Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[១៧៩] ៩. សតធម្មជាតកវណ្ណនា
[179] 9. Satadhammajātakavaṇṇanā
តញ្ច អប្បន្តិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ឯកវីសតិវិធំ អនេសនំ អារព្ភ កថេសិ។ ឯកស្មិញ្ហិ កាលេ ពហូ ភិក្ខូ វេជ្ជកម្មេន ទូតកម្មេន បហិណកម្មេន ជង្ឃបេសនិកេន បិណ្ឌបដិបិណ្ឌេនាតិ ឯវរូបាយ ឯកវីសតិវិធាយ អនេសនាយ ជីវិកំ កប្បេសុំ។ សា សាកេតជាតកេ (ជា. ១.២.១៧៣-១៧៤) អាវិភវិស្សតិ។ សត្ថា តេសំ តថា ជីវិកកប្បនភាវំ ញត្វា ‘‘ឯតរហិ ខោ ពហូ ភិក្ខូ អនេសនាយ ជីវិកំ កប្បេន្តិ, តេ បន ឯវំ ជីវិកំ កប្បេត្វា យក្ខត្តភាវា បេតត្តភាវា ន មុច្ចិស្សន្តិ, ធុរគោណា ហុត្វាវ និព្ពត្តិស្សន្តិ, និរយេ បដិសន្ធិំ គណ្ហិស្សន្តិ, ឯតេសំ ហិតត្ថាយ សុខត្ថាយ អត្តជ្ឈាសយំ សកបដិភានំ ឯកំ ធម្មទេសនំ កថេតុំ វដ្ដតី’’តិ ភិក្ខុសង្ឃំ សន្និបាតាបេត្វា ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ឯកវីសតិវិធាយ អនេសនាយ បច្ចយា ឧប្បាទេតព្ពា។ អនេសនាយ ហិ ឧប្បន្នោ បិណ្ឌបាតោ អាទិត្តលោហគុឡសទិសោ ហលាហលវិសូបមោ។ អនេសនា ហិ នាមេសា ពុទ្ធបច្ចេកពុទ្ធសាវកេហិ គរហិតព្ពា បដិកុដ្ឋា។ អនេសនាយ ឧប្បន្នំ បិណ្ឌបាតំ ភុញ្ជន្តស្ស ហិ ហាសោ វា សោមនស្សំ វា នត្ថិ។ ឯវំ ឧប្បន្នោ ហិ បិណ្ឌបាតោ មម សាសនេ ចណ្ឌាលស្ស ឧច្ឆិដ្ឋភោជនសទិសោ, តស្ស បរិភោគោ សតធម្មមាណវស្ស ចណ្ឌាលុច្ឆិដ្ឋភត្តបរិភោគោ វិយ ហោតី’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Tañcaappanti idaṃ satthā jetavane viharanto ekavīsatividhaṃ anesanaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi kāle bahū bhikkhū vejjakammena dūtakammena pahiṇakammena jaṅghapesanikena piṇḍapaṭipiṇḍenāti evarūpāya ekavīsatividhāya anesanāya jīvikaṃ kappesuṃ. Sā sāketajātake (jā. 1.2.173-174) āvibhavissati. Satthā tesaṃ tathā jīvikakappanabhāvaṃ ñatvā ‘‘etarahi kho bahū bhikkhū anesanāya jīvikaṃ kappenti, te pana evaṃ jīvikaṃ kappetvā yakkhattabhāvā petattabhāvā na muccissanti, dhuragoṇā hutvāva nibbattissanti, niraye paṭisandhiṃ gaṇhissanti, etesaṃ hitatthāya sukhatthāya attajjhāsayaṃ sakapaṭibhānaṃ ekaṃ dhammadesanaṃ kathetuṃ vaṭṭatī’’ti bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā ‘‘na, bhikkhave, ekavīsatividhāya anesanāya paccayā uppādetabbā. Anesanāya hi uppanno piṇḍapāto ādittalohaguḷasadiso halāhalavisūpamo. Anesanā hi nāmesā buddhapaccekabuddhasāvakehi garahitabbā paṭikuṭṭhā. Anesanāya uppannaṃ piṇḍapātaṃ bhuñjantassa hi hāso vā somanassaṃ vā natthi. Evaṃ uppanno hi piṇḍapāto mama sāsane caṇḍālassa ucchiṭṭhabhojanasadiso, tassa paribhogo satadhammamāṇavassa caṇḍālucchiṭṭhabhattaparibhogo viya hotī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ ចណ្ឌាលយោនិយំ និព្ពត្តិត្វា វយប្បត្តោ កេនចិទេវ ករណីយេន បាថេយ្យតណ្ឌុលេ ច ភត្តបុដញ្ច គហេត្វា មគ្គំ បដិបជ្ជិ។ តស្មិញ្ហិ កាលេ ពារាណសិយំ ឯកោ មាណវោ អត្ថិ សតធម្មោ នាម ឧទិច្ចព្រាហ្មណមហាសាលកុលេ និព្ពត្តោ។ សោបិ កេនចិទេវ ករណីយេន តណ្ឌុលេ ច ភត្តបុដញ្ច អគហេត្វាវ មគ្គំ បដិបជ្ជិ, តេ ឧភោបិ មហាមគ្គេ សមាគច្ឆិំសុ។ មាណវោ ពោធិសត្តំ ‘‘កិំជាតិកោសី’’តិ បុច្ឆិ។ សោ ‘‘អហំ ចណ្ឌាលោ’’តិ វត្វា ‘‘ត្វំ កិំជាតិកោសី’’តិ មាណវំ បុច្ឆិ ។ ‘‘ឧទិច្ចព្រាហ្មណោ អហ’’ន្តិ។ ‘‘សាធុ គច្ឆាមា’’តិ តេ ឧភោបិ មគ្គំ អគមំសុ។ ពោធិសត្តោ បាតរាសវេលាយ ឧទកផាសុកដ្ឋានេ និសីទិត្វា ហត្ថេ ធោវិត្វា ភត្តបុដំ មោចេត្វា ‘‘មាណវ, ភត្តំ ភុញ្ជាហី’’តិ អាហ។ ‘‘នត្ថិ, អរេ ចណ្ឌាល, មម ភត្តេន អត្ថោ’’តិ។ ពោធិសត្តោ ‘‘សាធូ’’តិ បុដកភត្តំ ឧច្ឆិដ្ឋំ អកត្វាវ អត្តនោ យាបនមត្តំ អញ្ញស្មិំ បណ្ណេ បក្ខិបិត្វា បុដកភត្តំ ពន្ធិត្វា ឯកមន្តេ ឋបេត្វា ភុញ្ជិត្វា បានីយំ បិវិត្វា ធោតហត្ថបាទោ តណ្ឌុលេ ច សេសភត្តញ្ច អាទាយ ‘‘គច្ឆាម, មាណវា’’តិ មគ្គំ បដិបជ្ជិ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto caṇḍālayoniyaṃ nibbattitvā vayappatto kenacideva karaṇīyena pātheyyataṇḍule ca bhattapuṭañca gahetvā maggaṃ paṭipajji. Tasmiñhi kāle bārāṇasiyaṃ eko māṇavo atthi satadhammo nāma udiccabrāhmaṇamahāsālakule nibbatto. Sopi kenacideva karaṇīyena taṇḍule ca bhattapuṭañca agahetvāva maggaṃ paṭipajji, te ubhopi mahāmagge samāgacchiṃsu. Māṇavo bodhisattaṃ ‘‘kiṃjātikosī’’ti pucchi. So ‘‘ahaṃ caṇḍālo’’ti vatvā ‘‘tvaṃ kiṃjātikosī’’ti māṇavaṃ pucchi . ‘‘Udiccabrāhmaṇo aha’’nti. ‘‘Sādhu gacchāmā’’ti te ubhopi maggaṃ agamaṃsu. Bodhisatto pātarāsavelāya udakaphāsukaṭṭhāne nisīditvā hatthe dhovitvā bhattapuṭaṃ mocetvā ‘‘māṇava, bhattaṃ bhuñjāhī’’ti āha. ‘‘Natthi, are caṇḍāla, mama bhattena attho’’ti. Bodhisatto ‘‘sādhū’’ti puṭakabhattaṃ ucchiṭṭhaṃ akatvāva attano yāpanamattaṃ aññasmiṃ paṇṇe pakkhipitvā puṭakabhattaṃ bandhitvā ekamante ṭhapetvā bhuñjitvā pānīyaṃ pivitvā dhotahatthapādo taṇḍule ca sesabhattañca ādāya ‘‘gacchāma, māṇavā’’ti maggaṃ paṭipajji.
