Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൧൭൯] ൯. സതധമ്മജാതകവണ്ണനാ
[179] 9. Satadhammajātakavaṇṇanā
തഞ്ച അപ്പന്തി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ ഏകവീസതിവിധം അനേസനം ആരബ്ഭ കഥേസി. ഏകസ്മിഞ്ഹി കാലേ ബഹൂ ഭിക്ഖൂ വേജ്ജകമ്മേന ദൂതകമ്മേന പഹിണകമ്മേന ജങ്ഘപേസനികേന പിണ്ഡപടിപിണ്ഡേനാതി ഏവരൂപായ ഏകവീസതിവിധായ അനേസനായ ജീവികം കപ്പേസും. സാ സാകേതജാതകേ (ജാ॰ ൧.൨.൧൭൩-൧൭൪) ആവിഭവിസ്സതി. സത്ഥാ തേസം തഥാ ജീവികകപ്പനഭാവം ഞത്വാ ‘‘ഏതരഹി ഖോ ബഹൂ ഭിക്ഖൂ അനേസനായ ജീവികം കപ്പേന്തി, തേ പന ഏവം ജീവികം കപ്പേത്വാ യക്ഖത്തഭാവാ പേതത്തഭാവാ ന മുച്ചിസ്സന്തി, ധുരഗോണാ ഹുത്വാവ നിബ്ബത്തിസ്സന്തി, നിരയേ പടിസന്ധിം ഗണ്ഹിസ്സന്തി, ഏതേസം ഹിതത്ഥായ സുഖത്ഥായ അത്തജ്ഝാസയം സകപടിഭാനം ഏകം ധമ്മദേസനം കഥേതും വട്ടതീ’’തി ഭിക്ഖുസങ്ഘം സന്നിപാതാപേത്വാ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഏകവീസതിവിധായ അനേസനായ പച്ചയാ ഉപ്പാദേതബ്ബാ. അനേസനായ ഹി ഉപ്പന്നോ പിണ്ഡപാതോ ആദിത്തലോഹഗുളസദിസോ ഹലാഹലവിസൂപമോ. അനേസനാ ഹി നാമേസാ ബുദ്ധപച്ചേകബുദ്ധസാവകേഹി ഗരഹിതബ്ബാ പടികുട്ഠാ. അനേസനായ ഉപ്പന്നം പിണ്ഡപാതം ഭുഞ്ജന്തസ്സ ഹി ഹാസോ വാ സോമനസ്സം വാ നത്ഥി. ഏവം ഉപ്പന്നോ ഹി പിണ്ഡപാതോ മമ സാസനേ ചണ്ഡാലസ്സ ഉച്ഛിട്ഠഭോജനസദിസോ, തസ്സ പരിഭോഗോ സതധമ്മമാണവസ്സ ചണ്ഡാലുച്ഛിട്ഠഭത്തപരിഭോഗോ വിയ ഹോതീ’’തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.
