāṭho vipāke vācakañāpakabhāveneva pavattanato vipāko nāma.

    ਮਾਰਿਸਾ ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਮਾਨਾਨਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਨਿਮੁਜ੍ਜਨਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਨਿ, ਨਿਰਯਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਕਦਾ ਕਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।

    Mārisā niraye paccamānānaṃ amhākaṃ sabbaso nimujjanaummujjanavasena saṭṭhivassasahassāni paripuṇṇāni, nirayassa anto pariyosānaṃ kadā kasmiṃ kāle bhavissati.

    ਨਿਰਯਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਨਿਰਯਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਕੁਤੋ ਅਤ੍ਥਿ? ਨਿਰਯਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਨ ਪਟਿਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਮਾਰਿਸਾ, ਯਦਾ ਤੁਮ੍ਹੇ ਚ ਅਹਞ੍ਚ ਸੇਟ੍ਠਿਪੁਤ੍ਤਾ ਜਾਤਾ, ਤਦਾ ਤੁਯ੍ਹਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ ਮਯ੍ਹਂ ਮਮ ਚ ਪਾਪਂ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਪਕਤਂ ਪਕਾਰੇਹਿ ਕਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਰਯਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਨ ਦਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਯਂ ਪਾਠੋ વਿਪਾਕੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ વਿਪਾਕੋ ਨਾਮ। (੧੩)

    Nirayassa anto pariyosānaṃ natthi. Nirayassa anto pariyosānaṃ kuto atthi? Nirayassa anto pariyosānaṃ amhākaṃ na paṭidissati. Mārisā, yadā tumhe ca ahañca seṭṭhiputtā jātā, tadā tuyhaṃ tumhākañca mayhaṃ mama ca pāpaṃ hi yasmā pakataṃ pakārehi kataṃ, tasmā nirayassa anto pariyosānaṃ amhākaṃ na dissatīti ayaṃ pāṭho vipāke vācakañāpakabhāvena pavattanato vipāko nāma. (13)

    ੧੨੧. ਅਧਮ੍ਮਚਾਰੀ ਨਰੋ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਮਤ੍ਤੋ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਅਧਮ੍ਮਚਾਰੀ ਪਮਤ੍ਤੋ ਨਰੋ ਯਹਿਂ ਯਹਿਂ ਯਂ ਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਅਧਮ੍ਮਚਾਰਿਂ ਨਂ ਨਰਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਚਰਿਤੋ ਸੋ ਧਮ੍ਮੋવ ਹਨਤਿ। ਕਿਮਿવ ਹਨਤਿ? ਸਯਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਗਹਿਤੋ ਕਣ੍ਹਸਪ੍ਪੋ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਂ ਜਨਂ ਹਨਤਿ ਯਥਾ, ਏવਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਚਰਿਤੋ ਅਧਮ੍ਮੋ ਅਧਮ੍ਮਚਾਰਿਂ ਨਂ ਹਨਤਿ। ‘‘ਨ ਹਿ ਧਮ੍ਮੋ ਅਧਮ੍ਮੋ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ਅਤ੍ਥੋ ਪਾਕਟੋ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਦ੍વਯਂ ਕਮ੍ਮੇ ਚ વਿਪਾਕੇ ਚ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਪਾਕੋ ਚ ਹੋਤਿ।

    121. Adhammacārī naro kusaladhammesu pamatto hi yasmā hoti, tasmā so adhammacārī pamatto naro yahiṃ yahiṃ yaṃ yaṃ duggatiṃ gacchati, taṃ taṃ gacchantaṃ adhammacāriṃ naṃ naraṃ attanā carito so dhammova hanati. Kimiva hanati? Sayaṃ attanā gahito kaṇhasappo gaṇhantaṃ janaṃ hanati yathā, evaṃ attanā carito adhammo adhammacāriṃ naṃ hanati. ‘‘Na hi dhammo adhammo cā’’tiādigāthāya attho pākaṭo. Idaṃ suttadvayaṃ kamme ca vipāke ca vācakañāpakabhāvena pavattanato kammañca vipāko ca hoti.

    ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਮਾ ਭਾਯਿਤ੍ਥ; ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਦਿਦਂ ਯਂ ਇਦਂ ‘‘ਪੁਞ੍ਞਾਨੀ’’ਤਿ ਅਧਿવਚਨਂ ਪવਤ੍ਤਂ; ਏਤਂ ‘‘ਪੁਞ੍ਞਾਨੀ’’ਤਿ ਅਧਿવਚਨਂ ਇਟ੍ਠਸ੍ਸ ਕਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਿਯਸ੍ਸ ਮਨਾਪਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ ਸੁਖવਿਪਾਕਜਨਕਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਧਿવਚਨਂ ਹੋਤਿ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਹਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਕਤਾਨਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ ਇਟ੍ਠਂ ਕਨ੍ਤਂ ਪਿਯਂ ਮਨਾਪਂ ਅਭਿਜਾਨਾਮਿ ਖੋ। ‘‘ਕਥਂ ਅਭਿਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ ਚੇ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ , ਪੁਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਸਹਿਤਂ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤ ਸਂવਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਂ ਪੁਨ ਨ ਆਗਮਾਸਿਂ। ਸਤ੍ਤ ਸਂવਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਸਂવਟ੍ਟਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸਂવਟ੍ਟਟ੍ਠਾਯੀ, વਿવਟ੍ਟਗ੍ਗਹਣੇਨ વਿવਟ੍ਟਟ੍ਠਾਯੀਪਿ ਗਹਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏવਮੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂવਟ੍ਟਮਾਨੇ ਕਪ੍ਪੇ ਅਹਂ ਆਭਸ੍ਸਰੂਪਗੋ ਹੋਮਿ, વਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ ਸੁਞ੍ਞਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਮਾਨਂ ਉਪਪਜ੍ਜਾਮਿ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਤ੍ਰ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਮਾਨੇ ਤਤ੍ਰ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨਹੇਤੁ ਅਹਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਹੋਮਿ, ਅਞ੍ਞੇ ਮਹਾਨੁਭਾવੇਨ ਅਭਿਭવਨਤੋ ਅਭਿਭੂ, ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅਨਭਿਭવਨਤੋ ਅਨਭਿਭੂਤੋ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਹੋਮਿ, ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਏਕਂਸੇਨ ਦਸੋ ਅਹਂ વਸવਤ੍ਤੀ ਹੋਮਿ।

    Bhikkhave, tumhe puññānaṃ mā bhāyittha; bhikkhave, yadidaṃ yaṃ idaṃ ‘‘puññānī’’ti adhivacanaṃ pavattaṃ; etaṃ ‘‘puññānī’’ti adhivacanaṃ iṭṭhassa kantassa piyassa manāpassa sukhassa sukhavipākajanakassa kammassa adhivacanaṃ hoti. Bhikkhave, ahaṃ dīgharattaṃ katānaṃ puññānaṃ dīgharattaṃ paccanubhūtaṃ iṭṭhaṃ kantaṃ piyaṃ manāpaṃ abhijānāmi kho. ‘‘Kathaṃ abhijānāmī’’ti ce puccheyya , pubbe satta vassāni mettacittaṃ mettāya sahitaṃ dutiyajjhānacittaṃ bhāvetvā satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappe imaṃ lokaṃ manussalokaṃ puna na āgamāsiṃ. Satta saṃvaṭṭavivaṭṭakappeti cettha saṃvaṭṭaggahaṇena saṃvaṭṭaṭṭhāyī, vivaṭṭaggahaṇena vivaṭṭaṭṭhāyīpi gahitāti veditabbā. Sesesupi evameva gahetabbo. Bhikkhave, saṃvaṭṭamāne kappe ahaṃ ābhassarūpago homi, vivaṭṭakappe suññaṃ brahmavimānaṃ upapajjāmi. Bhikkhave, tatra brahmavimāne tatra upapajjamāne upapajjamānahetu ahaṃ brahmā homi, aññe mahānubhāvena abhibhavanato abhibhū, aññehi anabhibhavanato anabhibhūto mahābrahmā homi, aññadatthu ekaṃsena daso ahaṃ vasavattī homi.

    ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਹਂ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਸਕ੍ਕੋ ਛਤ੍ਤਿਂਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਅਹੋਸਿਂ ਖੋ, ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਚਾਤੁਰਨ੍ਤੋ વਿਜਿਤਾવੀ ਜਨਪਦਤ੍ਥਾવਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਚਕ੍ਕਰਤਨਾਦਿਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਾ ਅਨੇਕਸਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਅਹੋਸਿਂ, ਪਦੇਸਰਜ੍ਜਸ੍ਸ ਰਾਜਭਾવੇ ਕੋ ਪਨ વਾਦੋ।

    Bhikkhave, ahaṃ devānamindo sakko chattiṃsakkhattuṃ ahosiṃ kho, dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto cakkaratanādisattaratanasamannāgato cakkavattirājā anekasatakkhattuṃ ahosiṃ, padesarajjassa rājabhāve ko pana vādo.

    ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਭੂਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ ਏਤਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਨਂ ਅਹੋਸਿ ‘‘ਯੇਨ ਫਲੇਨ ਯੇਨ વਿਪਾਕੇਨ ਅਹਂ ਏਤਰਹਿ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਅਮ੍ਹਿ, ਤਂ ਇਦਂ ਫਲਂ ਕਿਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਫਲਂ ਨੁ ਖੋ, ਸੋ ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ ਕਿਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕੋ ਨੁ ਖੋ’’ਤਿ ਏਤਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਨਂ ਅਹੋਸਿ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਸ વਿਤਕ੍ਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ ਏਤਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਨਂ ਅਹੋਸਿ ‘‘ਯੇਨ ਫਲੇਨ ਯੇਨ વਿਪਾਕੇਨ ਅਹਂ ਏਤਰਹਿ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਅਮ੍ਹਿ, ਮੇ ਪવਤ੍ਤਂ ਤਂ ਇਦਂ ਫਲਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ ਖੋ, ਸੋ ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ વਿਪਾਕੋ ਖੋ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ ਕਤਮੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ? ਦਾਨਸ੍ਸ ਦਮਸ੍ਸ ਸਂਯਮਸ੍ਸਾਤਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ ਏਤਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਨਂ ਅਹੋਸੀਤਿ ਅવੋਚਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Bhikkhave, tassa cakkavattirājabhūtassa mayhaṃ etaṃ parivitakkanaṃ ahosi ‘‘yena phalena yena vipākena ahaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo amhi, taṃ idaṃ phalaṃ kissa kammassa phalaṃ nu kho, so ayaṃ vipāko kissa kammassa vipāko nu kho’’ti etaṃ parivitakkanaṃ ahosi. Bhikkhave, tassa vitakkentassa mayhaṃ etaṃ parivitakkanaṃ ahosi ‘‘yena phalena yena vipākena ahaṃ etarahi evaṃmahiddhiko evaṃmahānubhāvo amhi, me pavattaṃ taṃ idaṃ phalaṃ tiṇṇaṃ kammānaṃ phalaṃ kho, so ayaṃ vipāko tiṇṇaṃ kammānaṃ vipāko kho, seyyathidaṃ katamesaṃ tiṇṇaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko? Dānassa damassa saṃyamassāti tiṇṇaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti etaṃ parivitakkanaṃ ahosīti avocāti yojanā.

    ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ‘‘ਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਭਾਯਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿਕੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਯਞ੍ਚ ਦਾਨਂ, ਯੋ ਚ ਦਮੋ, ਯੋ ਚ ਸਂਯਮੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਇਦਂ ਦਾਨਾਦਿਤ੍ਤਯਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਤਂવਾਚਕਞਾਪਕਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ। ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯੋ ਤਂਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭੂਤੋ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤੋ ਯੋ વਿਪਾਕੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਏਤਂ વਿਪਾਕੇ ਫਲਮ੍ਪਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਂ, ਅਯਂ વਿਪਾਕੋ ਤਂવਾਚਕਞਾਪਕੋ ਪਾਠੋਪਿ વਿਪਾਕੋ ਨਾਮ। ਚੂਲ਼ਕਮ੍ਮવਿਭਙ੍ਗੋ ਚੂਲ਼ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਪੁਥੁਤ੍ਤવਿਭਾਗੋ ਤਥਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ।

    Tattha tasmiṃ ‘‘mā, bhikkhave, puññānaṃ bhāyitthā’’tiādike sutte yañca dānaṃ, yo ca damo, yo ca saṃyamo atthi, idaṃ dānādittayaṃ kammaṃ, taṃvācakañāpakaṃ suttampi kammaṃ nāma. Tappaccayo taṃkammapaccayo paccayuppannabhūto paccanubhūto yo vipāko atthi, etaṃ vipāke phalampi pakkhipitabbaṃ, ayaṃ vipāko taṃvācakañāpako pāṭhopi vipāko nāma. Cūḷakammavibhaṅgo cūḷakammavipākaputhuttavibhāgo tathā vattabbo.

    ਤੋਦੇਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਭਸ੍ਸ ਮਾਣવਸ੍ਸ ਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਭਗવਤਾ ਦੇਸਿਤਂ, ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਾ ਯੇ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਅਪ੍ਪਾਯੁਕਦੀਘਾਯੁਕਤਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਹਿਂਸਨਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਬਹ੍વਾਬਾਧਅਪ੍ਪਾਬਾਧਤਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਉਸੂਯਨਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਅਪ੍ਪੇਸਕ੍ਖਮਹੇਸਕ੍ਖਤਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਕੋਧਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਸੁવਣ੍ਣਤਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਅਗਾਰવਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਨੀਚਕੁਲਿਕਉਚ੍ਚਕੁਲਿਕਤਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਮਚ੍ਛੇਰਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਅਪ੍ਪਭੋਗਮਹਾਭੋਗਤਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਤਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਸਤ੍ਤਯੁਗਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਤਂવਾਚਕਞਾਪਕਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਭਸੁਤ੍ਤੇ ਯਾ ਅਪ੍ਪਾਯੁਕਦੀਘਾਯੁਕਤਾ વੁਤ੍ਤਾ…ਪੇ॰… ਯਾ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਤਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਸੋ ਅਯਂ ਅਪ੍ਪਾਯੁਕਦੀਘਾਯੁਕਤਾਦਿਕੋ વਿਪਾਕੋ, ਤਂવਾਚਕਞਾਪਕਪਾਠੋਪਿ વਿਪਾਕੋ। ਇਦਂ ਸੁਭਸੁਤ੍ਤਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਕਮ੍ਮੇ ਚੇવ વਿਪਾਕੇ ਚ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਪਾਕੋ ਚ ਹੋਤਿ। (੧੪)

    Todeyyaputtassa subhassa māṇavassa yaṃ suttaṃ bhagavatā desitaṃ, tattha sutte vuttā ye pāṇātipātādayo dhammā appāyukadīghāyukatāya saṃvattanti, ye hiṃsanādayo dhammā bahvābādhaappābādhatāya saṃvattanti, ye usūyanādayo dhammā appesakkhamahesakkhatāya saṃvattanti, ye kodhādayo dhammā dubbaṇṇasuvaṇṇatāya saṃvattanti, ye agāravādayo dhammā nīcakulikauccakulikatāya saṃvattanti, ye maccherādayo dhammā appabhogamahābhogatāya saṃvattanti, ye asallakkhaṇādayo dhammā duppaññapaññavantatāya saṃvattanti. Idaṃ pāṇātipātasattayugaṃ kammaṃ, taṃvācakañāpakaṃ suttampi kammaṃ nāma. Tattha subhasutte yā appāyukadīghāyukatā vuttā…pe… yā duppaññapaññavantatā vuttā, so ayaṃ appāyukadīghāyukatādiko vipāko, taṃvācakañāpakapāṭhopi vipāko. Idaṃ subhasuttaṃ kusalākusalakamme ceva vipāke ca vācakañāpakabhāvena pavattanato kammañca vipāko ca hoti. (14)

    ੧੨੨. ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਪਰਿવਜ੍ਜਨੇਨ વਾਚਾਨੁਰਕ੍ਖੀ ਭવੇਯ੍ਯ, ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਿਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨੇਨ ਮਨਸਾ ਸਂવੁਤੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਪਜਹਨੇਨ ਕਾਯੇਨ ਅਕੁਸਲਂ ਨ ਕਯਿਰਾ, ਇਤਿ ਤਯੋ ਏਤੇ ਕਮ੍ਮਪਥੇ વਿਸੋਧਯੇ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਸਿਪ੍ਪવੇਦਿਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਆਰਾਧਯੇ ਆਰਾਧਯੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘વਾਚਾਨੁਰਕ੍ਖੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕੁਸਲੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਕੁਸਲਂ ਨਾਮ।

    122. Yo puggalo vacīduccaritaparivajjanena vācānurakkhī bhaveyya, abhijjhādianuppādanena manasā saṃvuto bhaveyya, pāṇātipātādipajahanena kāyena akusalaṃ na kayirā, iti tayo ete kammapathe visodhaye, so puggalo isippaveditaṃ maggaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ ārādhaye ārādhayeyyāti yojanā. Idaṃ ‘‘vācānurakkhī’’tiādikaṃ suttaṃ kusale vācakañāpakabhāvena pavattanato kusalaṃ nāma.

    ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਕਾਯੇਨ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਯਕਮ੍ਮਂ ਨਤ੍ਥਿ, વਾਚਾਯ ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਨਸਾ ਦੁਕ੍ਕਟਕਮ੍ਮਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨੇਹਿ ਸਂવੁਤਂ ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ’’ਨ੍ਤਿ ਅਹਂ વਦਾਮੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ਗਾਥਾવਚਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਕੁਸਲਂ ਨਾਮ।

    Yassa puggalassa kāyena dukkaṭaṃ duggatisaṃvattaniyakammaṃ natthi, vācāya dukkaṭakammaṃ natthi, manasā dukkaṭakammaṃ natthi, tīhi ṭhānehi uppajjanaṭṭhānehi saṃvutaṃ taṃ puggalaṃ ‘‘brāhmaṇa’’nti ahaṃ vadāmīti yojanā. Idaṃ gāthāvacanaṃ vuttanayena kusalaṃ nāma.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਕੁਸਲਮੂਲਾਨੀ’’ਤਿ ਇਦਂ વਚਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਕੁਸਲਂ। ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਜ੍ਜਾ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਹੋਤਿ, ਹਿਰੀ ਚ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਞ੍ਚ ਅਨੁਦੇવਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ વਚਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਕੁਸਲਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave…pe… kusalamūlānī’’ti idaṃ vacanaṃ vuttanayena kusalaṃ. Bhikkhave, kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā vijjā pubbaṅgamā hoti, hirī ca ottappañca anudevāti yojanā. Idaṃ vacanaṃ vuttanayena kusalaṃ nāma.

    ਮਾਲੁવਾ ਸਾਲਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਓਨਤਂ ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਨਂ ਕਰੋਤਿ ਇવ, ਤਥਾ ਯਸ੍ਸ ਜਨਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਂ ਦ੍વੀਸੁ ਤੀਸੁ ਭવੇਸੁ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਜਨੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਓਨਤਂ ਅਪਾਯੇਸੁ ਪਾਕਟਂ ਕਰੋਤਿ। ਅਨਤ੍ਥਕਾਮੋ ਜਨੋ ਯਥਾ ਅਨਤ੍ਥਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਥਾ ਅਨਤ੍ਥਂ ਕਰੋਤਿ ਯਥਾ, ਤਥਾ ਈਦਿਸੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਨਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨਤ੍ਥਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਯਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વਚਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਕੁਸਲਂ।

    Māluvā sālaṃ rukkhaṃ onataṃ bhūmiyaṃ patanaṃ karoti iva, tathā yassa janassa accantaṃ dvīsu tīsu bhavesu dussīlyaṃ atthi, so jano attānaṃ onataṃ apāyesu pākaṭaṃ karoti. Anatthakāmo jano yathā anatthaṃ icchati, tathā anatthaṃ karoti yathā, tathā īdiso dussīlo naṃ attānaṃ anatthaṃ karotīti yojanā. Idaṃ ‘‘yassā’’tiādikaṃ vacanaṃ vuttanayena akusalaṃ.

    ਅਸ੍ਮਮਯਂ ਅਸ੍ਮਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਾਸਾਣਮਣਿਮਯਂ વਜਿਰਂ વਜਿਰਸ੍ਸ ਉਟ੍ਠਾਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਾਸਾਣਮਣਿਂ ਅਭਿਮਤ੍ਥਤਿ વਿਧਂਸੇਤਿ ਇવ, ਤਥਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਹਿ ਸਯਮੇવ ਕਤਂ ਅਤ੍ਤਜਂ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਭવਂ ਪਾਪਂ ਦੁਮ੍ਮੇਧਂ ਪਾਪਂ ਕਰੋਨ੍ਤਂ ਜਨਂ ਅਭਿਮਤ੍ਥਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਅਤ੍ਤਨਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ વਚਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਕੁਸਲਂ।

    Asmamayaṃ asmasaṅkhātaṃ pāsāṇamaṇimayaṃ vajiraṃ vajirassa uṭṭhānasaṅkhātaṃ pāsāṇamaṇiṃ abhimatthati vidhaṃseti iva, tathā attanā hi sayameva kataṃ attajaṃ attasambhavaṃ pāpaṃ dummedhaṃ pāpaṃ karontaṃ janaṃ abhimatthatīti yojanā. Idaṃ ‘‘attanā hī’’tiādikaṃ vacanaṃ vuttanayena akusalaṃ.

    ਦੇવਤੇ ਕੁਸਲੇਹਿ વਿવਜ੍ਜਿਤਾ ਅਕੁਸਲਾ ਦਸ ਕਮ੍ਮਪਥੇ ਨਿਸੇવਿਯ ਕਤ੍વਾ ਗਰਹਾ ਗਾਰਯ੍ਹਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਬਾਲਮਤੀ ਮਨ੍ਦਬੁਦ੍ਧਿਨੋ ਨਿਰਯੇਸੁ ਪਚ੍ਚਰੇਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਦਂ ‘‘ਦਸ ਕਮ੍ਮਪਥੇ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਕੁਸਲਂ।

    Devate kusalehi vivajjitā akusalā dasa kammapathe niseviya katvā garahā gārayhā bhavanti, bālamatī mandabuddhino nirayesu paccareti yojanā. Idaṃ ‘‘dasa kammapathe’’tiādikaṃ suttaṃ vuttanayena akusalaṃ.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨੀ’’ਤਿ ਇਦਂ વਚਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਕੁਸਲਂ। (੧੫)

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave…pe… akusalamūlānī’’ti idaṃ vacanaṃ vuttanayena akusalaṃ. (15)

    ਯਾਦਿਸਂ ਯਂ ਬੀਜਂ વਪਤੇ, ਤਂ ਬੀਜਂ ਤਾਦਿਸਂ ਫਲਂ ਹਰਤੇ ਇવ, ਤਥਾ ਕਲ੍ਯਾਣਕਾਰੀ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਫਲਂ ਹਰਤੇ, ਪਾਪਕਾਰੀ ਬਾਲੋ ਚ ਪਾਪਕਂ ਫਲਂ ਹਰਤੇਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਯਾਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਕਲ੍ਯਾਣਕਾਰੀ ਕਲ੍ਯਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ ਆਹ, ਇਦਂ વਚਨਂ ਕੁਸਲਂ। ‘‘ਪਾਪਕਾਰੀ ਚ ਪਾਪਕ’’ਨ੍ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ ਆਹ, ਇਦਂ વਚਨਂ ਅਕੁਸਲਂ। ਇਦਂ ਦ੍વਿવਚਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ ਹੋਤਿ।

    Yādisaṃ yaṃ bījaṃ vapate, taṃ bījaṃ tādisaṃ phalaṃ harate iva, tathā kalyāṇakārī paṇḍito kalyāṇaṃ phalaṃ harate, pāpakārī bālo ca pāpakaṃ phalaṃ harateti yojanā. Tattha ‘‘yādisa’’ntiādike sutte ‘‘kalyāṇakārī kalyāṇa’’nti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ vacanaṃ kusalaṃ. ‘‘Pāpakārī ca pāpaka’’nti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ vacanaṃ akusalaṃ. Idaṃ dvivacanaṃ vuttanayena kusalañca akusalañca hoti.

    ਕਲ੍ਯਾਣਕਾਰੀ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਸੁਭੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਸੁਗ੍ਗਤਿਂ વਜਨ੍ਤਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਪਾਪਕਾਰੀ ਕਾਪੁਰਿਸਾ ਅਸੁਭੇਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਅਪਾਯਭੂਮਿਂ વਜਨ੍ਤਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਸਹਗਤਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਖਯਾ ਖਯਨਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਚੇਤਸਾ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਮੁਤ੍ਤਿਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿવਿਮੁਤ੍ਤਿਚਿਤ੍ਤਾ ਤੇ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਅਸੁਭੇ ਨਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਕਿਮਿવ ਨਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ? ਇਨ੍ਧਨਕ੍ਖਯਾ ਜੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਤਿ ਇવ, ਤਥਾ ਤੇ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਖਯਾ ਅਨવਸੇਸਖਯਨਤੋ ਨਿਬ੍ਬਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ‘‘ਸੁਭੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾવਚਨੇ ‘‘ਸੁਭੇਨ…ਪੇ॰… ਸੁਗ੍ਗਤਿ’’ਨ੍ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ ਆਹ, ਇਦਂ ‘‘ਸੁਭੇਨ…ਪੇ॰…ਸੁਗ੍ਗਤਿ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਂ ਕੁਸਲੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਕੁਸਲਂ ਨਾਮ। ‘‘ਅਪਾਯਭੂਮਿਂ ਅਸੁਭੇਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾ’’ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ ਆਹ , ਇਦਂ ‘‘ਅਪਾਯ…ਪੇ॰… ਕਮ੍ਮੁਨਾ’’ਤਿ વਚਨਂ ਅਕੁਸਲੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਅਕੁਸਲਂ ਨਾਮ। ਇਦਂ ‘‘ਸੁਭੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਗਾਥਾવਚਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ ਹੋਤਿ। (੧੬)

    Kalyāṇakārī sappurisā subhena kammena suggatiṃ vajanti gacchanti, pāpakārī kāpurisā asubhena kammunā apāyabhūmiṃ vajanti gacchanti, kammassa abhisaṅkhāraviññāṇasahagatakammassa khayā khayanato vimuttacetasā samucchedavimuttipaṭippassaddhivimutticittā te sappurisā asubhe nibbanti. Kimiva nibbanti? Indhanakkhayā joti nibbāti iva, tathā te sappurisā kammassa khayā anavasesakhayanato nibbantīti yojanā. Tattha tasmiṃ ‘‘subhenā’’tiādigāthāvacane ‘‘subhena…pe… suggati’’nti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ ‘‘subhena…pe…suggati’’nti vacanaṃ kusale vācakañāpakabhāvena pavattanato kusalaṃ nāma. ‘‘Apāyabhūmiṃ asubhena kammunā’’ti yaṃ vacanaṃ āha , idaṃ ‘‘apāya…pe… kammunā’’ti vacanaṃ akusale vācakañāpakabhāvena pavattanato akusalaṃ nāma. Idaṃ ‘‘subhenā’’tiādikaṃ gāthāvacanaṃ vuttanayena kusalañca akusalañca hoti. (16)

    ੧੨੩. ‘‘ਯਥਾਪਿ ਭਮਰੋ ਪੁਪ੍ਫਂ…ਪੇ॰… ਮੁਨੀ ਚਰੇ’’ਤਿ ਇਦਂ ਗਾਥਾવਚਨਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੇ ਚਰਣੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਨਾਮ।

    123.‘‘Yathāpi bhamaro pupphaṃ…pe… munī care’’ti idaṃ gāthāvacanaṃ anuññāte caraṇe vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma.

    ਭਮਰੋ ਨਾਮ ਪੁਪ੍ਫਰਸਪਿવਨਗਹਣવਸੇਨ ਚਰਣਕੋ ਮਧੁਕਰਾਦਿਕੋ ਭਮਰੋ। ਸੋ ਪੁਪ੍ਫਰਸਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਮਨ੍ਦવੇਗੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਪ੍ਫਞ੍ਚ વਣ੍ਣਞ੍ਚ ਗਨ੍ਧਞ੍ਚ ਅવਿਨਾਸੇਤ੍વਾ ਯਾવਦਤ੍ਥਂ ਪੁਪ੍ਫਰਸਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਮਧੁਕਰਣਤ੍ਥਾਯ ਚ ਪੁਪ੍ਫਰਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਧੁਕਰਣਟ੍ਠਾਨਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਪਲੇਤਿ। ਪੁਪ੍ਫવਣ੍ਣਗਨ੍ਧਾ ਪਾਕਤਿਕਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇવ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਗਾਮਂ ਪવਿਸਨ੍ਤੋ ਮੁਨਿ ਪਸਾਦਜਨਕਂ ਆਲੋਕਨવਿਲੋਕਨਗਮਨਤਿਟ੍ਠਨਾਦਿਕਂ ਜਨੇਤ੍વਾ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਿਤਂ ਪਸਾਦਂ ਜਨੇਤ੍વਾ ਸਦ੍ਧਾਦੇਯ੍ਯਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਯਾਪਨਮਤ੍ਤਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਾਮਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਉਦਕਫਾਸੁਕਟ੍ਠਾਨੇ વਨੇ ਭੇਸਜ੍ਜਂ ਲਿਮ੍ਪਨ੍ਤੋ વਿਯ, ਕਨ੍ਤਾਰੇ ਪੁਤ੍ਤਮਂਸਂ ਖਾਦਨ੍ਤੋ વਿਯ, ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਭਮਰੋ વਨੇ ਮਧੁਂ ਕਰੋਤਿ વਿਯ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨੁਰੂਪਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਝਾਨਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਤ੍ਥਾਯ ਸਮਣਧਮ੍ਮਕਰਣਤ੍ਥਾਯ ਗਾਮੇ ਚਰੇ ਚਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Bhamaro nāma puppharasapivanagahaṇavasena caraṇako madhukarādiko bhamaro. So puppharasaṃ gaṇhanto mandavego hutvā pupphañca vaṇṇañca gandhañca avināsetvā yāvadatthaṃ puppharasaṃ pivitvā madhukaraṇatthāya ca puppharasaṃ gahetvā madhukaraṇaṭṭhānaṃ vanasaṇḍaṃ paleti. Pupphavaṇṇagandhā pākatikāva honti. Evameva piṇḍāya gāmaṃ pavisanto muni pasādajanakaṃ ālokanavilokanagamanatiṭṭhanādikaṃ janetvā pītisomanassasahitaṃ pasādaṃ janetvā saddhādeyyaṃ piṇḍapātaṃ yāpanamattaṃ paṭiggahetvā gāmato nikkhamitvā udakaphāsukaṭṭhāne vane bhesajjaṃ limpanto viya, kantāre puttamaṃsaṃ khādanto viya, piṇḍapātaṃ paccavekkhitvā paribhuñjitvā bhamaro vane madhuṃ karoti viya, kammaṭṭhānānurūpaṃ vanasaṇḍaṃ pavisitvā jhānamaggaphalanibbattanatthāya samaṇadhammakaraṇatthāya gāme care careyyāti adhippāyo veditabbo.

    ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਕਰਣੀਯਾਨਿ…ਪੇ॰… ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਤੀਣਿ ਕਰਣੀਯਾਨੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਭਗવਤਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੇ ਆਚਾਰੇ ਅਤ੍ਥੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਨਾਮ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲਂ ਪਾਤਿ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਇਤਿ ਰਕ੍ਖਣਤੋ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਾਤਿ ਨਾਮ। ਯਂ ਸੀਲਂ ਤਂ ਪਾਤਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਅਪਾਯਾਦਿਦੁਕ੍ਖਤੋ ਮੋਚੇਤਿ, ਇਤਿ ਮੋਚਨਤੋ ਤਂ ਸੀਲਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ ਨਾਮ। ਯੇਨ ਸੀਲੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਂવਰਿਤਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਕਂ ਸਂવਰਤਿ, ਇਤਿ ਸਂવਰਣਕਰਣਤੋ ਤਂ ਸੀਲਂ ਸਂવਰਂ ਨਾਮ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ ਏવ ਸਂવਰਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਂ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੇਨ ਸਂવੁਤੋ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਂવੁਣਨਤੋ ਚਤੁਇਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਚਾਰਕੋ ਹੋਤਿ, ਇਤਿ ਸਂવੁਣਨਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸਂવੁਤੋ ਨਾਮ। વਿਹਰਤਿ ਚਤੁਇਰਿਯਾਪਥੇ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। વਾਰਿਤ੍ਤਚਾਰਂ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਚਾਰਿਤ੍ਤਸੀਲਂ ਆਦਾਯ ਚਰਣਂ ਆਚਾਰੋ, ਅਗੋਚਰੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਗੋਚਰੇ ਚਰਣਂ ਗੋਚਰੋਤਿ। ਅਤ੍ਥੋ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਅਤਿવਿਤ੍ਥਾਰੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਿਞ੍ਚਿਮਤ੍ਤਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤਭਾવਂ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮ।

    ‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, bhikkhūnaṃ karaṇīyāni…pe… imāni kho, bhikkhave, bhikkhūnaṃ tīṇi karaṇīyānī’’ti idaṃ suttaṃ bhagavatā anuññāte ācāre atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma. Tasmiṃ sutte yo bhikkhu sīlaṃ pāti rakkhati, iti rakkhaṇato so bhikkhu pāti nāma. Yaṃ sīlaṃ taṃ pātiṃ bhikkhuṃ apāyādidukkhato moceti, iti mocanato taṃ sīlaṃ pātimokkhaṃ nāma. Yena sīlena bhikkhu saṃvaritabbacakkhundriyādikaṃ saṃvarati, iti saṃvaraṇakaraṇato taṃ sīlaṃ saṃvaraṃ nāma, pātimokkhaṃ eva saṃvaraṃ pātimokkhasaṃvaraṃ, pātimokkhasaṃvarena saṃvuto samannāgato hutvā saṃvuṇanato catuiriyāpathesu cārako hoti, iti saṃvuṇanato bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto nāma. Viharati catuiriyāpathe pavatteti. Vārittacāraṃ vajjetvā cārittasīlaṃ ādāya caraṇaṃ ācāro, agocare vajjetvā gocare caraṇaṃ gocaroti. Attho vuccamāno ativitthāro bhavissati, tasmā kiñcimattaṃ kathetvā sāsanapaṭṭhānasuttabhāvaṃ kathessāma.

    ‘‘ਏਤ੍ਤਕਮੇવ ਸੁਤ੍ਤਂ ‘ਅਨੁਞ੍ਞਾਤ’ਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦਸਯਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਦਂ ‘‘ਦਸਾ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੇ ਦਸવਿਧੇ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਨਾਮ। ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ…ਪੇ॰… ਕਰਣੀਯਾਨੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੇ ਤਿવਿਧੇ ਸੁਚਰਿਤੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਨਾਮ।

    ‘‘Ettakameva suttaṃ ‘anuññāta’nti niddhāritabba’’nti vattabbattā ‘‘dasayime, bhikkhave, dhammā pabbajitena abhiṇhaṃ paccavekkhitabbā’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘dasā’’tiādikaṃ suttampi anuññāte dasavidhe paccavekkhitabbe dhamme vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma. ‘‘Tīṇimāni…pe… karaṇīyānī’’ti idaṃ suttampi anuññāte tividhe sucarite vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma.

    ਨਾਨਾવਿਧਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Nānāvidhaṃ anuññātaṃ suttaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ suttaṃ paṭikkhitta’’nti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ paṭikkhitta’’ntiādi vuttaṃ.

    ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਤ੍ਤਸਮਂ ਪੇਮਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਗੋਸਮਿਤਂ ਧਨਂ।

    ‘‘Natthi puttasamaṃ pemaṃ, natthi gosamitaṃ dhanaṃ;

    ਨਤ੍ਥਿ ਸੂਰਿਯਸਮਾ ਆਭਾ, ਸਮੁਦ੍ਦਪਰਮਾ ਸਰਾ’’ਤਿ॥ –

    Natthi sūriyasamā ābhā, samuddaparamā sarā’’ti. –

    ਇਦਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤવਚਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ –

    Idaṃ devaputtavacanaṃ paṭikkhipanto bhagavā –

    ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਅਤ੍ਤਸਮਂ ਪੇਮਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਧਞ੍ਞਸਮਂ ਧਨਂ।

    ‘‘Natthi attasamaṃ pemaṃ, natthi dhaññasamaṃ dhanaṃ;

    ਨਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਞਾਸਮਾ ਆਭਾ, વੁਟ੍ਠਿ વੇ ਪਰਮਾ ਸਰਾ’’ਤਿ॥ –

    Natthi paññāsamā ābhā, vuṭṭhi ve paramā sarā’’ti. –

    ਗਾਥਂ ਆਹ। ਏਤ੍ਥ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਗਾਥਾਦ੍વਯੇ ਯਂ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਤ੍ਤਸਮਂ ਪੇਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਪੁਰਿਮਕਂ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਤ੍ਤਸਮਂ ਪੇਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤવਚਨਂ ਭਗવਤਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ, ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਅਤ੍ਥੇ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।

    Gāthaṃ āha. Ettha etasmiṃ gāthādvaye yaṃ ‘‘natthi puttasamaṃ pema’’ntiādikaṃ purimakaṃ hoti. Idaṃ ‘‘natthi puttasamaṃ pema’’ntiādikaṃ devaputtavacanaṃ bhagavatā paṭikkhittattā, paṭikkhitte atthe pavattanato ca paṭikkhittaṃ nāma.

    ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਕਾਲੇ વਾ ਕਨ੍ਤਾਰੇ વਾ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਰੋ ਘਾਤੇਤ੍વਾਪਿ ਅਤ੍ਤਾਨਮੇવ ਪੋਸੇਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਅਤ੍ਤਸਮਂ ਪੇਮ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਕਾਲਾਦੀਸੁ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਸਾਰਾਦੀਨਿ, ਗੋਮਹਿਂਸਾਦੀਨਿਪਿ ਧਞ੍ਞਗਹਣਤ੍ਥਾਯ ਧਞ੍ਞਸ੍ਸਾਮਿਕਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਧਞ੍ਞਮੇવ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਧਞ੍ਞਸਮਂ ਧਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੂਰਿਯਾਦੀਨਂ ਆਭਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤਮਂ ਏਕਦੇਸਂવ વਿਨੋਦੇਤਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਪਨ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਮ੍ਪਿ ਏਕਪਜ੍ਜੋਤਂ ਏਕੋਭਾਸਂ ਕਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਾ, ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁਪਿ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਕਂ ਕਿਲੇਸਤਮਮ੍ਪਿ વਿਧਮਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਞਾਸਮਾ ਆਭਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਭੂਮਿਯਾ ਚ ਏਕਦੇਸੇਯੇવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਸੋ ਚ ਦੇવੇ ਅવੁਟ੍ਠੇ ਸਤਿ ਖਯਨਸਭਾવੋ ਭવੇਯ੍ਯ, વੁਟ੍ਠਿ ਪਨ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਸੁਪਿ ਯਾવ ਆਭਸ੍ਸਰਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਾਪਿ ਪੂਰਾ ਭવਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘વੁਟ੍ਠਿ વੇ ਪਰਮਾਸਰਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Dubbhikkhakāle vā kantāre vā mātāpitaro puttadhītaro ghātetvāpi attānameva posenti, tasmā ‘‘natthi attasamaṃ pema’’nti vuttaṃ. Dubbhikkhakālādīsu hiraññasuvaṇṇasārādīni, gomahiṃsādīnipi dhaññagahaṇatthāya dhaññassāmikānaṃ datvā dhaññameva gaṇhanti, tasmā ‘‘natthi dhaññasamaṃdhana’’nti vuttaṃ. Sūriyādīnaṃ ābhā paccuppannatamaṃ ekadesaṃva vinodeti, paññā pana dasasahassilokadhātumpi ekapajjotaṃ ekobhāsaṃ kātuṃ samatthā, atītānāgatapaccuppannadhammakoṭṭhāsesupi paṭicchādakaṃ kilesatamampi vidhamati, tasmā ‘‘natthi paññāsamā ābhā’’ti vuttaṃ. Samuddo bhūmiyā ca ekadeseyeva tiṭṭhati, so ca deve avuṭṭhe sati khayanasabhāvo bhaveyya, vuṭṭhi pana koṭisatasahassacakkavāḷesupi yāva ābhassarā brahmalokāpi pūrā bhavati, tasmā ‘‘vuṭṭhi ve paramāsarā’’ti vuttaṃ.

    ‘‘ਇਦਮੇવ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਦਂ ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। (੧੭)

    ‘‘Idameva paṭikkhittaṃ niddhāritabba’’nti vattabbattā ‘‘tīṇimāni bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Idaṃ ‘‘tīṇimānī’’tiādikaṃ suttampi paṭikkhitte duccarite vācakañāpakabhāvena pavattanato paṭikkhittaṃ nāma. (17)

    ੧੨੪. ਨਾਨਾવਿਧਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    124. Nānāvidhaṃ paṭikkhittaṃ ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamaṃ anuññātañca paṭikkhittañcā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamaṃ anuññātañcā’’tiādi vuttaṃ.

    ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਭੂਰਿਪਞ੍ਞવਨ੍ਤ ਗੋਤਮ, ਤਂ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਂ ਗੋਤਮਂ ਅਹਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ। ਇਧ ਲੋਕੇ ਅਨੇਕਾ ਯਾ ਜਨਤਾ ਭੀਤਾ, ਸਾ ਜਨਤਾ ਕਿਂਸੁ ਕਤਮਾ ਭવੇ। ਯੋ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਅਨੇਕਾਯਤਨੋ ਇਤਿ ਪવੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਕਿਂਸੁ ਕਤਮੋ ਭવੇ। ਕਿਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੋ ਜਨੋ ਪਰਲੋਕਂ ਨ ਭਾਯੇ ਨ ਭਾਯੇਯ੍ਯਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Bhūripaññabhūripaññavanta gotama, taṃ bhūripaññaṃ gotamaṃ ahaṃ pucchāmi. Idha loke anekā janatā bhītā, sā janatā kiṃsu katamā bhave. Yo ca maggo anekāyatano iti pavutto, so ca maggo kiṃsu katamo bhave. Kismiṃ dhamme ṭhito jano paralokaṃ na bhāye na bhāyeyyāti pucchatīti yojanā.

    ਦੇવਪੁਤ੍ਤ ਯੋ ਜਨੋ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਞ੍ਚ ਪਣਿਧਾਯ, ਸਮ੍ਮਾਮਨਞ੍ਚ ਪਣਿਧਾਯ, ਕਾਯੇਨ ਪਾਪਾਨਿ ਅਕੁਬ੍ਬਮਾਨੋ ਚ ਭવੇ, ਅਯਂ ਏਕੋ। ਬਹ੍વਨ੍ਨਪਾਨਂ ਘਰਂ ਆવਸਨ੍ਤੋ ਚ ਭવੇ, ਅਯਂ ਏਕੋ। ਸਦ੍ਧੋ ਸਦ੍ਧਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚਿਤ੍ਤਮੁਦੁਭਾવੇਨ ਮੁਦੁ ਚ ਭવੇ, ਅਯਂ ਏਕੋ। વਦਞ੍ਞੂ ਯਾਚਕਾਨਂ ਯਾਚਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤવਚਨਞ੍ਞੂ ਹੁਤ੍વਾ ਸਂવਿਭਾਗੀ ਚ ਭવੇ, ਅਯਂ ਏਕੋ। ਇਤਿ ਏਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਠਿਤੋ ਜਨੋ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਠਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਲੋਕਂ ਨ ਭਾਯੇ ਨ ਭਾਯੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।

    Devaputta yo jano sammāvācañca paṇidhāya, sammāmanañca paṇidhāya, kāyena pāpāni akubbamāno ca bhave, ayaṃ eko. Bahvannapānaṃ gharaṃ āvasanto ca bhave, ayaṃ eko. Saddho saddhāsampanno cittamudubhāvena mudu ca bhave, ayaṃ eko. Vadaññū yācakānaṃ yācanavasena vuttavacanaññū hutvā saṃvibhāgī ca bhave, ayaṃ eko. Iti etesu catūsu dhammesu ṭhito jano dhammesu ṭhito hutvā paralokaṃ na bhāye na bhāyeyyāti yojanā.

    ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਕਤਮਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ, ਕਤਮਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਆਹਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ‘‘ਕਿਂਸੂਧਾ’’ਤਿਆਦਿਪਞ੍ਹਾਯ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ‘‘વਾਚਂ ਮਨਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿવਚਨੇ ‘‘વਾਚਂ ਮਨਞ੍ਚ ਪਣਿਧਾਯ ਸਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ ਭਗવਾ ਆਹ, ਇਦਂ ‘‘વਾਚਂ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾ’’ਤਿ વਚਨਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੇ વਚਨੀਯਾਦਿਕੇ ਅਤ੍ਥੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਨਾਮ। ‘‘ਕਾਯੇਨ ਪਾਪਾਨਿ ਅਕੁਬ੍ਬਮਾਨੋ’’ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ ਆਹ, ਇਦਂ ‘‘ਕਾਯੇਨ …ਪੇ॰… ਮਾਨੋ’’ਤਿ વਚਨਂ ਪਾਪਕੁਬ੍ਬੇਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ‘‘ਬਹ੍વਨ੍ਨ…ਪੇ॰… ਨ ਭਾਯੇ’’ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ ਆਹ, ਇਦਂ ‘‘ਬਹ੍વਨ੍ਨ…ਪੇ॰… ਨ ਭਾਯੇ’’ਤਿ વਚਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਨਾਮ। ਇਦਂ ‘‘વਾਚ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ વਚਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯਦ੍વਯੇਨ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਹੋਤਿ।

    ‘‘Tasmiṃ sutte katamaṃ anuññātaṃ, katamaṃ paṭikkhittaṃ nāmā’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha yaṃ āhā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tasmiṃ ‘‘kiṃsūdhā’’tiādipañhāya vissajjane ‘‘vācaṃ manañcā’’tiādivacane ‘‘vācaṃ manañca paṇidhāya sammā’’ti yaṃ vacanaṃ bhagavā āha, idaṃ ‘‘vācaṃ…pe… sammā’’ti vacanaṃ anuññāte vacanīyādike atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato anuññātaṃ nāma. ‘‘Kāyena pāpāni akubbamāno’’ti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ ‘‘kāyena …pe… māno’’ti vacanaṃ pāpakubbena paṭikkhitte vuttanayena pavattanato paṭikkhittaṃ nāma. ‘‘Bahvanna…pe… na bhāye’’ti yaṃ vacanaṃ āha, idaṃ ‘‘bahvanna…pe… na bhāye’’ti vacanaṃ vuttanayena anuññātaṃ nāma. Idaṃ ‘‘vāca’’ntiādikaṃ vacanaṃ vuttanayadvayena anuññātañca paṭikkhittañca hoti.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕੋ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋવ। ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸਾਤਿਆਦਿਕੇ ਕਤਮਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ, ਕਤਮਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾવਤੋ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Sabbapāpassa akaraṇa’’ntiādiko vuttatthova. ‘‘Tasmiṃ sabbapāpassātiādike katamaṃ anuññātaṃ, katamaṃ paṭikkhitta’’nti vattabbabhāvato ‘‘tattha ya’’ntiādi vuttaṃ.

    ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦ, ਅਹਂ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਮ੍ਪਿ ਦੁવਿਧੇਨ વਦਾਮਿ – ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ ਅਨવਜ੍ਜਂ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਮ੍ਪਿ વਦਾਮਿ, ਅਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ ਸਾવਜ੍ਜਂ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਮ੍ਪਿ ਅਹਂ વਦਾਮਿ। વਚੀਸਮਾਚਾਰਾਦੀਸੁਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ।

    Devānaminda, ahaṃ kāyasamācārampi duvidhena vadāmi – sevitabbaṃ anavajjaṃ kāyasamācārampi vadāmi, asevitabbaṃ sāvajjaṃ kāyasamācārampi ahaṃ vadāmi. Vacīsamācārādīsupi vuttanayānusārena yojanā kātabbā.

    ‘‘ਕਿਞ੍ਚ વਡ੍ਢਨਹਾਯਨਂ ਆਗਮ੍ਮ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਾਦਿਕਂ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਾਸੇવਿਤਬ੍ਬਭੇਦੇਨ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾવਤੋ ‘‘ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮવਡ੍ਢਨਂ, ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਹਾਯਨਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਾਦਯੋ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਾ, ਕੁਸਲਧਮ੍ਮવਡ੍ਢਨਂ, ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮਹਾਯਨਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਾਦਯੋ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤਬ੍ਬਾ। (੧੮)

    ‘‘Kiñca vaḍḍhanahāyanaṃ āgamma kāyasamācārādikaṃ sevitabbāsevitabbabhedena vutta’’nti vattabbabhāvato ‘‘kiñcetaṃ paṭiccā’’tiādi vuttaṃ. Akusaladhammavaḍḍhanaṃ, kusaladhammahāyanañca paṭicca kāyasamācārādayo na sevitabbā, kusaladhammavaḍḍhanaṃ, akusaladhammahāyanañca paṭicca kāyasamācārādayo sevitabbāti sallakkhetabbā. (18)

    ੧੨੫. ਨਾਨਾવਿਧਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਤਮੋ ਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸੋ ਥવੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਤਥਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਅਯਂ ਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸੋ ਥવੋ ਨਾਮਾਤਿ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਥવੋ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧੇਸੁ ਲੋਕਿਯਾਦੀਸੁ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਕਤਮੋ ਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸੋ ਥવੋ ਨਾਮਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    125. Nānāvidhaṃ anuññātañca paṭikkhittañca ācariyena niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘katamo suttaviseso thavo’’ti pucchitabbattā tathā pucchitvā ayaṃ suttaviseso thavo nāmāti viññāpetuṃ ‘‘tattha katamo thavo’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttesu katamo suttaviseso thavo nāmāti pucchati.

    ਮਗ੍ਗਾਨਂ ਜਙ੍ਘਮਗ੍ਗਦਿਟ੍ਠਿਮਗ੍ਗਾਦੀਨਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਦਿਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਸੇਟ੍ਠੋ ਉਤ੍ਤਮੋ। ਸਚ੍ਚਾਨਂ વਚੀਸਚ੍ਚਖਤ੍ਤਿਯਾਦਿਸਮ੍ਮੁਤਿਸਚ੍ਚਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਾਨਂ ਚਤੁਰੋ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਨਿਰੋਧਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਾવਸੇਨ ਚਤੁਰੋ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾ ਪਦਾ ਸੇਟ੍ਠਾ ਉਤ੍ਤਮਾ। ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਤਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾਨਂ વਿਰਾਗੋ ਅਸਙ੍ਖਤਨਿਬ੍ਬਾਨਸਙ੍ਖਾਤੋ વਿਰਾਗੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸੇਟ੍ਠੋ ਉਤ੍ਤਮੋ। ਦ੍વਿਪਦਾਨਂ ਸਬ੍ਬਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਦ੍વਿਪਦਾਨਂ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਪਞ੍ਚવਿਧਚਕ੍ਖੁਮਾ ਭਗવਾ ਸੇਟ੍ਠੋ ਉਤ੍ਤਮੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਯਂ ‘‘ਮਗ੍ਗਾਨਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ’’ਤਿਆਦਿਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸੋ ਥવੇ ਅਤ੍ਥੇ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਥવੋ ਨਾਮ।

    Maggānaṃ jaṅghamaggadiṭṭhimaggādīnaṃ aṭṭhaṅgiko sammādiṭṭhimaggaṅgādiaṭṭhaṅgiko maggo seṭṭho uttamo. Saccānaṃ vacīsaccakhattiyādisammutisaccaparamatthasaccānaṃ caturo dukkhasamudayanirodhanirodhagāminipaṭipadāvasena caturo ariyasaccā padā seṭṭhā uttamā. Dhammānaṃ sabbasaṅkhatasappaccayadhammānaṃ virāgo asaṅkhatanibbānasaṅkhāto virāgo dhammo seṭṭho uttamo. Dvipadānaṃ sabbadevamanussādīnaṃ dvipadānaṃ cakkhumā pañcavidhacakkhumā bhagavā seṭṭho uttamoti yojanā. Ayaṃ ‘‘maggānaṭṭhaṅgiko’’tiādisuttaviseso thave atthe vācakañāpakabhāvena pavattanato thavo nāma.

    ‘‘ਅਯਮੇવ ਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸੋ ਥવੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਪਦਾ ਅਹਿਮਚ੍ਛਾਦਯੋ વਾ, ਦ੍વਿਪਦਾ ਮਨੁਸ੍ਸਸਕੁਣਪਕ੍ਖਿਜਾਤਿਕਾਦਯੋ વਾ, ਚਤੁਪ੍ਪਦਾ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਗੋਮਹਿਂਸਾਦਯੋ વਾ, ਬਹੁਪ੍ਪਦਾ ਸਤਪਦਿਆਦਯੋ વਾ, ਰੂਪਿਨੋ ਕਾਮਰੂਪਸਤ੍ਤਾ વਾ, ਅਰੂਪਿਨੋ ਅਰੂਪਸਤ੍ਤਾ વਾ, ਸਞ੍ਞਿਨੋ ਸਤ੍ਤવਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਸਤ੍ਤਾ વਾ, ਅਸਞ੍ਞਿਨੋ ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤਾ વਾ, ਨੇવਸਞ੍ਞੀਨਾਸਞ੍ਞਿਨੋ ਭવਗ੍ਗੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਸਤ੍ਤਾ વਾ ਯਾવਤਾ ਯਤ੍ਤਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਤਤ੍ਤਕਾਨਂ ਅਪਦਾਦੀਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਯਦਿਦਂ ਯੋ ਅਯਂ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਤਥਾਗਤੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਸੋ ਅਯਂ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਤਥਾਗਤੋ ਅਗ੍ਗਂ ਅਗ੍ਗੋਤਿ ਅਕ੍ਖਾਯਤਿ, ਸੇਟ੍ਠਂ ਸੇਟ੍ਠੋਤਿ ਅਕ੍ਖਾਯਤਿ, ਪવਰਂ ਪવਰੋਤਿ ਅਕ੍ਖਾਯਤਿ, ਅਯਂ ਪਠਮੋ ਅਗ੍ਗੋ।

    ‘‘Ayameva suttaviseso thavo’’ti vattabbattā ‘‘tīṇimāni bhikkhave’’tiādi vuttaṃ. Apadā ahimacchādayo vā, dvipadā manussasakuṇapakkhijātikādayo vā, catuppadā hatthiassagomahiṃsādayo vā, bahuppadā satapadiādayo vā, rūpino kāmarūpasattā vā, arūpino arūpasattā vā, saññino sattaviññāṇaṭṭhitisattā vā, asaññino asaññasattā vā, nevasaññīnāsaññino bhavagge nibbattasattā vā yāvatā yattakā sattā saṃvijjanti, tesaṃ tattakānaṃ apadādīnaṃ sattānaṃ yadidaṃ yo ayaṃ arahaṃ sammāsambuddho tathāgato uppanno, so ayaṃ arahaṃ sammāsambuddho tathāgato aggaṃ aggoti akkhāyati, seṭṭhaṃ seṭṭhoti akkhāyati, pavaraṃ pavaroti akkhāyati, ayaṃ paṭhamo aggo.

    ਸਙ੍ਖਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ વਾ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਸਭਾવਾਨਂ વਾ, ਅਸਙ੍ਖਤਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਅਸਙ੍ਖਰਿਤਾਨਂ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤਭੂਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ વਾ ਯਾવਤਾ ਯਤ੍ਤਕਾ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤੀ વੋਹਰੀਯਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਤਕੇਹਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤੀਹਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤਬ੍ਬਾਨਂ ਤੇਸਂ ਸਙ੍ਖਤਾਸਙ੍ਖਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਯਦਿਦਂ ਯੋ ਅਯਂ ਮਦਨਿਮ੍ਮਦਨੋ…ਪੇ॰… ਯੋ ਅਯਂ ਨਿਰੋਧੋ, ਯਂ ਇਦਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਗ੍ਗਫਲਾਨਮਾਲਮ੍ਬਣਂ ਭવਤਿ, ਸੋ ਅਯਂ ਮਦਨਿਮ੍ਮਦਨਾਦਿਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਗ੍ਗਂ ਅਗ੍ਗੋਤਿ ਅਕ੍ਖਾਯਤਿ…ਪੇ॰… ਅਕ੍ਖਾਯਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ ਅਗ੍ਗੋ।

    Saṅkhatānaṃ dhammānaṃ vā sappaccayasabhāvānaṃ vā, asaṅkhatānaṃ paccayehi asaṅkharitānaṃ paṇṇattimattabhūtānaṃ dhammānaṃ vā yāvatā yattakā paṇṇattī voharīyanti, tattakehi paṇṇattīhi paññapetabbānaṃ tesaṃ saṅkhatāsaṅkhatānaṃ dhammānaṃ yadidaṃ yo ayaṃ madanimmadano…pe… yo ayaṃ nirodho, yaṃ idaṃ nibbānamaggaphalānamālambaṇaṃ bhavati, so ayaṃ madanimmadanādiko dhammo aggaṃ aggoti akkhāyati…pe… akkhāyati, ayaṃ dutiyo aggo.

    ਸਙ੍ਘਾਨਂ ਯਾવਤਾ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿ, ਗਣਾਨਂ ਯਾવਤਾ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿ, ਮਹਾਜਨਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾਨਂ ਯਾવਤਾ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿ વੋਹਰੀਯਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਤਕੇਹਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤੀਹਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤਬ੍ਬਾਨਂ ਤੇਸਂ ਸਙ੍ਘਗਣਾਦੀਨਂ ਯਾਨਿ ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਿ ਪੁਰਿਸਯੁਗਾਨਿ, ਯੇ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਾ…ਪੇ॰… ਲੋਕਸ੍ਸ ਯਂ ਇਦਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ, ਸੋ ਅਯਂ ਚਤੁਪੁਰਿਸਯੁਗਾਦਿਕੋ ਤਥਾਗਤਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ ਅਗ੍ਗਂ ਅਗ੍ਗੋਤਿ ਅਕ੍ਖਾਯਤਿ…ਪੇ॰… ਅਕ੍ਖਾਯਤਿ, ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ ਅਗ੍ਗੋ। ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਤਥਾਗਤਨਿਬ੍ਬਾਨਅਰਿਯਸਙ੍ਘਰਤਨਾਨਿ ਅਗ੍ਗਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ।

    Saṅghānaṃ yāvatā paṇṇatti, gaṇānaṃ yāvatā paṇṇatti, mahājanasannipātānaṃ yāvatā paṇṇatti voharīyanti, tattakehi paṇṇattīhi paññapetabbānaṃ tesaṃ saṅghagaṇādīnaṃ yāni imāni cattāri puggalāni purisayugāni, ye ime aṭṭha purisapuggalā…pe… lokassa yaṃ idaṃ puññakkhettaṃ saṃvijjati, so ayaṃ catupurisayugādiko tathāgatasāvakasaṅgho aggaṃ aggoti akkhāyati…pe… akkhāyati, ayaṃ tatiyo aggo. Imāni tīṇi tathāgatanibbānaariyasaṅgharatanāni aggāni bhavanti.

