Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทาน-อฎฺฐกถา • Apadāna-aṭṭhakathā |
๒. สตรํสิเตฺถรอปทานวณฺณนา
2. Sataraṃsittheraapadānavaṇṇanā
อุจฺจิยํ เสลมารุยฺหาติอาทิกํ อายสฺมโต สตรํสิเตฺถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล พฺราหฺมณกุเล นิพฺพโตฺต วิญฺญุตํ ปโตฺต สกฺกฎพฺยากรเณ เวทตฺตเย จ ปารงฺคโต ฆราวาสํ ปหาย อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา หิมวเนฺต วาสํ กเปฺปสิฯ ตสฺมิํ สมเย ปทุมุตฺตโร ภควา วิเวกกามตาย อุจฺจํ เอกํ ปพฺพตํ อารุยฺห ชลิตคฺคิกฺขโนฺต วิย นิสีทิฯ ตํ ตถานิสินฺนํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ตาปโส โสมนสฺสชาโต อญฺชลิํ ปคฺคยฺห อเนเกหิ การเณหิ โถเมสิฯ โส เตน ปุญฺญกเมฺมน ตโต จุโต ฉสุ กามาวจรเทเวสุ ทิพฺพสมฺปตฺติํ อนุภวิตฺวา ตโต มนุสฺสโลเก สตรํสี นาม จกฺกวตฺตี ราชา หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตมฺปิ สมฺปตฺติํ อเนกกฺขตฺตุํ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมิํ กุลเคเห นิพฺพโตฺต ปุพฺพปุญฺญสมฺภารวเสน ญาณสฺส ปริปกฺกตฺตา สตฺตวสฺสิโกว ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ
Ucciyaṃ selamāruyhātiādikaṃ āyasmato sataraṃsittherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbatto viññutaṃ patto sakkaṭabyākaraṇe vedattaye ca pāraṅgato gharāvāsaṃ pahāya araññaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā himavante vāsaṃ kappesi. Tasmiṃ samaye padumuttaro bhagavā vivekakāmatāya uccaṃ ekaṃ pabbataṃ āruyha jalitaggikkhanto viya nisīdi. Taṃ tathānisinnaṃ bhagavantaṃ disvā tāpaso somanassajāto añjaliṃ paggayha anekehi kāraṇehi thomesi. So tena puññakammena tato cuto chasu kāmāvacaradevesu dibbasampattiṃ anubhavitvā tato manussaloke sataraṃsī nāma cakkavattī rājā hutvā nibbatti. Tampi sampattiṃ anekakkhattuṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ kulagehe nibbatto pubbapuññasambhāravasena ñāṇassa paripakkattā sattavassikova pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi.
๘-๙. โส ‘‘อหํ เกน กเมฺมน สตฺตวสฺสิโกว สนฺติปทํ อนุปฺปโตฺตสฺมี’’ติ สรมาโน ปุพฺพกมฺมํ ญาเณน ปจฺจกฺขโต ทิสฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ อุทานวเสน ปกาเสโนฺต อุจฺจิยํ เสลมารุยฺหาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อุจฺจิยนฺติ อุจฺจํ เสลมยํ ปพฺพตํ อารุยฺห นิสีทิ ปทุมุตฺตโรติ สมฺพโนฺธฯ ปพฺพตสฺสาวิทูรมฺหีติ ภควโต นิสินฺนสฺส ปพฺพตสฺส อาสนฺนฎฺฐาเนติ อโตฺถฯ พฺราหฺมโณ มนฺตปารคูติ มนฺตสงฺขาตสฺส เวทตฺตยสฺส ปารํ ปริโยสานํ โกฎิํ คโต เอโก พฺราหฺมโณติ อโตฺถ, อญฺญํ วิย อตฺตานํ นิทฺทิสติ อยํ มนฺตปารคูติฯ อุปวิฎฺฐํ มหาวีรนฺติ ตสฺมิํ ปพฺพเต นิสินฺนํ วีรวนฺตํ ชินํ, กิํ วิสิฎฺฐํ? เทวเทวํ สกลฉกามาวจรพฺรหฺมเทวานํ อติเทวํ นราสภํ นรานํ อาสตํ เสฎฺฐํ โลกนายกํ สกลสตฺตโลกํ นยนฺตํ นิพฺพานํ ปาเปนฺตํ อหํ อญฺชลิํ ทสนขสโมธานญฺชลิปุฎํ สิรสิ มุทฺธนิ ปคฺคเหตฺวาน ปติฎฺฐเปตฺวา สนฺถวิํ สุฎฺฐุํ โถเมสินฺติ สมฺพโนฺธฯ
8-9. So ‘‘ahaṃ kena kammena sattavassikova santipadaṃ anuppattosmī’’ti saramāno pubbakammaṃ ñāṇena paccakkhato disvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ udānavasena pakāsento ucciyaṃ selamāruyhātiādimāha. Tattha ucciyanti uccaṃ selamayaṃ pabbataṃ āruyha nisīdi padumuttaroti sambandho. Pabbatassāvidūramhīti bhagavato nisinnassa pabbatassa āsannaṭṭhāneti attho. Brāhmaṇo mantapāragūti mantasaṅkhātassa vedattayassa pāraṃ pariyosānaṃ koṭiṃ gato eko brāhmaṇoti attho, aññaṃ viya attānaṃ niddisati ayaṃ mantapāragūti. Upaviṭṭhaṃ mahāvīranti tasmiṃ pabbate nisinnaṃ vīravantaṃ jinaṃ, kiṃ visiṭṭhaṃ? Devadevaṃ sakalachakāmāvacarabrahmadevānaṃ atidevaṃ narāsabhaṃ narānaṃ āsataṃ seṭṭhaṃ lokanāyakaṃ sakalasattalokaṃ nayantaṃ nibbānaṃ pāpentaṃ ahaṃ añjaliṃ dasanakhasamodhānañjalipuṭaṃ sirasi muddhani paggahetvāna patiṭṭhapetvā santhaviṃ suṭṭhuṃ thomesinti sambandho.
๑๒. อภาสถาติ ‘‘เยนายํ อญฺชลี ทิโนฺน…เป.… อรหา โส ภวิสฺสตี’’ติ พฺยากาสิฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ
12.Abhāsathāti ‘‘yenāyaṃ añjalī dinno…pe… arahā so bhavissatī’’ti byākāsi. Sesaṃ uttānatthamevāti.
สตรํสิเตฺถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ
Sataraṃsittheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi / ๒. สตรํสิเตฺถรอปทานํ • 2. Sataraṃsittheraapadānaṃ