Tañcaappanti idaṃ satthā jetavane viharanto ekavīsatividhaṃ anesanaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi kāle bahū bhikkhū vejjakammena dūtakammena pahiṇakammena jaṅghapesanikena piṇḍapaṭipiṇḍenāti evarūpāya ekavīsatividhāya anesanāya jīvikaṃ kappesuṃ. Sā sāketajātake (jā. 1.2.173-174) āvibhavissati. Satthā tesaṃ tathā jīvikakappanabhāvaṃ ñatvā ‘‘etarahi kho bahū bhikkhū anesanāya jīvikaṃ kappenti, te pana evaṃ jīvikaṃ kappetvā yakkhattabhāvā petattabhāvā na muccissanti, dhuragoṇā hutvāva nibbattissanti, niraye paṭisandhiṃ gaṇhissanti, etesaṃ hitatthāya sukhatthāya attajjhāsayaṃ sakapaṭibhānaṃ ekaṃ dhammadesanaṃ kathetuṃ vaṭṭatī’’ti bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā ‘‘na, bhikkhave, ekavīsatividhāya anesanāya paccayā uppādetabbā. Anesanāya hi uppanno piṇḍapāto ādittalohaguḷasadiso halāhalavisūpamo. Anesanā hi nāmesā buddhapaccekabuddhasāvakehi garahitabbā paṭikuṭṭhā. Anesanāya uppannaṃ piṇḍapātaṃ bhuñjantassa hi hāso vā somanassaṃ vā natthi. Evaṃ uppanno hi piṇḍapāto mama sāsane caṇḍālassa ucchiṭṭhabhojanasadiso, tassa paribhogo satadhammamāṇavassa caṇḍālucchiṭṭhabhattaparibhogo viya hotī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
അതീതേ ബാരാണസിയം ബ്രഹ്മദത്തേ രജ്ജം കാരേന്തേ ബോധിസത്തോ ചണ്ഡാലയോനിയം നിബ്ബത്തിത്വാ വയപ്പത്തോ കേനചിദേവ കരണീയേന പാഥേയ്യതണ്ഡുലേ ച ഭത്തപുടഞ്ച ഗഹേത്വാ മഗ്ഗം പടിപജ്ജി. തസ്മിഞ്ഹി കാലേ ബാരാണസിയം ഏകോ മാണവോ അത്ഥി സതധമ്മോ നാമ ഉദിച്ചബ്രാഹ്മണമഹാസാലകുലേ നിബ്ബത്തോ. സോപി കേനചിദേവ കരണീയേന തണ്ഡുലേ ച ഭത്തപുടഞ്ച അഗഹേത്വാവ മഗ്ഗം പടിപജ്ജി, തേ ഉഭോപി മഹാമഗ്ഗേ സമാഗച്ഛിംസു. മാണവോ ബോധിസത്തം ‘‘കിംജാതികോസീ’’തി പുച്ഛി. സോ ‘‘അഹം ചണ്ഡാലോ’’തി വത്വാ ‘‘ത്വം കിംജാതികോസീ’’തി മാണവം പുച്ഛി . ‘‘ഉദിച്ചബ്രാഹ്മണോ അഹ’’ന്തി. ‘‘സാധു ഗച്ഛാമാ’’തി തേ ഉഭോപി മഗ്ഗം അഗമംസു. ബോധിസത്തോ പാതരാസവേലായ ഉദകഫാസുകട്ഠാനേ നിസീദിത്വാ ഹത്ഥേ ധോവിത്വാ ഭത്തപുടം മോചേത്വാ ‘‘മാണവ, ഭത്തം ഭുഞ്ജാഹീ’’തി ആഹ. ‘‘നത്ഥി, അരേ ചണ്ഡാല, മമ ഭത്തേന അത്ഥോ’’തി. ബോധിസത്തോ ‘‘സാധൂ’’തി പുടകഭത്തം ഉച്ഛിട്ഠം അകത്വാവ അത്തനോ യാപനമത്തം അഞ്ഞസ്മിം പണ്ണേ പക്ഖിപിത്വാ പുടകഭത്തം ബന്ധിത്വാ ഏകമന്തേ ഠപേത്വാ ഭുഞ്ജിത്വാ പാനീയം പിവിത്വാ ധോതഹത്ഥപാദോ തണ്ഡുലേ ച സേസഭത്തഞ്ച ആദായ ‘‘ഗച്ഛാമ, മാണവാ’’തി മഗ്ഗം പടിപജ്ജി.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto caṇḍālayoniyaṃ nibbattitvā vayappatto kenacideva karaṇīyena pātheyyataṇḍule ca bhattapuṭañca gahetvā maggaṃ paṭipajji. Tasmiñhi kāle bārāṇasiyaṃ eko māṇavo atthi satadhammo nāma udiccabrāhmaṇamahāsālakule nibbatto. Sopi kenacideva karaṇīyena taṇḍule ca bhattapuṭañca agahetvāva maggaṃ paṭipajji, te ubhopi mahāmagge samāgacchiṃsu. Māṇavo bodhisattaṃ ‘‘kiṃjātikosī’’ti pucchi. So ‘‘ahaṃ caṇḍālo’’ti vatvā ‘‘tvaṃ kiṃjātikosī’’ti māṇavaṃ pucchi . ‘‘Udiccabrāhmaṇo aha’’nti. ‘‘Sādhu gacchāmā’’ti te ubhopi maggaṃ agamaṃsu. Bodhisatto pātarāsavelāya udakaphāsukaṭṭhāne nisīditvā hatthe dhovitvā bhattapuṭaṃ mocetvā ‘‘māṇava, bhattaṃ bhuñjāhī’’ti āha. ‘‘Natthi, are caṇḍāla, mama bhattena attho’’ti. Bodhisatto ‘‘sādhū’’ti puṭakabhattaṃ ucchiṭṭhaṃ akatvāva attano yāpanamattaṃ aññasmiṃ paṇṇe pakkhipitvā puṭakabhattaṃ bandhitvā ekamante ṭhapetvā bhuñjitvā pānīyaṃ pivitvā dhotahatthapādo taṇḍule ca sesabhattañca ādāya ‘‘gacchāma, māṇavā’’ti maggaṃ paṭipajji.