    ਸਬ੍ਬਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ ਅਪਦਾਦਿਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਲੋਕਤੋ ਉਤ੍ਤਰੋ ਸਤ੍ਥਾ ਚ, ਕੁਸਲਪਕ੍ਖਤੋ ਕੁਸਲਅਨવਜ੍ਜਪਕ੍ਖਭਾવਤੋ ਉਤ੍ਤਰੋ ਧਮ੍ਮੋ ਚ, ਨਰਸੀਹਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਗਣੋ ਚ ਇਤਿ ਤੀਣਿ ਸਤ੍ਥੁਧਮ੍ਮਗਣਰਤਨਾਨਿ ਅਗ੍ਗਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਤ੍ਥੁਧਮ੍ਮਗਣਰਤਨਾਨਿ વਿਸਿਸ੍ਸਰੇ ਗੁਣવਸੇਨ વਿਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ।

    Sabbalokuttaro apadādisabbasattalokato uttaro satthā ca, kusalapakkhato kusalaanavajjapakkhabhāvato uttaro dhammo ca, narasīhassa satthuno gaṇo ca iti tīṇi satthudhammagaṇaratanāni aggāni, tāni tīṇi satthudhammagaṇaratanāni visissare guṇavasena visissanti.

    ਸਮਣਪਦੁਮਸਞ੍ਚਯੋ ਸਰੇ ਰੁਹਮਾਨਂ ਪਦੁਮਂ ਸੋਭਨਂ ਇવ ਸਾਸਨੇ ਸੋਭਨਸਮਣਪਦੁਮਸਮੂਹੋ ਗਣੋ ਚ, ਧਮ੍ਮવਰੋ ਚ, વਿਦੂਨਂ ਸਕ੍ਕਤੋ ਨਰવਰਦਮਕੋ ਨਰવਰਾਨਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਰਾਜਰਾਜਮਹਾਮਚ੍ਚਾਦੀਨਂ ਦਮਕੋ ਅਨੁਦਮਕੋ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਚ ਇਤਿ ਤੀਣਿ ਗਣਧਮ੍ਮਬੁਦ੍ਧਰਤਨਾਨਿ ਲੋਕਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰਿ ਭવਨ੍ਤਿ।

    Samaṇapadumasañcayo sare ruhamānaṃ padumaṃ sobhanaṃ iva sāsane sobhanasamaṇapadumasamūho gaṇo ca, dhammavaro ca, vidūnaṃ sakkato naravaradamako naravarānaṃ brahmadevamanussarājarājamahāmaccādīnaṃ damako anudamako cakkhumā sambuddho ca iti tīṇi gaṇadhammabuddharatanāni lokassa uttari bhavanti.

    ਅਪ੍ਪਟਿਸਮੋ ਸਤ੍ਥਾ ਚ, ਨਿਰੁਪਦਾਹੋ ਨਿਗ੍ਗਤਉਪਦਾਹੋ, ਸਬ੍ਬੋ ਧਮ੍ਮੋ ਚ ਅਰਿਯੋ ਗਣવਰੋ ਚ ਇਤਿ ਯਾਨਿ ਤੀਣਿ ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਗਣਰਤਨਾਨਿ ਅਗ੍ਗਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਤੀਣਿ…ਪੇ॰… ਨਾਨਿ ਖਲੁ ਏਕਂਸੇਨ વਿਸਿਸ੍ਸਰੇ વਿਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ।

    Appaṭisamo satthā ca, nirupadāho niggataupadāho, sabbo dhammo ca ariyo gaṇavaro ca iti yāni tīṇi buddhadhammagaṇaratanāni aggāni, tāni tīṇi…pe… nāni khalu ekaṃsena visissare visissanti.

    ਸਚ੍ਚਨਾਮੋ ਅવਿਤਥਸਚ੍ਚਦੇਸਨਤੋ ਸਚ੍ਚਨਾਮੋ ਖੇਮੋ ਸਬ੍ਬਾਭਿਭੂ ਸਬ੍ਬੇ ਮਨੁਸ੍ਸਦੇવਾਦਿਕੇ ਅਨਭਿਭવਮਾਨੋਪਿ ਗੁਣਾਤਿਰੇਕવਸੇਨ ਅਭਿਭવਮਾਨੋ વਿਯ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਸਬ੍ਬਾਭਿਭੂ ਜਿਨੋ ਚ, ਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੋ ਅવਿਤਥਸਭਾવਤੋ ਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੋ ਚ, ਤਸ੍ਸ ਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰਿ ਉਤ੍ਤਮੋ ਅਞ੍ਞੋ ਧਮ੍ਮੋ ਨਤ੍ਥਿ, વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਨਿਚ੍ਚਂ ਪੂਜਿਤੋ ਪੂਜਾਰਹੋ ਅਰਿਯਸਙ੍ਘੋ ਚ ਇਤਿ ਤੀਣਿ ਲੋਕਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਰਿ ਉਤ੍ਤਮਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ।

    Saccanāmo avitathasaccadesanato saccanāmo khemo sabbābhibhū sabbe manussadevādike anabhibhavamānopi guṇātirekavasena abhibhavamāno viya pavattanato sabbābhibhū jino ca, saccadhammo avitathasabhāvato saccadhammo ca, tassa saccadhammassa uttari uttamo añño dhammo natthi, viññūnaṃ niccaṃ pūjito pūjāraho ariyasaṅgho ca iti tīṇi lokassa uttari uttamāni bhavanti.

    ਏਕਾਯਨਪਦਸ੍ਸ વਚਨਤ੍ਥੋ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੭੦) ਬਹੁਧਾ વੁਤ੍ਤੋ। ਜਾਤਿਖਯਨ੍ਤਦਸ੍ਸੀ ਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪੀ ਭਗવਾ ਏਕਾਯਨਂ ਮਗ੍ਗਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘‘ਯਂ ਏਕਾਯਨਂ ਮਗ੍ਗਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਕਿਂ ਤਰਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਭਾવਤੋ ‘‘ਏਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਂ ਮਗ੍ਗਂ ਭਗવਾ ਜਾਨਾਤਿ, ਏਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਅਰਿਯਾ ਓਘਂ ਸਂਸਾਰੋਘਂ ਤਰਿਂਸੁ, ਅਨਾਗਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਤਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਚਾਪਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਚਾਪਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਤਰਨ੍ਤਿ, વਿਸੁਦ੍ਧਿਪੇਕ੍ਖਾ વਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਅਪੇਕ੍ਖਮਾਨਾ ਸਤ੍ਤਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਸੇਟ੍ਠਂ ਤਾਦਿਸਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਗੁਣਂ ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ਅਯਂ ਨਾਨਾવਿਧਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸੋਪਿ ਥવੇ ਰਤਨਤ੍ਤਯੇ, ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣੇ ਚ વਾਚਕਞਾਪਕਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਥવੋ ਨਾਮ। ਇਚ੍ਚੇਤਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸਦਸ੍ਸਕੋ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸੋਪਿ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Ekāyanapadassa vacanattho aṭṭhakathāyaṃ (netti. aṭṭha. 170) bahudhā vutto. Jātikhayantadassī hitānukampī bhagavā ekāyanaṃ maggaṃ pajānāti. ‘‘Yaṃ ekāyanaṃ maggaṃ pajānāti, tena maggena kiṃ taratī’’ti vattabbabhāvato ‘‘etena maggenā’’tiādi vuttaṃ. Yaṃ maggaṃ bhagavā jānāti, etena maggena pubbe atītamaddhānaṃ buddhādayo ariyā oghaṃ saṃsāroghaṃ tariṃsu, anāgatamaddhānaṃ tarissanti, ye cāpi buddhādayo paccuppanne uppajjanti, te cāpi buddhādayo paccuppanne taranti, visuddhipekkhā visuddhiṃ apekkhamānā sattā devamanussaseṭṭhaṃ tādisaṃ yathāvuttaguṇaṃ taṃ sammāsambuddhaṃ namassanti, iti ayaṃ nānāvidhasuttavisesopi thave ratanattaye, ratanattayaguṇe ca vācakañāpakabhāvena pavattanato thavo nāma. Iccetaṃ sāsanapaṭṭhānasuttavisesadassako saṃvaṇṇanāvisesopi sāsanapaṭṭhānaṃ nāmāti veditabbo.

    ਅਮ੍ਹਾਕਾਚਰਿਯ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਅਮ੍ਹਾਕਾਚਰਿਯੇਹਿ ਸੋਲ਼ਸਪ੍ਪਭੇਦਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦਿਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤਞ੍ਚੇવ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧਂ ਲੋਕਿਯਾਦਿਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤਞ੍ਚ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਤੇਸੁ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸੇਸੁ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸਂ ਕਤਮੇਨ ਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਲੋਕਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ – ‘‘ਏવਂ ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਨਾਸੁਤ੍ਤਪਦਾਨਿ ਉਦਾਹਰਨ੍ਤੇਨ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀਹਿ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਪੁਨ ‘ਲੋਕਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੭੦) વੁਤ੍ਤਂ।

    Amhākācariya tumhehi amhākācariyehi soḷasappabhedasaṃkilesabhāgiyādisāsanapaṭṭhānasuttañceva aṭṭhavīsatividhaṃ lokiyādisāsanapaṭṭhānasuttañca niddhāritaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘tesu saṃkilesabhāgiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttavisesesu katamaṃ suttavisesaṃ katamena suttavisesena saṃsanditvā niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha lokiyaṃsutta’’ntiādi āraddhaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘evaṃ duvidhampi sāsanapaṭṭhānaṃ nānāsuttapadāni udāharantena vibhajitvā idāni saṃkilesabhāgiyādīhi saṃsanditvā dassetuṃ puna ‘lokiyaṃ sutta’ntiādi āraddha’’nti (netti. aṭṭha. 170) vuttaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸવਿਧੇਸੁ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸੇਸੁ ਚੇવ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧੇਸੁ ਲੋਕਿਯਾਦੀਸੁ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸੇਸੁ ਚ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖੇ ਪવਤ੍ਤਂ ਲੋਕਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ, ਕੁਸਲਪਕ੍ਖੇ ਪવਤ੍ਤਂ ਲੋਕਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਏਕવਿਧਮ੍ਪਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯੇਨ ਚ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਚ ਦ੍વੀਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਦਸ੍ਸਨਪਕ੍ਖੇ ਪવਤ੍ਤਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ, ਭਾવਨਾਪਕ੍ਖੇ ਪવਤ੍ਤਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ, ਅਸੇਕ੍ਖਪਕ੍ਖੇ ਪવਤ੍ਤਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮ੍ਪਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯੇਨ ਚ ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਚ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯੇਨ ਚ ਤੀਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਸਂਸਨ੍ਦਨਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ।

    Tattha tatthāti tesu soḷasavidhesu saṃkilesabhāgiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttavisesesu ceva aṭṭhavīsatividhesu lokiyādīsu sāsanapaṭṭhānasuttavisesesu ca akusalapakkhe pavattaṃ lokiyaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyasuttena samānatthabhāvena saṃsandati, kusalapakkhe pavattaṃ lokiyaṃ suttaṃ vāsanābhāgiyasuttena samānatthabhāvena saṃsandati, tasmā lokiyaṃ suttaṃ ekavidhampi saṃkilesabhāgiyena ca vāsanābhāgiyena ca dvīhi suttehi niddisitabbaṃ. Dassanapakkhe pavattaṃ lokuttaraṃ suttaṃ dassanabhāgiyena samānatthabhāvena saṃsandati, bhāvanāpakkhe pavattaṃ lokuttaraṃ suttaṃ bhāvanābhāgiyena samānatthabhāvena saṃsandati, asekkhapakkhe pavattaṃ lokuttaraṃ suttaṃ asekkhabhāgiyena samānatthabhāvena saṃsandati, tasmā lokuttarampi suttaṃ dassanabhāgiyena ca bhāvanābhāgiyena ca asekkhabhāgiyena ca tīhi suttehi niddisitabbaṃ. Vuttanayānusārena sesesupi saṃsandanayojanā kātabbā.

    ਅਮ੍ਹਾਕਾਚਰਿਯ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਅਮ੍ਹਾਕਾਚਰਿਯੇਹਿ ਨਯਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਸੁਤ੍ਤવਿਸੇਸਸਂਸਨ੍ਦਨਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਿਮਤ੍ਥਾਯ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦਿਭੇਦੇਨ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਗ੍ਘਾਤਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਸੁਤ੍ਤવਸੇਨ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਗਹਿਤਾ।

    Amhākācariya tumhehi amhākācariyehi nayadassanavasena suttavisesasaṃsandanaṃ dassitaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kimatthāya saṃkilesabhāgiyādibhedena vibhajitvā bhagavatā vutta’’nti vattabbattā ‘‘vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ saṃkilesabhāgiyassa suttassa nigghātāyā’’tiādi vuttaṃ. Ettha ca suttavasena suttatthā gahitā.

    ‘‘ਯਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਤਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਿਤ੍ਤਕੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਛਬ੍ਬਿਸਤਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਤੇ ਛਬ੍ਬੀਸਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਕਤਿਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਸਮਨ੍વੇਸਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇ ਤੀਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯੇਨ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ, ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ, ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯੇਨ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਚਾਤਿ ਤੀਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਤੇ ਛਬ੍ਬੀਸਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਮਨ੍વੇਸਿਤਬ੍ਬਾ।

    ‘‘Yaṃ sattādhiṭṭhānaṃ ācariyena niddhāritaṃ, taṃ sattādhiṭṭhānaṃ kittakehi suttehi vibhajitvā niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ chabbisatiyā puggalehi niddisitabba’’nti vuttaṃ. ‘‘Te chabbīsati puggalā katihi suttehi samanvesitabbā’’ti vattabbattā ‘‘te tīhī’’tiādi vuttaṃ. Dassanabhāgiyena sattādhiṭṭhānena, bhāvanābhāgiyena sattādhiṭṭhānena, asekkhabhāgiyena sattādhiṭṭhānena cāti tīhi suttehi te chabbīsati puggalā samanvesitabbā.

    ‘‘ਕਤਮੇਹਿ ਕਤਮੇਹਿ ਕਤਮਂ ਕਤਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਤੀਸੁ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯਾਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ વਾ ਤੇਸੁ ਛਬ੍ਬੀਸਤਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ। ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਏਕਬੀਜਿਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਚ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰਿਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਚ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਤਿ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਦਸ੍ਸਨਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਟ੍ਠਾਪਿ ਗਹਿਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਬੀਜਿਕੋਲਂਕੋਲਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮਾ ਫਲਟ੍ਠਾਪਿ ਗਹਿਤਾ।

    ‘‘Katamehi katamehi katamaṃ katamaṃ suttaṃ niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha dassanabhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu tīsu dassanabhāgiyādīsu suttesu. Tatthāti vā tesu chabbīsatiyā puggalesu. Sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ ekabījinā puggalena ca niddisitabbaṃ…pe… dhammānusārinā puggalena ca niddisitabbaṃ, iti imehi pañcahi puggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ. Ettha ca dassanaggahaṇena sotāpattiphalaṭṭhāpi gahitā, tasmā ekabījikolaṃkolasattakkhattuparamā phalaṭṭhāpi gahitā.