តេ សកលទិវសំ គន្ត្វា សាយំ ឧភោបិ ឯកស្មិំ ឧទកផាសុកដ្ឋានេ ន្ហត្វា បច្ចុត្តរិំសុ។ ពោធិសត្តោ ផាសុកដ្ឋានេ និសីទិត្វា ភត្តបុដំ មោចេត្វា មាណវំ អនាបុច្ឆិត្វា ភុញ្ជិតុំ អារភិ។ មាណវោ សកលទិវសំ មគ្គគមនេន កិលន្តោ ឆាតជ្ឈត្តោ ‘‘សចេ មេ ភត្តំ ទស្សតិ, ភុញ្ជិស្សាមី’’តិ ឱលោកេន្តោ អដ្ឋាសិ។ ឥតរោ កិញ្ចិ អវត្វា ភុញ្ជតេវ។ មាណវោ ចិន្តេសិ – ‘‘អយំ ចណ្ឌាលោ មយ្ហំ អវត្វាវ សព្ពំ ភុញ្ជតិ និប្បីឡេត្វាបិ តំ គហេត្វា ឧបរិ ឧច្ឆិដ្ឋភត្តំ ឆឌ្ឌេត្វា សេសំ ភុញ្ជិតុំ វដ្ដតី’’តិ។ សោ តថា កត្វា ឧច្ឆិដ្ឋភត្តំ ភុញ្ជិ។ អថស្ស ភុត្តមត្តស្សេវ ‘‘មយា អត្តនោ ជាតិគោត្តកុលបទេសានំ អននុច្ឆវិកំ កតំ, ចណ្ឌាលស្ស នាម មេ ឧច្ឆិដ្ឋភត្តំ ភុត្ត’’ន្តិ ពលវវិប្បដិសារោ ឧប្បជ្ជិ, តាវទេវស្ស សលោហិតំ ភត្តំ មុខតោ ឧគ្គច្ឆិ។ សោ ‘‘អប្បមត្តកស្ស វត មេ ការណា អននុច្ឆវិកំ កម្មំ កត’’ន្តិ ឧប្បន្នពលវសោកតាយ បរិទេវមានោ បឋមំ គាថមាហ –
Te sakaladivasaṃ gantvā sāyaṃ ubhopi ekasmiṃ udakaphāsukaṭṭhāne nhatvā paccuttariṃsu. Bodhisatto phāsukaṭṭhāne nisīditvā bhattapuṭaṃ mocetvā māṇavaṃ anāpucchitvā bhuñjituṃ ārabhi. Māṇavo sakaladivasaṃ maggagamanena kilanto chātajjhatto ‘‘sace me bhattaṃ dassati, bhuñjissāmī’’ti olokento aṭṭhāsi. Itaro kiñci avatvā bhuñjateva. Māṇavo cintesi – ‘‘ayaṃ caṇḍālo mayhaṃ avatvāva sabbaṃ bhuñjati nippīḷetvāpi taṃ gahetvā upari ucchiṭṭhabhattaṃ chaḍḍetvā sesaṃ bhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti. So tathā katvā ucchiṭṭhabhattaṃ bhuñji. Athassa bhuttamattasseva ‘‘mayā attano jātigottakulapadesānaṃ ananucchavikaṃ kataṃ, caṇḍālassa nāma me ucchiṭṭhabhattaṃ bhutta’’nti balavavippaṭisāro uppajji, tāvadevassa salohitaṃ bhattaṃ mukhato uggacchi. So ‘‘appamattakassa vata me kāraṇā ananucchavikaṃ kammaṃ kata’’nti uppannabalavasokatāya paridevamāno paṭhamaṃ gāthamāha –
៥៧.
