| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မိလိန္ဒပဉ္ဟပာဠိ • Milindapañhapāḷi |
၁၃. သတိလက္ခဏပဉ္ဟော
13. Satilakkhaṇapañho
၁၃. ရာဇာ အာဟ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ကိံလက္ခဏာ သတီ’’တိ? ‘‘အပိလာပနလက္ခဏာ, မဟာရာဇ, သတိ, ဥပဂ္ဂဏ္ဟနလက္ခဏာ စာ’’တိ။ ‘‘ကထံ, ဘန္တေ, အပိလာပနလက္ခဏာ သတီ’’တိ? ‘‘သတိ, မဟာရာဇ, ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ကုသလာကုသလသာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇဟီနပ္ပဏီတကဏ္ဟသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂဓမ္မေ အပိလာပေတိ ‘ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ, ဣမေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ, ဣမေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒာ, ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ, ဣမာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ, ဣမေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂာ, အယံ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော, အယံ သမထော, အယံ ဝိပသ္သနာ, အယံ ဝိဇ္ဇာ, အယံ ဝိမုတ္တီ’တိ။ တတော ယောဂာဝစရော သေဝိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သေဝတိ, အသေဝိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ န သေဝတိ။ ဘဇိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဘဇတိ အဘဇိတ္တဗ္ဗေ ဓမ္မေ န ဘဇတိ။ ဧဝံ ခော, မဟာရာဇ, အပိလာပနလက္ခဏာ သတီ’’တိ။
13. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, kiṃlakkhaṇā satī’’ti? ‘‘Apilāpanalakkhaṇā, mahārāja, sati, upaggaṇhanalakkhaṇā cā’’ti. ‘‘Kathaṃ, bhante, apilāpanalakkhaṇā satī’’ti? ‘‘Sati, mahārāja, uppajjamānā kusalākusalasāvajjānavajjahīnappaṇītakaṇhasukkasappaṭibhāgadhamme apilāpeti ‘ime cattāro satipaṭṭhānā, ime cattāro sammappadhānā, ime cattāro iddhipādā, imāni pañcindriyāni, imāni pañca balāni, ime satta bojjhaṅgā, ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, ayaṃ samatho, ayaṃ vipassanā, ayaṃ vijjā, ayaṃ vimuttī’ti. Tato yogāvacaro sevitabbe dhamme sevati, asevitabbe dhamme na sevati. Bhajitabbe dhamme bhajati abhajittabbe dhamme na bhajati. Evaṃ kho, mahārāja, apilāpanalakkhaṇā satī’’ti.
‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ ဘဏ္ဍာဂာရိကော ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ သာယံ ပာတံ ယသံ သရာပေတိ ‘ဧတ္တကာ, ဒေဝ, တေ ဟတ္ထီ, ဧတ္တကာ အသ္သာ, ဧတ္တကာ ရထာ, ဧတ္တကာ ပတ္တီ, ဧတ္တကံ ဟိရညံ, ဧတ္တကံ သုဝဏ္ဏံ, ဧတ္တကံ သာပတေယ္ယံ, တံ ဒေဝော သရတူ’တိ ရညော သာပတေယ္ယံ အပိလာပေတိ။ ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, သတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ကုသလာကုသလသာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇဟီနပ္ပဏီတကဏ္ဟသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂဓမ္မေ အပိလာပေတိ ‘ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ, ဣမေ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ, ဣမေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒာ, ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ, ဣမာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ, ဣမေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂာ, အယံ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော, အယံ သမထော, အယံ ဝိပသ္သနာ, အယံ ဝိဇ္ဇာ, အယံ ဝိမုတ္တီ’တိ။ တတော ယောဂာဝစရော သေဝိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သေဝတိ, အသေဝိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ န သေဝတိ။ ဘဇိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဘဇတိ, အဘဇိတဗ္ဗေ ဓမ္မေ န ဘဇတိ။ ဧဝံ ခော, မဟာရာဇ, အပိလာပနလက္ခဏာ သတီ’’တိ။
‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, rañño cakkavattissa bhaṇḍāgāriko rājānaṃ cakkavattiṃ sāyaṃ pātaṃ yasaṃ sarāpeti ‘ettakā, deva, te hatthī, ettakā assā, ettakā rathā, ettakā pattī, ettakaṃ hiraññaṃ, ettakaṃ suvaṇṇaṃ, ettakaṃ sāpateyyaṃ, taṃ devo saratū’ti rañño sāpateyyaṃ apilāpeti. Evameva kho, mahārāja, sati uppajjamānā kusalākusalasāvajjānavajjahīnappaṇītakaṇhasukkasappaṭibhāgadhamme apilāpeti ‘ime cattāro satipaṭṭhānā, ime cattāro sammappadhānā, ime cattāro iddhipādā, imāni pañcindriyāni, imāni pañca balāni, ime satta bojjhaṅgā, ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, ayaṃ samatho, ayaṃ vipassanā, ayaṃ vijjā, ayaṃ vimuttī’ti. Tato yogāvacaro sevitabbe dhamme sevati, asevitabbe dhamme na sevati. Bhajitabbe dhamme bhajati, abhajitabbe dhamme na bhajati. Evaṃ kho, mahārāja, apilāpanalakkhaṇā satī’’ti.