തേ സകലദിവസം ഗന്ത്വാ സായം ഉഭോപി ഏകസ്മിം ഉദകഫാസുകട്ഠാനേ ന്ഹത്വാ പച്ചുത്തരിംസു. ബോധിസത്തോ ഫാസുകട്ഠാനേ നിസീദിത്വാ ഭത്തപുടം മോചേത്വാ മാണവം അനാപുച്ഛിത്വാ ഭുഞ്ജിതും ആരഭി. മാണവോ സകലദിവസം മഗ്ഗഗമനേന കിലന്തോ ഛാതജ്ഝത്തോ ‘‘സചേ മേ ഭത്തം ദസ്സതി, ഭുഞ്ജിസ്സാമീ’’തി ഓലോകേന്തോ അട്ഠാസി. ഇതരോ കിഞ്ചി അവത്വാ ഭുഞ്ജതേവ. മാണവോ ചിന്തേസി – ‘‘അയം ചണ്ഡാലോ മയ്ഹം അവത്വാവ സബ്ബം ഭുഞ്ജതി നിപ്പീളേത്വാപി തം ഗഹേത്വാ ഉപരി ഉച്ഛിട്ഠഭത്തം ഛഡ്ഡേത്വാ സേസം ഭുഞ്ജിതും വട്ടതീ’’തി. സോ തഥാ കത്വാ ഉച്ഛിട്ഠഭത്തം ഭുഞ്ജി. അഥസ്സ ഭുത്തമത്തസ്സേവ ‘‘മയാ അത്തനോ ജാതിഗോത്തകുലപദേസാനം അനനുച്ഛവികം കതം, ചണ്ഡാലസ്സ നാമ മേ ഉച്ഛിട്ഠഭത്തം ഭുത്ത’’ന്തി ബലവവിപ്പടിസാരോ ഉപ്പജ്ജി, താവദേവസ്സ സലോഹിതം ഭത്തം മുഖതോ ഉഗ്ഗച്ഛി. സോ ‘‘അപ്പമത്തകസ്സ വത മേ കാരണാ അനനുച്ഛവികം കമ്മം കത’’ന്തി ഉപ്പന്നബലവസോകതായ പരിദേവമാനോ പഠമം ഗാഥമാഹ –
Te sakaladivasaṃ gantvā sāyaṃ ubhopi ekasmiṃ udakaphāsukaṭṭhāne nhatvā paccuttariṃsu. Bodhisatto phāsukaṭṭhāne nisīditvā bhattapuṭaṃ mocetvā māṇavaṃ anāpucchitvā bhuñjituṃ ārabhi. Māṇavo sakaladivasaṃ maggagamanena kilanto chātajjhatto ‘‘sace me bhattaṃ dassati, bhuñjissāmī’’ti olokento aṭṭhāsi. Itaro kiñci avatvā bhuñjateva. Māṇavo cintesi – ‘‘ayaṃ caṇḍālo mayhaṃ avatvāva sabbaṃ bhuñjati nippīḷetvāpi taṃ gahetvā upari ucchiṭṭhabhattaṃ chaḍḍetvā sesaṃ bhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti. So tathā katvā ucchiṭṭhabhattaṃ bhuñji. Athassa bhuttamattasseva ‘‘mayā attano jātigottakulapadesānaṃ ananucchavikaṃ kataṃ, caṇḍālassa nāma me ucchiṭṭhabhattaṃ bhutta’’nti balavavippaṭisāro uppajji, tāvadevassa salohitaṃ bhattaṃ mukhato uggacchi. So ‘‘appamattakassa vata me kāraṇā ananucchavikaṃ kammaṃ kata’’nti uppannabalavasokatāya paridevamāno paṭhamaṃ gāthamāha –
൫൭.