57.
‘‘តញ្ច អប្បញ្ច ឧច្ឆិដ្ឋំ, តញ្ច កិច្ឆេន នោ អទា;
‘‘Tañca appañca ucchiṭṭhaṃ, tañca kicchena no adā;
សោហំ ព្រាហ្មណជាតិកោ, យំ ភុត្តំ តម្បិ ឧគ្គត’’ន្តិ។
Sohaṃ brāhmaṇajātiko, yaṃ bhuttaṃ tampi uggata’’nti.
តត្រាយំ សង្ខេបត្ថោ – យំ មយា ភុត្តំ, តំ អប្បញ្ច ឧច្ឆិដ្ឋញ្ច, តញ្ច សោ ចណ្ឌាលោ ន អត្តនោ រុចិយា មំ អទាសិ, អថ ខោ និប្បីឡិយមានោ កិច្ឆេន កសិរេន អទាសិ, សោហំ បរិសុទ្ធព្រាហ្មណជាតិកោ, តេនេវ មេ យំ ភុត្តំ, តម្បិ សទ្ធិំ លោហិតេន ឧគ្គតន្តិ។
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yaṃ mayā bhuttaṃ, taṃ appañca ucchiṭṭhañca, tañca so caṇḍālo na attano ruciyā maṃ adāsi, atha kho nippīḷiyamāno kicchena kasirena adāsi, sohaṃ parisuddhabrāhmaṇajātiko, teneva me yaṃ bhuttaṃ, tampi saddhiṃ lohitena uggatanti.
ឯវំ មាណវោ បរិទេវិត្វា ‘‘កិំ ទានិ មេ ឯវរូបំ អននុច្ឆវិកំ កម្មំ កត្វា ជីវិតេនា’’តិ អរញ្ញំ បវិសិត្វា កស្សចិ អត្តានំ អទស្សេត្វាវ អនាថមរណំ បត្តោ។
Evaṃ māṇavo paridevitvā ‘‘kiṃ dāni me evarūpaṃ ananucchavikaṃ kammaṃ katvā jīvitenā’’ti araññaṃ pavisitvā kassaci attānaṃ adassetvāva anāthamaraṇaṃ patto.
សត្ថា ឥមំ អតីតំ ទស្សេត្វា ‘‘សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, សតធម្មមាណវស្ស តំ ចណ្ឌាលុច្ឆិដ្ឋកំ ភុញ្ជិត្វា អត្តនោ អយុត្តភោជនស្ស ភុត្តត្តា នេវ ហាសោ, ន សោមនស្សំ ឧប្បជ្ជិ, ឯវមេវ យោ ឥមស្មិំ សាសនេ បព្ពជិតោ អនេសនាយ ជីវិកំ កប្បេន្តោ តថាលទ្ធបច្ចយំ បរិភុញ្ជតិ, តស្ស ពុទ្ធបដិកុដ្ឋគរហិតជីវិតភាវតោ នេវ ហាសោ, ន សោមនស្សំ ឧប្បជ្ជតី’’តិ វត្វា អភិសម្ពុទ្ធោ ហុត្វា ទុតិយំ គាថមាហ –
Satthā imaṃ atītaṃ dassetvā ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, satadhammamāṇavassa taṃ caṇḍālucchiṭṭhakaṃ bhuñjitvā attano ayuttabhojanassa bhuttattā neva hāso, na somanassaṃ uppajji, evameva yo imasmiṃ sāsane pabbajito anesanāya jīvikaṃ kappento tathāladdhapaccayaṃ paribhuñjati, tassa buddhapaṭikuṭṭhagarahitajīvitabhāvato neva hāso, na somanassaṃ uppajjatī’’ti vatvā abhisambuddho hutvā dutiyaṃ gāthamāha –
៥៨.