    ਸਦ੍ਧਾਨੁਸਾਰੀ ਪਨ ਯੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਸਦ੍ਧਂ ਧੁਰਂ ਕਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਸਦ੍ਧਾਨੁਸਾਰੀ ਨਾਮ, ਸਦ੍ਧਾਯ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਇਤਿ ਸਦ੍ਧਾਯ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨੁਸ੍ਸਰਣਤੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਦ੍ਧਾਨੁਸਾਰੀ ਨਾਮ। ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਕ੍ਖਣੇ ਸਦ੍ਧਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਏਕਬੀਜਿਕੋਲਂਕੋਲਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮੋ ਭવਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਪਞ੍ਞਂ ਧੁਰਂ ਕਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰੀ ਨਾਮ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਇਤਿ ਧਮ੍ਮੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨੁਸ੍ਸਰਣਤੋ ਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰੀ ਨਾਮ। ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਫਲਕ੍ਖਣੇ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਨਿਰੋਧਂ ਪਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਪਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਏਕਬੀਜਿ…ਪੇ॰… ਪਰਮੋ ਭવਤਿ। ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਾ ਗਹਿਤਾ। ਇਤਿ ਪਭੇਦਤੋ ਦ੍વੇ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾ, ਛ ਫਲਟ੍ਠਾਤਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ, ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਿਤੇ ਪਨ ਪਞ੍ਚਹਿ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Saddhānusārī pana yo vipassanākkhaṇe saddhaṃ dhuraṃ katvā sotāpattimaggaṃ nibbatteti, so puggalo nibbattetabbasotāpattimaggakkhaṇe saddhānusārī nāma, saddhāya samāpattiṃ anussarati, iti saddhāya samāpattiyā anussaraṇato sotāpattimaggaṭṭho puggalo saddhānusārī nāma. So puggalo sotāpattiphalakkhaṇe saddhāya vimuttattā saddhāvimutto hutvā ekabījikolaṃkolasattakkhattuparamo bhavati. Yo pana puggalo vipassanākkhaṇe paññaṃ dhuraṃ katvā sotāpattimaggaṃ nibbatteti, so puggalo nibbattetabbasotāpattimaggakkhaṇe dhammānusārī nāma, dhammena paññāya samāpattiṃ anussarati, iti dhammena paññāya samāpattiyā anussaraṇato dhammānusārī nāma. So puggalo phalakkhaṇe diṭṭhiyā paññāya nirodhaṃ pattattā diṭṭhipatto hutvā ekabīji…pe… paramo bhavati. Dhammoti cettha paññā gahitā. Iti pabhedato dve maggaṭṭhā, cha phalaṭṭhāti aṭṭhahi ariyapuggalehi, sampiṇḍite pana pañcahi ariyapuggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.

    ਇਮੇਸਂ ਏਕਬੀਜਿਆਦੀਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਚੇવ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਚ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਏਤ੍ਤਕੇਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕਿਤ੍ਤਕੇਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

    Imesaṃ ekabījiādīnaṃ puggalānaṃ sattādhiṭṭhānekadesatthattā ceva dassanabhāgiyatthattā ca sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ ettakehi puggalehi niddisitabbanti niyametvā ācariyena vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘sattādhiṭṭhānekadesaṃ dassanabhāgiyaṃ suttaṃ kittakehi puggalehi niddisitabba’’nti pucchitabbattā –

    ‘‘ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦ੍વਾਦਸਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਸਕਦਾਗਾਮਿਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਨ, ਸਕਦਾਗਾਮਿਨਾ, ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਨ, ਅਨਾਗਾਮਿਨਾ, ਅਨ੍ਤਰਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਨਾ, ਉਪਹਚ੍ਚਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਨਾ, ਅਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਨਾ, ਸਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਨਾ , ਉਦ੍ਧਂਸੋਤੇਨ ਅਕਨਿਟ੍ਠਗਾਮਿਨਾ, ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤੇਨ, ਕਾਯਸਕ੍ਖਿਨਾ ਚਾਤਿ ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਇਮੇਹਿ ਦ੍વਾਦਸਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ –

    ‘‘Bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, sakadāgāminā, anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipannena, anāgāminā, antarāparinibbāyinā, upahaccaparinibbāyinā, asaṅkhāraparinibbāyinā, sasaṅkhāraparinibbāyinā , uddhaṃsotena akaniṭṭhagāminā, saddhāvimuttena, diṭṭhippattena, kāyasakkhinā cāti bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ imehi dvādasahi puggalehi niddisitabba’’nti –

    વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਸਕਦਾ…ਪੇ॰… ਪਨ੍ਨੇਨ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ, ਸਕਦਾਗਾਮਿਨਾ ਸਕਦਾਗਾਮਿਫਲਟ੍ਠੇਨ, ਅਨਾਗਾਮਿ…ਪੇ॰… ਪਨ੍ਨੇਨ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠੇਨ, ਅਨਾਗਾਮਿਨਾ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਟ੍ਠੇਨ, ਅવਿਹਾਦੀਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸੇਸੁ ਆਯੁવੇਮਜ੍ਝਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨਸਭਾવੇਨ ਅਨ੍ਤਰਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀਨਾਮਕੇਨ ਅਨਾਗਾਮਿਨਾ, ਆਯੁવੇਮਜ੍ਝਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨਸਭਾવੇਨ ਉਪਹਚ੍ਚਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀਨਾਮਕੇਨ ਅਨਾਗਾਮਿਨਾ, ਅਸਙ੍ਖਾਰੇਨ ਅਪ੍ਪਯੋਗੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨਸਭਾવੇਨ ਅਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀਨਾਮਕੇਨ ਅਨਾਗਾਮਿਨਾ, ਸਸਙ੍ਖਾਰੇਨ ਸਪ੍ਪਯੋਗੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨਸਭਾવੇਨ ਸਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀਨਾਮਕੇਨ ਅਨਾਗਾਮਿਨਾ, ਅવਿਹਾਦੀਹਿ ਉਦ੍ਧਂ ਅਤਪ੍ਪਾਦੀਸੁ ਉਪਪਤ੍ਤਿਸੋਤੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨਸਭਾવੇਨ ਉਦ੍ਧਂਸੋਤਨਾਮਕੇਨ ਅਨਾਗਾਮਿਨਾ, ਅਕਨਿਟ੍ਠਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨਸਭਾવੇਨ ਅਕਨਿਟ੍ਠਗਾਮੀਨਾਮਕੇਨ ਅਨਾਗਾਮਿਨਾ, ਸਦ੍ਧਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤਨਾਮਕੇਨ ਅਨਾਗਾਮਿਨਾ, ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਨਿਰੋਧਂ ਪਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤਨਾਮਕੇਨ ਅਨਾਗਾਮਿਨਾ ਚਾਤਿ ਇਮੇਹਿ ਏਕਾਦਸਹਿ ਅਝਾਨਲਾਭੀਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਚ, ਕਾਯੇਨ ਨਾਮਕਾਯੇ ਫੁਟ੍ਠਾਨਂ ਅਰੂਪਝਾਨਾਨਂ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤਿ, ਇਤਿ ਸਚ੍ਛਿਕਰਣਤੋ ਕਾਯਸਕ੍ਖੀਨਾਮਕੇਨ ਝਾਨਲਾਭਿਨਾ ਚਾਤਿ ਦ੍વਾਦਸਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Vuttaṃ. Tatthāpi sattādhiṭṭhānekadesaṃ bhāvanābhāgiyaṃ suttanti gahetabbaṃ. Sakadā…pe… pannena sakadāgāmimaggaṭṭhena puggalena, sakadāgāminā sakadāgāmiphalaṭṭhena, anāgāmi…pe… pannena anāgāmimaggaṭṭhena, anāgāminā anāgāmiphalaṭṭhena, avihādīsu pañcasu suddhāvāsesu āyuvemajjhaṃ anatikkamitvā arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena antarāparinibbāyīnāmakena anāgāminā, āyuvemajjhaṃ atikkamitvā arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena upahaccaparinibbāyīnāmakena anāgāminā, asaṅkhārena appayogena arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena asaṅkhāraparinibbāyīnāmakena anāgāminā, sasaṅkhārena sappayogena arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena sasaṅkhāraparinibbāyīnāmakena anāgāminā, avihādīhi uddhaṃ atappādīsu upapattisotena arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena uddhaṃsotanāmakena anāgāminā, akaniṭṭhaṃ gantvā arahattaṃ patvā parinibbāyanasabhāvena akaniṭṭhagāmīnāmakena anāgāminā, saddhāya vimuttattā saddhāvimuttanāmakena anāgāminā, diṭṭhiyā paññāya nirodhaṃ pattattā diṭṭhippattanāmakena anāgāminā cāti imehi ekādasahi ajhānalābhīpuggalehi ca, kāyena nāmakāye phuṭṭhānaṃ arūpajhānānaṃ anantaraṃ nibbānaṃ sacchikaroti, iti sacchikaraṇato kāyasakkhīnāmakena jhānalābhinā cāti dvādasahi puggalehi niddisitabbaṃ.

    ਇਮੇਸਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਚੇવ ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਚ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਭਾવਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਏਤ੍ਤਕੇਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਆਚਰਿਯੇਨ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਕਿਤ੍ਤਕੇਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ –

    Imesaṃ vuttappakārānaṃ puggalānaṃ sattādhiṭṭhānekadesatthattā ceva bhāvanābhāgiyatthattā ca sattādhiṭṭhānekadesaṃ bhāvanābhāgiyaṃ suttaṃ ettakehi puggalehi niddisitabbanti niyametvā ācariyena vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘kittakehi puggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabba’’nti vattabbattā –

    ‘‘ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨવਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਸੁਞ੍ਞਤવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਅਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ, ਸਮਸੀਸਿਨਾ, ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇਹਿ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਹਿ ਚਾਤਿ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਇਮੇਹਿ ਨવਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ –

    ‘‘Asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ navahi puggalehi niddisitabbaṃ saddhāvimuttena, paññāvimuttena, suññatavimuttena, animittavimuttena, appaṇihitavimuttena, ubhatobhāgavimuttena, samasīsinā, paccekabuddhehi, sammāsambuddhehi cāti asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ imehi navahi puggalehi niddisitabba’’nti –

    વੁਤ੍ਤਂ । ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਸਦ੍ਧਾਯ ਕਿਲੇਸੇਹਿ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਕ੍ਖਣੇ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਰਹਾ, ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ। ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਕ੍ਖਣੇ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਰਹਾ, ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ। ਸੁਞ੍ਞਤવਿਪਸ੍ਸਨਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਅਨਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸੁਞ੍ਞਤવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਰਹਾ, ਤੇਨ ਸੁਞ੍ਞਤવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ। ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਰਹਾ, ਤੇਨ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ। ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਦੁਕ੍ਖਾਨੁਪਸ੍ਸਨੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਰਹਾ, ਤੇਨ ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ। ਉਭਤੋ ਰੂਪਕਾਯਨਾਮਕਾਯਤੋ ਉਭਤੋਭਾਗਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਰਹਾ, ਤੇਨ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੇਨ। ਪੁਰਿਮਾ ਪਞ੍ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਅਝਾਨਲਾਭਿਨੋ ਗਹਿਤਾ, ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਪਨ ਝਾਨਲਾਭੀਗਹਿਤੋ।

    Vuttaṃ . Tattha sattādhiṭṭhānekadesaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbanti yojetabbaṃ. Saddhāya kilesehi vimuttattā arahattaphalakkhaṇe saddhāvimutto arahā, tena saddhāvimuttena. Paññāya vimuttattā arahattaphalakkhaṇe paññāvimutto arahā, tena paññāvimuttena. Suññatavipassanāsaṅkhātena anattānupassanena vimuttattā suññatavimutto arahā, tena suññatavimuttena. Animittānupassanāsaṅkhātena aniccānupassanena vimuttattā animittavimutto arahā, tena animittavimuttena. Appaṇihitānupassanāsaṅkhātena dukkhānupassanena vimuttattā appaṇihitavimutto arahā, tena appaṇihitavimuttena. Ubhato rūpakāyanāmakāyato ubhatobhāgato vimuttattā ubhatobhāgavimutto arahā, tena ubhatobhāgavimuttena. Purimā pañca puggalā ajhānalābhino gahitā, ubhatobhāgavimutto pana jhānalābhīgahito.

    ਸਮਸੀਸੀ ਨਾਮ ਇਰਿਯਾਪਥਸਮਸੀਸੀ, ਰੋਗਸਮਸੀਸੀ, ਜੀવਿਤਸਮਸੀਸੀਤਿ ਤਿવਿਧਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਮੇਸੁ ਤੀਸੁ ਸਮਸੀਸੀਸੁ ਯੋ ਅਰਹਾ ਚਤੂਸੁ ਇਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਇਰਿਯਾਪਥੇ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਇਰਿਯਾਪਥਂ ਅਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਇਰਿਯਾਪਥੇਯੇવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ, ਅਯਂ ਅਰਹਾ ਇਰਿਯਾਪਥਸਮਸੀਸੀ ਨਾਮ। ਯੋ ਅਰਹਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਰੋਗੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਤਤੋ ਰੋਗਤੋ ਅਨੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਰੋਗੇਯੇવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ, ਅਯਂ ਅਰਹਾ ਰੋਗਸਮਸੀਸੀ ਨਾਮ। ਯੋ ਅਰਹਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣવੀਥਿਯਾਨਨ੍ਤਰਂ ਭવਙ੍ਗਂ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਮਰਣਾਸਨ੍ਨਜવਨવੀਥਿਯਾਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ, ਅਯਂ ਅਰਹਾ વਾਰਸਮਤਾਯ ਜੀવਿਤਸਮਸੀਸੀ ਨਾਮ। વਾਰਸਮਤਾਤਿ ਚ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣવੀਥਿ ਮਗ੍ਗવਿਥ੍ਯਾਨੁવਤ੍ਤਕਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣવੀਥਿਅਨਨ੍ਤਰਂ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਯਪਿ ਮਰਣਾਸਨ੍ਨવੀਥਿ ਮਗ੍ਗવੀਥਿਅਨਨ੍ਤਰਂ ਪવਤ੍ਤਾਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਰਹਾ, ਤਸ੍ਮਾ વੀਥਿਅਨਨ੍ਤਰਤਾ વਾਰਸਮਤਾ ਨਾਮ। ਤਾਯ વਾਰਸਮਤਾਯ ਚ ਜੀવਿਤਸਮਸੀਸੀ વੁਤ੍ਤੋ।

    Samasīsī nāma iriyāpathasamasīsī, rogasamasīsī, jīvitasamasīsīti tividhā honti. Imesu tīsu samasīsīsu yo arahā catūsu iriyāpathesu ekekasmiṃ iriyāpathe arahattaṃ patvā aññaṃ iriyāpathaṃ asaṅkamitvā tasmiṃ tasmiṃ iriyāpatheyeva parinibbāyati, ayaṃ arahā iriyāpathasamasīsī nāma. Yo arahā yasmiṃ roge uppanne arahattaṃ patvā tato rogato anuṭṭhahitvā tasmiṃ rogeyeva parinibbāyati, ayaṃ arahā rogasamasīsī nāma. Yo arahā paccavekkhaṇavīthiyānantaraṃ bhavaṅgaṃ otaritvā tato maraṇāsannajavanavīthiyānantarameva parinibbāyati, ayaṃ arahā vārasamatāya jīvitasamasīsī nāma. Vārasamatāti ca paccavekkhaṇavīthi maggavithyānuvattakattā paccavekkhaṇavīthianantaraṃ pavattamānāyapi maraṇāsannavīthi maggavīthianantaraṃ pavattāti vattabbārahā, tasmā vīthianantaratā vārasamatā nāma. Tāya vārasamatāya ca jīvitasamasīsī vutto.

    ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣੀਤਿ ਏਤ੍ਥਪਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣવੀਥਿਯਾਨਨ੍ਤਰਂ ਭવਙ੍ਗਂ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਭવਙ੍ਗਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਪવਤ੍ਤવੀਥਿਯਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਞਾਣਾਨਿ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੀਥਿਅਨਨ੍ਤਰਤਾਯ વਾਰਸਮਤਾਯ ‘‘ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਗવਤੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣવੀਥਿਯਾਨਨ੍ਤਰਂ ਭવਙ੍ਗਂ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਭવਙ੍ਗਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਪવਤ੍ਤવੀਥਿਯਾ ਪਠਮਂ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਮਿਨਾ ਜੀવਿਤਸਮਸੀਸਿਨਾ, ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇਹਿ, ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਹਿ ਚਾਤਿ ਇਮੇਹਿ ਨવਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇīti etthapi paccavekkhaṇavīthiyānantaraṃ bhavaṅgaṃ otaritvā bhavaṅgato vuṭṭhāya pavattavīthiyā paṭisambhidāñāṇāni pavattanti. Vuttanayena vīthianantaratāya vārasamatāya ‘‘saha paṭisambhidāhī’’ti vuttaṃ. Bhagavato sabbaññutaññāṇampi paccavekkhaṇavīthiyānantaraṃ bhavaṅgaṃ otaritvā bhavaṅgato vuṭṭhāya pavattavīthiyā paṭhamaṃ pavattatīti veditabbaṃ. Iminā jīvitasamasīsinā, sabbehi paccekabuddhehi, sabbehi sammāsambuddhehi cāti imehi navahi puggalehi sattādhiṭṭhānekadesaṃ asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.

    ਇਮੇਸਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਚੇવ ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਚ ਏવਂ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਕਾਰੇਨ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਇਮੇਹਿ ਛਬ੍ਬੀਸਤਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਅਰਿਯੇਹਿ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯવਾਸਨਾਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤਾਨਂ વਸੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Imesaṃ puggalānaṃ sattādhiṭṭhānekadesatthattā ceva asekkhabhāgiyatthattā ca evaṃ iminā ‘‘lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhāna’’ntiādinā pakārena vuttehi imehi chabbīsatiyā puggalehi ariyehi dassanabhāgiyavāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasuttānaṃ vasena lokuttaraṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ.

    ਇਮੇਸਂ ਛਬ੍ਬੀਸਤਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਸਕਲਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਚੇવ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਤਕੇਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਲੋਕਿਯਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕਿਤ੍ਤਕੇਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਲੋਕਿਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਏਕੂਨવੀਸਤਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਤੇ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ ਲੋਕਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਕਤਮੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਸਮਨ੍વੇਸਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇ ਚਰਿਤੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ ਲੋਕਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਚਰਿਤੇਹਿ ਚਰਿਤવਿਸੇਸੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਸਮਨ੍વੇਸਿਤਬ੍ਬਾਤਿ। ‘‘ਕਥਂ ਚਰਿਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕੇਚਿ ਰਾਗਚਰਿਤਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਰਾਗਚਰਿਤਦੋਸਚਰਿਤਾਦੀਹਿ ਚਰਿਤੇਹਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ ਲੋਕਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾ ਰਾਗਚਰਿਤਾ, ਕੇਚਿ ਦੋਸਚਰਿਤਾ…ਪੇ॰… ਮੋਹਚਰਿਤੋ ਚਾਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ। ਇਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਹਿ ਇਮੇਹਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਲੋਕਿਯਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਲੋਕਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ‘‘ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਂ ਲੋਕਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸਤੋ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਂ।

    Imesaṃ chabbīsatiyā puggalānaṃ sakalalokuttarasuttatthattā ceva sattādhiṭṭhānekadesasuttatthattā ca lokuttaraṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ. Ettakehi puggalehi niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘lokiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ kittakehi puggalehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokiyaṃ suttaṃ sattādhiṭṭhānaṃ ekūnavīsatiyā puggalehi niddisitabba’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Te ekūnavīsati lokiyā puggalā katamehi dhammehi niddiṭṭhā samanvesitabbā’’ti vattabbattā ‘‘te caritehī’’tiādi vuttaṃ. Te ekūnavīsati lokiyā puggalā caritehi caritavisesehi niddiṭṭhā samanvesitabbāti. ‘‘Kathaṃ caritehi niddiṭṭhā’’ti vattabbattā ‘‘keci rāgacaritā’’tiādi vuttaṃ. Rāgacaritadosacaritādīhi caritehi ekūnavīsati lokiyapuggalā rāgacaritā, keci dosacaritā…pe… mohacarito cāti niddiṭṭhā. Iti niddiṭṭhehi imehi ekūnavīsatiyā puggalehi lokiyasattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ niddisitabbaṃ. ‘‘Lokiya’’nti sāmaññavasena vuttampi ‘‘saṃkilesabhāgiyaṃ lokiya’’nti visesato viññātabbaṃ.

    ਲੋਕਿਯਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਏਤ੍ਤਕੇਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕਤਮੇਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘વਾਸਨਾਭਾਗਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਸੀਲવਨ੍ਤੇਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਚ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਕਿਤ੍ਤਕਾ ਸੀਲવਨ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਕਿਤ੍ਤਕਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਕਤਿਸੀਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਪਕਤਿਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਚ ਸਮਾਦਾਨਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਚ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਸਾਦવਨ੍ਤੋ ਚ ਸਮਥવਨ੍ਤੋ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਨ੍ਤੋ ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਾ, ਪਕਤਿਸੀਲਧਮ੍ਮੋ ਚ ਸਮਾਦਾਨਸੀਲਧਮ੍ਮੋ ਚ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਸਾਦਧਮ੍ਮੋ ਚ ਸਮਥਧਮ੍ਮੋ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾਧਮ੍ਮੋ ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਹਿ, ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਕਦੇਸਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।

    Lokiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ ettakehi puggalehi niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘vāsanābhāgiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ katamehi puggalehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘vāsanābhāgiya’’ntiādi vuttaṃ. Vāsanābhāgiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ sīlavantehi puggalehi, dhammehi ca niddisitabbanti yojetabbaṃ. ‘‘Kittakā sīlavantapuggalā’’ti vattabbattā ‘‘te sīlavanto pañca puggalā’’ti vuttaṃ. ‘‘Kittakā dhammā’’ti vattabbattā ‘‘pakatisīla’’ntiādi vuttaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – pakatisīlavanto ca samādānasīlavanto ca cittappasādavanto ca samathavanto ca vipassanāvanto cāti pañca puggalā, pakatisīladhammo ca samādānasīladhammo ca cittappasādadhammo ca samathadhammo ca vipassanādhammo cāti pañca dhammāti imehi pañcahi puggalehi, imehi pañcahi dhammehi vāsanābhāgiyaṃ sattādhiṭṭhānekadesadhammādhiṭṭhānekadesaṃ suttaṃ yathākkamaṃ niddisitabbanti.

    ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯવਾਸਨਾਭਾਗਿਯਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ ਞਾਤਂ, ‘‘ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕਿਤ੍ਤਕੇਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ…ਪੇ॰… ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Lokuttaraṃ sattādhiṭṭhānaṃ suttaṃ dassanabhāgiyavāsanābhāgiyaasekkhabhāgiyasuttehi niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, amhehi ca ñātaṃ, ‘‘lokuttaraṃ dhammādhiṭṭhānaṃ suttaṃ kittakehi suttehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokuttaraṃ suttaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ…pe… asekkhabhāgiyenā’’ti vuttaṃ.

    ‘‘ਲੋਕਿਯਞ੍ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਕਿਤ੍ਤਕੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਲੋਕਿਯਞ੍ਚ…ਪੇ॰… ਉਭਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਭਯੇਨਾਤਿ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰੇਨ, ਸਤ੍ਤਾਧਿਟ੍ਠਾਨਧਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Lokiyañca lokuttarañca sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca kittakehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘lokiyañca…pe… ubhayena niddisitabba’’nti vuttaṃ. Ubhayenāti lokiyalokuttarena, sattādhiṭṭhānadhammādhiṭṭhānena samānatthabhāvena niddisitabbanti.

    ‘‘ਞਾਣਂ ਕਿਤ੍ਤਕੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਞਾਣਂ ਪਞ੍ਞਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਞਾਣਂ ਆਗਤਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਞਾਣਂ ਞਾਣਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪਞ੍ਞਾਦਿਨਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Ñāṇaṃ kittakehi niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘ñāṇaṃ paññāyā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte ñāṇaṃ āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte ñāṇaṃ ñāṇapariyāyena paññādinā niddisitabbanti.

    ‘‘ਞੇਯ੍ਯਂ ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਞੇਯ੍ਯਂ ਆਗਤਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਞੇਯ੍ਯਂ ਞੇਯ੍ਯਪਰਿਯਾਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Ñeyyaṃ kittakena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘ñeyyaṃ atītānāgatapaccuppannehī’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte ñeyyaṃ āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte ñeyyaṃ ñeyyapariyāyena niddisitabbanti.

    ‘‘ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਞਾਣਞ੍ਚ ਞੇਯ੍ਯਞ੍ਚ ਤਦੁਭਯੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਞਾਣਞੇਯ੍ਯਾ ਆਗਤਾ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਞਾਣਞੇਯ੍ਯਾ ਞਾਣਞੇਯ੍ਯਪਰਿਯਾਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Ñāṇañca ñeyyañca kittakena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘ñāṇañca ñeyyañca tadubhayenā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte ñāṇañeyyā āgatā, tasmiṃ tasmiṃ sutte ñāṇañeyyā ñāṇañeyyapariyāyena niddisitabbanti.

    ਦਸ੍ਸਨਸੁਤ੍ਤੇ ਯਥਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ, ਤਥਾ ਉਪਧਾਰਯਿਤ੍વਾ ਲਬ੍ਭਮਾਨਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਭਾવਨਾਸੁਤ੍ਤੇ ਯਥਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ, ਤਥਾ ਉਪਧਾਰਯਿਤ੍વਾ ਲਬ੍ਭਮਾਨਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਦੁਭਯਂ ਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਭਾવਨਾ ਚ ਸੁਤ੍ਤੇ ਯਥਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ, ਤਥਾ ਉਪਧਾਰਯਿਤ੍વਾ ਲਬ੍ਭਮਾਨਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Dassanasutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ. Bhāvanāsutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ. Tadubhayaṃ dassanañca bhāvanā ca sutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbaṃ.

    ‘‘ਸਕવਚਨਂ ਪਰવਚਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏવਮੇવ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਚ ਏਕਤੋ ਚ ਸੁਤ੍ਤੇ ਯਥਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ, ਤਥਾ ਉਪਧਾਰਯਿਤ੍વਾ ਲਬ੍ਭਮਾਨਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ‘‘ਏਤ੍ਤਕਮੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਯਂ વਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    ‘‘Sakavacanaṃparavacana’’ntiādīsupi evameva visuṃ visuṃ ca ekato ca sutte yathā niddiṭṭhaṃ, tathā upadhārayitvā labbhamānato niddisitabbanti yojanā kātabbā. ‘‘Ettakameva niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘yaṃ vā panā’’tiādi vuttaṃ.

    ‘‘વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਹੇਤੁ ਕਮ੍ਮਮੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਦੁવਿਧੋ ਹੇਤੂ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਲੇਸਾ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਮੁਦਯੋ વਾ ਕਿਲੇਸਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਮੁਦਯੋ વਾ ਅਕੁਸਲਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਮੁਦਯੋ વਾ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ। ਲੋਕਿਯਕੁਸਲਹੇਤੁਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਮੁਦਯੋ વਾ ਲੋਕਿਯਕੁਸਲਸਙ੍ਖਾਤੋ ਸਮੁਦਯੋ વਾ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ।

    ‘‘Vipākassa hetu kammamevā’’ti vattabbattā ‘‘duvidho hetū’’tiādi vuttaṃ. Kilesā saṃkilesabhāgiyasuttena samānatthabhāvena niddisitabbā. Taṇhāsaṅkhāto samudayo vā kilesasaṅkhāto samudayo vā akusalasaṅkhāto samudayo vā saṃkilesabhāgiyena suttena samānatthabhāvena niddisitabbo. Lokiyakusalahetusaṅkhāto samudayo vā lokiyakusalasaṅkhāto samudayo vā vāsanābhāgiyena suttena samānatthabhāvena niddisitabbo.

    ਕਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਪਾਕੋ ਚ ਯਥਾਰਹਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨਸੁਤ੍ਤੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞવਸੇਨ વਿਭਤ੍ਤੋ, ‘‘ਕੁਸਲਂ ਕਤਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿਯਾ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਕੁਸਲਂ ਚਤੂਹਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਸਮਾਨਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਕਤਮੇਹਿ ਚਤੂਹੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘વਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਲੋਕਿਯਕੁਸਲਂ વਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ ਸਮਾਨਤ੍ਥਤ੍ਤਾ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲਂ ਦਸ੍ਸਨਭਾਗਿਯੇਨ, વਾਸਨਾਭਾਗਿਯੇਨ, ਅਸੇਕ੍ਖਭਾਗਿਯੇਨ ਚ ਯਥਾਰਹਂ ਸਮਾਨਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਕੁਸਲਂ ਏਤ੍ਤਕੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વਿਭਤ੍ਤਂ, ‘‘ਅਕੁਸਲਂ ਕਤਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਕੁਸਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ ਕਤਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ ਤਦੁਭਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਤਦੁਭਯਂ ਆਗਤਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤੇਨ ਤਦੁਭਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Kammañca vipāko ca yathārahaṃ labbhamānasuttena niddisitabboti sāmaññavasena vibhatto, ‘‘kusalaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘tattha kusala’’ntiādi vuttaṃ. Tatthāti tesu aṭṭhavīsatiyā sāsanapaṭṭhānasuttesu kusalaṃ catūhi suttehi samānatthabhāvena niddisitabbaṃ. ‘‘Katamehi catūhī’’ti vattabbattā ‘‘vāsanābhāgiyenā’’tiādi vuttaṃ. Lokiyakusalaṃ vāsanābhāgiyena niddisitabbaṃ samānatthattā, lokuttarakusalaṃ dassanabhāgiyena, vāsanābhāgiyena, asekkhabhāgiyena ca yathārahaṃ samānatthabhāvena niddisitabbaṃ. Kusalaṃ ettakehi niddisitabbanti niyametvā vibhattaṃ, ‘‘akusalaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘akusala’’ntiādi vuttaṃ. ‘‘Kusalañca akusalañca katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘kusalañca akusalañca tadubhayena niddisitabba’’nti vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte tadubhayaṃ āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatena tadubhayena niddisitabbaṃ.