57.
‘‘തഞ്ച അപ്പഞ്ച ഉച്ഛിട്ഠം, തഞ്ച കിച്ഛേന നോ അദാ;
‘‘Tañca appañca ucchiṭṭhaṃ, tañca kicchena no adā;
സോഹം ബ്രാഹ്മണജാതികോ, യം ഭുത്തം തമ്പി ഉഗ്ഗത’’ന്തി.
Sohaṃ brāhmaṇajātiko, yaṃ bhuttaṃ tampi uggata’’nti.
തത്രായം സങ്ഖേപത്ഥോ – യം മയാ ഭുത്തം, തം അപ്പഞ്ച ഉച്ഛിട്ഠഞ്ച, തഞ്ച സോ ചണ്ഡാലോ ന അത്തനോ രുചിയാ മം അദാസി, അഥ ഖോ നിപ്പീളിയമാനോ കിച്ഛേന കസിരേന അദാസി, സോഹം പരിസുദ്ധബ്രാഹ്മണജാതികോ, തേനേവ മേ യം ഭുത്തം, തമ്പി സദ്ധിം ലോഹിതേന ഉഗ്ഗതന്തി.
Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yaṃ mayā bhuttaṃ, taṃ appañca ucchiṭṭhañca, tañca so caṇḍālo na attano ruciyā maṃ adāsi, atha kho nippīḷiyamāno kicchena kasirena adāsi, sohaṃ parisuddhabrāhmaṇajātiko, teneva me yaṃ bhuttaṃ, tampi saddhiṃ lohitena uggatanti.
ഏവം മാണവോ പരിദേവിത്വാ ‘‘കിം ദാനി മേ ഏവരൂപം അനനുച്ഛവികം കമ്മം കത്വാ ജീവിതേനാ’’തി അരഞ്ഞം പവിസിത്വാ കസ്സചി അത്താനം അദസ്സേത്വാവ അനാഥമരണം പത്തോ.
Evaṃ māṇavo paridevitvā ‘‘kiṃ dāni me evarūpaṃ ananucchavikaṃ kammaṃ katvā jīvitenā’’ti araññaṃ pavisitvā kassaci attānaṃ adassetvāva anāthamaraṇaṃ patto.
സത്ഥാ ഇമം അതീതം ദസ്സേത്വാ ‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ, സതധമ്മമാണവസ്സ തം ചണ്ഡാലുച്ഛിട്ഠകം ഭുഞ്ജിത്വാ അത്തനോ അയുത്തഭോജനസ്സ ഭുത്തത്താ നേവ ഹാസോ, ന സോമനസ്സം ഉപ്പജ്ജി, ഏവമേവ യോ ഇമസ്മിം സാസനേ പബ്ബജിതോ അനേസനായ ജീവികം കപ്പേന്തോ തഥാലദ്ധപച്ചയം പരിഭുഞ്ജതി, തസ്സ ബുദ്ധപടികുട്ഠഗരഹിതജീവിതഭാവതോ നേവ ഹാസോ, ന സോമനസ്സം ഉപ്പജ്ജതീ’’തി വത്വാ അഭിസമ്ബുദ്ധോ ഹുത്വാ ദുതിയം ഗാഥമാഹ –
Satthā imaṃ atītaṃ dassetvā ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, satadhammamāṇavassa taṃ caṇḍālucchiṭṭhakaṃ bhuñjitvā attano ayuttabhojanassa bhuttattā neva hāso, na somanassaṃ uppajji, evameva yo imasmiṃ sāsane pabbajito anesanāya jīvikaṃ kappento tathāladdhapaccayaṃ paribhuñjati, tassa buddhapaṭikuṭṭhagarahitajīvitabhāvato neva hāso, na somanassaṃ uppajjatī’’ti vatvā abhisambuddho hutvā dutiyaṃ gāthamāha –
൫൮.