‘‘ကထံ, ဘန္တေ, ဥပဂ္ဂဏ္ဟနလက္ခဏာ သတီ’’တိ? ‘‘သတိ, မဟာရာဇ, ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဟိတာဟိတာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမန္ဝေတိ ‘ဣမေ ဓမ္မာ ဟိတာ, ဣမေ ဓမ္မာ အဟိတာ။ ဣမေ ဓမ္မာ ဥပကာရာ, ဣမေ ဓမ္မာ အနုပကာရာ’တိ။ တတော ယောဂာဝစရော အဟိတေ ဓမ္မေ အပနုဒေတိ, ဟိတေ ဓမ္မေ ဥပဂ္ဂဏ္ဟာတိ။ အနုပကာရေ ဓမ္မေ အပနုဒေတိ, ဥပကာရေ ဓမ္မေ ဥပဂ္ဂဏ္ဟာတိ။ ဧဝံ ခော, မဟာရာဇ, ဥပဂ္ဂဏ္ဟနလက္ခဏာ သတီ’’တိ။
‘‘Kathaṃ, bhante, upaggaṇhanalakkhaṇā satī’’ti? ‘‘Sati, mahārāja, uppajjamānā hitāhitānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanveti ‘ime dhammā hitā, ime dhammā ahitā. Ime dhammā upakārā, ime dhammā anupakārā’ti. Tato yogāvacaro ahite dhamme apanudeti, hite dhamme upaggaṇhāti. Anupakāre dhamme apanudeti, upakāre dhamme upaggaṇhāti. Evaṃ kho, mahārāja, upaggaṇhanalakkhaṇā satī’’ti.
‘‘ဩပမ္မံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, ရညော စက္ကဝတ္တိသ္သ ပရိဏာယကရတနံ ရညော ဟိတာဟိတေ ဇာနာတိ ‘ဣမေ ရညော ဟိတာ, ဣမေ အဟိတာ။ ဣမေ ဥပကာရာ, ဣမေ အနုပကာရာ’တိ။ တတော အဟိတေ အပနုဒေတိ, ဟိတေ ဥပဂ္ဂဏ္ဟာတိ။ အနုပကာရေ အပနုဒေတိ, ဥပကာရေ ဥပဂ္ဂဏ္ဟာတိ။ ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, သတိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဟိတာဟိတာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမန္ဝေတိ ‘ဣမေ ဓမ္မာ ဟိတာ, ဣမေ ဓမ္မာ အဟိတာ။ ဣမေ ဓမ္မာ ဥပကာရာ, ဣမေ ဓမ္မာ အနုပကာရာ’တိ။ တတော ယောဂာဝစရော အဟိတေ ဓမ္မေ အပနုဒေတိ, ဟိတေ ဓမ္မေ ဥပဂ္ဂဏ္ဟာ’တိ။ အနုပကာရေ ဓမ္မေ အပနုဒေတိ, ဥပကာရေ ဒမ္မေ ဥပဂ္ဂဏ္ဟာတိ။ ဧဝံ ခော, မဟာရာဇ, ဥပဂ္ဂဏ္ဟနလက္ခဏာ သတိ။ ဘာသိတမ္ပေတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ – ‘သတိဉ္စ ခ္ဝာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗတ္ထိကံ ဝဒာမီ’’’တိ။
‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, rañño cakkavattissa pariṇāyakaratanaṃ rañño hitāhite jānāti ‘ime rañño hitā, ime ahitā. Ime upakārā, ime anupakārā’ti. Tato ahite apanudeti, hite upaggaṇhāti. Anupakāre apanudeti, upakāre upaggaṇhāti. Evameva kho, mahārāja, sati uppajjamānā hitāhitānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanveti ‘ime dhammā hitā, ime dhammā ahitā. Ime dhammā upakārā, ime dhammā anupakārā’ti. Tato yogāvacaro ahite dhamme apanudeti, hite dhamme upaggaṇhā’ti. Anupakāre dhamme apanudeti, upakāre damme upaggaṇhāti. Evaṃ kho, mahārāja, upaggaṇhanalakkhaṇā sati. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’’ti.
‘‘ကလ္လောသိ , ဘန္တေ နာဂသေနာ’’တိ။
‘‘Kallosi , bhante nāgasenā’’ti.
သတိလက္ခဏပဉ္ဟော တေရသမော။
Satilakkhaṇapañho terasamo.