58.
‘‘ឯវំ ធម្មំ និរំកត្វា, យោ អធម្មេន ជីវតិ;
‘‘Evaṃ dhammaṃ niraṃkatvā, yo adhammena jīvati;
សតធម្មោវ លាភេន, លទ្ធេនបិ ន នន្ទតី’’តិ។
Satadhammova lābhena, laddhenapi na nandatī’’ti.
តត្ថ ធម្មន្តិ អាជីវបារិសុទ្ធិសីលធម្មំ។ និរំកត្វាតិ នីហរិត្វា ឆឌ្ឌេត្វា។ អធម្មេនាតិ ឯកវីសតិយា អនេសនសង្ខាតេន មិច្ឆាជីវេន។ សតធម្មោតិ តស្ស នាមំ, ‘‘សន្តធម្មោ’’តិបិ បាឋោ។ ន នន្ទតីតិ យថា សតធម្មោ មាណវោ ‘‘ចណ្ឌាលុច្ឆិដ្ឋកំ មេ លទ្ធ’’ន្តិ តេន លាភេន ន នន្ទតិ, ឯវំ ឥមស្មិម្បិ សាសនេ បព្ពជិតោ កុលបុត្តោ អនេសនាយ លទ្ធលាភំ បរិភុញ្ជន្តោ ន នន្ទតិ ន តុស្សតិ, ‘‘ពុទ្ធគរហិតជីវិកាយ ជីវាមី’’តិ ទោមនស្សប្បត្តោ ហោតិ។ តស្មា អនេសនាយ ជីវិកំ កប្បេន្តស្ស សតធម្មមាណវស្សេវ អរញ្ញំ បវិសិត្វា អនាថមរណំ មរិតុំ វរន្តិ។
Tattha dhammanti ājīvapārisuddhisīladhammaṃ. Niraṃkatvāti nīharitvā chaḍḍetvā. Adhammenāti ekavīsatiyā anesanasaṅkhātena micchājīvena. Satadhammoti tassa nāmaṃ, ‘‘santadhammo’’tipi pāṭho. Na nandatīti yathā satadhammo māṇavo ‘‘caṇḍālucchiṭṭhakaṃ me laddha’’nti tena lābhena na nandati, evaṃ imasmimpi sāsane pabbajito kulaputto anesanāya laddhalābhaṃ paribhuñjanto na nandati na tussati, ‘‘buddhagarahitajīvikāya jīvāmī’’ti domanassappatto hoti. Tasmā anesanāya jīvikaṃ kappentassa satadhammamāṇavasseva araññaṃ pavisitvā anāthamaraṇaṃ marituṃ varanti.
ឯវំ សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ ទេសេត្វា សច្ចានិ បកាសេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ, សច្ចបរិយោសានេ ពហូ ភិក្ខូ សោតាបត្តិផលាទីនិ បាបុណិំសុ។ ‘‘តទា មាណវោ អានន្ទោ អហោសិ, អហមេវ ចណ្ឌាលបុត្តោ អហោសិ’’ន្តិ។
Evaṃ satthā imaṃ dhammadesanaṃ desetvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne bahū bhikkhū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu. ‘‘Tadā māṇavo ānando ahosi, ahameva caṇḍālaputto ahosi’’nti.
សតធម្មជាតកវណ្ណនា នវមា។
Satadhammajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ១៧៩. សតធម្មជាតកំ • 179. Satadhammajātakaṃ