58.
‘‘ഏവം ധമ്മം നിരംകത്വാ, യോ അധമ്മേന ജീവതി;
‘‘Evaṃ dhammaṃ niraṃkatvā, yo adhammena jīvati;
സതധമ്മോവ ലാഭേന, ലദ്ധേനപി ന നന്ദതീ’’തി.
Satadhammova lābhena, laddhenapi na nandatī’’ti.
തത്ഥ ധമ്മന്തി ആജീവപാരിസുദ്ധിസീലധമ്മം. നിരംകത്വാതി നീഹരിത്വാ ഛഡ്ഡേത്വാ. അധമ്മേനാതി ഏകവീസതിയാ അനേസനസങ്ഖാതേന മിച്ഛാജീവേന. സതധമ്മോതി തസ്സ നാമം, ‘‘സന്തധമ്മോ’’തിപി പാഠോ. ന നന്ദതീതി യഥാ സതധമ്മോ മാണവോ ‘‘ചണ്ഡാലുച്ഛിട്ഠകം മേ ലദ്ധ’’ന്തി തേന ലാഭേന ന നന്ദതി, ഏവം ഇമസ്മിമ്പി സാസനേ പബ്ബജിതോ കുലപുത്തോ അനേസനായ ലദ്ധലാഭം പരിഭുഞ്ജന്തോ ന നന്ദതി ന തുസ്സതി, ‘‘ബുദ്ധഗരഹിതജീവികായ ജീവാമീ’’തി ദോമനസ്സപ്പത്തോ ഹോതി. തസ്മാ അനേസനായ ജീവികം കപ്പേന്തസ്സ സതധമ്മമാണവസ്സേവ അരഞ്ഞം പവിസിത്വാ അനാഥമരണം മരിതും വരന്തി.
Tattha dhammanti ājīvapārisuddhisīladhammaṃ. Niraṃkatvāti nīharitvā chaḍḍetvā. Adhammenāti ekavīsatiyā anesanasaṅkhātena micchājīvena. Satadhammoti tassa nāmaṃ, ‘‘santadhammo’’tipi pāṭho. Na nandatīti yathā satadhammo māṇavo ‘‘caṇḍālucchiṭṭhakaṃ me laddha’’nti tena lābhena na nandati, evaṃ imasmimpi sāsane pabbajito kulaputto anesanāya laddhalābhaṃ paribhuñjanto na nandati na tussati, ‘‘buddhagarahitajīvikāya jīvāmī’’ti domanassappatto hoti. Tasmā anesanāya jīvikaṃ kappentassa satadhammamāṇavasseva araññaṃ pavisitvā anāthamaraṇaṃ marituṃ varanti.
ഏവം സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ദേസേത്വാ സച്ചാനി പകാസേത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി, സച്ചപരിയോസാനേ ബഹൂ ഭിക്ഖൂ സോതാപത്തിഫലാദീനി പാപുണിംസു. ‘‘തദാ മാണവോ ആനന്ദോ അഹോസി, അഹമേവ ചണ്ഡാലപുത്തോ അഹോസി’’ന്തി.
Evaṃ satthā imaṃ dhammadesanaṃ desetvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne bahū bhikkhū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu. ‘‘Tadā māṇavo ānando ahosi, ahameva caṇḍālaputto ahosi’’nti.
സതധമ്മജാതകവണ്ണനാ നവമാ.
Satadhammajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൧൭൯. സതധമ്മജാതകം • 179. Satadhammajātakaṃ