    ‘‘ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਕਤਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਨੁਞ੍ਞਾਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਭਗવਤੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾਯ ਸਮਾਨਤਾਯ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਕਤਿવਿਧਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਂ ਪਞ੍ਚવਿਧ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਯਾਸੁ ਯਾਸੁ ਭੂਮੀਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਤਾਸੁ ਤਾਸੁ ਭੂਮੀਸੁ ਆਗਤੇਨ ਸਮਾਨੇਨ ਕਪ੍ਪਿਯਾਨੁਲੋਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    ‘‘Anuññātaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘anuññāta’’ntiādi vuttaṃ. Anuññātaṃ bhagavato anuññātāya samānatāya niddisitabbaṃ. ‘‘Katividhaṃ anuññāta’’nti vattabbattā ‘‘taṃ pañcavidha’’ntiādi vuttaṃ. Yaṃ anuññātaṃ yāsu yāsu bhūmīsu dissati, taṃ anuññātaṃ tāsu tāsu bhūmīsu āgatena samānena kappiyānulomena niddisitabbaṃ.

    ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਇਮਿਨਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ વਿਭਤ੍ਤਂ, ‘‘ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਕਤਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਭਗવਤਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਗવਤਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਭਗવਤਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਕਾਰਣੇਨ ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤੇਨ વਤ੍ਥੁਨਾ ਕਾਰਣਫਲਭਾવੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਯਾਸੁ ਯਾਸੁ ਭੂਮੀਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਪਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਤਾਸੁ ਤਾਸੁ ਭੂਮੀਸੁ ਆਗਤੇਨ ਪਾਕਟੇਨ ਅਕਪ੍ਪਿਯਾਨੁਲੋਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Anuññātaṃ iminā niddisitabbanti ācariyena niyametvā vibhattaṃ, ‘‘paṭikkhittaṃ katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘paṭikkhittaṃ bhagavatā’’tiādi vuttaṃ. Bhagavatā paṭikkhittaṃ bhagavatā paṭikkhittakāraṇena sutte āgatena vatthunā kāraṇaphalabhāvena niddisitabbaṃ. Yaṃ paṭikkhittaṃ yāsu yāsu bhūmīsu dissati, taṃ pana paṭikkhittaṃ tāsu tāsu bhūmīsu āgatena pākaṭena akappiyānulomena niddisitabbaṃ.

    ‘‘ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਕਤਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਤਦੁਭਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਞ੍ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਆਗਤਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤੇਨ ਤਦੁਭਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    ‘‘Anuññātañca paṭikkhittañca katamena niddisitabba’’nti vattabbattā ‘‘anuññātañca paṭikkhittañca tadubhayena niddisitabba’’nti vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte anuññātañca paṭikkhittañca āgataṃ, tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatena tadubhayena niddisitabbaṃ.

    ‘‘ਥવੋ ਕਤਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਥવੋ ਪਸਂਸਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਯਾ ਯਾ ਪਸਂਸਾ ਆਗਤਾ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਾਯ ਤਾਯ ਤਾਯ ਪਸਂਸਾਯ ਥવੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਯੋ ਥવੋ ਪਸਂਸਾਯ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ, ਸੋ ਥવੋ ਕਤਿવਿਧੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੋ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਗવਤੋ ਥવੋ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਥવੋ ਚ ਅਰਿਯਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਥવੋ ਚ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਥવੋ ਚ ਲੋਕਿਯਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਥવੋ ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਥવੋ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬੋ।

    ‘‘Thavo katamena niddisitabbo’’ti vattabbattā ‘‘thavo pasaṃsāyā’’tiādi vuttaṃ. Yasmiṃ yasmiṃ sutte yā yā pasaṃsā āgatā, tasmiṃ tasmiṃ sutte āgatāya tāya tāya pasaṃsāya thavo niddisitabbo. ‘‘Yo thavo pasaṃsāya niddisitabbo, so thavo katividhena niddisitabbo’’ti vattabbattā ‘‘so pañcavidhenā’’tiādi vuttaṃ. Bhagavato thavo ca dhammassa thavo ca ariyasaṅghassa thavo ca ariyadhammānaṃ sikkhāya thavo ca lokiyaguṇasampattiyā thavo cāti pañcavidhena veditabbo. Iti evaṃ vuttappakārena pañcavidhena thavo niddisitabbo.

    ਅਮ੍ਹਾਕਾਚਰਿਯ ਅਮ੍ਹਾਕਾਚਰਿਯੇਨ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ‘‘ਕਤਮਾਨਿ ਤਾਨਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਮੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਮਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਮਿ ਯੇਹਿ ਨવਹਿ ਪਦੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ, ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ ਕਿਲੇਸਭੂਮਿ ਯੇਹਿ ਨવਹਿ ਪਦੇਹਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਾ, ਏવਂ ਇਮਿਨਾ ਪਕਾਰੇਨ ਏਤਾਨਿ ਮੂਲਪਦਾਨਿ ਨવ ਪਦਾਨਿ ਕੁਸਲਪਦਾਨਿ, ਨવ ਪਦਾਨਿ ਅਕੁਸਲਪਦਾਨੀਤਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ, ‘‘ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਥਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਹੀਤਿ ਤਤੋ ਏવ ਅਟ੍ਠਾਰਸਮੂਲਪਦਾਨਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਮੂਲਪਦਾ ਕੁਹਿਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ? ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ’’ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤੇਨ વਚਨੇਨ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ। ‘‘ਕੇਨ ਮੂਲਪਦਾਨਂ ਨવਕੁਸਲਪਦਨવਅਕੁਸਲਪਦਭਾવੇਨ ਅਟ੍ਠਾਰਸਭਾવੋ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਤੇਨਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨ ਮੂਲਪਦਾਨਂ ਨવਕੁਸਲਪਦਨવਅਕੁਸਲਪਦਭਾવਤੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ –

    Amhākācariya amhākācariyena aṭṭhārasa mūlapadā sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbāti vuttā, ‘‘katamāni tāni aṭṭhārasa mūlapadānī’’ti pucchitabbattā ‘‘indriyabhūmī’’tiādi vuttaṃ. Sāsanapaṭṭhāne indriyabhūmi saddhindriyādiindriyabhūmi yehi navahi padehi niddisitabbā, sāsanapaṭṭhāne kilesabhūmi yehi navahi padehi niddisitabbā, evaṃ iminā pakārena etāni mūlapadāni nava padāni kusalapadāni, nava padāni akusalapadānīti aṭṭhārasa mūlapadāni honti. Sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbā, ‘‘kena kāraṇena aṭṭhārasa mūlapadā sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbāti viññāyatī’’ti vattabbattā ‘‘tathā hī’’tiādi vuttaṃ. Tathā hīti tato eva aṭṭhārasamūlapadānaṃ sāsanapaṭṭhāne daṭṭhabbattā ‘‘aṭṭhārasa mūlapadā kuhiṃ daṭṭhabbā? Sāsanapaṭṭhāne’’ti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, tena vacanena viññāyatīti. ‘‘Kena mūlapadānaṃ navakusalapadanavaakusalapadabhāvena aṭṭhārasabhāvo viññāyatī’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tena mūlapadānaṃ navakusalapadanavaakusalapadabhāvato āyasmā mahākaccāno –

    ‘‘ਨવਹਿ ਚ ਪਦੇਹਿ ਕੁਸਲਾ, ਨવਹਿ ਚ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਾ।

    ‘‘Navahi ca padehi kusalā, navahi ca yujjanti akusalapakkhā;

    ਏਤੇ ਖੋ ਮੂਲਪਦਾ, ਭવਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਪਦਾਨੀ’’ਤਿ॥ –

    Ete kho mūlapadā, bhavanti aṭṭhārasa padānī’’ti. –

    ਯਂ વਚਨਂ ਆਹ, ਤੇਨ ‘‘ਨવਹਿ…ਪੇ॰… ਪਦਾਨੀ’’ਤਿ વਚਨੇਨ ਮੂਲਪਦਾਨਂ ਨવਕੁਸਲਪਦਨવਅਕੁਸਲਪਦਭਾવੇਨ ਅਟ੍ਠਾਰਸਭਾવੋ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ।

    Yaṃ vacanaṃ āha, tena ‘‘navahi…pe… padānī’’ti vacanena mūlapadānaṃ navakusalapadanavaakusalapadabhāvena aṭṭhārasabhāvo viññāyatīti.

    ‘‘ਯਂ ਯਂ ਸਂਕਿਲੇਸਭਾਗਿਯਾਦਿਸੋਲ਼ਸવਿਧਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚੇવ ਯਂ ਯਂ ਲੋਕਿਯਾਦਿਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਆਚਰਿਯੇਨ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ, ਏਤ੍ਤਕਮੇવ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤਂ ਯੁਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਨਿਯੁਤ੍ਤਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਤੋ ਯਂ ਯਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਤਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਿਯੁਤ੍ਤਂ ਯਥਾਰਹਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤਂ ਯੁਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ।

    ‘‘Yaṃ yaṃ saṃkilesabhāgiyādisoḷasavidhaṃ sāsanapaṭṭhānañceva yaṃ yaṃ lokiyādiaṭṭhavīsatividhaṃ sāsanapaṭṭhānañca ācariyena niddhāritaṃ, ettakameva paripuṇṇaṃ, aññaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ niddhāretvā yuttaṃ yujjitabbaṃ natthī’’ti vattabbattā ‘‘niyuttaṃ sāsanapaṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Yathāniddhāritasāsanapaṭṭhānato yaṃ yaṃ aññaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ niddhāritaṃ atthi, taṃ taṃ aññaṃ sāsanapaṭṭhānaṃ niyuttaṃ yathārahaṃ niddhāretvā yuttaṃ yujjitabbanti attho gahetabboti.

    ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ ਪੂਜਯਤੇ…ਪੇ॰… ਨਿਯੁਤ੍ਤਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਯਤ੍ਤਕੋ વਚਨਕ੍ਕਮੋ ਭਾਸਿਤੋ, ਏਤ੍ਤਕੇਨ વਚਨਕ੍ਕਮੇਨ ਕਿਂ ਨੇਤ੍ਤਿ ਸਮਤ੍ਤਾ, ਉਦਾਹੁ ਅਸਮਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਏਤ੍ਤਾવਤਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੇਨ ਯਾ ਨੇਤ੍ਤਿ ਭਾਸਿਤਾ, ਭਗવਤਾ ਸਾ ਨੇਤ੍ਤਿ ਅਨੁਮੋਦਿਤਾ, ਮੂਲਸਙ੍ਗੀਤਿਯਂ ਸਙ੍ਗਾਯਨ੍ਤੇਹਿ ਥੇਰਾਸਭੇਹਿ ਯਾ ਨੇਤ੍ਤਿ ਸਙ੍ਗੀਤਾ, ਸਾ ਨੇਤ੍ਤਿ ‘‘ਯਂ ਲੋਕੋ ਪੂਜਯਤੇ…ਪੇ॰… ਨਿਯੁਤ੍ਤਂ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ વਚਨਕ੍ਕਮੇਨ ਸਮਤ੍ਤਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾવ ਹੋਤਿ।

    ‘‘Yaṃ loko pūjayate…pe… niyuttaṃ sāsanapaṭṭhānanti yattako vacanakkamo bhāsito, ettakena vacanakkamena kiṃ netti samattā, udāhu asamattā’’ti vattabbattā ‘‘ettāvatā’’tiādi vuttaṃ. Āyasmatā mahākaccānena yā netti bhāsitā, bhagavatā sā netti anumoditā, mūlasaṅgītiyaṃ saṅgāyantehi therāsabhehi yā netti saṅgītā, sā netti ‘‘yaṃ loko pūjayate…pe… niyuttaṃ sāsanapaṭṭhāna’’nti ettāvatā vacanakkamena samattā paripuṇṇāva hoti.

    ਇਤਿ ਸਮਤ੍ਤਾਯ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੇਨ ਭਾਸਿਤਾਯ ਭਗવਤਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤਾਯ ਮੂਲਸਙ੍ਗੀਤਿਯਂ ਸਙ੍ਗਾਯਨ੍ਤੇਹਿ ਥੇਰਾਸਭੇਹਿ ਸਙ੍ਗੀਤਾਯ ਨੇਤ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪਾਲਨਾਮੇਨ ਮਹਾਧਮ੍ਮਰਾਜਗੁਰੁਨਾ ਮਹਾਥੇਰੇਨ ਰਚਿਤਾ ਜਿਨਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਹਿਤਕਰਾ ਨੇਤ੍ਤਿવਿਭਾવਨਾ ਛਬ੍ਬੀਸਾਧਿਕਨવਸਤੇ ਸਕ੍ਕਰਾਜੇ ਸਾવਣਮਾਸੇ ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੇ ਨવਮਦਿવਸੇ ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਸਮਯੇ ਸਮਤ੍ਤਾ।

    Iti samattāya āyasmatā mahākaccānena bhāsitāya bhagavatā anumoditāya mūlasaṅgītiyaṃ saṅgāyantehi therāsabhehi saṅgītāya nettiyā atthavaṇṇanā saddhammapālanāmena mahādhammarājagurunā mahātherena racitā jinaputtānaṃ hitakarā nettivibhāvanā chabbīsādhikanavasate sakkarāje sāvaṇamāse sukkapakkhe navamadivase sūriyuggamanasamaye samattā.

    ਇਤਿ ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨੇ ਸਤ੍ਤਿਬਲਾਨੁਰੂਪਾ ਰਚਿਤਾ વਿਭਾવਨਾ

    Iti sāsanapaṭṭhāne sattibalānurūpā racitā vibhāvanā

    ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Niṭṭhitā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਪਾਲ਼ਿ • Nettippakaraṇapāḷi / ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨਂ • Sāsanapaṭṭhānaṃ

    ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਟੀਕਾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ਸਾਸਨਪਟ੍ਠਾਨવਾਰવਣ੍ਣਨਾ • Sāsanapaṭṭhānavāravaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact